Th c hành phân tích đ tự ấ
M C L CỤ Ụ
Trang
BÀI 1: CHU N B M U Đ TẨ Ị Ẫ Ấ ..............................................................................................1
BÀI 2: M T S DUNG D CH TH NG DÙNG TRONG PHÂN TÍCH Đ TỘ Ố Ị ƯỜ Ấ ...........10
BÀI 3: PHÂN TÍCH THÀNH PH N C GI I Đ TẦ Ơ Ớ Ấ .......................................................13
BÀI 4: CH T H U C TRONG Đ TẤ Ữ Ơ Ấ ..............................................................................25
BÀI 5: PHÂN TÍCH NHANH THÀNH PH N NHÓM MÙNẦ..........................................29
BÀI 6: DUNG L NG CATION TRAO Đ I C A Đ TƯỢ Ổ Ủ Ấ ..............................................31
BÀI 7: XÁC Đ NH T TR NG Đ TỊ Ỉ Ọ Ấ ..................................................................................34
BÀI 8: XÁC Đ NH DUNG TR NG Đ TỊ Ọ Ấ ..........................................................................36
BÀI 9: XÁC Đ NH Đ X P (Đ KH NG)Ị Ộ Ố Ộ Ổ ....................................................................38
BÀI 10: Đ T CHUA VÀ Đ CHUA C A Đ TẤ Ộ Ủ Ấ ..............................................................39
BÀI 11: XÁC Đ NH NIT T NG S TRONG Đ T (Ph ng pháp Kjeldahl)Ị Ơ Ổ Ố Ấ ươ ............43
BÀI 12: XÁC Đ NH CÁC D NG T N T I C A S T TRONG Đ T (Ph ng pháp o-Ị Ạ Ồ Ạ Ủ Ắ Ấ ươ
phenanthrolin) .............................................................................................................46
BÀI 13: XÁC Đ NH T NG S T TRONG Đ T (Ph ng pháp so màu Olson)Ị Ổ Ắ Ấ ươ .............49
BÀI 14: XÁC Đ NH AlỊ3+ TRAO Đ I TRONG Đ T (PH NG PHÁP SO MÀUỔ Ấ ƯƠ
Eriochrom Cyanide-R)..........................................................................................................52
LÖU YÙ
Biên so n: TS. Thái Văn NamạTrang 1/55
Th c hành phân tích đ tự ấ
TOAØN BOÄ PHAÀN THÖÏC TAÄP NAØY SINH VIEÂN CHÆ HOÏC 30
TIEÁT.
DO ÑOÙ CAÙC BAØI THÖÏC HÀNH ÑÖÔÏC PHAÂN BOÅ NHÖ SAU:
Bu iổ 1 (5 tieát): Giôùi thieäu moät soá duïng cuï trong laáy maãu vaø phaân tích ñaát.
Th c đ a l y m u đ t (Bài 1 + ph l c 1)ự ị ấ ẫ ấ ụ ụ
Bu i 2 ổ (5 tieát): X lý m u đ t. ử ẫ ấ Xác đ nh h s khô ki t k (Bài 1)ị ệ ố ệ
Bu i 3 ổ (5 tieát): Xaùc ñònh tæ troïng cuûa ñaát vaø ch t h u c trong đ t (Bài 4 và Bài 7)ấ ữ ơ ấ
Bu i 4 ổ (5 tieát): Đ t chua và đ chua c a đ t (Bài 10)ấ ộ ủ ấ
Bu i 5 ổ (5 tieát): Xaùc ñònh Fe trong ñaát (phöông phaùp o-phenalthroline) (Bài 12)
Bu i 6 ổ (5 tieát): Ki m tra (thi k t môn)ể ế
CHUÙC CAÙC BAÏN THAØNH COÂNG
BAØI 1: CHUAÅN BÒ MAÃU ÑAÁT
Chuaån bò maãu ñaát laø khaâu quan troïng ñaàu tieân trong phaân tích ñaát. Hai yeâu
caàu chuû yeáu cuûa coâng taùc chuaån bò maãu laø:
Maãu phaûi coù tính ñaïi dieän cao cho vuøng nghieân cöùu.
Biên so n: TS. Thái Văn NamạTrang 2/55
Th c hành phân tích đ tự ấ
Maãu phaûi ñöôïc nghieàn nhoû ñeán ñoä mòn thích hôïp tuøy thuoäc vaøo yeâu caàu
phaân tích.
1. Laáy maãu phaân tích
Tuøy thuoäc vaøo muïc ñích nghieân cöùu maø löïa choïn caùch laáy maãu cho thích
hôïp. Thoâng thöôøng coù moät soá caùch laáy maãu nhö sau: laáy maãu theo taàng phaùt
sinh, laáy maãu caù bieät hoaëc hoãn hôïp, laáy maãu nguyeân traïng (ñaát ôû traïng thaùi
töï nhieân, caáu taïo cuûa ñaát khoâng bò phaù huûy).
a. Laáy m uẫ theo taàng phaùt sinh: khi nghieân cöùu ñaát veà phaùt sinh hoïc hoaëc
nghieân cöùu tính chaát vaät lyù, tính chaát nöôùc cuûa ñaát thì tieán haønh nhö sau:
-Ñaøo phaãu dieän ñaát: choïn ñieåm ñaøo phaãu dieän phaûi ñaïi dieän cho toaøn
vuøng caàn laáy maãu nghieân cöùu. Phaãu dieän thöôøng roäng 1,2 m, daøi 1,5 m,
saâu ñeán taàng ñaù meï hoaëc saâu 1,5 – 2,0 m ôû nhöõng nôi coù taàng ñaát daøy.
Moâ taû ñaëc tröng hình thaùi phaãu dieän vaø chia taàng phaùt sinh khaùc nhau.
-Laáy maãu ñaát: Laàn löôït laáy maãu ñaát töø taàng phaùt sinh döôùi cuøng leân
ñeán taàng maët. Moãi taàng, maãu ñaát ñöôïc ñöïng trong 1 tuùi rieâng, coù ghi
nhaän roõ raøng. Löôïng ñaát laáy töø 0,5 – 1,0 kg laø vöøa.
-Trong moãi tuùi phaûi daùn hoaëc ghi nhöõng thoâng tin sau ñaây: a) ñòa chæ/vò trí
cuûa vuøng ñaát; b) nhöõng ñaëc ñieåm nhaän danh vuøng ñaát, teân vuøng ñaát,
teân ngöôøi laáy maãu, ngaøy laáy maãu, ñoä saâu laáy maãu. Moãi tuùi phaûi ghi
soá thöù töï cuûa tuùi. Thoâng tin naøy cuõng ñöôïc ghi trong cuoán soå (hoaëc
phieáu) ghi nhaän keát quûa laáy maãu.
Ñoái vôùi taàng cuoái cuøng (saâu nhaát) thì laáy maãu ôû phaàn giaùp vôùi
ñaùy phaãu dieän. Taàng maët (taàng canh taùc), laáy doïc suoát suoát caû taàng
ñeán caùch ñöôøng phaân taàng 2-3 cm, caùc taàng khaùc laáy ôû giöõa taàng phaùt
sinh vôùi ñoä daøy 10 cm. Vôùi nhöõng taàng phaùt sinh quaù daøy thì laáy ôû 2
hoaëc 3 ñieåm (moãi ñieåm laáy vôùi ñoä daøy 10 cm) roài goäp laïi; coøn vôùi
taàng phaùt sinh moûng (coù theå hôn 10 cm) thì laáy beà daøy caû taàng (caùch
ñöôøng danh giôùi treân döôùi khoaûng 2 cm). Ñoái vôùi nhöõng taàng tích tuï cuûa
ñaát maën thì choïn vò trí laáy maãu ôû choã chaët nhaát cuûa taàng naøy.
Biên so n: TS. Thái Văn NamạTrang 3/55
Hình 1.1. Các ph ng pháp l y ph u di n đ tươ ấ ẫ ệ ấ
Th c hành phân tích đ tự ấ
b. Laáy maãu hoãn hôïp: Nguyeân taéc cuûa laáy maãu hoãn hôïp laø laáy nhöõng maãu
rieâng bieät ôû nhieàu ñieåm khaùc nhau roài troän laïi ñeå ñöôïc maãu trung bình.
Thoâng thöôøng, laáy töø 5 ñeán 10 ñieåm roài troän laïi ñeå laáy maãu trung bình
(maãu hoãn hôïp). Khi laáy maãu ôû nhöõng ñieåm rieâng bieät caàn traùnh caùc vò trí
caù bieät khoâng coù ñaïi dieän nhö: choã boùn phaân hoaëc voâi tuï laïi, choã caây
quùa toát hoaëc quùa xaáu, choã caây bò saâu beänh…Maãu hoãn hôïp thöôøng ñöôïc
laáy nhö sau:
Tuøy theo hình daùng khu ñaát caàn laáy maãu maø boá trí caùc ñieåm laáy maãu
(5- 10 ñieåm) phaân boá ñoàng ñeàu treân toaøn dieän tích.
Coù theå aùp duïng caùch laáy maãu theo ñöôøng cheùo hoaëc ñöôøng thaúng
goùc (hình 1.2a vaø hình 1.2b) vôùi ñòa hình vuoâng goïn, hoaëc theo ñöôøng
gaáp khuùc hoaëc nhieàu ñöôøng cheùo (hình 1.2c vaø 1.2d) vôùi ñòa hình daøi.
Moãi ñieåm laáy khoaûng 200 g ñaát ñoå doàn vaøo trong moät tuùi lôùn.
Hình 1.2. Sô ñoà boá trí laáy maãu rieâng bieät
* Caùch troän maãu vaø laáy maãu hoãn hôïp: Caùc maãu rieâng bieät ñöôïc baêm
nhoû vaø troän ñeàu treân giaáy hoaëc nilon hoaëc khay inox (chuù yù troän caøng
ñeàu caøng toát). Sau ñoù ñoå daøn moûng roài chia laøm 4 phaàn theo ñöôøng cheùo,
laáy 2 phaàn ñoái dieän nhau troän laïi ñöôïc maãu hoãn hôïp (hình 1.3).
Biên so n: TS. Thái Văn NamạTrang 4/55
a
b
c
d
Th c hành phân tích đ tự ấ
Hình 1.3. Sô ñoà laáy maãu hoãn hôïp
Laáy phaàn 1 vaø 3, boû 2 vaø 4 hoaëc ngöôïc laïi
Löôïng ñaát cuûa maãu hoãn hôïp laáy khoaûng 0,5-1,0 kg, cho vaøo tuùi vaûi, ghi
phieáu maãu nhö noäi dung ghi cho phieáu maãu ôû treân, ghi baèng buùt chì ñen ñeå
traùnh nhoeø, nhaát laø ñaát öôùt (coù theå boû phieáu maãu trong 1 tuùi nilon nhoû, gaäp
goïn laïi roài cho vaøo tuùi maãu).
2. Phôi khoâ maãu ñaát
Tröø moät soá tröôøng hôïp phaûi phaân tích ñaát töôi nhö xaùc ñònh haøm
nöôùc, moät soá chaát deã bieán ñoåi khi chaát deã bieán ñoåi khi ñaát khoâ nh
4+,
NO3-, Fe2+, Fe3+,…; coøn haàu heát caùc chæ tieâu khaùc ñeàu ñöôïc
phaân tích trong ñaát khoâ.
Maãu ñaát laáy töø ñoàng ruoäng veà phaûi ñöôïc hong khoâ kòp
thôøi, baêm nhoû (côõ 1-1,5 cm), nhaët saïch caùc xaùc thöïc vaät,
soûi ñaù … sau ñoù daøn moûng treân baûn goã hoaëc giaáy saïch
roài phôi khoâ trong nhaø. Nôi hong maãu phaûi thoaùng gioù vaø
khoâng coù caùc hoaù chaát bay hôi nhö NH3, Cl2, SO2…. Ñeå taêng
cöôøng quaù trình laøm khoâ ñaát coù theå laät ñeàu maãu ñaát.
Thôøi gian hong khoâ ñaát coù theå keùo daøi vaøi ngaøy tuøy thuoäc
Caàn chuù yù laø maãu ñaát ñöôïc hong khoâ trong khoâng khí laø
toát nhaát. Khoâng neân phôi khoâ ngoaøi naéng hoaëc saáy khoâ
Maãu phaân tích töôi: trong phaân tích ñaát, moät soá chæ tieâu baét buoäc phaûi
phaân tích ngay trong maãu töôi môùi laáy ñöôïc nhö: ñieän theá oxi hoaù khöû, haøm
löôïng saét (II), amoni, sunphua (S2-),… vì haøm löôïng caùc nguyeân toá
naøy seõ thay ñoåi trong quaù trình phôi khoâ maãu.
Biên so n: TS. Thái Văn NamạTrang 5/55
1
2
3
4