Luận án Tiến sĩ: Tiếp cận đất đai và thực hiện các quyền về sử dụng đất của đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh Bình Định

Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là yếu tố quan trọng để thực hiện thành công xóa đói, giảm nghèo. Tiếp cận đất đai và thực hiện các quyền sử dụng đất của đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh Bình Định còn gặp nhiều khó khăn. Luận án này nghiên cứu thực trạng tiếp cận và thực hiện quyền sử dụng đất của đồng bào dân tộc thiểu số, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý đất đai, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho cộng đồng này.

Luận án này hướng đến các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách, cán bộ quản lý đất đai, và các tổ chức liên quan đến phát triển cộng đồng dân tộc thiểu số, đặc biệt tại tỉnh Bình Định, nhằm cung cấp cơ sở dữ liệu và giải pháp thực tiễn.

Đất đai đóng vai trò thiết yếu trong phát triển kinh tế và sinh kế bền vững, đặc biệt đối với đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) tại Việt Nam. Luận án này tập trung vào tỉnh Bình Định, nơi đồng bào DTTS vẫn đối mặt với nhiều rào cản trong việc tiếp cận và thực hiện quyền sử dụng đất (QSDĐ), thể hiện qua tỷ lệ hộ nghèo cao, phụ thuộc vào đất nông nghiệp và các giao dịch đất đai không chính thức. Mục tiêu tổng quát của nghiên cứu là đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao khả năng tiếp cận đất đai và thực hiện QSDĐ cho đồng bào DTTS tại Bình Định. Nghiên cứu cụ thể hóa bằng cách đánh giá thực trạng TCĐĐ và QSDĐ, xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố, và đề xuất các giải pháp khả thi. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, đồng bào DTTS tại Bình Định chủ yếu sinh sống bằng nghề nông truyền thống trên diện tích đất còn hạn chế. Việc tiếp cận đất đai diễn ra thông qua các hình thức như Nhà nước giao đất, công nhận QSDĐ, hoặc các giao dịch QSDĐ (chủ yếu là chuyển nhượng). Đáng chú ý, nhiều giao dịch vẫn mang tính tự phát, không đăng ký chính thức, đặc biệt là các hình thức chuyển đổi quyền sử dụng đất. Các nhân tố chính ảnh hưởng đến khả năng tiếp cận đất đai và thực hiện QSDĐ bao gồm: bình đẳng giới, vai trò của người có uy tín trong cộng đồng, năng lực của đồng bào DTTS về pháp luật đất đai, chính sách đất đai, và ảnh hưởng của luật tục. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng nhất của người có uy tín trong việc tiếp cận đất đai và năng lực của đồng bào DTTS trong việc thực hiện QSDĐ. Từ những phát hiện này, luận án đề xuất năm nhóm giải pháp trọng tâm nhằm cải thiện công tác quản lý đất đai, nâng cao hiệu quả tiếp cận đất đai và giải quyết các hạn chế trong thực hiện QSDĐ cho đồng bào DTTS, góp phần đảm bảo an sinh xã hội và phát triển bền vững.