Th
ẩm quyền điều tra của
KTV nhà nước.
1. Quan ni
ệm về điều tra
Để hiểu và xác định rõ KTV nhà nước có thẩm quyền điều tra
hay
không, trước hết chúng ta cần nghiên cứu các khái niệm về điều
tra để hiểu rõ bản chất của nó.
Điều tra theo nghĩ thông thường là một biện pháp nghiệp vụ mà
các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền tiến hành tr
ực tiếp hoặc gián
tiếp để làm rõ một vấn đề cần tìm hiểu. Theo Từ điển Tiếng Việt,
nhà xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội năm 1994 thì “điều tra là
tìm, hỏi, xem xét để biết rõ sự thật”; điều tra thư
ờng gắn với chức
năng của cơ quan bảo vệ pháp luật. Như vậy, điều tra thông
thường là phương pháp mà các chủ thể điều tra sử dụng để tiếp
cận đối tượng, làm rõ, xác minh những gian lận, sai sót trong
hành vi phạm pháp của cá nhân và tổ chức. Phương pháp điều
tra thông thường có thể có nhiều cách khác nhau, tùy thuộc vào
tính chất, đặc điểm, mục đích và điều kiện cụ thể để lựa chọn
phương pháp điều tra trực tiếp hoặc gián tiếp. Điều tra trực tiếp l
à
dùng con người trực tiếp, bằng các biện pháp khác nhau để tiếp
cận đối tượng điều tra; còn điều tra gián tiếp là thông qua phiếu
yêu cầu hay phiếu hỏi để đáp ứng yêu c
ầu điều tra. Điều tra bằng
phiếu hỏi là một phương pháp nghiên cứu phi thực nghiệm,
thường được áp dụng trong nghiên cứu khoa học xã hội, thông
qua việc phát và thu phiếu điều tra, nhà nghiên cứu thu được
những thực tiễn từ khách thể về nhận thức, thái độ, hành vi, tr
ạng
thái tồn tại các sự kiện có liên quan đến tri thức và phạm vi
nghiên cứu.
Điều tra hình sự là hoạt động tố tụng của cơ quan điều tra và cơ
quan khác được giao nhiệm vụ tiến hàng một số hoạt động điều
tra nhằm xác định tội phạm của người có hành v
ị phạm tội, lập hộ
sơ đề nghị truy tố, tìm ra nguyên nhân và điều kiện phạm tội, yêu
cầu các cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp khắc
phục và ngăn ngừa. Hoạt động điều tra phải tôn trọng sự thật,
tiến hành một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ
những chứng cớ xác định có tội hoặc vô tội, những tình tiết nặng
và tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm của bị can. Mọi hoạt động điều
tra đều phải tuân theo pháp luật, chấp hành các nguyên tác và
thủ tục do Bộ luật Tố tụng và hình sự quy định. Tổ chức, nhiệm
vụ, quyền hạn của các cơ quan và cá nhân có thẩm quyền tiến
hành các biện pháp điều tra hình sự được quy định cụ thể tại
Pháp lệnh “Tổ chức điều tra hình sự”. Cơ quan điều tra hình sự
có trách nhiệm tiếp nhận hồ sơ vụ việc vi phạm pháp luật khi các
cơ quan thanh tra, kiểm toán phát hiện có dấu hiệu của tội phạm,
chuyển hồ sơ vụ việc sang cơ quan điều tra và xử lý theo quy
định của pháp luật tố tụng hình sự. Phương pháp điều tra hình s
ự
là hệ thống các phương thức, cách thức, thủ pháp về tổ chức,
tiến hành hoạt động điều tra và phòng ngừa những tội phạm cụ
thể. Các cơ quan điều tra theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình
sự thực hiện chức năng điều tra và thụ lý điều tra vụ án từ kho
khởi tố vụ án cho đến khi kết thúc điều tra, các cơ quan đó gồm:
Công an, quân đội, bộ đội biên phòng, hải quan, kiểm lâm
2. Chủ thể điều tra
Chủ thể điều tra có thể có nhiều loại, theo cách tiếp cận của khoa
học điều tra, căn cứ vào mức độ sai phạm, có thể phân ra như
sau:
- Chủ thể điều tra hình sự trực tiếp là các cơ quan quyền lực nhà
nước thực thi bảo vệ pháp luật như công an, tòa án, viện kiểm
sát nhân dân, bao gồm cả viện kiểm sát quân sự và tòa án quân
sự các cấp. Ngoài ra, tùy theo mức độ liên quan, một số cơ quan
khác cũng được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều
tra. Theo Pháp lệnh “Tổ chức điều tra hình sự” của nước ta, các
cơ quan được giao nhiệm vụ này gồm cả Cảnh sát biển, Bộ đội
