M C L CỤ Ụ
Trang
L i nói đ uờ ầ
Hi n nay, Nhà n c ta đang ti n hành công cu c công nghi p hóa, hi n đ iệ ướ ế ộ ệ ệ ạ
hóa đ t n c theo đ nh h ng xã h i ch nghĩa và đang có nh ng b c ti n đángấ ướ ị ướ ộ ủ ữ ướ ế
k , đ t đ c nhi u thành t u đáng ghi nh n trên nhi u lĩnh v c. M c tiêu c aể ạ ượ ề ự ậ ề ự ụ ủ
Đ ng và Nhà n c ta là làm sao đ cho dân giàu, n c m nh, xã h i công b ngả ướ ể ướ ạ ộ ằ
dân ch văn minh, theo đúng nh nh ng gì mà Bác H mong m i: “ Tôi ch có m tủ ư ữ ồ ỏ ỉ ộ
s ham mu n, ham mu n t t b c là làm sao cho đ t n c ta đ c hoàn toàn đ cự ố ố ộ ậ ấ ướ ượ ộ
l p, dân ta đ c hoàn toàn t do,đ ng bào ta ai cũng có c m ăn, áo m c, ai cũngậ ượ ự ồ ơ ặ
đ c h c hành.” B i v y, Đ ng và Chính ph luôn đ t nhi m v xây d ng, b oượ ọ ở ậ ả ủ ặ ệ ụ ự ả
v T qu c và phát tri n kinh t lên hành đ u. Tuy nhiên, làm th nào đ th cệ ổ ố ể ế ầ ế ể ự
hi n t t nhi m v đó thì Đ ng ta đã ch ra r ng ph i l y ch nghĩa Mác-Lênin, tệ ố ệ ụ ả ỉ ằ ả ấ ủ ư
t ng H Chí Minh làm n n t ng, làm kim ch nam cho m i ho t đ ng. Đi u đó cóưở ồ ề ả ỉ ọ ạ ộ ề
nghĩa là chúng ta ph i d a trên l p tr ng, quan đi m c a ch nghĩa Mác cũngả ự ậ ườ ể ủ ủ
nh t t ng mà Bác H đã v ch ra đ áp d ng vào th c t hoàn c nh xã h i đ tư ư ưở ồ ạ ể ụ ự ế ả ộ ấ
n c hi n nay, tìm ra đ ng l i đúng đ n, ph ng châm phù h p đ phát tri nướ ệ ườ ố ắ ươ ợ ể ể
theo đ nh h ng xã h i ch nghĩa.ị ướ ộ ủ
Khi làm bài ti u lu n này, v i t cách là m t sinh viên, m t công dân c aể ậ ớ ư ộ ộ ủ
n c C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi t Nam, em mu n tìm hi u kĩ h n v Tri t h cướ ộ ộ ủ ệ ố ể ơ ề ế ọ
Mác-Lênin, c th đó là m i quan h bi n ch ng gi a v t ch t v i ý th c đ quaụ ể ố ệ ệ ứ ữ ậ ấ ớ ứ ể
đó th y đ c ý nghĩa ph ng pháp lu n và cách v n d ng Tri t h c vào th c ti nấ ượ ươ ậ ậ ụ ế ọ ự ễ
cu c s ng cũng nh đ ng l i, ch tr ng c a Đ ng trong công cu c xây d ng xãộ ố ư ườ ố ủ ươ ủ ả ộ ự
h i ch nghĩa. Bài vi t này c a em m c dù đã r t c g ng nh ng ch c ch n khôngộ ủ ế ủ ặ ấ ố ắ ư ắ ắ
tránh kh i thi u sót, v y nên em mong th y góp ý và s a ch a đ nh ng bài ti uỏ ế ậ ầ ử ữ ể ữ ể
lu n ti p theo c a em s ti n b h n. Em xin chân thành c m n!ậ ế ủ ẽ ế ộ ơ ả ơ
SINH VIÊN C A TH YỦ Ầ
N I DUNGỘ
Ph n 1:ầ Quan đi m c a ch nghĩa Mác- Lênin v v t ch t, ý th c và m iể ủ ủ ề ậ ấ ứ ố
quan h bi n ch ng gi a v t ch t và ý th cệ ệ ứ ữ ậ ấ ứ
I. V t ch tậ ấ
1. Ph m trù v t ch tạ ậ ấ
V t ch t là ph m trù tri t h c đã có l ch s phát tri n trên 2.500 năm. Ngay tậ ấ ạ ế ọ ị ử ể ừ
th i c đ i, xung quanh ph m trù v t ch t đã di n ra cu c đ u tranh không khoanờ ổ ạ ạ ậ ấ ễ ộ ấ
nh ng gi a ch nghĩa duy v t và ch nghĩa duy tâm. Ph m trù v t ch t đã có quáượ ữ ủ ậ ủ ạ ậ ấ
trình phát tri n g n li n v i s phát tri n c a th c ti n và nh n th c loài ng i.ể ắ ề ớ ự ể ủ ự ễ ậ ứ ườ
Trong khi ch nghĩa duy tâm quan ni m b n ch t c a th gi i, c s đ u tiênủ ệ ả ấ ủ ế ớ ơ ở ầ
c a m i t n t i là m t b n nguyên tinh th n, còn v t ch t ch đ c quan ni m làủ ọ ồ ạ ộ ả ầ ậ ấ ỉ ượ ệ
s n ph m c a b n nguyên tinh th n y thì ch nghĩa duy v t quan ni m: b n ch tả ẩ ủ ả ầ ấ ủ ậ ệ ả ấ
c a th gi i, th c th c a th gi i là v t ch t- cái t n t i vĩnh vi n, t o nên m iủ ế ớ ự ể ủ ế ớ ậ ấ ồ ạ ễ ạ ọ
s v t, hi n t ng cùng v i thu c tính c a chúng. Tr c khi ch nghĩa duy v tự ậ ệ ượ ớ ộ ủ ướ ủ ậ
bi n ch ng ra đ i, nhìn chung các nhà tri t h c duy v t quan ni m v t ch t là m tệ ứ ờ ế ọ ậ ệ ậ ấ ộ
hay m t s ch t t có, đ u tiên, là c s s n sinh ra toàn b th gi i. T th i cộ ố ấ ự ầ ơ ở ả ộ ế ớ ừ ờ ổ
đ i trong lý thuy t Ngũ hành c a tri t h c Trung Qu c đã quan ni m kim, m c,ạ ế ủ ế ọ ố ệ ộ
th y, h a, th là nh ng t ch t v t ch t đ u tiên c a th gi i; phái Sàmkhya c aủ ỏ ổ ữ ố ấ ậ ấ ầ ủ ế ớ ủ
n Đ l i quan ni m v t ch t đ u tiên, c s sinh thành nên th gi i là PràkritiẤ ộ ạ ệ ậ ấ ầ ơ ở ế ớ
hay Pradhana. Hy Lap, phái Mile cho r ng c s v t ch t đ u tiên c a th gi i làằ ơ ở ậ ấ ầ ủ ế ớ
n c; Hêraclit l i quan ni m đó là l a; còn Đêmôcrit thì kh ng đ nh đó là nguyênướ ạ ệ ử ẳ ị
t ,… Cho đ n th k XVII, XVIII quan ni m v v t ch t c a các nhà tri t h cử ế ế ỷ ệ ề ậ ấ ủ ế ọ
th i c n đ i Tây Âu nh Ph.Bêc n, R. Đ cáct , T. H px ,… v n không có nh ngờ ậ ạ ư ơ ề ơ ố ơ ẫ ữ
thay đ i căn b n. H ti p t c nh ng quan ni m v v t ch t c a các nhà tri t h cổ ả ọ ế ụ ữ ệ ề ậ ấ ủ ế ọ
duy v t th i c đ i Hy L p và đi sâu tìm hi u c u trúc v t ch t c a gi i t nhiênậ ờ ổ ạ ạ ể ấ ậ ấ ủ ớ ự
trong s bi u hi n c th c m tính c a nó.ự ể ệ ụ ể ả ủ
Quan đi m c a các nhà tri t h c duy v t tr c Mác v v t ch t tuy có nh ngể ủ ế ọ ậ ướ ề ậ ấ ữ
u đi m nh t đ nh trong vi c gi i thích c s v t ch t c a s t n t i gi i t nhiênư ể ấ ị ệ ả ơ ở ậ ấ ủ ự ồ ạ ớ ự
nh ng v căn b n v n còn có nhi u h n ch nh : không hi u chính xác b n ch tư ề ả ẫ ề ạ ế ư ể ả ấ
c a các hi n t ng ý th c cũng nh m i quan h gi a ý th c v i v t ch t; khôngủ ệ ượ ứ ư ố ệ ữ ứ ớ ậ ấ
có c s đ xác đ nh nh ng bi u hi n c a v t ch t trong đ i s ng xã h i nên cũngơ ở ể ị ữ ể ệ ủ ậ ấ ờ ố ộ
không có c s đ đ ng trên quan đi m duy v t khi gi i quy t các v n đ xã h i,ơ ở ể ứ ể ậ ả ế ấ ề ộ
… H n ch đó t t y u d n đ n quan đi m duy v t không tri t đ : khi gi i quy tạ ế ấ ế ẫ ế ể ậ ệ ể ả ế
nh ng v n đ v gi i t nhiên, các nhà duy v t đ ng trên quan đi m duy v t,ữ ấ ề ề ớ ự ậ ứ ể ậ
nh ng khi gi i quy t nh ng v n đ xã h i h l i “tr t” sang quan đi m duy tâm.ư ả ế ữ ấ ề ộ ọ ạ ượ ể
S phát tri n c a khoa h c t nhiên cu i th k XIX, đ u th k XX, đ cự ể ủ ọ ự ố ế ỷ ầ ế ỷ ặ
bi t là nh ng phát minh c a Ronghen, Beccoren, Tomxon, … đã bác b quan đi mệ ữ ủ ỏ ể
c a các nhà duy v t v nh ng ch t đ c coi là “gi i h n t t cùng”, t đó d n t iủ ậ ề ữ ấ ượ ớ ạ ộ ừ ẫ ớ
cu c kh ng ho ng v th gi i quan trong lĩnh v c nghiên c u v t lý h c. Nh ngộ ủ ả ề ế ớ ự ứ ậ ọ ữ
ng i theo ch nghĩa duy tâm đã l i d ng c h i này đ kh ng đ nh b n ch t phiườ ủ ợ ụ ơ ộ ể ẳ ị ả ấ
v t ch t c a th gi i, kh ng đ nh vai trò c a các l c l ng siêu nhiên đ i v i quáậ ấ ủ ế ớ ẳ ị ủ ự ượ ố ớ
trình sáng t o ra th gi i.ạ ế ớ
Trong b i c nh l ch s đó, Lênin đã ti n hành t ng k t nh ng thành t u khoaố ả ị ử ế ổ ế ữ ự
h c t nhiên cu i th k XIX, đ u th k XX và t nhu c u c a cu c đ u tranhọ ự ố ế ỷ ầ ế ỷ ừ ầ ủ ộ ấ
ch ng ch nghĩa duy tâm, Ng i đã v ch rõ ý đ xuyên t c nh ng thành t u khoaố ủ ườ ạ ồ ạ ữ ự
h c t nhiên c a các nhà tri t h c duy tâm, kh ng đ nh b n ch t v t ch t c a thọ ự ủ ế ọ ẳ ị ả ấ ậ ấ ủ ế
gi i và đ a ra đ nh nghĩa kinh đi n v v t ch t:ớ ư ị ể ề ậ ấ
“ V t ch t là ph m trù tri t h c dùng đ ch th c t i khách quan đ c đemậ ấ ạ ế ọ ể ỉ ự ạ ượ
l i cho con ng i trong c m giác, đ c c m giác c a chúng ta chép l i, ch p l i,ạ ườ ả ượ ả ủ ạ ụ ạ
ph n ánh và t n t i không l thu c vào c m giác”.ả ồ ạ ệ ộ ả
Theo đ nh nghĩa c a V.I.Lênin v v t ch t:ị ủ ể ậ ấ
Th nh t, c n phân bi t v t ch t v i t cách là ph m trù tri t h c (t c ph mứ ấ ầ ệ ậ ấ ớ ư ạ ế ọ ứ ạ
trù khái quát thu c tính c b n nh t, ph bi n nh t c a m i t n t i v t ch t vàộ ơ ả ấ ổ ế ấ ủ ọ ồ ạ ậ ấ
đ c xác đ nh t góc đ gi i quy t v n đ c b n c a tri t h c) v i khái ni mượ ị ừ ộ ả ế ấ ề ơ ả ủ ế ọ ớ ệ
v t ch t đ c s d ng trong các khoa h c chuyên ngành (t c khái ni m dùng đậ ấ ượ ử ụ ọ ứ ệ ể
ch nh ng d ng v t ch t c th , c m tính; nh ng bi u hi n c a th gi i v t ch tỉ ữ ạ ậ ấ ụ ể ả ữ ể ệ ủ ế ớ ậ ấ
t nhiên hay xã h i).ự ộ
Th hai, thu c tính c b n nh t, ph bi n nh t c a m i d ng v t ch t đ cứ ộ ơ ả ấ ổ ế ấ ủ ọ ạ ậ ấ ượ
khái quát trong ph m trù v t ch t c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng là thu c tínhạ ậ ấ ủ ủ ậ ệ ứ ộ
t n t i khách quan, t c là t n t i ngoài ý th c, đ c l p, không ph thu c vào ýồ ạ ứ ồ ạ ứ ộ ậ ụ ộ
th c c a con ng i, cho dù con ng i có nh n th c đ c hay không nh n th cứ ủ ườ ườ ậ ứ ượ ậ ứ
đ c nó.ượ
Th ba, v t ch t, d i hình th c c th c a nó là cái có th gây nên c m giácứ ậ ấ ướ ứ ụ ể ủ ể ả
con ng i khi nó tr c ti p hay gián ti p tác đ ng nên các giác quan c a conở ườ ự ế ế ộ ủ
ng i; ý th c c a con ng i là s ph n ánh đ i v i v t ch t; v t ch t là cái đ cườ ứ ủ ườ ự ả ố ớ ậ ấ ậ ấ ượ
ý th c ph n ánh.ứ ả
Đ nh nghĩa c a Lênin v v t ch t có ý nghĩa quan tr ng v i s phát tri n c aị ủ ề ậ ấ ọ ớ ự ể ủ
ch nghĩa duy v t và nh n th c khoa h c.ủ ậ ậ ứ ọ
M t là b ng vi c tìm ra thu c tính c b n nh t, ph bi n nh t c a v t ch t làộ ằ ệ ộ ơ ả ấ ổ ế ấ ủ ậ ấ
thu c tính t n t i khách quan, Lênin đã phân bi t s khác nhau c b n gi a kháiộ ồ ạ ệ ự ơ ả ữ
ni m v t ch t v i t cách là ph m trù tri t h c v i khái ni m v t ch t v i t cáchệ ậ ấ ớ ư ạ ế ọ ớ ệ ậ ấ ớ ư
là ph m trù c a khoa h c chuyên ngành (v t lý h c, hóa h c, sinh v t h c,…), tạ ủ ọ ậ ọ ọ ậ ọ ừ
đó kh c ph c đ c h n ch trong quan ni m v v t ch t c a ch nghĩa duy v tắ ụ ượ ạ ế ệ ề ậ ấ ủ ủ ậ
cũ; cung c p căn c nh n th c khoa h c đ xác đ nh nh ng gì thu c v v t ch t;ấ ứ ậ ứ ọ ể ị ữ ộ ề ậ ấ
t o l p c s lý lu n cho vi c xây d ng quan đi m duy v t v l ch s , kh c ph cạ ậ ơ ở ậ ệ ự ể ậ ề ị ử ắ ụ
đ c nh ng h n ch duy tâm trong quan ni m v xã h i.ượ ữ ạ ế ệ ề ộ
Hai là, khi kh ng đ nh v t ch t là “th c t i khách quan”, “đ c đem l i choẳ ị ậ ấ ự ạ ượ ạ
con ng i trong c m giác” và “đ c c m giác c a chúng ta chép l i, ch p l i,ườ ả ượ ả ủ ạ ụ ạ
ph n ánh”, Lênin không nh ng đã kh ng đ nh tính ch t th nh t c a v t ch t, tínhả ữ ẳ ị ấ ứ ấ ủ ậ ấ
th hai c a ý th c theo quan đi m duy v t mà còn kh ng đ nh kh năng c a conứ ủ ứ ể ậ ẳ ị ả ủ
ng i có th nh n th c đ c th c t i khách quan thông qua s “chép l i, ch p l i,ườ ể ậ ứ ượ ứ ạ ự ạ ụ ạ
ph n ánh” c a con ng i đ i v i th c t i khách quan.ả ủ ườ ố ớ ự ạ
2. Ph ng th c và hình th c t n t i c a v t ch tươ ứ ứ ồ ạ ủ ậ ấ
Theo quan đi m duy v t bi n ch ng, v n đ ng là ph ng th c t n t i c aể ậ ệ ứ ậ ộ ươ ứ ồ ạ ủ
v t ch t; không gian, th i gian là nh ng hình th c t n t i c a v t ch t.ậ ấ ờ ữ ứ ồ ạ ủ ậ ấ
a. V n đ ng là ph ng th c t n t i c a v t ch t.ậ ộ ươ ứ ồ ạ ủ ậ ấ
Ph.Ăngghen đ nh nghĩa: “V n đ ng, hi u theo nghĩa chung nh t, - t c đ cị ậ ộ ể ấ ứ ượ
hi u là m t ph ng th c t n t i c a v t ch t, là m t thu c tính c h u c a v tể ộ ươ ứ ồ ạ ủ ậ ấ ộ ộ ố ữ ủ ậ
ch t, - thì bao g m t t c s thay đ i và m i quá trình di n ra trong vũ tr , k tấ ồ ấ ả ự ổ ọ ễ ụ ể ừ
s thay đ i v trí đ n gi n cho đ n t duy”.ự ổ ị ơ ả ế ư
Theo quan đi m c a Ph.Ăngghen: v n đ ng không ch thu n túy là s thayể ủ ậ ộ ỉ ầ ự
đ i v trí trong không gian mà là “m i s thay đ i và m i quá trình di n ra trong vũổ ị ọ ự ổ ọ ễ
tr ”; v n đ ng “là m t ph ng th c t n t i c a v t ch t, là m t thu c tính c h uụ ậ ộ ộ ươ ứ ồ ạ ủ ậ ấ ộ ộ ố ữ
c a v t ch t” nên thông qua v n đ ng mà các d ng c th c a v t ch t bi u hi nủ ậ ấ ậ ộ ạ ụ ể ủ ậ ấ ể ệ
s t n t i c a nó; v n đ ng c a v t ch t là t thân v n đ ng. S t n t i c a v tự ồ ạ ủ ậ ộ ủ ậ ấ ự ậ ộ ự ồ ạ ủ ậ
ch t luôn g n li n v i v n đ ng; v n đ ng là ph ng th c t n t i c a v t ch t.ấ ắ ề ớ ậ ộ ậ ộ ươ ứ ồ ạ ủ ậ ấ
D a trên thành t u khoa h c th i đ i mình, Ph.Ăngghen đã phân chia v nự ự ọ ở ờ ạ ậ
đ ng thành 5 hình th c c b n: v n đ ng c gi i (s di chuy n v trí c a các v tộ ứ ơ ả ậ ộ ơ ớ ự ể ị ủ ậ
th trong không gian); v n đ ng v t lý (v n đ ng c a các phân t , đi n t , các h tể ậ ộ ậ ậ ộ ủ ử ệ ử ạ
c b n, các quá trình nhi t, đi n,…); v n đ ng hóa (s bi n đ i các ch t vô c ,ơ ả ệ ệ ậ ộ ự ế ổ ấ ơ
h u c trong quá trình hóa h p và phân gi i); v n đ ng sinh v t (s bi n đ i c aữ ơ ợ ả ậ ộ ậ ự ế ổ ủ
