tiểu luận: Những nhiệm vụ kinh tế cơ bản của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST

Báo xấu

144
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong giai đoạn đầu của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội, nền kinh tế nước ta nằm trong tình trạng trì trệ và tăng trưởng thấp, sản xuất không đủ cho tiêu dùng, tích luỹ phần lớn là phụ thuộc vào vay mượn từ bên ngoài. Phát triển thị trường hàng hoá thiếu thốn nghiêm trọng, nhất là lương thực, thực phẩm và hàng tiêu dùng thiết yếu. Cơ sở vật chất - kĩ thuật của các ngành kinh tế - xã hội phần lớn đã xuống cấp và lạc hậu, đời sống nhân dân gặp nhiều...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: tiểu luận: Những nhiệm vụ kinh tế cơ bản của thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

TI U LU N TÀI: “Nh ng nhi m v kinh t cơ b n c a th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam.” 1
M cl c A. L im u 1 B. N i dung 2 I. Th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam 1. Khái ni m th i kì quá lên ch nghĩa xã h i 2 2. Tính t t y u khách quan c a th i kì quá lên ch nghĩa xã h i 2 3. Quá lên ch nghĩa xã h i b qua ch tư b n ch nghĩa Vi t Nam 3 II. Nh ng nhi m v kinh t cơ b n trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam 1. Phát tri n l c lư ng s n xu t, công nghi p hoá, hi n i hoá t nư c 6 2. Xây d ng quan h s n xu t m i theo nh hư ng xã h i ch nghĩa 15 3. M r ng và nâng cao hi u qu kinh t i ngo i 22 III. Th c tr ng và gi i pháp nh m y m nh th c hi n các nhi m v kinh t cơ b n trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam 1. Nh ng nh n xét v th c tr ng th c hi n các nhi m v kinh t cơ b n trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i 27 1.1 Nh ng thành t u t ư c trong quá trình th c hi n các nhi m v kinh t 27 1.2 Nh ng h n ch v n còn t n t i trong quá trình th c hi n các nhi m v kinh t 29 2. Nh ng gi i pháp ch y u nh m nâng cao hi u qu th c hi n các nhi m v kinh t 31 C. K t lu n 35 2
L IM U Trong giai o n u c a th i kì quá lên ch nghĩa xã h i, n n kinh t nư c ta n m trong tình tr ng trì tr và tăng trư ng th p, s n xu t không cho tiêu dùng, tích lu ph n l n là ph thu c vào vay mư n t bên ngoài. Phát tri n th trư ng hàng hoá thi u th n nghiêm tr ng, nh t là lương th c, th c ph m và hàng tiêu dùng thi t y u. Cơ s v t ch t - kĩ thu t c a các ngành kinh t - xã h i ph n l n ã xu ng c p và l c h u, i s ng nhân dân g p nhi u khó khăn. Trư c tình hình ó, ng ta ã xư ng và lãnh o th c hi n công cu c i m i kinh t - xã h i c a t nư c. ih i ng toàn qu c l n th VI ư c ánh d u là m t bư c ngo t l ch s i m i tư duy và ư ng l i phát tri n t nư c trong th i kì m i: phát tri n kinh t hàng hoá nhi u thành ph n, xoá b cơ ch t p trung quan liêu bao c p; th c hi n công cu c công nghi p hoá, hi n i hoá t nư c; ng th i, xác nh ngày càng rõ quan i m ch ng h i nh p kinh t qu c t . Làm t t nh ng nhi m v căn b n ó c a th i kì quá lên ch nghĩa xã h i, Vi t Nam s th c hi n ư c m c tiêu “dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh”. B i v y nên án kinh t chính tr “Nh ng nhi m v kinh t cơ b n c a th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam” là m t án c p bách không ch t ra cho nh ng nhà ho ch nh qu n lí kinh t mà còn là v n t ra cho t t chúng ta - nh ng c nhân kinh t trong tương lai. Em xin chân thành c m ơn th y giáo Tr n Vi t Ti n ã nhi t tình gi ng d y và thư vi n trư ng i h c Kinh t qu c dân ã t o i u ki n thu n l i cho em hoàn thành án này. 3
I. TH I KỲ QUÁ LÊN CH NGHĨA XÃ H I VI T NAM 1. Khái ni m th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Th i kì quá lên ch nghĩa xã h i là th i kì c i bi n cách m ng sâu s c, tri t , toàn di n, t xã h i cũ sang xã h i m i - xã h i xã h i ch nghĩa. Nó di n ra t khi cách m ng vô s n th ng l i, giai c p vô s n giành ư c chính quy n, b t tay vào vi c xây d ng xã h i m i và k t thúc khi xây d ng thành công các cơ s c a xã h i xã h i ch nghĩa v v t ch t - kĩ thu t, kinh t , văn hóa, tư tư ng. 2. Tính t t y u khách quan c a th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam Th i kì quá lên ch nghĩa xã h i mi n B c Vi t Nam b t u vào năm 1954 và n năm 1975, sau khi cu c cách m ng dân t c - dân ch nhân dân ã hoàn toàn th ng l i, t nư c ã hoàn toàn c l p và th ng nh t, nhân dân c nư c cùng ng lòng ti n hành cách m ng xã h i ch nghĩa, cùng quá lên ch nghĩa xã h i. i v i nư c ta, quá lên ch nghĩa xã h i b qua ch tư b n ch nghĩa là m t t t y u l ch s , vì: - Th i kì quá là th i kì l ch s mà b t c m t qu c gia nào i lên ch nghĩa xã h i cũng u ph i tr i qua, ngay c nh ng nư c có n n kinh t phát tri n, b i l , các nư c này tuy l c lư ng s n xuât ã phát tri n cao nhưng v n còn c n ph i c i t o và c n xây d ng quan h s n xu t m i, xây d ng n n văn hóa m i. i v i Vi t Nam, m t nư c nông nghi p l c h u ti n lên ch nghĩa xã h i b qua ch tư b n ch nghĩa, càng c n ph i tr i qua m t th i kỳ quá lâu dài. - Toàn th gi i ã bư c vào th i i quá t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i. Th c ti n ã kh ng nh ch nghĩa tư b n là ch xã h i ã l i th i v m t l ch s , s m hay mu n cũng ph i ư c thay b ng hình thái kinh t - xã h i c ng s n ch nghĩa mà giai o n u là giai o n xã h i xã h i ch nghĩa. Cho dù ch nghĩa tư b n ã r t c g ng thích nghi v i tình hình m i và cũng 4
có nh ng thành t u phát tri n nhưng v n không vư t ra kh i nh ng mâu thu n cơ b n c a nó, nh ng mâu thu n này không d u i mà ngày càng gay g t và sâu s c. Vì v y, c i m c a th i i ngày nay là th i i quá t ch nghĩa tư b n lên ch nghĩa xã h i trên ph m vi toàn thê gi i. Vi t Nam i theo dòng ch y c a th i i cũng t c là i theo quy lu t phát tri n t nhiên c a l ch s . - T nh ng năm 20 c a th k XX, Cách m ng Vi t Nam ã phát tri n theo con ư ng c l p dân t c g n li n v i ch nghĩa xã h i. Nh bư c i y mà nhân dân ta ã th c hi n Cách m ng Tháng Tám thành công, ti n hành th ng l i hai cu c kháng chi n ch ng quân xâm lư c và hoàn thành s nghi p gi i phóng dân t c. Ngày nay, ch có i lên ch nghĩa xã h i m i gi v ng ư c c l p, t do cho dân t c, m i th c hi n ư c m c tiêu: dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh. - Như v y, s l a ch n con ư ng c l p dân t c g n li n v i ch nghĩa xã h i c a nhân dân ta không ch là s l a ch n c a chính l ch s dân t c mà còn phù h p v i xu th c a th i i. i u ó th hi n s quá lên ch nghĩa xã h i b qua tư b n ch nghĩa nư c ta là m t t t y u l ch s . 3. Quá lên ch nghiã xã h i b qua tư b n ch nghĩa Vi t Nam 3.1 Kh năng v quá lên ch nghĩa xã h i b qua tư b n ch nghĩa Vi t Nam M c dù n n kinh t còn l c h u, Liên Xô và các nư c xã h i ch nghĩa ông Âu ã s p , nhưng nư c ta v n có nh ng kh năng và ti n bư c vào th i kì quá lên ch nghĩa xã h i b qua ch tư b n ch nghĩa. 3.1.1 V kh năng khách quan: - Trư c h t ph i k n tính ch t c a th i i, t c là xu th quá lên ch nghĩa xã h i trên ph m vi toàn th gi i. Nó không nh ng óng vai trò tích c c làm th c t nh các qu c gia mà còn m ra nh ng i u ki n thu n l i và y u t khách quan cho s quá này. - Ngoài ra, xu th toàn c u hóa và s ph thu c l n nhau gi a các nư c ngày càng tăng lên, cũng như s phát tri n c a cu c cách m ng khoa h c và công 5
ngh v khách quan ã t o ra nh ng kh năng các nư c kém phát tri n i sau có th ti p thu và v n d ng vào nư c mình nh ng l c lư ng s n xu t hi n i c a th gi i và nh ng kinh nghi m c a các nư c i trư c th c hi n “con ư ng phát tri n rút ng n”. 3.1.2 V nh ng ti n ch quan: - Vi t Nam là nư c ông dân s , nhân l c d i dào, tài nguyên thiên nhiên phong phú a d ng. - Nhân dân ta ã l p nên chính quy n nhà nư c dân ch nhân dân, cách m ng Vi t Nam do ng C ng S n Vi t Nam lãnh o-m t ng giàu tinh th n cách m ng, sáng t o, khoa h c và trí tu , có ư ng l i úng n và g n bó v i qu n chúng. ó là nh ng nhân t ch quan có ý nghĩa vô cùng quan tr ng, b o m cho th ng l i c a công cu c xây d ng ch nghĩa xã h i và b o v T qu c Vi t Nam xã h i ch nghĩa. - Nhân dân Vi t Nam có m t lòng quy t tâm sâu s c, s n sàng chi n u, hi sinh vì c l p dân t c và vì cu c s ng m no, t do, h nh phúc. i u ó s tr thành l c lư ng v t ch t s c vư t qua m i khó khăn và xây d ng thành công ch nghĩa xã h i. - Công cu c im i t nư c do ng ta kh i xư ng và lãnh ob t ut ih i ng VI n nay ã thu ư c nhi u k t qu bư c u kh quan: gi v ng n nh chính tr , t o môi trư ng h p tác u tư, phát tri n kinh t , i s ng nhân dân ư c c i thi n… i u ó ã c ng c và kh ng nh con ư ng l a ch n lên ch nghĩa xã h i c a chúng ta là hoàn toàn úng n. 3.2 Nh n th c v th i kì quá lên ch nghĩa xã h i b qua ch tư b n ch nghĩa ây chính là nh n th c v con ư ng phát tri n “rút ng n” lên ch nghĩa xã h i nư c ta. làm ư c i u ó, v chính tr , b qua ch tư b n là b qua giai an th ng tr c a giai c p tư s n, c a ki n trúc thư ng t ng tư b n ch nghĩa. V 6
kinh t , b qua ch tư b n ch nghĩa là b qua s th ng tr c a quan h s n xu t tư b n ch nghĩa. Tuy nhiên, ta c n ph i bi t ti p thu, k th a nh ng thành t u mà nhân lo i ã t ư c dư i ch tư b n ch nghĩa, c bi t v khoa h c và công ngh , phát tri n nhanh l c lư ng s n xu t, xây d ng n n kinh t hi n i. Ngoài ra, trong “Cương lĩnh xây d ng t nư c trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i”, ng ta ã kh ng nh: “Mô hình xã h i ch nghĩa mà nhân dân ta xây d ng là m t xã h i: - Do nhân dân lao ng làm ch . - Có n n kinh t phát tri n cao d a trên l c lư ng s n xu t hi n i và ch công h u v các tư li u s n xu t ch y u. - Có n n văn hóa tiên ti n, m à b n s c dân t c. - Con ngư i ư c gi i phóng kh i áp b c, bóc l t, b t công, làm theo năng l c, hư ng theo lao ng, có cu c s ng m no, t do, h nh phúc, có i u ki n phát tri n cá nhân. - Các dân t c trong nư c bình ng, oàn k t và giúp l n nhau cùng ti n b . - Có quan h h u ngh và h p tác v i nhân dân t t c các nư c trên th gi i”. M c tiêu c a ch nghĩa xã h i nư c ta là: xây d ng m t xã h i dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh. 7
II. NH NG NHI M V KINH T CƠ B N TRONG TH I KỲ QUÁ LÊN CH NGHĨA XÃ H I VI T NAM th c hi n muc tiêu dân giàu, nư c m nh theo con ư ng xã h i ch nghĩa, i u quan tr ng nh t là ph i c i bi n căn b n tình tr ng kinh t xã h i; ph i xây d ng m t n n kinh t xã h i ch nghĩa v i công nghi p và nông nghi p hi n i, khoa h c và kĩ thu t tiên ti n. Mu n v y, trong th i kì quá chúng ta c n ph i th c hi n nh ng nhi m v kinh t cơ b n sau: phát tri n l c lư ng s n xu t, công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c; xây d ng quan h s n xu t m i theo nh hư ng xã h i ch nghĩa; m r ng và nâng cao hi u qu kinh t i ngo i. 1. Phát tri n l c lư ng s n xu t, công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c 1.1 Công nghi p hóa, hi n i hóa là nhi m v trung tâm trong su t th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam. 1.1.1 Khái ni m công nghi p hóa, hi n i hóa . K th a có ch n l c nh ng tri th c văn minh c a nhân lo i, nh ng kinh nghi m trong l ch s ti n hành công nghi p hóa, và t th c ti n công nghi p hóa Vi t Nam trong th i kì i m i , H i ngh Ban Ch p hành Trung ương l n th b y khóa VI và ih i i bi u toàn qu c l n th VII ng C ng s n Vi t Nam ã xác nh: “công nghi p hóa, hi n i hóa là quá trình chuy n i căn b n, toàn di n các ho t ng s n xu t, kinh doanh, d ch v và qu n lí kinh t - xã h i t s d ng s c lao ng th công là chính sang s d ng m t cách ph bi n s c lao ng cùng v i công ngh , phương ti n và phương pháp tiên ti n, hi n i d a trên s phát tri n c a công nghi p và ti n b khoa h c - công ngh nh m t o ra năng su t lao ng xã h i cao”. 8
1.1.2 c i m công nghi p hóa, hi n i hóa nư c ta. Do nh ng bi n i c a n n kinh t th gi i và i u ki n c th c a t nư c, công nghi p hóa nư c ta hi n nay có nh ng c i m sau: - Th nh t, công nghi p hóa ph i g n li n v i hi n i hóa. - Th hai, công nghi p hóa nh m m c tiêu xây d ng cơ s v t ch t - kĩ thu t cho ch nghĩa xã h i, tăng cư ng s c m nh b ov n n c l p dân t c. - Th ba, công nghi p hóa, hi n i hóa trong i u ki n n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n, v n ng theo cơ ch th trư ng có s qu n lí c a nhà nư c. - Th tư, công nghi p hóa, hi n i hóa n n kinh t qu c dân trong b i c nh toàn c u hóa n n kinh t , vì th m c a n n kinh t , phát tri n các quan h kinh t qu c t là t t y u i v i nư c ta. 1.1.3 Tính t t y u khách quan c a công nghi p hóa, hi n i hóa . - M i phương th c s n xu t xã h i ch có th ư c xác l p v ng ch c d a trên cơ s v t ch t - kĩ thu t tương ng. Trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i b qua ch tư b n ch nghĩa, nhi m v quan tr ng nh t c a nư c ta là ph i xây d ng cơ s v t ch t - kĩ thu t c a ch nghĩa xã h i, trong ó có công nghi p và nông nghi p hi n i, có văn hóa và khoa h c tiên ti n. Mu n th c hi n thành công nhi m v ó, nh t thi t ph i ti n hành công nghi p hóa, t c là chuy n n n kinh t nông nghi p l c h u sang n n kinh t công nghi p hi n i. - Ch nghĩa xã h i mu n t n t i và phát tri n, cũng c n ph i có m t n n kinh t tăng trư ng và phát tri n cao d a trên l c lư ng s n xu t hi n i và ch công h u xã h i ch nghĩa v tư li u s n xu t. Vi t Nam i lên ch nghĩa xã h i t m t nư c nông nghi p l c h u, cơ s v t ch t - kĩ thu t kém, trình c al c lư ng s n xu t chưa phát tri n, quan h s n xu t xã h i ch nghĩa m i ư c thi t l p, chưa hoàn thi n. Vì v y, quá trình công nghi p hóa chính là quá trình xây d ng m t n n công nghi p hi n i, có cơ c u kinh t h p lí, trình xã h i hóa cao, d a trên n n t ng c a khoa h c - công ngh tiên ti n, ư c hình thành có k ho ch trên toàn b n n kinh t . 9
- Hi n nay, xu th khu v c hóa và toàn c u hóa v kinh t ang phát tri n m nh m , i u ki n cách m ng khoa h c - kĩ thu t và công ngh hi n i có nhi u thu n l i. Vì v y, t nư c chúng ta ph i ch ng sáng t o n m l y th i cơ, phát huy nh ng ưu i m y nhanh quá trình công nghi p hóa, t o ra th và l c m i vư t qua nh ng khó khăn, y lùi nguy cơ, ưa n n kinh t tăng trư ng, phát tri n b n v ng. 1.1.4 Tác d ng c a công nghi p hóa. Th c ti n ã ch ng minh quá trình công nghi p hóa, hi n i hóa s có nh ng tác d ng to l n v nhi u m t trong s phát tri n kinh t - xã h i c a t nư c, ó là: - Công nghi p hóa, hi n i hóa nư c ta trư c h t là quá trình t o ra nh ng i u ki n v t ch t - kĩ thu t c n thi t v con ngư i và khoa h c. - Công ngh , thúc y chuy n d ch cơ c u kinh t nh m huy ng và s d ng có hi u qu m i ngu n l c không ng ng tăng năng su t lao ng làm cho n n kinh t tăng trư ng nhanh, nâng cao i s ng v t ch t và văn hóa cho nhân dân, th c hi n công b ng và ti n b xã h i, b o v và c i thi n môi trư ng sinh thái. - Công nghi p hóa, hi n i hóa t o ra cơ s v t ch t làm bi n i v ch t l c lư ng s n xu t, nh ó mà nâng cao vai trò c a ngư i lao ng - nhân t trung tâm c a n n kinh t xã h i ch nghĩa; t o i u ki nv t ch t cho vi c xây d ng và phát tri n n n văn hóa Vi t Nam tiên ti n, m à b n s c dân t c. - Công nghi p hóa, hi n i hóa là cơ s kinh t c ng c và phát tri n kh i liên minh v ng ch c gi a giai c p công nhân v i giai c p nông dân và d i ngũ trí th c trong s nghi p cách m ng xã h i ch nghĩa. c bi t là góp ph n tăng cư ng quy n l c, s c m nh và hi u qu c a b máy qu n lí kinh t c a Nhà nư c. - Công nghi p hóa, hi n i hóa t o i u ki n v t ch t xây d ng n n kinh t c l p, t ch , v ng m nh, trên cơ s ó mà th c hi n t t s phân công và h p tác qu c t . 10
- Công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c thúc y s phân công lao d ng xã h i phát tri n, thúc y quá trình quy ho ch vùng lãnh th h p lí theo hư ng chuyên canh t p trung làm cho quan h kinh doanh gi a các vùng, các mi n tr nên th ng nh t cao hơn. - Công nghi p hóa, hi n i hóa không nh ng có tác d ng thúc y n n kinh t tăng trư ng phát tri n cao mà còn t o ti n v t ch t xây d ng, phát tri n hi n i hóa n n qu c phóng - an ninh. S nghi p qu c phòng và an ninh g n li n v i s nghi p phát tri n văn hóa, kinh t , xã h i. - Công nghi p hóa, hi n i hóa t o ra ti n kinh t cho s phát tri n ng b v kinh t - chính tr , văn hóa - xã h i, qu c phòng và an ninh. Thành công c a s nghi p công nghi p hóa n n kinh t qu c dân là nhân t quy t nh s th ng l i c a con ư ng xã h i ch nghĩa mà ng và nhân dân ta ã l a ch n. Chính vì v y mà công nghi p hóa kinh t ư c coi là nhi m v tr ng tâm trong su t th i kì quá lên ch nghĩa xã h i. 1.1.5 M c tiêu c a công nghi p hóa, hi n i - M c tiêu lâu dài c a công nghi p hóa, hi n i hóa nư c ta là xây d ng cơ s v t ch t - kĩ thu t c a ch nghĩa xã h i d a trên m t n n khoa h c và công ngh tiên ti n, t o ra l c lư ng s n xu t m i v i quan h s n xu t ngày càng ti n b , phù h p v i trình phát tri n c a l c lư ng s n xu t, c i thi n i s ng v t ch t, th c hi n dân giàu, nư c m nh, xã h i công b ng, dân ch , văn minh. - t ng bư c th c hi n thành công m c tiêu lâu dài trên, m c tiêu t ng quát c a s nghi p công nghi p hóa ,hi n i hóa c a nư c ta ư c ng C ng s n Vi t Nam xác nh t i i h i l n th VIII và ti p t c kh ng nh t i ih i l n th IX và l n th X là: “s m ưa nư c ta ra kh i tình tr ng kém phát tri n… y m nh công nghi p hóa, hi n i hóa và phát tri n kinh t tri th c, t o n nt n ưa nư c ta cơ b n tr thành m t nư c công nghi p theo hư ng hi n i vào năm 2020”. - M t khác, trong m i giai o n phát tri n c a n n kinh t , công nghi p hóa c n ph i th c hi n ư c nh ng m c tiêu c th nh t nh. Trong nh ng năm 11
trư c m t, trong i u ki n kh năng v v n v n h n h p, nhu c n v công ăn vi c làm r t b c bách, i s ng nhân dân còn nhi u khó khăn, tình hình kinh t - xã h i phát tri n, tăng trư ng chưa th t n nh, chúng ta c n t p trung n l c y m nh công nghi p hóa nông nghi p, nông thôn, phát tri n nhanh các ngành công nghi p, xây d ng và d ch v , phát tri n kinh t vùng, kinh t bi n… 1.1.6 Quan i m c a ng C ng s n Vi t Nam v công nghi p hóa, hi n i hóa Vi t Nam hi n nay - Gi v ng c l p t ch i ôi v i m r ng h p tác qu c t , a phương hóa, a d ng hóa quan h kinh t qu c t . D a vào ngu n l c trong nư c là chính i ôi v i tranh th t i a ngu n l c bên ngoài trên cơ s xây d ng m t n n kinh t m , h i nh p v i khu v c và th gi i, hư ng m nh v xu t kh u ng th i thay th nh p kh u b ng nh ng s n ph m trong nư c có hi u qu . - Công nghi p hóa là s nghi p c a toàn dân, c a m i thành ph n kinh t , trong ó thàng ph n kinh t nhà nư c là ch o. - L y vi c phát huy ngu n l c con ngư i làm y u t cơ b n cho s phát tri n nhanh và b n v ng. ng viên toàn dân c n ki m xây d ng t nư c, không ng ng tăng tích lũy cho u tư phát tri n. Tăng trư ng kinh t g n v i i s ng nhân dân, phát tri n văn hóa, giáo d c, th c hi n ti n b , công b ng xã h i. - Khoa h c và công ngh là ng l c c a công nghi p hóa; k t h p công ngh truy n thông v i công ngh hi n i. Tranh th i nhanh vào công nghi p hi n i nh ng khâu quy t nh. - L y hi u qu kinh t - xã h i làm tiêu chu n cơ b n xác nh phương án phát tri n, l a ch n d án u tư và công ngh . u tư chi u sâu khai thác t i a năng l c s n xu t hi n có. Trong phát tri n m i, ưu tiên quy mô v a và nh , công ngh tiên ti n, t o nhi u vi c làm, thu h i v n nhanh. òng th i, xây d ng m t s công trình quy mô l n th t c n thi t và có hi u qu . - K t h p ch t ch và toàn di n phát tri n kinh t v i c ng c , tăng cư ng n n qu c phòng - an ninh c a t nư c. 12
Bư c vào th k 21, trư c nh ng bi n i to l n c a tình hình trong nư c và qu c t , i h i IX nh n m nh thêm ba quan i m: - Con ư ng công nghi p hóa, hi n i hóa nư c ta c n và có th rút ng n th i gian so v i các nư c i trư c. - Công nghi p hóa, hi n i hóa t nư c ph i m b o xây d ng n n kinh t c l p, t ch và chuy n ng h i nh p kinh t qu c t và khu v c. - Phát tri n kinh t nhanh có hi u qu và b n v ng, tăng trư ng kinh t i ôi v i ti n b , công b ng xã h i, và b o v gìn gi môi trư ng sinh thái. 1.2 N i dung c a công nghi p hóa, hi n i hóa Vi t Nam. 1.2.1 Nh ng n i dung cơ b n c a công nghi p hóa, hi n i hóa trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam. a. Phát tri n l c lư ng s n xu t, xây d ng cơ s v t ch t - k thu t cho ch nghĩa xã h i - trên cơ s th c hi n cơ khí hóa n n s n xu t xã h i và áp d ng nh ng thành t u khoa h c - công ngh hi n i. - Quá trình công nghi p hóa, hi n i hóa trư c h t là quá trình c i bi n lao ng th công, l c h u thành lao ng s d ng máy móc, t c là ph i cơ khí hóa n n kinh t qu c dân. ó là bư c chuy n i r t căn b n t n n kinh t nông nghi p sang n n kinh t công nghi p. G n li n v i quá trình cơ khí hóa là i n khí hóa, t ng hóa s n xu t t ng bư c và ti n t i là c n n kinh t qu c dân. - Theo quan i m c a ch nghĩa Mác - Lênin tái s n xu t m r ng c a khu c a khu v c s n xu t tư li u s n xu t quy t nh quy mô tái s n xu t m r ng hay t c tăng trư ng c a toàn b n n kinh t qu c dân. Vì v y, i tư ng công nghi p hóa hi n i hóa là xây d ng và phát tri n m nh m n n công nghi p, trong ó then ch t là ngành ch t o tư li u s n xu t. - Trong th i i mà n n khoa h c c a th gi i ang có s phát tri n như vũ bão, khoa h c tr thành l c lư ng s n xu t tr c ti p, công ngh ang tr thành nhân t quy t nh ch t lư ng s n ph m, chi phí s n xu t,… t c là nói n kh năng c nh tranh c a hàng hóa, hi u qu c a kinh doanh thì khoa h c công ngh có ý nghĩa c bi t quan tr ng, tr thành ng l c c a công nghi p hóa, hi n i 13
hóa. Tuy nhiên, phát tri n khoa h c công ngh Vi t Nam c n chú ý n các v n sau: + Xác nh ư c phương hư ng úng n trong phát tri n khoa h c công ngh , phát huy l i th c a t nư c, t n d ng m i kh năng t ư c trình công ngh tiên ti n, c bi t là công ngh thông tin và sinh h c; tranh th ng d ng ngày càng nhi u hơn, m c cao hơn và ph bi n hơn nh ng thành t u v khoa h c công ngh , t ng bư c phát tri n kinh t tri th c. + T o d ng ư c nh ng i u ki n c n thi t cho phát tri n khoa h c - công ngh : u tư m c c n thi t và có các chính sách kinh t - xã h i phù h p, nh n chuy n giao khoa h c công ngh . b. Xây d ng cơ c u kinh t hi n i và h p lí. Quá trình công nhi p hóa hi n i hóa là quá trình chuy n i cơ c u kinh t . Cơ c u c a n n kinh t qu c dân là c u t o hay c u trúc c a n n kinh t bao g m các ngành kinh t , các vùng kinh t , các vùng kinh t … và m i quan h h u cơ gi a chúng. Trong cơ c u c a n n kinh t , cơ c u các ngành kinh t là quan tr ng nh t, quy t nh các hình th c cơ c u kinh t khác. Cơ c u kinh t h p lí là i u ki n n n kinh t tăng trư ng, phát tri n. Vì v y, công nghi p hóa - hi n i hóa òi h i ph i xây d ng cơ c u kinh t hi n i và h p lí. Do s v n ng, bi n i c a l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t nên cơ c u kinh t cũng v n ng và bi n i không ng ng. Do ó, xây d ng cơ c u kinh t là yêu c u khách quan c a m i nư c trong th i kỳ công nghi p hoá. V n quan tr ng là t o ra m t cơ c u kinh t h p lý. nư c ta, m t cơ c u kinh t ư c g i là h p lý khi nó áp ng ư c các yêu c u sau ây: - Nông nghi p ph i gi m d n v t tr ng; công nghi p, xây d ng và d ch v ph i tăng d n v t tr ng. - Trình k thu t c a n n kinh t không ng ng ti n b , phù h p v i xu hư ng c a s ti n b khoa h c và công ngh ã và ang di n ra như vũ bão trên th gi i. 14
- Cho phép khai thác t i a m i ti m năng c a t nư c, c a các ngành, các a phương, các thành ph n kinh t . - Th c hi n s phân công và h p tác qu c t theo xu th toàn c u hoá kinh t , do v y cơ c u kinh t ư c t d ng ph i là “cơ c u m ”. - nư c ta, k t ih i i bi u toàn qu c l n th VI c a ng n nay, dư i ánh sáng c a ư ng l i i m i, vi c chuy n d ch cơ c u kinh t ã t ư c nh ng thành t u quan tr ng. 1.2.2 Nh ng n i dung c th c a công nghi p hoá, hi n i hoá nư c ta trong nh ng năm trư c m t. a. c bi t coi tr ng công nghi p hoá, hi n i hoá nông nghi p và nông thôn. Vì: - Nông nghi p nông thôn có nhi u ti m năng nhưng chưa ư c khai thác và khai thác chưa có hi u qu . - Nông nghi p nông thôn v n trong tình tr ng s n xu t nh , trình l c h u, năng su t th p. - Quan h s n xu t chưa áp ng ư c yêu c u phát tri n n n nông nghi p hàng hoá theo cơ ch m i. - Nông nghi p, nông thôn còn là th trư ng u ra cho công nghi p. - i s ng c a nhân dân còn nhi u khó khăn, nh t là vùng sâu, vùng xa, môi trư ng sinh thái b suy thoái. b. Phát tri n công nghi p, xây d ng Hư ng ưu tiên phát tri n công nghi p nư c ta là: khuy n khích phát tri n công nghi p công ngh cao, công ngh ch tác công ngh ph n m m và công ngh b tr có l i th c nh tranh, t o nhi u s n ph m xu t kh u và thu hút lao ng, phát tri n m t s khu kinh t m và c khu kinh t ; khuy n khích phát tri n các ngành công nghi p s n xu t hàng tiêu dùng và hàng xu t kh u; s n xu t tư li u s n xu t quan tr ng theo hư ng hi n i. Kh n trương thu hút v n trong và ngoài nư c th c hi n m t s d án quan tr ng v khai thác d u khí, l c d u, hoá d u, luy n kim, cơ khí ch t o. 15
c. C i t o, m r ng, nâng c p và xây d ng m i, có tr ng i m k t c u h t ng v t ch t c a n n kinh t d. Phát tri n nhanh du l ch, các ngành d ch v . e. Phát tri n h p lí các vùng lãnh th . f. M r ng và nâng cao hi u qu kinh t i ngo i. Trong vi c m c a, h i nh p, ph i y m nh xu t kh u, coi xu t kh u là hư ng ưu tiên và là tr ng i m. Chuy n hư ng chi n lư c, xây d ng n n kinh t m òi h i ph i i u ch nh cơ c u kinh t v a h i nh p khu v c v a h i nh p toàn c u. 1.3 Nh ng ti n th c hi n th ng l i s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá - Huy ng và s d ng v n có hi u qu Công nghi p hoá, hi n i hoá òi h i ngu n v n r t to l n. Do ó, m r ng quy mô huy ng và s d ng có hi u qu các ngu n v n là m t i u ki n, ti n quan tr ng công nghi p hoá, hi n i hoá thành công. - ào t o ngu n nhân l c Công nghi p hoá, hi n i hoá không ch òi h i ph i có v n, kĩ thu t, tài nguyên…mà còn c n ph i phát tri n m t cách tương x ng năng l c c a con ngư i s d ng nh ng phương ti n ó. Vì v y, y u t ngu n nhân l c quy t nh t c và ch t lư ng công nghi p hoá, hi n i hoá. - Phát tri n khoa h c công ngh Khoa h c và công ngh ư c xác nh là ng l c c a công nghi p hoá, hi n i hoá. Khoa h c và công ngh có vai trò quy t nh l i th c nh tranh và t c phát tri n nói chung, công nghi p hoá, hi n i hoá nói riêng c a các qu c gia. - M r ng quan h kinh t i ngo i Trong xu th toàn c u hoá, quan h kinh t i ngo i càng phát tri n r ng rãi và có hi u qu bao nhiêu thì s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá t nư c càng ư c ti n hành thu n l i và càng thành công nhanh chóng b y nhiêu. ó 16
ư c coi là ti n quan tr ng, không th thi u c a công ngi p hoá, hi n i hoá nư c ta. - Tăng cư ng s lãnh oc a ng và qu n lí c a Nhà nư c ây là ti n quan tr ng quy t nh th ng l i c a s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá nư c ta. 2. Xây d ng quan h s n xu t m i theo nh hư ng xã h i ch nghĩa 2.1 N n kinh t nhi u thành ph n trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam. 2.1.1 Tính t t y u khách quan c a cơ c u kinh t nhi u thành ph n. Trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i nư c ta còn t n t i cơ c u kinh t nhi u thành ph n. ó là m t t t y u khách quan, vì: - Bư c vào th i kì quá , n n kinh t nư c ta còn trình kém phát tri n, l c lư ng s n xu t t n t i nhi u thang b c khác nhau, do ó ch s h uv tư li u s n xu t s có nhi u hình th c, t c là n n kinh t s có nhi u thành ph n. - M t s thành ph n kinh t do xã h i cũ l i: các thành ph n kinh t này v n có vai trò quan tr ng phát tri n kinh t , có l i cho t nư c trong vi c gi i quy t vi c làm, tăng s n ph m, huy ng các ngu n v n…( thành ph n kinh t tư nhân). - M t s thành ph n kinh t m i xu t hi n trong quá trình c i t o và xây d ng ch nghĩa xã h i như kinh t nhà nư c, kinh t t p th và kinh t tư b n nhà nư c. - Các thành ph n kinh t cũ và các thành ph n kinh t m i t n t i khách quan và có quan h v i nhau, t o thành cơ c u kinh t trong th i kì quá lên ch nghĩa xã h i nư c ta. 2.1.2 Vai trò c a cơ c u nhi u thành ph n trong th i kỳ quá lên ch nghĩa xã h i Vi t Nam. S t n t i n n kinh t nhi u thành ph n nư c ta không ch là m t t t y u khách quan mà còn có vai trò to l n, vì: 17
- N n kinh t tôn t i nhi u thành ph n, có nghĩa là t n t i nhi u hình th c quan h s n xu t, s phù h p v i th c tr ng th p kém và không ng uc a l c lư ng s n xu t nư c ta hi n nay. S phù h p này, n lư t nó, l i có tác d ng thúc y tăng năng su t lao ng, tăng trư ng kinh t , t o i u ki n năng cao hi u qu kinh t trong các thành ph n kinh t và trong toàn b n n kinh t qu c dân nư c ta. - N n kinh t nhi u thành ph n thúc y phát tri n kinh t hàng hoá, góp ph n thúc y n n kinh t tăng trư ng nhanh, c i thi n và nâng cao i s ng nhân dân, phát tri n các m t c a i s ng kinh t - xã h i. - Cho phép khai thác và s d ng có hi u qu s c m nh t ng h p c a các thành ph n kinh t trong nư c như: v n, lao ng, tài nguyên, kinh nghi m t ch c qu n lý, khoa h c và công ngh m i trên th gi i… - T o i u ki n th c hi n và m r ng các hình th c kinh t quá , trong ó có hình th c kinh t tư b n nhà nư c, nó như nh ng “c u n i” tr m “trung gian” c n thiêt ưa nư c ta t s n xu t nh lên ch nghĩa xã h i b qua ch tư b n ch nghĩa. - Cơ c u kinh t nhi u thành ph n t o ti n kh c ph c tình tr ng c quy n, t o ra quan h c nh tranh, ng l c quan tr ng thúc y c i ti n k thu t, phát tri n l c lư ng s n xu t. 2.1.3 Các thành ph n kinh t nư c ta hi n nay. a. Thành ph n kinh t nhà nư c Kinh t nhà nư c là thành ph n kinh t d a trên ch công h u v tư li u s n xu t. Kinh t nhà nư c bao g m các doanh nhi p Nhà nư c, các qu d tr qu c gia, các qu b o hi m nhà nư c và các tài s n thu c s h u nhà nư c có th ưa vào vòng chu chuy n kinh t . “Kinh t nhà nư c phát huy vai trò ch o trong n n kinh t , là l c lư ng v t ch t quan tr ng và là công c Nhà nư c nh hư ng và i u ti t vĩ mô n n kinh t ”. b. Kinh t t p th 18
Kinh t t p th là thành ph n kinh t bao g m nh ng cơ s kinh t do ngư i lao ng t nguy n góp v n, cùng kinh doanh, t qu n lí theo nguyên t c t p trung, bình ng, cùng có l i. c. Kinh t tư nhân Thành ph n kinh t tư nhân bao g m: - Kinh t cá th là hình th c kinh t d a trên tư h u nh v tư li u s n xu t và kh năng lao ng c a b n thân ngư i lao ng và gia ình. - Kinh t ti u ch cũng là hình th c kinh t d a trên tư h u nh v tư li u s n xu t nhưng có thuê mư n lao ng, tuy nhiên, thu nh p v n ch y u d a vào s c lao ng và v n c a b n thân và gia ình ngư i lao ng. - Kinh t tư b n tư nhân là hình th c kinh t mà s n xu t, kinh doanh d a trên cơ s chi m h u tư nhân tư b n ch nghĩa v tư li u s n xu t và bóc l t s c lao ng làm thuê. d. Kinh t tư b n nhà nư c Kinh t tư b n nhà nư c là thành ph n kinh t bao g m các hình th c liên doanh liên k t gi a kinh t nhà nư c v i tư b n tư nhân trong nư c và ngoài nư c, mang l i l i ích thi t th c cho các bên u tư kinh doanh. e. Kinh t có v n u tư nư c ngoài Kinh t có v n u tư nư c ngoài bao g m các doanh nghi p có th 100% v n nư c ngoài có th liên k t, liên doanh v i doanh nghi p nhà n ơc ho c doanh nghi p tư nhân c a nư c ta. 2.2 T ng bư c xây d ng và hoàn thi n quan h s n xu t m i theo nh hư ng xã h i ch nghĩa. Xây d ng và hoàn thi n quan h s n xu t trong n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch nghĩa Vi t Nam suy cho cùng là t o m i i u ki n cho các thành ph n kinh t u phát tri n, t ó phát huy t t nh t vai trò c a m i thành ph n kinh t . X lý hài hoà m i quan h h p tác và c nh tranh gi a các thành ph n kinh t , t ng bư c phát huy vai trò ch o c a thành ph n kinh t nhà nư c. Phương 19
hư ng cơ b n ó òi h i vi c xây d ng và hoàn thi n quan h s n xu t ph i tuân th theo quan i m ch o sau ây: 2.2.1 Xây d ng và hoàn thi n quan h s n xu t theo nh hư ng xã h i ch nghĩa ph i làm cho quan h s n xu t phù h p hơn v i các thành ph n kinh t , ng th i thúc y c i cách môi trư ng th ch nh m th c hi n các m c tiêu c a s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá t nư c. Trư c h t c n nh n th c rõ b n ch t, n i dung, ph m vi cà các hình th c bi u hi n c a các thành ph n kinh t . C n th y r ng c trưng kinh t nư c ta trong th i kỳ chuy n i là m t cơ c u ng. Do v y, trong quá trình phát tri n ph i th a nh n s chuy n i gi a các thành ph n cũng như nh ng bư c ti n ho c bư c lùi trong vi c hoàn thi n quan h s n xu t m i m t thành ph n kinh t là m t t t y u khách quan. Theo hư ng ó vi c phát tri n các thành ph n kinh t c n chú ý t i các v n như: - i v i kinh t t nhiên ph i chuy n sang kinh t hàng hoá. iv is n ph m hàng hoá nh c n y m nh các hình th c liên k t, t ch c qu n lý và nh hư ng s phát tri n nh m ph c v s phát tri n chung. i v i kinh t ti u ch và tư b n tư nhân c n t o i u ki n có th phát huy h t ti m l c c a h . i v i kinh t nhà nư c c n s p x p l i các doanh nghi p nhà nư c cho phù h p v i l c lư ng s n xu t hi n có và vai trò c a nó trong n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a nhà nư c theo nh hư ng xã h i ch nghĩa. - i v i thành ph n kinh t tư b n có v n u tư nư c ngoài c n t o môi trư ng u tư thông thoáng và c n bình ng i x v i các doanh nghi p trong nư c. ng th i v i vi c i m i s h u, mu n hoàn thi n ng b các m t c a quan h s n xu t, ph i chú ý nâng cao trình t ch c qu n lý và hoàn thi n các quan h phân ph i m t cách thích ng trong các thành ph n phù h p v i i u ki n c a n n kinh t v n hành theo cơ ch m i. 20