ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
KHOA ĐỊA LÝ
LỚP K30 ĐỊA LÝ DU LỊCH
Tiềm năng phát triển
du lịch “ Chinatown ”
tại Quận 5 – TP. Hồ Chí Minh
GVHD: TH.S. PHẠM THỊ THÚY NGUYỆT
NHÓM THỰC HIỆN : KEYS
NGUYỄN NGỌC QUẾ CHI 0956080013
NGUYỄN HOÀNG DUY 0956080026
NGUYỄN THỊ NGA 0956080097
LÊ THANH NHƯ 0956080120
VŨ THỊ KIỀU TRANG 0956080194
0
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU…………………………………………………………………………..1 NỘI DUNG………………………………………………………………………...4 Chương 1: Giới thiệu chung về China town trên thế giới và Việt Nam…………...4
1.1 Chinatown trên thế giới…………………………………………………….4
1.2 Chinatown tại Việt Nam…………………………………………………...8
Chương 2: Tiềm năng phát triển du lịch của China town tại quận 5- Thành phố Hồ
Chí Minh…………………………………………………………………………...9
2.1 Vị trí địa lí…………………………………………………………………9
2.2 Tài nguyên du lịch………………………………………………………...9
2.2.1.Văn hóa Người Hoa…………………………………………………10
2.2.1.1 Về văn hóa cảnh quan……………………………………...10
2.2.1.2 Về văn hóa sản xuất………………………………………..10
2.2.1.3 Về văn hóa cộng đồng……………......................................11
2.2.1.4 Về văn hóa tinh thần……………………………………….11
2.2.1.5 Văn hóa nghệ thuật của người Hoa ……………………….12
2.2.2 Các Di tích văn hóa - lịch sử………………………………………..12
2.2.2.1. Chùa Bà (Miếu Thiên Hậu)……………………………….12
2.2.2.2 Chùa Ông Bổn (miếu Nhị Phủ)……………………………13
2.2.2.3. Miếu Quan Đế( chùa Ông, Nghĩa An hội quán)…………..15
2.2.2.4. Chùa bà Hải Nam ( Hội quán Quỳnh Phủ)……………….16
2.2.2.5. Hội Quán Hà Chương……………………………………..17
2.2.2.6. Lệ Châu Hội quán (đền thờ tổ nghề thợ bạc)…………….18
2.2.2.7.Đình Minh Hương Gia Thạnh……………………………..19
2.2.2.8. Phước An Hội Quán (chùa Minh Hương)………………...20
2.2.2.9. Hội Quán Ôn Lăng (chùa Ôn Lăng, Chùa Quan Âm)…….21
2.2.3. Lễ hội……………………………………………………………….23
1
2.2.4 Văn hóa ẩm thực…………………………………………………….25
2.2.5 Các công trình kiến trúc khác……………………………………….26
2.2.3.1.Chợ………………………………………………………...26
2.2.2.2 Phố Cổ……………………………………………………..27
2.2.2.3 Phố chuyên doanh………………………………………….27
2.2.2.4 Hẻm………………………………………………………28
Chương 3 : Hiện trạng phát triển du lịch của China town, quận 5, thành phố Hồ
Chí Minh………………………………………………………………………….29
3.1 Hiện trạng chung của Khu phố người Hoa, quận 5, Thành phố Hồ Chí
Minh……………………………………………………………………………....29
3.2 Hiện trạng một số điểm tham quan du lịch ở khu phố người Hoa, quận
5, Thành phố Hồ Chí Minh……………………………………………………….32
Chương 4: Khuyến nghị biện pháp khai thác bảo vệ tài nguyên du lịch và các loại
hình du lịch ở khu phố người Hoa, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh…………….35
4.1. Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch văn hóa……..35
4.2. Tăng cường nguồn vốn đầu tư-hiệu quả đầu tư để phát triển du lịch..36
4.3. Quảng cáo tiếp thị……………………………………………………37
4.4. Bảo vệ tài nguyên và môi trường du lịch nhân văn………………….37
4.5 Phát triển nguồn nhân lực……………………………………………..38
4.6 Các loại hình du lịch có thể phát triển ở khu phố người Hoa…………38
4.7 Xây dựng sản phẩm du lịch…………………………………………...38
KẾT LUẬN……………………………………………………………………….40
TÀI LIỆU THAM KHẢO BẢNG PHÂN CÔNG CÔNG VIỆC
PHỤ LỤC 1: MỘT SỐ LOẠI HÌNH DU LỊCH PHÁT TRIỂN CHINATOWN Ở
TP. HCM
PHỤ LỤC 2 : MỘT SỐ TOUR DU LỊCH CỤ THỂ CỦA CÁC CÔNG TY DU
LỊCH, LỮ HÀNH TỔ CHỨC ĐẾN CHINATOWN Ở TP.HCM
2
PHỤ LỤC 3 : MỘT SỐ HÌNH ẢNH THAM QUAN
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Thành phố Hồ Chí Minh là thành phố năng động và thân thiện, đồng thời cũng
là trung tâm kinh tế, giáo dục, văn hoá, khoa học – công nghệ quan trọng của phía
Nam nói riêng và cả nước nói chung.
Nằm ngay trung tâm của miền Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ, Thành phố Hồ
Chí Minh là đô thị đông dân nhất của cả nước và giữ vai trò đầu tàu kinh tế của cả
Việt Nam, là nơi thu hút vốn đầu tư của nước ngoài, với nhiều khu công nghiệp
hiện đại.
Nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi, Thành phố Hồ Chí Minh trở thành một đầu
mối giao thông quan trọng của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á, với sân bay
quốc tế Tân Sơn Nhất, ga Sài Gòn, bến xe Miền Đông, bến xe Miền Tây.
Một trong những nét đặc trưng rất riêng của Sài Gòn là khu phố cổ người Hoa,
hay con được mệnh danh là “China town” giữa lòng Sài Gòn. Lịch sử hình thành
và phát triển của khu phố người Hoa gắn liền với sự xây dựng và phát triển của
Sài Gòn. Ẩn chứa trong mình những giá trị truyền thống cổ truyền, kiến trúc, văn
hóa đặc sắc, China town có tiềm năng rất lớn để phát triển du lịch, nhất là du lịch
văn hóa. Nhưng hiện nay vấn đề này chưa ít được sự quan tâm của các cấp, chính
quyền, các công ty du lịch nên du lịch ở đây chưa có bước đột phá, chưa tạo được
lực hút lớn. Vì vậy, chưa khai thác, tận dụng hết tiềm năng du lịch để đem lại
nguồn thu hiệu quả.
Xuất phát từ thực tế này, nhóm chúng tôi chọn đề tài “Tiềm năng phát triển du
3
lịch ở khu phố người Hoa, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh” để nghiên cứu.
2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI.
Theo tìm hiểu của nhóm thì hiện nay, trên các trang báo mạng có rất nhiều
bài viết giới thiệu về khu phố người Hoa, về vấn đề khôi phục và phát triển các
khu phố cổ ở đây; có nhiều sách giới thiệu về phong tục người Hoa ở thành phố
Hồ Chí Minh. Nhưng chưa có một đề tài nào nghiên cứu cụ thể các tiềm năng phát
triển du lịch ở khu phố người Hoa. Có một số đề tài chỉ nghiên cứu và phát triển
một khía cạnh văn hóa của khu phố người Hoa (như đề tài: Ẩm thực người Hoa và
du lịch chữa bênh tại thành phố Hồ Chí Minh của sinh viên Nguyễn Thị Thanh
Thúy, trường Đại Học Hùng Vương).
3. MỤC TIÊU VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.
Tìm hiểu các nguồn tài nguyên du lịch ở khu phố người hoa.
Đánh giá thực trạng phát triển du lịch ở đây.
Thông qua đó, khuyến nghị những biện pháp để thúc đẩy phát triển ở khu
phố người Hoa.
4. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Với đề tài này, sẽ đem tới cô và các bạn những thông tin, kiến thức về tài
nguyên du lịch ở khu phố người Hoa. Qua đó, giúp các bạn hiểu rõ hơn và văn
hóa, lịch sử, kiến trúc ở đây có gì đặc biệt để thu hút phát triển cơ sở. Đề tài cũng
có thể làm cơ sở tham khảo cho những ai quan tâm tới vấn đề phát triển du lịch ở
4
khu phố người Hoa.
5. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
5. 1 Cơ sở lý luận:
Đề tài được thực hiện dựa trên cơ sở các nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lê
Nin bao gồm: chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử trực tiếp.
5. 2 Phương pháp nghiên cứu:
Với việc áp dụng phương pháp phân tích tổng hợp, lý luận kết hợp với thực
tiễn, điều tra xã hội học, quan sát, thảo luận, khái quát hóa các văn bản và bài báo
có liên quan đến đề tài.
7. KẾT CẤU CỦA CÔNG TRÌNH.
Căn cứ vào mục đích và nhiệm vụ nêu trên, đề tài có bố cục như sau:
Chương 1: Giới thiệu chung về China town trên thế giới và Việt -
Nam.
Chương 2: Tiềm năng phát triển du lịch của China town tại quận 5- -
Thành phố Hồ Chí Kinh.
Chương 3 : Hiện trạng phát triển du lịch của China town tại quận 5- -
thành phố Hồ Chí Minh.
Chương 4: Khuyến nghị biện pháp khai thác bảo vệ tài nguyên du -
lịch và các loại hình du lịch ở khu phố người Hoa, quận 5, thành phố Hồ
5
Chí Minh.
NỘI DUNG
Chương 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CHINA TOWN TRÊN THẾ GIỚI VÀ
VIỆT NAM
1.1 Chinatown trên thế giới.
Chinatown được hình thành trên khắp thế giới bao gồm ở Đông Á, Đông
Nam Á, Bắc Mỹ, châu Úc và châu Âu. Trong quá khứ, những khu Chinatown
đông đúc nhất thường bị người bản xứ xa lánh… Bởi nơi đó từng bị xem là chốn
kém văn minh, lịch sự. Thế nhưng thời ấy đã qua. Ngày nay, nhiều khu Chinatown
đã là những trung tâm quan trọng của du lịch và kinh doanh.
Một số Chinatown có lịch sử lâu đời, như Chinatown ở Nagasaki (Nhật)
Chinatown ở San Francisco (California, Mỹ) là khu Chinatown đầu tiên được
thành lập bên ngoài châu Á.. Vào nửa sau thế kỷ 19, những khu Chinatown đông
đúc cũng được thành lập ở New York và Chicago (Mỹ). Các Chinatown thường
hoạt động theo hai hướng, một là chú trọng nền công nghiệp du lịch, hai là phát
triển lối sống cộng đồng. Riêng ở Úc, chính sự khám phá các mỏ vàng là nguyên
nhân xuất hiện Chinatown ở châu lục này, sau đó là New Zealand và Nam Phi.
Ngoài ra còn có một số Chinatown rất mới, chẳng hạn Chinatown ở Las Vegas
(Mỹ) được thành lập năm 1995, Chinatown ở Dubai (Các Tiểu vương quốc A Rập
Thống nhất), khu Sắc màu Trung Hoa ở Singapore…Có rất nhiều khu Chinatown
nổi tiếng và đem lại doanh thu du lịch cho quốc gia, tiêu biểu có thể nhắc đến sơ
nét về Chinatown ở Mỹ.
Những di dân Trung Hoa (TQ) đầu tiên đặt chân đến đất Mỹ từ năm 1849
và chinatown cổ xưa nhất hiện nay là chinatown San Francisco - nơi quần cư của
những di dân TQ từ năm 1850. Còn bây giờ, nước Mỹ đang báo động một làn
sóng di dân mới từ Trung Hoa lục địa, ồ ạt không thua gì thập niên cuối thế kỷ
6
19!.
Trước kia, con số chinatown trên đất Mỹ chỉ vào khoảng 17 khu vực lớn,
quần cư quanh các đô thị, thành phố nhộn nhịp nhất nước Mỹ. Nhưng từ thập niên
1990, chinatown từ từ tịnh tiến khắp nơi và bây giờ, đi dọc nước Mỹ nơi nào có
giao thương sầm uất nơi đó có Chinatown.
Ngay giữa thành phố cảng du lịch San Francisco nổi tiếng, chinatown
"hùng cứ" hoành tráng ngay khu vực trung tâm, chiếm hết đại lộ Grant và đường
Bush. Biểu trưng dễ nhìn thấy nhất là chiếc cổng chạm rồng (hệt như bất kỳ chiếc
cổng nào trên đất thủ đô Bắc Kinh), và là món quà vận chuyển công phu từ TQ
đến Mỹ năm 1969.
Ở đây có những chợ và hẻm nhỏ ngang dọc hệt như phim lịch sử TQ,
những mái ngói đỏ uốn cong, lợp thành nhiều tầng, cột sơn đỏ tươi, tràn ngập chữ
Tàu và đèn lồng. Ngoài ra, người ta còn mua bán đủ thứ, từ thực phẩm, dược
phẩm, vàng bạc đá quý, văn phòng luật sư đến vé du lịch... Nếu không có vài dòng
chữ tiếng Anh chú dưới các bảng hiệu, có lẽ du khách sẽ quên mất mình đang sống
trên đất Mỹ.
Sức mạnh quần cư, sự đoàn kết trong các hiệp hội và tiềm lực tài chính đã
giúp cộng đồng người Hoa chiếm một vị thế đáng ngại trên chính trường Mỹ.
Tại Bảo tàng lịch sử Hoa kiều ở San Francisco, sẽ khó hình dung gần 160
năm trước, tổ tiên gầy dựng các chinatown là những di dân nghèo khổ tìm đến Mỹ
như tìm đến một vùng đất mới để hy vọng đổi đời. Họ là nguồn nhân công giá rẻ
cung ứng cho cả công trường Mỹ đang phát triển, từ phu đãi vàng, phu đường sắt,
phu hầm mỏ... Còn bây giờ sau nhiều thế hệ, họ là những ông chủ lớn nắm giữ đến
70% nguồn thu dịch vụ, thương mại tại các thành phố lớn.
Người Mỹ gốc Hoa chiếm gần một nửa cư dân của San Francisco, và
chinatown cổ xưa trên đại lộ Grant trở nên chật chội. Một chinatown mới đã mọc
lên trong khu vực sầm uất và nhộn nhịp nhất của vịnh biển. Ở Mỹ, người Hoa nắm
giữ gần 80% nguồn thu kinh doanh lữ hành. Bằng chính sách giá rẻ, từ tour giá rẻ,
giá cho thuê xe thấp nhất, giá dịch vụ ăn, nghỉ tốt nhất, khách sạn giá rẻ nhất, các
7
văn phòng du lịch Hoa kiều phát triển rộng khắp, phục vụ cả người bản địa.
Vì vậy, đừng ngạc nhiên khi thấy toàn bộ xe vận chuyển tour, tài xế đều là
người Hoa, trên đất Mỹ ăn cơm Tàu rẻ hơn cơm Việt, tìm guide Hoa dễ hơn tìm
guide Việt. Tuy nhiên, cũng chính sự phát triển mạnh mẽ hoạt động kinh doanh,
du lịch theo chính sách giá rẻ đang khiến cộng đồng doanh nhân Hoa kiều ở Mỹ
thiếu trầm trọng nguồn lao động giá rẻ. Thuê một lao động ở Mỹ theo mức sống
Mỹ chắc chắn không thể bán được giá rẻ. Từ đây, dẫn đến một bước ngoặt mới: đó
là làn sóng nhập cư ồ ạt (đa phần là nhập cư lậu) nguồn lao động giá rẻ từ TQ sang
Mỹ theo các tổ chức, đường dây mafia.
Hiện nay, rất nhiều tài xế người Hoa chở khách tour không nói được một
câu tiếng Anh ngoài những từ cơ bản, họ đến từ Liêu Đông, Quảng Tây, các tỉnh
miền núi TQ. Mãi đến năm 2001, khi sự kiện 58 người TQ nhập cư lậu chết ngạt
tại Anh trong một container trên đường vận chuyển, người Mỹ mới giật mình hiểu
ra đường dây nhập cư lậu từ TQ vào Mỹ, Anh, Canada là từ đường xuất khẩu
"người sống" qua container! Và đội ngũ này đang góp phần gia tăng sự giàu có,
cũng như sự chật chội, luộm thuộm của các chinatown ở Mỹ.
Bản sắc riêng giữa thủ đô Hợp chủng quốc.
Có một đặc điểm chung giữa các chinatown ở Mỹ: phố Tàu bao giờ cũng
nằm ở những vị trí trung tâm sầm uất nhất các TP Mỹ, cung cấp nhiều dịch vụ,
hàng hóa giá rẻ nhất và cũng chật chội nhất. Chinatown New York là khu phố Tàu
lớn nhất nước Mỹ, nằm cách các trung tâm thương mại không xa, vẫn còn giữ
nguyên một bức tượng Khổng Tử lớn. Ngay thủ đô Washington DC, chinatown
hoành tráng chễm chệ ngay phía sau lưng Tòa nhà Quốc Hội! Còn tại
Philadelphia, TP cổ xưa nhất nước Mỹ - nơi gióng lên tiếng chuông độc lập đầu
tiên của Hợp chủng quốc, phố Tàu chiếm ngay khu trung tâm... Song điều khiến
các nhà nghiên cứu nhân văn thán phục nhất chính là sức mạnh gìn giữ tập quán
truyền thống, bản sắc riêng của các chinatown. Năm 2001, khi bộ phim Ngọa hổ
8
tàng long giành được 4 giải Oscar tại Mỹ, hơn 200 Hoa kiều ở Los Angeles trong
trang phục truyền thống trang trọng chờ đợi suốt 2 giờ liền để gặp mặt đạo diễn Lý
An.
Họ xem sự vinh quang của bất kỳ người TQ nào, dù là Trung Hoa lục địa
hay Đài Loan, Hồng Công cũng đều là niềm tự hào của mọi người Mỹ gốc Hoa.
Bởi thế, Tết Nguyên Đán với các lễ hội đường phố tầm tiểu bang, các hoạt động
vui chơi rộn rã, pháo nổ giòn giã được người Hoa đều đặn góp tiền tổ chức hàng
năm.
Cuộc thi Miss Chinatown USA hàng năm được tổ chức như một lễ hội quen
thuộc trên đất Mỹ. Còn tại các nhà hàng, bạn có thể tìm thấy không thiếu một món
ăn truyền thống nào vào ngày Tết theo tập tục Hoa. Hội nhập mà không bị đồng
hóa chính là bản sắc riêng của các chinatown. Tại một nhà hàng Hoa chuyên bán
món Dim Sum ở chinatown San Francisco, du khách quốc tế kêu bia Mỹ,
Heineken hay San Miguel... đều bị từ chối. Đơn giản là vì nhiều thập niên qua, dù
sống trên đất Mỹ, họ chỉ bán đúng một loại bia Stingtao của TQ! Vậy mà thực
khách vẫn phải chịu và vẫn tìm đến xếp hàng để thưởng thức. Những ngày ở
Washington DC, New York và San Francisco, có rất nhiều người Mỹ, người Mễ
cầm đũa thành thạo trong các nhà hàng Chinatown.
Ẩm thực Hoa truyền thống đan xen ẩm thực Hoa kiểu Mỹ có phần lấn sân
nền văn hóa ẩm thực đơn điệu của người Mỹ. Bởi thế, bình quân mỗi chinatown ở
các TP lớn có không dưới 200 nhà hàng Hoa, bán cả món Việt, món Thái, món
Malaysia, và cả phở VN! Vậy mà nhà hàng nào cũng sống được, cũng đông khách.
Từ nhà hàng, mua bán nhỏ, kinh doanh tour lữ hành, giờ nhiều ông chủ chinatown
đã chuyển sang kinh doanh khách sạn, khu giải trí và rất nhiều casino. Đừng ngạc
nhiên nếu biết không ít casino hotel resort "vĩ đại" ở Las Vegas đều có bóng dáng
những ông chủ người Mỹ gốc Hoa. Và họ đoàn kết đến mức chỉ đưa khách tour
đến những khách sạn, nhà hàng nào của đồng hương! Bởi thế, nếu đi du lịch châu
Âu, Mỹ, bạn sẽ thấy tiếng Anh chưa phải là ngôn ngữ "độc quyền".
Chỉ cần biết tiếng Hoa và lõm bõm tiếng Anh đủ xài, đi đến đâu bạn cũng được
9
tiếp đón và giúp đỡ. Chinatown có mặt ở cả thế giới, và những cộng đồng Hoa
sống lưu vong này đang góp phần không nhỏ trong bức tranh đa dạng sắc màu văn
hóa của mọi quốc gia.
1.2 Chinatown tại Việt Nam.
Trong lịch sử, thành phố Hồ Chí Minh đã hình thành hai trung tâm lớn là
Sài Gòn và Chợ Lớn (quận 5 và một phần của quận 6). Nếu Sài Gòn (quận 1, 3
ngày nay) là trung tâm chính trị - hành chính thì Chợ Lớn lại là trung tâm thương
mại
Chợ Lớn là cả một khu vực rất rộng, bao gồm quận 5, quận 10, một phần
quận 11 và quận 6 của thành phố Hồ Chí Minh. Khi nghe đến tên Chợ Lớn mọi
người sẽ nghĩ tới hình ảnh của các xưởng sản xuất thủ công nghiệp nhộn nhịp, tới
nơi san sát các hàng quán, tiệm ăn mang phong vị Trung Hoa... Đây cũng là nơi
tập trung nhiều người Hoa nhất với nhiều nhóm như Quảng Đông, Phúc Kiến,
Triều Châu, Hải Nam….họ sinh sống chủ yếu ở quận 5 - nơi còn bảo tồn nguyên
vẹn các giá trị văn hóa, kiến trúc và tôn giáo của hàng trăm năm trước nên được
mệnh danh là “China town” của Sài Gòn.
Họ thường tập trung buôn bán vừa và nhỏ, chủ yếu kinh doanh các lĩnh vực
về hàng tiêu dùng, kim khí điện máy, vàng, vải... và đặc biệt là lĩnh vực ăn uống.
Ngoài việc góp phần không nhỏ vào quá trình phát triển chung của thành
phố, những giá trị văn hóa của cộng đồng người Hoa đã làm cho kho tàng văn hóa
TP.HCM nói riêng và Việt Nam nói chung thêm đa dạng, phong phú. Đồng thời,
đây cũng là đầu mối quan trọng trong việc hợp tác, đầu tư và phát triển kinh tế
10
giữa TPHCM với Trung Quốc, Đài Loan và các quốc gia, lãnh thổ khác..
Chương 2: TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỦA CHINA TOWN TẠI
QUẬN 5 – THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.
2.1 Vị trí địa lí.
Quận 5 là một trong 24 quận và huyện trực thuộc thành phố Hồ Chí Minh,
Việt Nam. Nằm gần trung tâm thành phố - khu vực có nền kinh tế phát triển năng
động, gần sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất, là điều kiện thuận lợi để thu hút và hấp
dẫn du khách.
Nằm hoàn toàn trong vùng chí tuyến nên khí hậu thời tiết ổn định, có thể
phát triển du lịch quanh năm.
Tạo nền văn hóa đặc sắc đa dạng với các yếu tố truyền thống lịch sử văn
hóa; kiến trúc độc đáo; lối văn hóa ẩm thực đặc trưng; tín ngưỡng tôn giáo, lễ hội
hấp dẫn để phát triển và quảng bá hình ảnh.
Người dân thân thiện, cởi mở, tâm lý, khôn khéo trong giao tiếp, trọng chữ
tín, trọng cộng đồng, có ý thức giữ gìn các nét văn hóa truyền thống dân tộc.
Nằm ở đất nước có chế độ chính trị ổn định, an ninh được đảm bảo, là
điểm đến an toàn cho mọi du khách.
2.2 Tài nguyên du lịch
Khu vực Chợ Lớn (ở đây chỉ tạm gọi là quận 5) với một diện tích chỉ vỏn vẹn 4,27km2 nhưng mật độ các công trình bảo tồn rất dày đặc với 22 ngôi chùa, ba
ngôi đình, chín di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng trên tổng số 43 di tích toàn
thành phố, sáu công trình kiến trúc nghệ thuật được công nhận trên 19 công trình
11
toàn thành phố.
2.2.1.Văn hóa Người Hoa
Từ nền cảnh lịch sử đó, người Hoa và văn hóa người Hoa được bảo tồn,
phát triển và hoà nhập vào văn hóa vùng Nam Bộ (trong đó có Sài Gòn - Chợ Lớn)
đã đóng góp cho sự phát triển văn hóa ở vùng đất mới, tạo nên đặc trưng văn hóa
vùng ở đây. Dấu ấn văn hóa người Hoa khá đậm nét trên tất cả các lĩnh vực kinh
tế, chính trị, xã hội, tôn giáo, nghệ thuật.
2.2.1.1Về văn hóa cảnh quan:
Tại Sài Gòn - Chợ Lớn, nơi người Hoa tập trung sinh sống, họ đã tạo nên
một trung tâm đô thị sầm uất, một China town như cách gọi báo chí nước ngoài
trước năm 1975. Khu vực Chợ Lớn với những đường giao thông thuỷ bộ thuận lợi,
nối liền khu trung tâm buôn bán qua kênh Bến Nghé đến Cảng Nhà Rồng, trung
tâm của TP. Hồ Chí Minh và từ đó toả đi các tỉnh tây Nam Bộ. Những dãy phố,
chợ búa, cửa hàng, cửa hiệu và cơ sở sản xuất, buôn bán tấp nập - đó là công sức
tạo dựng của người Hoa.
2.2.1.2 Về văn hóa sản xuất:
Các ngành nghề cổ truyền, những tri thức về sản xuất, kinh doanh của
người Hoa đã mang vào Sài Gòn - Chợ Lớn. Những người thợ thủ công tài hoa khi
di cư vào nước ta đã chuyển tải các ngành sản xuất gốm xứ, gạch ngói, dệt vải, dệt
lụa, thuộc da, làm giấy, bút mực và nghề in, lúc đầu họ giữ bí quyết nghề nghiệp,
nhưng sau do yêu cầu của sản xuất, họ đã chuyển giao công nghệ. Đến nay nhiều
sản phẩm thủ công mỹ nghệ ở TP. Hồ Chí Minh và vùng Nam Bộ đã trở thành sản
phẩm của sự giao thoa văn hóa Hoa - Việt.
Các nhà buôn người Hoa cũng như những người thợ thủ công đã đem đến
mảnh đất Sài Gòn - Chợ Lớn sự nhanh nhạy, khôn ngoan trong việc kinh doanh
buôn bán, không chỉ góp phần thúc đẩy sản xuất ở đây mà còn truyền lan phương
12
thức kinh doanh đến một bộ phận cư dân người Việt.
2.2.1.3 Về văn hóa cộng đồng:
Do điều kiện sinh sống của người Hoa ở vùng đất mới, nên ý thức cộng
đồng luôn luôn được đề cao, được củng cố. Tinh thần cố kết cộng đồng: gia đình,
họ tộc, đồng hương, đồng nghiệp đặc biệt được quan tâm giữ gìn như một giá trị
thiêng. Lòng biết ơn, tinh thần nghĩa hiệp đùm bọc lẫn nhau và ý chí quyết lập
nghiệp là những giá trị được cộng đồng người Hoa hết sức nâng niu, trân trọng.
Chính nhờ các giá trị văn hóa, ý thức cộng đồng đã giúp cho người Hoa tồn tại
như một nhóm xã hội đặc thù, vừa hoà nhập với các cộng đồng khác, vừa giữ được
những đặc điểm riêng có tính ưu trội của mình.
2.2.1.4 Về văn hóa tinh thần:
Người Hoa đến vùng Sài Gòn - Chợ Lớn mang theo một nền văn hóa đã
phát triển phong phú, đa dạng và đặc sắc.
Trước hết là văn hóa tín ngưỡng, tâm linh với việc thờ cúng rất nhiều nhân
thần và nhiên thần, hai hệ thống thần linh đã ăn sâu vào tâm thức của họ. Về nhân
thần có những thánh nhân được tôn thờ và truyền tụng trong đời sống tinh thần của
cộng đồng như Quan Công, Bao Công, Bổn Đầu Công, Bà Thiên Hậu, Quan Âm
Bồ Tát… Về nhiên thần cũng có rất nhiều biểu tượng thiêng liêng được tôn thờ
như Ngọc Hoàng - Thượng Đế, Thổ Công - Táo Quân, Thần Tài, Phật Di Lạc…
Các công trình kiến trúc tôn giáo, tâm linh uy nghi được dựng lên: Miếu Thiên
Hậu (Hội quán Tuệ Thành), Chùa Ông (Hội quán Nghĩa An), Nhị Phủ Miếu (Chùa
Ông Bổn), Quỳnh Phủ Hội quán, Hội quán Sùng Chính và Chùa Quan Âm (Hội
quán Ôn Lăng). Cùng với các nghi lễ trong những ngày tết: Nguyên Đán, Nguyên
Tiêu, Thanh Minh, Hàn Thực, Đoan Ngọ, Trung Nguyên, Thượng Nguyên… làm
cho đời sống tâm linh của người Hoa vừa thiêng liêng vừa huyền ảo nhưng vẫn
gắn với đời sống nhân sinh của con người. Có người cho rằng: Thông qua hệ
13
thống tín ngưỡng, tâm linh và các tục lệ, lễ thức nhân cách và tâm lý người Hoa
được hình thành, góp phần củng cố các quan hệ gia đình, ý thức cộng đồng hướng
tới những ước vọng về một cuộc sống an sinh, bền vững.
2.2.1.5 Văn hóa nghệ thuật của người Hoa
Hết sức phong phú các loại hình dân ca, dân vũ và các loại nhạc cụ đặc
sắc. Dân ca có các làn điệu hát Quảng, hát Tiều, dân vũ có múa lân - sư - rồng và
dàn nhạc có nhạc Xã… làm tăng thêm tính đa dạng văn hóa Nam Bộ và Sài Gòn -
Chợ Lớn.
2.2.2 Các Di tích văn hóa - lịch sử
Khu phố người Hoa tập trung nhiều di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc
gia, tạo nét cổ kính và hiện đại trong kiến trúc hiện tại của khu phố này.. Trong số
9 di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia thì nổi tiếng nhất và đã được đưa vào sử
dụng trong du lịch là Chùa Bà (Miếu Thiên Hậu, Tuệ Thành Hội quán).
Các công trình kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia:
2.2.2.1 Chùa Bà ( Miếu Thiên Hậu, Tuệ Thành Hội Quán).
Chùa Bà Thiên Hậu được nhóm người Hoa gốc huyện Tuệ Thành (Quảng
Đông) di dân sang Việt Nam góp vốn và góp công xây dựng vào khoảng năm
1760 và được trùng tu nhiều lần. Chùa nằm trong khu trung tâm của những người
Hoa đầu tiên đến tạo lập nên Chợ Lớn sau này.
Chùa Bà Thiên Hậu hiện tọa lạc tại 710 đuờng Nguyễn Trãi, Quận 5, thành
phố Hồ chí Minh.
Kiến trúc
Chùa xây theo hình ấn, là kiểu kiến trúc đặc trưng cùa người Hoa, đây là tổ
hợp 4 ngôi nhà liên kết nhau tạo thành mặt bằng giống hình chữ "khẩu" hoặc chữ
"quốc". Ba dãy nhà ở giữa tạo thành tiền điện, trung điện và hậu điện. Giữa các
dãy nhà này có một khoảng trống gọi là thiên tỉnh (giếng trời), giúp không gian
14
chùa thoáng đãng, đủ ánh sáng cho hậu cung và có chỗ thoát khói hương.
Trang trí ở các điện là hình hoa lá, chim thú và hoành phi, câu đối, biển tự
thường là màu đỏ, vàng tạo sự ấm áp, tin tưởng. Chùa còn có các bức tranh đắp
nổi liên hoàn, các con vật thuộc "tứ linh".
Chùa có gắn các tượng tròn, phù điêu bằng gốm dày đặc từ trên nóc chùa,
mái, hiên chùa cho đến các bàn thờ, vách tường...
Thờ cúng
Tiền điện là hai trang thờ hai bên: Phúc Đức Chánh thần (phải) và Môn
Quan Vương Tả (trái). Tại đây có bia đá ghi truyền thuyết về Thiên Hậu Thánh
Mẫu và các bức tranh lớn vẽ cảnh bà đang hiển linh trên sóng nước. Trung điện
đặt bộ lư có năm món (ngũ sự) đúc năm Quang Tự thứ 12 (1886). Chính điện,
được gọi là Thiên hậu Cung, gian giữa thờ Bà Thiên Hậu, hai bên thờ bà Kim Hoa
Nương Nương (phía phải) và Long Mẫu Nương Nương (phía trái).
Cổ vật quí
Bộ lư lớn niên hiệu Quang Tự thứ 12 (1886). Ngoài ra, chùa còn khoảng
400 đồ cổ, trong đó có 7 pho tượng thần, 6 tượng đá, 9 bia đá, 2 chuông nhỏ, 4 lư
hương đồng, 1 lư hương đá, 10 bức hoành phi, 23 câu đối và 41 tranh nổi... Tất cả
những cổ vật này đều được chế tác rất công phu, tỉ mỉ với những đường nét tinh tế.
Chùa Bà được công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia ngày
07 tháng 01 năm 1993.
2.2.2.2 Chùa Ông Bổn (miếu Nhị Phủ).
Miếu Nhị Phủ, một trong nhiều chùa miếu do người Hoa sang định cư, rồi
xây dựng trên đất Đề Ngạn (nay là vùng Chợ Lớn) vào mấy thế kỷ trước. Hiện
ngôi miếu tọa lạc tại số 264 đường Hải Thượng Lãn Ông, phường 14, quận 5,
15
Thành phố Hồ Chí Minh.
Kiến trúc
Phần sân chiếm gần phân nửa diện tích, phần còn lại dùng để xây dựng bao
gồm các điện thờ và trụ sở hội quán.
Miếu có kiến trúc tổng thể theo hình chữ khẩu, gồm bốn dãy nhà dài, vuông
góc nhau, khoảng trống ở giữa tạo nên sân thiên tỉnh.
Mỗi dãy nhà đều có một lớp mái, riêng tiền điện có hai tầng mái. Tất cả mái
đều lợp ngói ống, diềm mái là hàng ngói men xanh. Mái có hình thuyền, trên các
đầu đao có gắn tượng cá hoá rồng, còn ở các đầu kìm là những tựợng rồng, thân
dựng thẳng, đuôi xoè lên cao, chầu hai bên mặt trời. Dọc theo đường bờ nóc và tàu
đao là phù điêu rồng, phượng, mai, lan, cúc, trúc... được ghép bằng mảnh gốm
nhiều màu sắc. Nhìn chung, miếu Nhị Phủ là một công trình kiến trúc độc đáo, kết
hợp điêu khắc gỗ, đá và gạch ngói, như những vòm cửa bằng đá, những hàng cột
gỗ to, có cột cao đến 7m, chân cột kê trên các chân đế bằng đá chạm trổ mỹ
thuật...
Hiện vật quí
Trong miếu hiện còn lưu giữ một số hiện vật quí, như chuông cổ được đúc
vào năm 1825, chuông bằng gang làm năm 1875, tượng kỳ lân bằng đá, các bao
lam, bình phong... có niên đại từ giữa đến cuối thế kỷ 19.
Miếu có tất cả 14 câu đối và 30 hoành phi. Các hoành phi, câu đối được
chạm viền xung quanh, bên trong chạm nổi các chữ Hán trên nền hoa văn rồng,
mây, sóng nước... ngoài ý nghĩa ca ngợi thần thánh còn có giá trị nghệ thuật thư
pháp và nghệ thuật chạm gỗ.
Các vị thánh, thần được tạo tác tinh tế bằng gỗ hoặc thạch cao. Và tất cả
đều được đặt trong những khám thờ, được trang trí bằng nhiều họa tiết sinh động,
16
đẹp đẽ.
Ngày 31/8/1998, miếu Nhị Phủ đã được Bộ Văn hóa Thông tin công nhận
là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia theo quyết định số 1811/1998/QĐ-
BVHTT. Hội quán Nhị phủ đã được trao tặng Huân chương Lao động hạng III
năm 2006.
2.2.2.3 Miếu Quan Đế (chùa Ông, Nghĩa An hội quán)
Miếu Quan Đế (Nghĩa An hội quán), tức chùa Ông, tọa lạc tại số 678
đường
Kiến trúc
Như phần lớn các đền miếu của người Hoa, miếu có kiến trúc tổng thể hình
chữ "quốc". Sân miếu khá rộng; phần còn lại gồm tiền điện, sân thiên tỉnh, nhà
hương, chính điện và văn phòng hội quán dọc hai bên các điện thờ.
Kiến trúc và trang trí ở miếu thể hiện rõ nét phong cách Trung Hoa qua
thiết kế, qua các tượng, phù điêu bằng gốm trên mái ngói hay các bông hoa chạm
ngược, tượng kỳ lân, diềm gỗ... trên bộ vì kèo sơn màu đỏ thắm...Mái chia gồm 3
cấp: cấp mái chính cao ở giữa, 2 cấp mái phụ thấp hơn ở 2 bên. Ngói lợp mái màu
xanh lục..
Thờ cúng
Chính điện miếu, giữa có gian thờ Quan Thánh đế quân trang trí bao lam
lưỡng long tranh châu. Tượng Quan Đế cao 300cm, mặc áo gấm xanh, ngồi trên
ngai, đặt trong khám thờ chạm viền nhiều lớp tùng - hạc, mai - điểu, mẫu đơn - trĩ,
Bát tiên giao chiến thủy quái... Đứng hầu hai bên trước bệ thờ là tượng Quan Bình
và Châu Xương cao gần 200cm, đặt trong tủ kính.
Hai bên tả hữu có gian thờ Thiên Hậu nguyên quân và Tài Bạch tinh quân
17
(Thần Tài) bài trí giống nhau với bao lam phụng hoàng và khám thờ chạm cảnh
vinh qui bái tổ, đánh cờ, chèo thuyền, giăng lưới, mục đồng cưỡi trâu, mai điểu,
trúc điểu,
Sát hai bên góc tường đặt hai bộ chuông trống đối xứng nhau. Chuông bên
trái bằng gang, đúc ở Phật Trấn - Quảng Đông vào năm Canh Tuất (1850).
Chuông còn lại làm bằng hợp kim, có chạm nổi hàng chữ "Gia Định tỉnh, Minh
Hương xã, Tân Trường Châu, Nghĩa An hội quán..." (chuông do Tân Trường Châu
cúng, được đúc trong khoảng năm 1836 đến 1867).
Ngoài gian thờ ở chính điện, còn có bàn thờ Quan Đế ở trung điện, đặt
trước bàn thờ Văn Xương đế quân tức Khổng Tử, người đứng đầu Nho giáo.
Là 1 di tích đánh dấu sự hiện diện của người Hoa gốc Triều Châu, có giá trị
về nghệ thuật thư pháp, nghệ thuật chạm đá và nghệ thuật chạm gỗ nửa cuối thế kỷ
XIX đầu thế kỷ XX, miếu Quan Đế thu hút đông đảo người Hoa và cả người Việt
đến chiêm bái. Ngày 7/1/1993, Bộ văn hóa có quyết định số 42 VH/QĐ quyết định
công nhận miếu quan đế là một di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
2.2.2.4. Chùa bà Hải Nam ( Hội quán Quỳnh Phủ)
Miếu bà Hải Nam (Quỳnh Phủ Hội Quán, Hội quán Hải Nam), toạ lạc số
276 đường Trần Hưng Đạo B, phường 11 quận 5, là một kiến trúc nghệ thuật
mang đậm màu sắc văn hoá dân gian vùng Nam Hải (Trung quốc).
Tuy xây dựng cách nay gần 200 năm, nhưng các hiện vật có giá trị nghệ
thuật và tính văn hoá cao trong chùa hầu như được bảo tồn nguyên vẹn. Đặc biệt
có bức tranh sơn mài Lục Vân Tiên cùng các sắc chiếu của vua Duy Tân…
Quỳnh Phủ Hội Quán - Miếu Bà Hải Nam thành phố Hồ Chí Minh đã được
Bộ Văn hoá Thông tin cấp bằng chứng nhận “Di tích lịch sử - văn hoá” cấp quốc
18
gia bằng Quyết định số 52/2001/QĐ/BVHTT cấp ngày 28/12/2001.
2.2.2.5 Hội Quán Hà Chương
Di tích có tên chữ Hán là "Hà Chương hội quán". Tên gọi này được chạm
trên bia đá ghi lại việc trùng tu lập năm 1848, còn lúc mới xây dựng hội quán có
tên là Chương Châu vì được xây dựng bởi những di dân người Hoa gốc ở phủ
Chương Châu, tỉnh Phúc Kiến, Trung Quốc. Vì thờ Thiên Hậu thánh mẫu nên
người ta còn gọi di tích là chùa Bà Hà Chương.
Di tích tọa lạc tại số 802 Nguyễn Trãi, phường 14, quận 5, thành phố Hồ
Chí Minh; cách Bưu điện Chợ Lớn 500 mét về hướng Tây Bắc.
Kiến trúc
Mặt bằng kiến trúc gồm 3 ba tòa nhà ba gian nằm ngang tạo thành tiền
điện, chính điện và hậu điện. Hai bên ba điện thờ này là hai dãy nhà nằm dọc,
vuông góc và nối từ tiền điện đến hậu điện tạo thành một công trình khép kín như
hình chữ khẩu. Đây là tả điện, hữu điện và văn phòng làm việc của hội; giữa các
tòa nhà là sân thiên tỉnh hoặc hành lang thông hương.
Hội quán được xây dựng theo kiểu đền miếu cổ Trung Hoa. Vật liệu xây
dựng chủ yếu là gỗ, đá, gạch, ngói. Kỹ thuật tạo dáng mái và trang trí mang nét
đặc trưng của nhóm người Hoa Phúc Kiến.
Ngoài Thiên Hậu Thánh Mẫu nơi đây còn thờ Chúa Sinh Nương Nương ( tức Kim Hoa Nương Nương hay Bà Chúa Thai Sinh, Mẹ Thai Sinh ), Phúc Đức Chính Thần ( tức Bổn Đầu Công hay Thổ Thần ), Quan Âm Bồ Tát, Quan Thánh Đế Quân, Ngọc Hoàng Đại Đế. Trước các gian thờ bày 2 bộ bát bửu bằng đồng và 3 hươnng án để cúng kiến. Nơi đây còn có 2 cột bằngđá chạm rồng và Bát Tiên, các vật tứ linh, …
28 tháng 12 năm 2001, Hội quán Hà Chương được Bộ Văn hóa Thông tin
Việt Nam cấp bằng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, theo Quyết định số
19
52/2001/QĐ-BVHTT.
2.2.2.6 Lệ Châu Hội quán ( Đền thờ tổ nghề thợ bạc )
Lệ Châu hội quán, nhà thờ tổ nghề thợ bạc tại Sài Gòn - thành phố Hồ Chí
Minh, tại số 586 đường Trần Hưng Đạo B, phường 14, quận 5, thành phố Hồ Chí
Minh. Đây là một ngôi nhà đã tồn tại hơn 100 năm, là nhà thờ tổ nghề thợ bạc
được xây dựng sớm nhất tại Sài Gòn và cả vùng Nam Bộ.
Kiến trúc
Chánh điện được xây theo kết cấu ba gian dọc, có hai hàng cột chạy dài từ
ngoài vào trong, tường gạch tô, mái lợp ngói âm dương. Mặt trường chính của
chánh điện đặt ba khám thờ được trang trí bằng những bao lam chạm trổ rồng,
phụng, hoa, điểu... sắc nét công phu. Chính giữa là khám thờ lớn ở trong đặt các
đồ thờ tự và bài vị với hai chữ "Tổ Sư" được viết theo lối đại tự đẹp, chân phương
và được sơn son thếp vàng. Hai bên là hai khám thờ nhỏ, khám thờ bên phải đề hai
chữ "Tiền Hiền", khám thờ bên trái đề hai chữ "Hậu Hiền".
Từ ngoài vào trong dọc theo các hàng cột có 6 cặp câu đối và 9 bức hoành
phi với nội dung tập trung vào chủ đề nhớ ơn tổ nghiệp, ca ngợi sự phát triển thịnh
đạt của nghề thợ bạc. Tất cả các hoành phi, câu đối, bao lam... đều được sơn son
thếp vàng với chất lượng giấy qui có độ tuổi vàng cao nên đều láng bóng và rõ nét,
dù tất cả đều có niên đại khá lâu.
Hiện vật quý
Trong nhà thờ tổ còn tồn giữ được một số hiện vật khá độc đáo: Một cái
trống lớn, đi đôi với trống là một quả chuông cao 1m, đường kính 0,50m, trên
chuông để niên đại năm Ất Mùi (1895). Đặc biệt là 4 tấm bia đá đặt đối nhau ở hai
bức vách chánh điện. Qua đó ta thấy có mặt đệ tử nghề thợ bạc khắp Nam kỳ lục
tỉnh: Tây Cống, Đề Ngạn, Trà Vinh, Bến Tre, Cần Thơ... người Hoa, người Việt.
Bên cạnh những tên hiệu chữ Hán Nôm như: Thịnh Đức, Kim Phước, Đức Phát...
20
còn có những tên hiệu rất Nam Bộ như: Năm Sương hiệu, Bảy Trừ hiệu...
"Lệ Châu hội quán" đã được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là di tích kiến
trúc nghệ thuật cấp quốc gia theo quyết định số 1811/1998/QĐ-BVHTT ngày
31/8/1998.
2.2.2.7 Đình Minh Hương Gia Thạnh
Đình Minh Hương Gia Thạnh hội quán tọa lạc tại 380 đường Trần Hưng
Đạo, phường 11, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh.
Kiến trúc
Kiến trúc đình theo kiểu nhà năm gian, vì kèo gỗ, mái lợp ngói ống, tường
gạch. Nội thất đình bao gồm võ ca, chính điện và hậu điện
Đứng trước cổng có thể nhìn rõ trên mái đình các trang trí hình lưỡng long
tranh châu, cá hóa long, tượng ông Nhật bà Nguyệt….
Bộ khung gỗ kết cấu kiểu kẻ chuyền và các cột gỗ kê trên chân đế bằng đá
tạo cho đình thêm nét cổ kính. Trên cột và các đà ngang treo nhiều hoành phi, câu
đối. Có tất cả 38 hoành phi và 22 câu đối, tập chạm bốn chữ "Thiện tục khả
phong" (Tục tốt đáng khen) do vua Tự Đức ban cho năm 1863 và câu đối của
Trịnh Hoài Đức làm năm Minh Mạng thứ 2 (1821).
Chính điện đình xây trên nền cao. Cuối chính điện là ba khám thờ lớn bằng
gỗ đặt trên bệ gạch, được chạm viền chung quanh lưỡng long tranh châu, lân,
phụng, dây hoa ...
Thờ cúng
Trước khám thờ có một lư trầm bằng đá và hai tượng Ngô Nhân Tịnh,
21
Trịnh Hoài Đức cũng bằng đá đặt hai bên.
Bên trái là khám thờ Thống suất Nguyễn Hữu Cảnh và Đô đốc tướng quân
Trần Thắng Tài, hai vị quan tướng có công lớn, được triều Nguyễn phong là
Thượng đẳng thần. Khám bên phải thờ Trịnh Hoài Đức và Ngô Nhân Tịnh, hai
người Minh Hương làm quan đến chức Thượng thư, (cùng với Lê Quang Định hợp
thành "Gia Định tam gia", một nhóm nổi tiếng về văn học và sử học).
Hiện vật quý
Góc trái chính điện có một chuông đồng. Quai chuông là một con rồng hai
đầu, bốn chân. Thân chuông đúc nổi 2 hàng chữ "Gia Định thành Minh Hương xã
công tạo", "Long tập Quí Mùi thu nguyệt" (chuông do xã Minh Hương thành Gia
định làm năm Quí Mùi - 1823)
Hậu điện cách chính điện một sân thiên tỉnh nhỏ. Ở đây cũng có ba khám
thờ trang trí giống nhau. Các vị tiền hiền khai sáng ra làng được thờ ở khám thờ
chính giữa. Bên trái là khám thờ các hương chức và phu nhân có công, vợ chồng
ông Trương Công Sĩ, người đã tặng đất cho xã. Những viên chức nhỏ có công và
vợ được thờ ở khám bên phải.
Đình Minh Hương đã được Bộ Văn hóa ra quyết định số 43-VH/QĐ ngày
07/01/1993 công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
2.2.2.8. Phước An Hội Quán (chùa Minh Hương)
Tọa lạc tại số 184 Hồng Bàng - Phường 12 / Quận 5. Được công nhận là di
tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố theo Quyết định số 1767/QĐ-UBND và
22
bảng xếp hạng di tích do Chủ tịch UBND thành phố cấp ngày 29/4/2009.
Kiến trúc
Với lối kiến trúc chủ yếu bằng gốm và gỗ, trên đỉnh là mô hình phù điêu
thu nhỏ bằng gốm sứ và phù điêu nghệ thuật cổng tam quan, những hoa văn khu
chính điện, liễn xưa rất có giá trị.
Hiện vật quý
Nơi đây còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ có giá trị như: Tượng thờ bằng gỗ
lim có niên hạn trên ba trăm năm, lư hương kiểu cổ, trống, sư tử đá, giá trưng
kích-thương. Đặc biệt có 3 tủ thờ hiện vật trưng bày trang trí bằng đồng và còn lưu
giữ các bộ bàn - ghế - giường đồ gỗ xưa……đời nhà Thanh.
2.2.2.9. Hội Quán Ôn Lăng (chùa Ôn Lăng, Chùa Quan Âm).
Vì muốn nhận được sự quan tâm giúp đỡ lẫn nhau và thỏa mãn nhu cầu tín
ngưỡng , đồng hương 5 huyện : Tấn Giang, Nam An, Huệ An, Đồng an, An Khê
thuộc huyện Phủ Tuyền Châu tỉnh Phúc Kiến Trung Quốc góp sức xây dựng Hội
Quán Ôn lăng Phúc Kiến.Di tích có tên chữ Hán là “Ôn Lăng hội quán”, tọa lạc tại
số 12 Lão Tử, phường 11, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh. Người ta thường gọi di
tích là chùa Ôn Lăng vì trong hội quán có điện thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu. Sau
này thờ cúng thêm Bà Quan Thế Âm Bồ Tát nên người ta quen gọi là chùa Quan
Âm
Kiến trúc
Hội quán được xây dựng vào năm 1740 ( Càn Long đời Thanh), là một kiến
trúc bằng gỗ và đá ; đá gỗ chạm khắc tinh xảo, độc đáo, có giá trị lịch sử văn hóa
cao nhất là về giá trị nghệ thuật kiến trúc ; xây dựng theo phong cách kiến trúc đền
miếu của người Phúc Kiến (cách tạo hình và trang trí mái mang với đường bờ nóc
23
uốn cong, đầu đao cong vút gắn các mô hình tòa thành bằng gốm sứ).
Mặt bằng tổng thể của hội quán gồm một khối nhà hình chữ nhật ở giữa
(bao gồm tiền điện, trung điện và chính điện) và ba dãy nhà vuông góc nhau tạo
thành hình chữ U bao quanh khối nhà ở giữa. Dãy nhà nằm ngang là hậu điện. Hai
dãy nhà dọc vừa là trụ sở làm việc, vừa được bố trí một số gian thờ. Cuối dãy nhà
bên trái có cầu thang dẫn lên lầu. Khác với một số hội quán người Hoa, sân hội
quán Ôn Lăng khá hẹp
Bên trong hội quán là sự phối hợp của nhiều bộ môn điêu khắc, trang trí,
hội họa đa dạng và phong phú. Hội quán Ôn Lăng có khá nhiều bàn thờ vì vậy số
tượng thờ cũng nhiều hơn so với một số hội quán khác, chủ yếu là thờ Thiên Hậu
Thánh Mẫu, Quan Thế Âm Bồ Tát, đặc biệt là các tượng thờ được tạc chân
phương, tô màu trang trí theo quy ước như bà Thiên Hậu có nét mặt phúc hậu ngồi
trên ngai, Quan Công mặt đỏ có Quan Bình, Châu Xương theo hầu, Ngọc Hoàng
tay cầm hốt
Kỹ thuật chạm nổi được thể hiện trên tàu mái, đầu bẩy, bẩy hiên, cốn… với
các linh vật: long, lân, qui, phụng; bông sen; dây hoa; các điển tích Trung Hoa
Cặp sư tử đá chầu hai bên cửa cũng là tác phẩm điêu khắc đặc sắc (1869); con bên
trái miệng ngậm hạt châu, con bên phải đang đùa với con sư tử con dưới chân. Cặp
sư tử đá này và một số hiện vật khác như đại hồng chung (đúc năm Ất Dậu - 1885)
đã tạo cho hội quán giá trị nghệ thuật, dấu ấn thời gian.
Hội quán Ôn Lăng đã được Bộ Văn hóa thông tin ra quyết định số
39/2002/QĐ-BVHTT ngày 30/12/2002 công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật
24
cấp quốc gia.
2.2.3. Lễ hội
Các lễ hội ở khu phố người Hoa, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh thường
gắn liền với các hội quán,miếu, chùa.
Trong những buổi đầu khó khăn trên bước đường di cư lập nghiệp tại vùng
đất mới, người Hoa đã mang theo nhiều giá trị văn hóa truyền thống của họ cùng
du nhập vào vùng đất mới. Trong các giá trị ấy thì tín ngưỡng thờ Thiên Hậu
Thánh Mẫu được xem là điển hình nhất.
Một sinh hoạt tiêu biểu cho tín ngưỡng này là sự diễn ra lễ hội vía Bà vào
ngày 23/3 âm lịch.
Di tích và lễ hội là hai loại hình gắn liền nhau. Ta không thể tách lễ hội ra
khỏi không gian di tích vì lễ hội chính là cái hồn của di tích. Vì thế, lễ hội vía Bà
được diễn ra ngay tại miếu Bà Thiên Hậu. Vào ngày lễ, miếu được dọn dẹp sạch sẽ
và trang trí những chiếc đèn lồng đỏ thắm, lễ vía bà vẫn được tổ chức trang
nghiêm và long trọng thể hiện sự thành kính của cộng đồng dành cho Thiên Hậu
Thánh Mẫu.
Trong quá khứ, lễ hội được tổ chức khá quy mô từ 2-3 ngày. Từ ngày 22/3
người ta tiến hành lễ tắm tượng, phủi đi lớp bụi thời gian, thay xiêm y mới được
chọn trong những tấm áo mà cộng đồng dâng cúng Bà trong năm. Sáng hôm sau,
đúng ngày 23/3, mọi người tổ chức lễ rước bà, đặt tượng bà vào kiệu và cung
nghinh kiệu đi quanh phố phường, theo kiệu là nam nữ nô nức đi hội hòa vào đoàn
múa lân, múa rồng làm huyên náo, sôi động cả một khu vực. Ngày vía bà là dịp để
cộng đồng người Hoa thưởng thức hát Quảng, buổi tối sân khấu được dựng ngay
tại sân miếu thu hút bà con đến xem trình diễn nghệ thuật, múa lân sư rồng và làm
những hoạt động từ thiện như: đấu thầu lồng đèn. Mỗi năm ban trị sự sẽ đưa ra
mục tiêu là năm nay cần nguồn ngân quỹ cho xây trường học, xây dựng khoa phụ
sản của bệnh viện hoặc sửa sang miếu… Nhưng sau giải phóng, các công trình
công cộng như trường học, bệnh viện… được nhà nước tiếp quản. Vì vậy, việc đấu
thầu lồng đèn mất mục tiêu. Hiện nay, tại Tuệ Thành Hội Quán không còn loại
25
hình đấu thầu này nữa.
Cùng với sự phát triển của xã hội, nghi thức trong lễ vía Bà đã thay đổi
nhiều nhưng vẫn giữ được nét trang nghiêm và độc đáo.
Trước ngày lễ, mọi người sẽ lau bụi trên tượng và thay trang phục mới cho
Thánh Mẫu. Ban trị sự sẽ họp bàn và chọn ra giờ lành. Ví dụ như 9 giờ sáng ngày
23/3, sau khi bày biện đầy đủ lễ vật, mọi người ăn mặc chỉnh tề chuẩn bị bước vào
lễ bái. Sau màn chuông trống người bát nhã ngân xa, đại diện ban trị sự sẽ đọc bài
diễn văn bằng tiếng Quảng Đông với nội dung ca ngợi công lao của Bà. Một thành
viên ban trị sự dâng ba tuần rượu và ba tuần trà ở nơi chính điện. Lúc này phía
trước, nơi sân Thiên tỉnh bắt đầu đốt vàng mã. Sau đó, một thành viên khác sẽ
dâng một mâm nhỏ trên có mảnh giấy đỏ viết dòng chữ “tam sinh, ngũ quả” vái ba
vái. Đây là hình ảnh đại diện cho lễ vật dâng lên Bà, còn lễ vật gồm heo quay và
mâm ngũ quả thì được đặt tại bàn lễ, phía trước bàn thờ. Ngày trước, lễ vật gồm
tam sinh là dê, bò và heo làm thịt, mổ ruột và để sống, mâm ngũ quả. Nhưng ngày
nay, lễ vật được đơn giản hóa chỉ còn heo quay và gà, mâm ngũ quả thì tuỳ theo
mùa, miễn là đủ năm loại quả.
Ngoài ra, lễ vật không thể thiếu là nhang, nến và giấy tiền vàng mã. Theo
tâm thức của người Hoa thì đốt nhang, nến (nói chung là lửa khói) là một biểu
tượng cầu mong được giao tiếp với thần linh, chuyển lời khẩn cầu lên các thần.
Sau khi ban trị sự làm lễ, bà con người Hoa muốn cúng lễ thì vào thắp
nhang. Trong khi cúng lễ, khách có thể mua ngay tại chỗ những vòng nhang cầu
an có đường kính trung bình từ 50 đến 60cm, có loại đường kính đến một mét. Hội
quán sẽ ghi tên, địa chỉ người cần cầu xin, ghi rõ ước nguyện, cầu mong sức khỏe
dồi dào, gia đạo bình an… trên một miếng giấy đỏ rồi đính kèm vòng nhang. Sau
đó, mang vòng nhang treo lên trần đốt. Mỗi vòng nhang cầu an như thế cứ cháy
suốt ngày đêm trong vòng một tháng, đây là một nét đặc trưng ở miếu Hoa.
Phần lễ diễn ra khá đơn giản nhưng không kém phần trang nghiêm và thành
kính. Phần hội, sân chơi cho cộng đồng gần như hoàn toàn không còn tồn tại. Ban
trị sự chủ yếu tập trung cúng lễ hoàn tất. Tục rước bà tốn kém và ảnh hưởng đến
26
giao thông thành phố nên hiện nay không thực hiện được. Hoạt động chủ yếu
trong lễ hội miếu Bà chỉ còn yếu tố tâm linh là chính. Bên cạnh việc khơi gợi lòng
cố kết cộng đồng còn là những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc được lưu truyền
qua thời gian. Họ lấy hình ảnh những con người siêu nhiên đức độ nhằm định
hướng nhân cách và tâm lý cộng đồng..
2.2.4 Văn hóa ẩm thực
Ngày nay, khu phố Tàu, quận 5 của người Hoa giữ chân du khách không
chỉ bằng những nét văn hóa độc đáo mà còn hấp dẫn từ các món ăn của người
Hoa chính hiệu. Các món ăn đặc sắc, sang trọng với hương vị ngon nhất được
phục vụ tại các nhà hàng, khách sạn nổi tiếng như Á Ðông , Thiên Hồng và Ái
Huê, Bát Ðạt, Ðồng Khánh…
Trong chế biến thực phẩm, người Hoa có thói quen sử dụng nhiều nguyên
liệu từ thực vật như khoai lang, khoai môn, bí đỏ, ngân hạnh, hạt sen, cam, củ cải
trắng và các loại đậu để làm ngọt nước dùng. Cách chế biến món ăn tinh tế, khá
cầu kì, và bài bản. Ví dụ, khi dọn lên bàn ăn, rau cải phải ăn với nước tương, tôm
ăn với dầu quýt, cua ăn với giấm mỹ vị... thao tác làm bếp cũng không kém phần
công phu.
Nhiều người tỏ ra e dè với món Hoa vì cho rằng món Hoa thường có nhiều
dầu mỡ và chuộng gia vị. Tuy nhiên bạn có thể yên tâm vì từ khi vào Việt Nam,
những người Hoa ở đây đã biết tiết chế gia vị sao cho phù hợp với khẩu vị của
người Việt nhất mà vẫn giữ được hương sắc riêng.
Khu bán sủi cảo ở đường Hà Tôn Quyền, quận 11 (gần ngã tư giáp với
đường Trần Quý) vốn cũng nổi tiếng là nơi kéo ghế hằng đêm của khách ẩm thực
người Hoa (phục vụ đến 11 - 12 giờ đêm). Ngoài ra, luôn tấp nập khách ra vào vẫn
là tiệm lẩu cá Dân Ích và tiệm cơm gà Ðông Nguyên trên đường Châu Văn Liêm
hay tiệm cơm Ðại Gia Lạc (số 1, An Dương Vương, quận 5 gần chợ An Ðông).
Bình dân hơn và có hơn 40 - 50 năm kinh nghiệm phục vụ các món hầm
27
như bao tử, ruột heo, lưỡi heo, tàu hủ, dưa cải…đó là tiệm cơm cháo Triều Châu
mang tên Hạnh Nguyên ở địa chỉ 45 - 47 Hùng Vương (mở cửa từ 3 giờ chiều đến
khoảng 10 giờ tối).
Khách thích ăn ngọt thì quán chè Hà Ký (138 Châu Văn Liêm) là một địa
chỉ đáng được tham khảo. Thời gian hoạt động 14h - 23h, ngoài các loại chè đậu
thông thường quán còn có rất nhiều loại chè khác: chè hột sen nhãn nhục, chè
hạnh nhân, hột gà trà, táo đỏ đường phèn đu đủ tiềm, bạch quả bo bo đậu hủ ký...
Một quán chè của người Hoa đông khách về đêm nữa là điểm bán nằm gần
chợ vải Soái Kình Lâm.Tuy có giá đắt hơn những nơi khác một chút nhưng chắc
hẳn món chè sâm bổ lượng nơi đây sẽ làm mát lòng du khách phương xa…
2.2.5. Các công trình kiến trúc khác
2.2.5.1.Chợ
Trong những năm 1776, vùng đất Sài Gòn (tức vùng Chợ Lớn ngày nay) là
nơi định cư của người Hoa ở Cù Lao Phố (tức Biên Hoà ngày nay).Theo phong tục
tập quán, người Hoa thường lập chợ khi đến nơi định cư mới nhằm có chỗ để trao
đổi hàng hoá. So với chợ Tân Kiểng của người Việt thì chợ Sài Gòn (khu vực Bưu
điện Chợ Lớn ngày nay) có lớn hơn nên được người dân nơi đây gọi là Chợ Lớn.
Chợ lớn sau khi xây xong rất khang trang, sạch sẽ trên khuôn viên đất khá
rộng nên được người dân gọi là Chợ Lớn Mới. Ngay sau khi được đưa vào hoạt
động , Chợ Lớn Mới nhanh chóng trở thành khu kinh doanh sầm uất, giữ tính chất
đầu mối bán buôn khắp Nam kỳ lục tỉnh, trong nước và các nước láng giềng cho
đến ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.
Ngay sau ngày giải phóng, chính quyền Cách mạng tiếp nhận quản lý, sắp
xếp cho nhân dân tiếp tục mua bán phục vụ hàng hoá cho cả nước và các nước bạn
Lào, Campuchia, Trung Quốc và đổi tên chợ là chợ Bình Tây cho đến ngày nay.
Trải qua hơn 80 năm hình thành và phát triển, chợ Bình Tây ngày nay vẫn
giữ được vị thế của một chợ đầu mối bán buôn lớn của thành phố và của quận 6
28
mặc dù có sự cạnh tranh khá quyết liệt của các hệ thống siêu thị, trung tâm thương
mại hiện đại trong những năm gần đây. Tuy nhiên, với lối kiến trúc cổ xưa của
Trung Quốc và bề dày lịch sử lâu năm nên chợ đang mở ra một hướng phát triển
mới đó là điểm du lịch tham quan mua sắm nhiều tiềm năng cho khách du lịch
trong và ngoài nước.
Hàng năm có trên 120.000 lượt khách du lịch người nước ngoài đến tham
quan và mua sắm tại chợ do các Công ty du lịch của cả nước đưa tới, trong đó
nhiều nhất là Công ty du lịch Sài Gòn. Đến với chợ Bình Tây, du khách vừa được
ngắm nhìn kiến trúc cổ, tìm hiểu lịch sử của chợ và mua sắm với giá cả phù hợp.
2.3.2.2 Phố Cổ
Phố Hải Thượng Lãn Ông cùng với nhiều khu phố cổ ở Sài Gòn xưa được
hình thành từ sau năm 1864 khi Pháp kiểm soát Nam kỳ. Nhà cổ Sài Gòn còn
được mô tả chi tiết về kiến trúc trong bài Gia Định phú với câu: Ngói lợp vếnh lên,
phố thương khách tòa ngang tòa dọc/ Hàm che cánh én, nhà quan dân hàng vắn
hàng dài
Vì thế nhà cổ theo phong cách lai tạp chủ yếu châu Âu và Trung Hoa vẫn
được xây thêm. Hiện khu phố cổ nằm ở ngã tư Hải Thượng Lãn Ông - Triệu
Quang Phục (Q.5) với tổng thể gồm 16 nhà kiến trúc xưa còn giữ được hình dáng
phố cổ ở phía ngoài như hiện trạng thời kỳ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20, nhưng
nội thất bên trong đã bị chia nhỏ.
2.3.2.3 Phố chuyên doanh
Người Hoa là tác giả của chợ bán sỉ và kiểu phố chuyên doanh chỉ bán độc
một loại mặt hàng gồm các nhà đơn hình ống kế tiếp nhau thành các dãy phố dài,
mật độ xây dựng rất cao (có khi đến 80-90%), hầu như không có cây xanh, vỉa hè
rất nhỏ và lòng đường hẹp. Kiểu nhà phố chuyên doanh ở Sài Gòn nổi tiếng đến
mức người nước ngoài khi nói về thành phố này thường nhắc hai đặc điểm nổi trội
29
là xe máy và nhà phố chuyên doanh. Cho đến hôm nay việc kinh doanh của người
Hoa ở khu vực Chợ Lớn chủ yếu và hầu hết là tồn tại theo dạng phố chuyên
doanh.
Quận 5 có tất cả 77 con đường thì có 40 đường phố hoặc đoạn đường phố
được coi là phố chuyên doanh, chiếm tỉ lệ 52%, điều đó có nghĩa cứ hai con đường
sẽ có một con đường hay đoạn phố là chuyên doanh, còn toàn thành phố có
khoảng 110 phố chuyên doanh thì quận 5 chiếm đến 37%.
Trong các phố chuyên doanh này có những phố cổ rất nổi tiếng được ghi
trong các sách hướng dẫn du lịch quốc tế, chẳng hạn phố thuốc bắc Hải Thượng
Lãn Ông, phố đầu lân và trang phục cung đình Lương Nhữ Học, phố cẩm thạch
mã não Hàm Tử - An Bình. Đặc biệt có phố chuyên doanh đầu tiên mà người Hoa
tạo dựng nên là phố chuyên doanh gạo Trần Chánh Chiếu, từ nơi đây gạo đã được
xuất đi hàng chục nước trên thế giới, các con phố này có lịch sử dễ đến hơn 200
năm.
2.3.2.4 Hẻm.
Đi vào các con hẻm mới thấy rõ nét đặc trưng của người Hoa, do kiến trúc
hẻm ít thay đổi hơn kiến trúc mặt tiền, thường bị dỡ bỏ để làm đường, xây chung
cư..
Con hẻm trên đường Nguyễn Thị Nhỏ, góc gần Nguyễn Chí Thanh quận
11, chỉ dài vài trăm mét có đến mấy ngôi chùa, trường cấp 3 Nam Kỳ Khởi Nghĩa,
công ty, tiệm tạp hoá, quán ăn, tấp nập người ra vào. Trong hẻm hội tụ đủ những
vấn đề người Hoa quan tâm như buôn bán, an sinh, tâm linh. Nhà cửa trong hẻm
được xây mới, nhưng vẫn còn một số đặc điểm nhận biết như có chữ Hoa trên cửa.
30
Một số hẻm khác đang được xây mới, nếu không cẩn thận, di sản sẽ mất đi
Chương 3: HIỆN TRẠNG PHÁT TRIỂN DU LỊCH CỦA CHINA TOWN
TẠI QUẬN 5 – THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
3.1 Hiện trạng chung của Khu phố người Hoa, quận 5, Thành phố Hồ Chí
Minh.
Các di tích lịch sử, các khu phố cổ, các công trình kiến trúc khác chưa được
mở rộng phát triển thành điểm du lịch với quy mô lớn. Nhiều công trình đã bị
xuống cấp và công tác đầu tư trùng tu, tôn tạo chậm được thực hiện. Trong số 9 di
tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia thì nổi tiếng nhất và đã được đưa vào sử
dụng trong du lịch chỉ có Chùa Bà (Miếu Thiên Hậu, Tuệ Thành Hội quán) và Chợ
Bình. Các công trình kiến trúc còn lại: Hội quán Ôn Lăng, chùa Bà Hải Nam, đình
Minh Hương gia thành, Lệ Châu hội quán, hội quán Phước An… hầu như chỉ phục
vụ nhu cầu tâm linh tín ngưỡng cho những người dân sở tại, đa số đều thờ Thiên
Hậu Thánh Mẫu tượng trưng cho sự bình an. Các chùa miếu, đình và hội quán này
thường cho dân góp tiền và góp sức vào để xây dựng, tùy thuộc vào yêu cầu của
người dân có thêm bảo vệ như ở hội quán Ôn Lăng. Hiện tại chỉ có chùa Ông (Hội
quán Nghĩa An) đang được tu bổ và tôn tạo.
Trong số 9 di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia có một kiến trúc thuộc
quyền sở hữu tư nhân do con cháu trong dòng họ giữ gìn đó là đình Minh Hương
gia thành. Nơi đây là đền tổ của tổng đốc Vương họ Hoàng được Nhà nước công
nhận kiến trúc văn hóa lịch sử hơn 200 năm.
Ngày 22/10/2011 nhằm ngày 26/9/2011 al tại chùa Bà Hải Nam tổ chức lễ
giỗ ông tổ của nghề múa lân.
Vấn đề bảo tồn di sản văn hóa trở nên cấp bách, cần thiết.
- Các công trình cao tầng đã và đang mọc lên làm phá vỡ cảnh quan thống
nhất của khu Chợ Lớn. Công trình đầu tiên phải kể đến là Thuận Kiều Plaza với 3
khối nhà cao 33 tầng. Công trình tiếp theo là đại lộ Đông Tây đã phá hủy hoàn
31
toàn dãy phố cổ Trần Văn Kiểu nằm dọc kênh Tàu Hũ.
- Tới đây cao ốc Trung tâm giao dịch thương mại vải sợi ở 922 Nguyễn Trãi
với 35 tầng gần chợ Soái Kình Lâm, và 2 khối nhà 30 tầng ở số 8 Hàm Tử nằm
ngay trong hạt nhân khu phố cổ với kiểu thiết kế các khối chữ nhật cao vút rất
hoành tráng. Trong một tương lai không xa nữa, những công trình như thế sẽ tiếp
tục mọc lên nhiều hơn, phá vỡ cảnh quan môi trường của phố cổ.
Quá trình đô thị hóa của thành phố phát triển nhanh chóng, trong khi đó
công tác quy hoạch, xây dựng phát triển cơ sở hạ tầng- xã hội còn nhiều bất cập.
Từ đó phát sinh các vấn đề xã hội bức xúc như kẹt xe, ngập lụt mùa lũ, ô nhiễm
môi trường, xây dựng các công trình một cách tự tiện, bừa bãi,… làm ảnh hưởng
cảnh quan đô thị và tôc độ phát triển du lịch tại thành phố Hồ Chí Minh nói chung
và khu phố người Hoa nói riêng.
Tour du lịch tham quan phố Đông y kết hợp nhà hàng thực dưỡng vẫn chưa
hoàn thành, mặc dù đã khởi động cách đây nhiều năm.
Cở sở hạ tầng- vật chất kĩ thuật
Cơ cấu hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuât, kinh tế - xã hội được đầu tư xây dụng
và nâng cấp.
- Hệ thống khách sạn, nhà nghỉ: tương đối nhiều với các khách sạn đạt tiêu chuẩn
quốc tế:
+ Khách sạn 5 sao Equatorial: Gồm 333 các loại phòng đẹp và trang nhã mang đến
cho quý khách một kỳ nghỉ thư giãn và thoải mái.
+ Khách sạn 5 sao Windsor Plaza Hotel: Với 405 phòng bao gồm: Deluve,
Executive được thiết kế sang trọng hiện đại và đầy đủ tiện nghi.
+ Khách sạn 3 sao Đông Kinh: Gồm 57 phòng được trang bị đầy đủ tiện nghi,
không gian ấm áp và sang trọng.
+ Khách sạn 3 sao Thiên Hồng: có 86 phòng ngủ trang trí thanh nhã với phong
cách cổ điển. Khách sạn được phủ thảm hành lang và phòng ngủ mang lại vẻ sang
32
trọng, ấm cúng.
+ Khách sạn 3 sao Bát Đạt: Gồm 84 phòng với các trang thiết bị theo tiêu chuẩn
quốc tế. Cách trang trí hiện đại nhưng vẫn không kém phần trang trọng với toàn bộ
hành lang được trải thảm.
+ Các khách sạn 2 sao khác như: Phước Lộc Thọ1, Phước Lộc Thọ 2, Phú Giai
Lợi, Arc En Ciel.
+ Và nhiều nhà nghỉ khác trên địa bàn khu phố Người Hoa.
Đội ngũ nhân viên ở các khách sạn được đào tạo, năng động, thân thiện,
nhiệt tình.
- Hệ thống nhà hàng, quán ăn:
Có rất nhiều quán ăn phục vụ các món ăn người Hoa: Thuận Kiều, Hà Ký,
Tân Mãn Ký,…
Và các nhà hàng nổi tiếng về món ăn người Hoa như: Ái Huê, Đào Viên
Sài Gòn, Đại Gia Lạc…
Đây là các điểm thu hút, hấp dẫn du khách đến tìm hiểu, thưởng thức các
món ăn đặc trưng của người Hoa trên đất Việt.
- Giao thông vận tải
+ Nhiều con đường được nâng cấp, xây dựng, giúp nối liền với các quận huyện
khác trong thành phố, thuận lợi cho việc di chuyển đi lại.
+ Ga hành khách Chợ Lớn thuận lợi cho khách đến tham quan du lịch.
Nhận được sự quan tâm của chính quyền địa phương và thành phố trong
việc quy hoạch phát triển và bảo tồn tài nguyên du lịch văn hóa ở đây.
“Ngày 14/4/2011, UBND quận 5 và Sở du lịch Thành phố Hồ Chí Minh đã
có buổi họp bàn phối hợp thực hiện dự án chỉnh trang và bảo tồn các khu phố cổ,
phát triển kinh tế quận gắn với du lịch. Trên nền tảng hiện hữu của các khu phố cổ
thuộc phường 7, 10, 11, 14, cùng nhiều di tích lịch sử được nhà nước xếp hạng;
quận 5 sẽ xây dựng khu phố liên hoàn vừa vảo tồn các khu phố cổ, vừa kết hợp
phát triển thương mại, trung tâm giải trí, mua sắm, tham quan,..” (theo SGSF,
33
14/4/2011).
3.2 Hiện trạng một số điểm tham quan du lịch ở khu phố người Hoa, quận 5,
Thành phố Hồ Chí Minh.
Chùa Bà ( Tuệ Thành hội quán).
Chùa Bà Thiên Hậu hiện tọa lạc tại 710 đuờng Nguyễn Trãi, Quận 5, thành
phố Hồ chí Minh. Hầu như Khách du lịch đến với chùa Bà với nhiều mục đích
và lý do khác nhau phổ biến nhất với 2 lý do sau đây:
+ Thứ nhất đó là việc thăm viếng một ngôi chùa có kiến trúc cổ được xây dựng lâu đời ở Thành phố Hồ Chí Minh từ đó tìm hiểu thêm về văn hóa, chiêm ngưỡng những cổ vật có giá trị.
Nguồn thông tin cung cấp được thường từ bạn bè, những người đã đi du lịch trước đó. Ngoài ra còn thông qua sách, báo chuyên về du lịch. Hơn nữa tại nhiều nước còn có cộng động người Hoa hay cộng đồng người Việt sinh sống nên họ biết thông tin nhiều hơn và nhu cầu đi đi du lịch cũng cao hơn. Dường như nhu cầu du lịch này đã trở thành một điều gì đó cố định, hễ tới Thành phố Hồ Chí Minh thì phải tham quan Miếu Thiên Hậu.
+ Thứ hai, xuất phát từ yếu tố dân tộc và tâm linh tín ngưỡng, họ tin tưởng vào Bà và luôn cầu mong những điều tốt đẹp, đa số thành phần này là người Việt, người Việt gốc Hoa hoặc du khách từ Trung Quốc, Đài Loan và Hàn Quốc.
Tuy nhiên khách du lịch đến đây chủ yếu là lại vào dịp rằm, lễ , mồng 1 nên du lịch ở đây mang tính thời vụ.Sản phẩm du lịch ở đây còn khá đơn điệu, nhàm chán ngoài kiến trúc độc đáo của Chùa Bà thì xung quanh không có bất cứ dịch vụ nào phục vụ cho du khách ngoài trừ bên trái cổng có dịch vụ vận chuyển bằng xích lô, bên phải là là dịch vụ chuyên cho việc thờ cúng
Con đường Nguyễn Trãi thông dẫn đến chùa Ông Bổn và chùa Bà có những cửa hàng buôn bán quần áo, thực phẩm … mang đậm tính chất Tàu. Đặc biệt cũng trên con đường này giao cắt với Phù Đổng Thiên Vương xuất hiện một khu chợ nhỏ của người Hoa buôn bán tấp nập, tuy nhiên vấn đề vệ sinh môi trường vẫn chưa được quan tâm, sự thiếu ý thức của các tiểu thương, việc lấn chiếm lòng lề đường để buôn bán gây khó khăn cho việc di chuyển và ô nhiễm môi trường.
Chợ Bình Tây.
34
Chợ Lớn cũng là một địa danh nổi tiếng không thể thiếu trong các tour du lịch tại thành phố Hồ Chí Minh, hầu hết nơi đây tồn tại theo dạng phố chuyên doanh từ hàng tiêu dùng, kim khí điện máy đến vàng, vải... và đặc biệt là lĩnh vực ăn uống, hoạt động buôn bán ở đây diễn ra tấp nập mà không có tính thời dẫn đến ô nhiễm môi trường là điều không thể tránh khỏi. Bên cạnh đó, nơi đây còn là nơi thường xuyên diễn ra các hoạt động tín ngưỡng hay thờ cúng nên ô nhiễm không khí từ việc đốt nhang, khói cũng thường bắt gặp.
Khu vực chợ Bình Tây là một điển hình với vị trị địa lí gần bến xe chợ lớn nên ô nhiễm không khí từ khói bụi của các xe đặc biệt là xe bus rất cao, ngoài ra còn xuất hiện các vụ chèo kéo của tổ lái xe tự quản gây mất trật tự an toàn xã hội, nhiều thành phần xã hội khác nhau nên dễ nảy sinh các hiện tượng tiêu cực trong xã hội.
Ô nhiễm môi trường còn là một vấn đề nan giải ở chợ Bình Tây chủ yếu là do rác thải, thứ nhất đó là loại rác thải rắn, loại này xuất phát từ hàng hóa của người bán hàng, từ việc bán các sản phẩm may mặc: vải, quần áo, các phụ kiện đính kèm ( khuy, nút, chỉ..) cho đến các nông sản tươi sống: cá, tôm, rau cải…. Ngoài ra một loại rác thải không thể không nói đến là từ việc buôn bán hàng ăn nhanh, ăn nhẹ ( bánh tráng trộn, các loại bánh, nước uống giải khát…) trong khu vực và xung quanh chợ cùng với các hoạt động của tiểu thương. Thứ hai, đó là chất thải lỏng là những nguồn nước bẩn từ các quán ăn đến việc kinh doanh hàng thịt, cá và nhiều hoạt động khác của cư dân sở tại.
Khu vực chợ với các hàng trăm sạp buôn bán tấp nập nên rất khó kiểm soát được. Vì vậy tình trạng kinh doanh thực phẩm không có nguồn gốc, xuất xứ, mua bán hàng hoá trôi nổi không nguồn gốc, hàng nhập lậu không rõ hoá đơn chứng từ … xảy ra rất phổ biến ở đây cụ thể như: mứt khô, xí muội, trái cây khô bị nhiễm chì, mắm tôm không rõ xuất xứ… gây ảnh hưởng sức khỏe đến người tiêu dùng và trong đó có khách du lịch.
Khu Phố cổ, khu phố chuyên doanh.
TP. Hồ Chí Minh chỉ còn một khu phố cổ trên đường Hải Thượng Lãn Ông (ngã tư Hải Thượng Lãn Ông-Triệu Quang Phục, quận 5). Nếu tính về “tuổi đời” của khu phố Hải Thượng Lãn Ông (xây dựng từ đầu thế kỷ 19) thì Thành phố còn nhiều khu phố khác lâu đời hơn. Thế nhưng những khu phố khác chỉ còn lại một vài ngôi nhà giữ kiến trúc cổ, cảnh quan chung đã bị phá vỡ, không thể hiện được là khu phố cổ.Và điều may mắn nhất khiến nó còn được gọi là phố cổ có thể một phần bởi cư dân nơi đây vẫn giữ được nghề thuốc bắc truyền thống.
Nhắc đến phố thuốc Bắc ở Hải Thượng Lãn Ông, chúng ta không quên nhắc đến người Hoa chính là tác giả của chợ bán sỉ và kiểu phố chuyên doanh (chỉ bán độc một loại mặt hàng). Kiểu phố này gồm các nhà đơn hình ống kế tiếp nhau thành các dãy phố dài, mật độ xây dựng rất cao hầu như không có cây xanh, vỉa hè rất nhỏ và lòng đường hẹp. Ví dụ phố chuyên doanh gạo ở đường Trần Chánh Chiếu, phố thuốc đông y ở Hải Thượng Lãn Ông, phố vải ở Trần Hưng Đạo… Hoạt động của các phố hày hiện nay diễn ra rất tấp nấp không có hầu như quanh năm và mang lại nguồn thu ổn định cho cư dân tại đây
35
Hiện tại , phần lớn phố cổ đã bị thay hình đổi dạng theo thời gian, những khu nhà cổ còn sót lại với số lượng cực kỳ ít ỏi. Những cửa hàng thuốc bắc truyền thống nay vẫn còn đó, nhưng nhà cổ chỉ còn lác đác. Khu nhà siêu thị thuốc đông y (45, 47, 49, 57, 59 Hải Thượng Lãn Ông) được xem là “hạt nhân” của khu phố
cổ cũng không thoát khỏi tình trạng thoi thóp do sự phát triển chóng mặt của cơ sở hạ tầng. Chen lẫn trong những ngôi nhà cổ, những ngôi nhà với lối kiến trúc hiện đại mọc lên với nhiều công ty tư nhân thuê mặt bằng kinh doanh đủ ngành nghề. Theo Giáo sư Lê Xuân Diệm cho rằng “phố cổ phải giữ những vấn đề làm sao phải giữ lại đời sống cổ, sinh hoạt cổ… Tức khu phố cổ ngoài việc là nhà cổ thì những sinh hoạt thường nhật, nghề nghiệp của người trong phố cũng như ngày xưa. Giữ được nguyên trạng phố cổ thì có thể kinh doanh phố cổ như một sản phẩm du lịch. Và lợi nhuận từ phố cổ có thể còn cao hơn các cao ốc thương mại” thế nhưng từ năm 1872 hàng loạt phố cổ đã dùng để xây các cao ốc, trung tâm thương mạị và Liệu phố cổ duy nhất này có lại tiếp tục nối gót theo các khu phố cổ khác không? đó là một câu hỏi nan giải cho những nhà chức trách quản lí hiện nay.
Lễ hội.
Các lễ hội chưa tạo nên tính đặc thù mang tầm vóc quốc tế do vốn đầu tư chưa
đúng mức, thiếu sự quảng bá xúc tiến. Các lễ hội ở đây chưa nhận được sự quan
tâm của các cấp chính quyền, các ban nghành. Lễ hội chủ yếu được tổ chức bởi sự
sắp xếp của ban trị sự các miếu và phục vụ nhu cầu tín ngưỡng là chính.
Hoạt động du lịch gần như vắng bóng trong những ngày lễ hội này. Các hoạt
động hội như: Hát Quảng, múa lân,…không còn nữa. Mất hẳn phần hội và nếu
hằng năm chỉ đến ngày lễ mới có lễ hội sẽ rất khó để người dân gần di tích hay thu
hút khách du lịc dường như ta không thể khai thác các lễ hội để phát triển du lịch,
tận thu nguồn kinh tế mà du lịch mang lại. Do đó, các lễ hội không thu hút được
lượng khách đến tham dự và trên thực tế, người dân quanh vùng cũng như du
khách không có nhiều thông tin về các sự kiện văn hóa này. Các lễ hội còn mang
tính thời vụ cao: Lễ hội Thiên Hậu 23 tháng 3 al, lễ hội chùa Ông Bổn ( tổ chức
vào rằm tháng giêng và tháng tám âm lịch; lễ hội ở Miếu Quan Đế (24/6 âm
36
lịch)….
Chương 4: KHUYẾN NGHỊ BIỆN PHÁP KHAI THÁC BẢO VỆ TÀI
NGUYÊN DU LỊCH VÀ CÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH Ở KHU PHỐ NGƯỜI
HOA, QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.
4.1. Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm du lịch văn hóa.
Khu phố người Hoa có rất nhiều tài nguyên du lịch nhân văn có thể khai
thác để phát triển du lịch. Nên du lịch văn hóa là loại hình du lịch phù hợp với việc
vừa phát triển du lịch vừa bảo tồn các nét văn hóa truyền thống. Căn cứ vào TNDL
nhân văn của khu phố người Hoa-quận 5-thành phố HCM, tiến hành điều tra, khảo
sát xây dựng chương trình du lịch, điều tra thị trường du khách, tâm lý du khách
và đánh giá cung và cầu. Phát triển sản phẩm du lịch văn hóa cần có những nghiên
cứu cần thiết xác định mức độ hấp dẫn, độc đáo của từng TNDL nhân văn. Kết
hợp với các sản phẩm du lịch khác cùng phát triển để tạo nên sự mới mẻ, đa dạng.
Các nhà quản lý, nhà đầu tư, cần thiết phải đánh giá một cách toàn diện hệ
thống tài nguyên DLNV ở khu phố người Hoa-quận 5, tp. HCM. Các điểm
du lịch phải được quy hoạch một cách hợp lý đảm bảo việc bảo vệ, bảo tồn
bản sắc văn hóa truyền thống của người dân địa phương, có tác động tích
cự đến dời sống của người dân.
+ Khôi phục lại phần hội trong các lễ hội, các hình thức nghệ thuật dân gian như:
hát Tiểu, hát Quảng, thư pháp, vẽ tranh thủy mặc, hát tuồng,..
+ Nâng cấp trùng tu các di tich, công trình bị xuống cấp trong thời gian ngắn.
+ Hạn chế ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa.
+ Đa dạng hóa các sản phẩm hàng hóa, nâng cao chất lượng các mặt hàng, tăng
cường thêm các loại sản phẩm có tính truyền thống, có nghệ thuật thẩm mỹ trong
cac khu phố chuyên doanh, chợ, trung tâm mua sắm.
+ Kiểm tra giấy phép hành nghề của của các y bác sĩ ở các phòng mạch Đông y ở
khu phố người Hoa.
+ Kiểm tra vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm tại các nhà hàng, quán ăn người Hoa
37
nhằm kiểm soát chất lượng.
+ Kiểm tra và cấp chứng nhận cho các hiệu thuốc, danh y lâu đời có kinh nghiệm
gia truyền trong vấn đề khám chữa bệnh theo y học cổ truyền.
+ Hiện đại hóa cơ sở vật chất-kỹ thuât-trang thiết bị phục vụ du lịch chữa bệnh.
Bao gồm: bệnh viện, quán ăn, hiệu thuốc, nhà hàng, …
+ Từng bước tiến hành việc kết hợp các cơ sở ẩm thực người Hoa và các hiệu
thuốc đông y có sẵn ở đây.
Đào tạo hướng dẫn viên tại chỗ
Xây dựng các tour du lịch
Liên kêt với các điểm du lịch khác trong thành phố để đa dạng các tour du
lịch, tránh sự trùng lặp.
Sự quan tâm, hợp tác của các cơ quan quản lý.
4.2. Tăng cường nguồn vốn đầu tư và hiệu quả đầu tư để phát triển du lịch.
Phối hợp với các quận, huyện xung quanh để định hướng phát triển cơ sở
hạ tầng và cơ sở vật chất phục vụ du lịch. Tận dụng tối đa vai trò và giá trị của các
di tích lịch sử văn hóa, di tích nghệ thuật kiến trúc, phố cổ. Những tiềm năng
DLNV ấy sẽ đưa khu phố người Hoa-quận 5 trở thành một điểm du lịch hấp dẫn
mà khi tới thành phố Hồ Chí Minh người ta không thể bỏ sót.
o Khuyến khích các nhà đầu tư, quận phải có chính sách hỗ trợ, giúp
đỡ các nhà đầu tư khi họ có ý định đầu tư phát triển du lịch tại khu
phố người Hoa.
o Kết hợp sử dụng tốt nguồn vốn từ ngân sách nhà nước với việc khai
thác sử dụng nguồn vốn nước ngoài(nếu có) và nguồn lực trong dân.
o Nâng cấp, đầu tư các điểm tham quan du lịch, cơ sở vật chất kỹ thuật
du lịch, đầu tư cho tuyên truyền, quảng cáo và đào tạo nguồn nhân
lực cho du lịch để tạo ra sản phẩm du lịch hấp dẫn mang tính đặc thù
cho du lịch ở quận 5.
o Đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa phát triển đô thị và phát triển du
38
lịch bền vững, nhằm tăng tính hấp dẫn của hoạt động du lịch.
o Thực hiện xã hội hóa trong việc đầu tư, bảo vệ, tôn tạo các di tích,
phố cổ, lễ hội, ẩm thưc phục vụ phát triển du lịch.
4.3. Quảng cáo tiếp thị
Quảng cáo thông qua những chủ trương hoạt động của Sở du lịch thành
phố, phối hợp với các phương tiện thông tin đại chúng trong và ngoài nước.
Quảng cáo của các doanh nghiệp: quy mô quảng cáo được đẩy mạnh trong
cả nước. Quảng cáo dưới dạng in ấn, quảng cáo dưới dạng báo, tạp chí, quảng cáo
dưới dạng truyền thông truyền hình, internet,..
Lập chiến lược xúc tiến, chiến lược quảng cáo cho các thị trường du lịch
tiềm năng.
Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến, quảng bá các sản phẩm du lịch tại khu phố
người Hoa tại các triển lãm du lịch quốc tể về du lịch được tổ chức hằng năm.
Quảng cáo tiếp thị qua nhưng công cụ cung cấp thông tin. Quảng bá qua
các ấn phẩm, website,..Trình bày bằng nhiều ngôn ngữ và hình ảnh trên các trang
web nổi tiếng như Google, facebook,..các tạp chí đăng quảng cáo về du lịch như:
vietnammews, Saigon times. Ngoài ra cón các phương tiện truyền thanh khác như
ti vi, đài tiếng nói,…
4.4. Bảo vệ tài nguyên và môi trường du lịch nhân văn
Đối với các nhà quy hoạch và kinh doanh du lịch
+ Bảo vệ bản sắc văn hóa truyền thống của địa phương
+ Phải duy trì tính xác thực của điểm du lịch là một yếu tố quan trọng
mang ý nghĩa văn hóa.
+ Đồng thời thường xuyên có các chuyên gia kiểm tra các di tích, di vật,
công trình kiến trúc,..để phát hiện những thay đổi và có những biện pháo xử lí kịp
thời.
+ Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của cộng đồng bằng cách tuyên
39
truyền, giáo dục, tổ chức các cuộc thi.
4.5 Phát triển nguồn nhân lực
• Đối với doanh nghiệp : thường xuyên bồi dưỡng kiến thức về văn hóa, kiến
thức lịch sử, xã hội, kiến trúc,.. ở khu phố người Hoa cho hướng dẫn viên.
• Thường xuyên tổ chức những buổi nói chuyện với người dân sở tại về phát
triển du lịch ở địa phương, nhũng buổi học về các kỹ năng làm du lịch cho
một số người có khả năng.
• Sở du lịch quận 5 nên tổ chức các cuộc thi HDV chuyên đề du lịch văn hóa,
nâng cao kiến thức, kỹ năng cho các hướng dẫn viên.
4. 6 Các loại hình du lịch có thể phát triển ở khu phố người Hoa.
- Du lịch lễ hội
- Du lịch mua sắm
- Du lịch chữa bệnh
Ở đây, bốn loại hình du lịch này có thể kết hợp với nhau để tạo lực hút lớn
hơn, đem lại hiệu quả du lịch cao hơn.
4.7 Xây dựng sản phẩm du lịch
40
Từ ngàn đời xưa ông bà ta có câu “ cây có cội nước có nguồn” quả không sai người Hoa dù có đi đâu về đâu họ vẫn giữ được những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc mình . Ở Chợ Lớn , từ lâu đời đã xuất hiện khu phố của người Hoa với những công trình kiến trúc đặc sắc như : chùa Bà Thiên Hậu , chùa Ông Bổn , hội quán Nghĩa An , … các khu phố cổ , phố chuyên doanh , hẻm cùng với những nét truyền thống văn hóa , lễ hội, nếp sống vẫn còn được giữ gìn cho đến tận ngày nay . Ta hoàn toàn có thể xây dựng nên một mô hình lễ hội mang đậm phong cách Trung Hoa giữa lòng Thành phố Hồ Chí Minh hoa lệ , thu hút lượng lớn khách du lịch, góp phần không nhỏ vào quá trình phát triển chung của
thành phố, làm cho kho tàng văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng và Việt Nam nói chung đa dạng và phong phú hơn nữa.
Trước hết phải có sự thỏa thuận đồng ý của các chủ trì chùa, quan tâm và ủng hộ của chính quyền địa phương, các cấp ngành có liên quan: sở văn hóa thông tin, tổng cục Du Lịch…Với những tiềm năng sẵn có, lễ hội sẽ được tổ chức mỗi năm 1 lần tại một địa điểm là một chùa trong chín chùa của người Hoa ở vùng Chợ lớn, nó sẽ là sản phẩm kết hợp bởi các chùa, phẩn lễ này sẽ được tiến hành trong 1 ngày những ngày còn lại sẽ là phần hội. Để tạo những dấu ấn riêng cho mỗi phần lễ hội thì sẽ thay đổi luân phiên hàng năm tùy thuộc vào địa điểm được chọn ví dụ: Chùa bà thì thờ Thiên Hậu Thánh Mẫu, chùa ông Bổn thờ Ông Bổn….Khi đến với lễ hội sẽ có được những trải nghiệm thú vị với những gian hàng ẩm thực truyền thống trung hoa với các món ăn quen thuộc như : sủi cảo , há cảo , cơm chiên Dương Châu , chè , nước sâm 24 vị , … ngoài ra còn có những chương trình khuyến mãi thú vị mua 3 món được tặng 1 ly sâm. Chưa hết với gian hàng lưu niệm quý du khách có thể mua những sản phảm lưu niệm thú vị mang đậm nét trung hoa như quạt giấy, lồng đèn,..
Ngoài ra còn có dịch vụ in hình của cá nhân tùy theo ý thích của du khách lên những món hàng lưu niệm ấy . Có trong tay sản phẩm lưu niệm trung hoa có in hình chính bản thân mình quả thật không còn gì thú vị bằng. Ngoài ra du khách còn có thể mướn những trang phục truyền thống của các tộc người hoa để chụp hình và nếu may mắn được chọn trong 3 người đẹp nhất bạn sẽ được sử dụng hoàn toàn miễn phí các dịch vụ trong suốt thời gian diễn ra lễ hội . Đi một vòng mệt rồi, Vậy thì hãy dừng chân lại với sân khấu âm nhạc truyền thống trung hoa để cùng chìm đắm trong gian điệu hò quảng đặc sắc của họ . Tuy nhiên bạn cũng có thể thể hiện mình với phần hát với nhau với những bản nhạc hoa lời việt thú vị. Bên cạnh đó còn có gian hàng y học khi đến đây bạn sẽ được tư vấn sức khỏe miễn phí , giới thiệu về các bài thuốc chữa bệnh , bắt mạch , bấm huyệt miễn phí và nếu có nhu cầu muốn mua thuốc thì các bạn có thể mua ngay tại chỗ. Song song đó màn hình lớn đặt ở vị trị trung tâm sẽ chiếu những đoạn phim với tiêu đề trung hoa xưa và nay nhằm tái hiện lại lối sống cổ, nét sinh hoạt thường nhật của người Hoa, giúp du khách có cái nhìn tổng quan hơn về người hoa ngày ấy và bây giờ.
Nếu nhận được sự quan tâm và đầu tư đúng mức có lẽ dự án này sẽ không
41
bao giờ nằm trên giấy.
KẾT LUẬN
Qua hàng trăm năm sinh sống và phát triển, cộng đồng người Hoa ở quận 5 nói riêng đã trở thành một phần không thể tách rời của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Họ đã góp phần không nhỏ vào sự phát triển của đất nước. Nét đẹp cổ kính của một China town quyến rũ và sầm uất đã làm phong phú thêm bức tranh văn hóa của TPHCM và cả nước Việt Nam thêm những gam màu rực rỡ.
Đi chụp ảnh tư liệu cho đề tài này, chúng tôi đi dọc các tuyến đường Hải
Thượng Lãn Ông, Lương Nhữ Học, Triệu Quang Phục...có hàng trăm cửa hiệu cổ kính với vô số loại thảo dược tỏa mùi thơm lừng và người ta dễ dàng tìm được loại thuốc hiếm nhất ở đây. Vào những dịp lễ lớn, nhất là Nguyên đán, Nguyên tiêu, Trung thu, hai bên đường treo đầy đèn lồng đỏ, tạo nên không gian tưng bừng và huyền ảo.Với những người sành ăn, quận 5 là địa chỉ hấp dẫn và quen thuộc. Chẳng thế mà nhân gian lại có câu ‘ăn quận 5, ngủ quận 1’ không chỉ những nhà hàng sang trọng như Ái Huê, Đồng Khánh, Á Đông... mà rất nhiều hàng quán với đặc sản riêng luôn tấp nập thực khách. Các món ăn phải kể đến : cơm gà Thượng Hải, cơm chiên Dương Châu, canh gà thuốc Bắc... Món nào cũng ngon và bổ dưỡng, bởi người Hoa rất chú trọng hàm lượng dinh dưỡng trong từng món ăn. Con đường huyết mạch Trần Hưng Đạo nối trung tâm Sài Gòn với quận 5 và một số quận thuộc khu Chợ Lớn. Hai bên đường những cửa hiệu san sát, không một khoảng trống.Với quan niệm “buôn có bạn, bán có phường" nên người Hoa luôn hình thành những khu phố hoặc chợ chuyên doanh : khu vực Trần Hưng Đạo - Châu Văn Liêm chuyên kinh doanh mắt kính, phố thuốc Đông Y ở đường Hải Thượng Lãn Ông, đường Hùng Vương thì kim khí điện máy, hay các khu phố ẩm thực... Có thể nói, đến “China town” quận 5, người ta có thể cảm nhận khá đấy đủ về đời sống, văn hóa của người Hoa ở Sài Gòn. Để phát triển du lịch nơi đây, thiết nghĩ cần có sự phối hợp phát triển giữa
3 phía: người dân, chính quyền và các công ty du lịch để vừa phát triển du lịch
vừa bảo tồn, bảo vệ tài nguyên du lịch ở đây.
Qua đề tài :”Tiềm năng phát triển du lịch ở khu phố người Hoa - China
town, quận 5, thành phố Hồ Chí Minh” nhóm chúng tôi đã đánh giá được hiện
trạng và đưa ra một số khuyến nghị để phát triển du lịch ở đây. Những đánh giá
và khuyến nghị trên tuy không mang tính chất triệt để nhưng cũng góp phần giúp
mọi người có cái nhìn rõ hơn về China town, hiểu hơn về cộng đồng người Hoa
đang sinh sống ở thành phố Hồ Chí Minh và từ đó có thể hiểu được văn hóa cộng
42
đồng người Hoa trên khắp đất nước Việt Nam.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Trang websites
- www.wikipedia.com - www.vhv.vn
- www.chudu24.com - www.congtydulich.com
- www.agoda.vn - www.tintuc.xalo.vn
- www.ttvhq5.com.vn - http://anam-vietnam.com
Sách, báo và tạp chí
- Địa lý du lịch Việt Nam-PGS.TS.Lê Thông- PGS.TS.Nguyễn Minh Tuệ ( đồng
Chủ biên) NXB Giáo Dục Việt Nam 2010.
- Đề tài : Định hướng khai thác tài nguyên, môi trường du lịch nhân văn cho phát
triển du lịch văn hóa tại Thành phố Hồ Chí Minh của Nguyễn Thị Mộng Mơ, đại
học Hùng Vương..
- Đề án : Chương trình phát triển dịch vụ du lịch quận 5 (2001-2005) của UBND
quận 5.
BẢNG PHÂN CÔNG CÔNG VIỆC
Người thực hiện Công việc thực hiện Thời gian thực hiện
- Thị Nga. - Phần Mở đầu 11 - 13/10/2011
- Kiều Trang - Nội dung : +Chương 1 11 - 13/10/2011
+ Thị Nga +Chương 2 17 - 21/10/2011
+ T.Như + H.Duy +Chương 3 13 – 20/10/2011
+ Thị Nga + Chương 4 16 -21/10/2011
- Kiều Trang - Phần Kết luận. 16 - 18/10/2011
- Q.Chi + T.Như - Đi thực tế : + Ngày 1 16/10/2011
+ Hoàng Duy + Ngày 2 18/10/2011
+K.Trang+ T.Như + Ngày 3 22/10/2011
- Thanh Như - Tổng hợp, hoàn thiện 21 - 25/10/2011
43
- Quế Chi+Thị Nga - Làm powerpoint 24 -26/10/2011
PHỤ LỤC
PHỤ LỤC 1 : MỘT SỐ LOẠI HÌNH DU LỊCH PHÁT TRIỂN
CHINATOWN Ở TP. HCM
Du lịch lễ hội:
Vào những năm sắp tới, ngoài việc tập trung thực hiện tốt những lễ hội định
kỳ: lễ hội vía Bà Thiên Hậu (23/3 âm lịch), Lễ hội chùa Ông Bổn (rằm tháng giêng
và rằm tháng tám âm lịch), Lễ hội nguyên tiêu(rằm tháng giêng). Thì chú ý kết
hợp với các loại hình nghệ thuật truyền thống của người Hoa: múa lân, các làn
điệu dân ca (hát Quảng, hát tiều),..để làm tăng thêm tính đa dạng, hấp dẫn của các
lễ hội.
Ngoài ra, tăng cường tổ chức các “Ngày hội văn hóa người Hoa”. Đây
không chỉ là lễ hội của người Hoa ở thành phố Hồ Chí Minh mà là ngày hội dành
cho tất cả người Hoa trên đất nước Việt Nam. Dịp lễ hội này là cơ hôi cho người
Hoa triển lãm những thành tựu kinh tế-văn hóa-xã hội của cộng đồng mình. Các
nội dung lễ hội được tổ chức mang đậm màu sắc Trung Hoa và Việt Nam. Thông
qua các ngày hội này để quảng bá hình ảnh khu phố người Hoa- china town đến
du khách trong nước và quốc tế.
Du lịch mua sắm
Chợ Lớn là chợ bán sĩ lớn nhất, không chỉ là của thành phố mà còn là của
khu vực phía Nam. Là đầu mối phân phối sản phẩm tiểu thủ công nghiệp, nông
sản, ….Hơn nữa, ở đây cũng tập trung nhiều trung tâm thương mại, siêu thị như:
trung tâm thương mại Thuận Kiều Plaza, trung tâm thương mại An Đông Plaza,
trung tâm thương mại Chợ Lớn, trung tâm thương mại Pakson Hùng Vương, siêu
thị Coopmart Trần Hưng Đạo, siêu thị điện máy Gia Thành….Tại các điểm này
có thể tổ chức các chương trình khuyến mãi hằng tháng. Phát triển thêm nhưng
con phố chợ đêm từ những phố chuyên doanh như: phố ẩm thực trên các đường
Châu Văn Liêm, Nguyễn Trái, An Dương Vương,..; dãy tiệm bán ảnh tượng trên
đường Nguyễn Chí Thanh; khu phố chuyên kinh doanh mắt kính Trần Hưng Đạo-
44
Châu Văn Liêm, phố thuốc Đông y ở Đường Hải Thượng Lãng Ông,…
Du lịch tham quan văn hóa
Đến với Chinatown, du khách không những được chiêm ngưỡng vẻ đẹp
kiến trúc của các ngôi chùa, miếu, phố cổ, ..mà còn hiểu hơn về lối thờ tự tín
ngưỡng, những giá trị văn hóa, giá trị nghệ thuật được lưu giũ nơi đây. Qua đó, du
khách có thể cảm nhận được phong cách văn hóa đặc sắc của người Hoa- như
đang ở trên đất nước Trung Hoa thực sự. Để giúp cho du khách hiểu rõ hơn về văn
hóa người Hoa thì hãy để du khách được sống thực với nó. Du khách có thể ở lại
trong các nhà của người dân gốc Hoa, để được họ giới thiệu kĩ hơn về lối sống nơi
đây, du khách có thể thử sức với các đoàn múa lân,..
Du lịch chữa bệnh
Kết hợp những địa điểm ẩm thực người Hoa và những tiệm thuốc tại thành
phố Hồ Chí Minh. Trong đó, những địa điểm ẩm thực phải trình bày được giá trị
chữa bệnh qua những món ăn đó, những tiệm thuốc phải giới thiệu được giá trị của
phương thức thực tri.
Đề ra định hướng nhân sự hiện tại và tương lai đối với đội ngũ phục vụ ẩm
thực chữa bệnh và đội ngũ phục vụ du lịch.
Đề xuất các thực đơn chữa bệnh mới (ẩm thực người Hoa) và các chương
trình du lịch chữa bệnh mới.
PHỤ LỤC 2 : MỘT SỐ TOUR DU LỊCH CỤ THỂ CỦA CÁC CÔNG TY DU
LỊCH, LỮ HÀNH TỔ CHỨC ĐẾN CHINATOWN Ở TP.HCM
1- Tour “ Hành hương về phương Nam cầu tài” – 2 ngày của công ty du
lịch Bến Thành, tp HCM.
Trong ngày thứ 2, điểm dừng chân là chùa Bà Thiên Hậu, quận 5, tp
HCM, sau đó tới các đền chùa nổi tiếng vùng sông nước miền Tây như Vĩnh
Tràng, Tịnh Xá Ngọc Viên..
2- Tour “ Du lịch vòng quanh thành phố Hồ chí Minh” (4 ngày 3 đêm)
DNTN KHÁCH SẠN ĐỨC VƯỢNG
Dùng bữa sáng tự chọn tại khách sạn, sau đó tham quan Dinh Độc Lập, Nhà
45
Thờ Đức Bà và Bưu Điện Thành Phố. Đến khu Chợ Lớn và dùng bữa trưa. Sau
khi dùng trưa xong, chúng ta tiếp tục tham quan chùa Thiên Hậu, chùa Quan Âm,
đền Ngọc Hoàng và Bảo tàng Chứng Tích Chiến Tranh. Chúng ta kết thúc chuyến
đi tại chợ Bến Thành. Khách dùng bữa chiều tại khách sạn.
3- Tour tham quan Tp.Hồ Chí Minh
Công ty Cổ phần Đầu tư Mở - Du lịch Việt Nam (OPENTOUR JSC) (Tour
1 ngày - Khởi hành hàng ngày)
Sáng: Quý khách khởi hành từ văn phòng Sinh đến tham quan tại chùa
Giác Lâm, một ngôi chùa cổ nhất thành phố toạ lạc trên đường Lạc Long Quân
thuộc quận 11. Kế tiếp, quý khách sẽ lần lượt tới những khu vực Chợ Lớn_ Chợ
Bình Tây_ trung tâm trao đổi mua bán của cộng đồng người Việt và người Hoa tại
thành phố Hồ Chí Minh. Nơi đây còn bảo tồn nguyên vẹn giá trị kiến trúc của
người Hoa từ hàng trăm năm trước.
Cũng trong buổi sáng, quý khách sẽ đến thăm đền Thiên Hậu, tham quan
dọc sông Sài Gòn để thấy hết toàn cảnh thành phố và dừng lại thăm di tích Cảng
Nhà Rồng, nơi cách đây gần 1 thế kỷ, Bác Hồ đã ra đi tìmđườngcứunước.
4- Tour “SÀI GÒN - HÒN NGỌC VIỄN ĐÔNG”
Công ty fiditour. Chương trình 1: SÀI GÒN - KÝ ỨC THỜI GIAN
Đón khách tại điểm hẹn trong thành phố. Khởi hành tham quan:
• Dinh Độc lập
• Nhà thờ Đức Bà
• Bưu điện Trung Tâm Thành Phố
• Bảo tàng Lịch sử
• Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh
Quý khách dùng cơm trưa. Buổi chiều tham quan :
• Chùa Bà Thiên Hậu
• Tham quan và mua sắm tại khu phố người Hoa, chợ Bình Tây (chợ Lớn)
46
Đưa khách về điểm đón. Kết thúc chương trình tham quan
47
