Đ TÀI: PHÂN TÍCH B N CH T C A PH M TRÙ GIÁ TR TH NG D TRONG B TỀ Ả Ấ Ủ Ạ Ị Ặ Ư Ộ Ư
B N - MÁC ĐÃ PHÂN TÍCH NH TH NÀO V PH NG PHÁP S N XU T GIÁ TRẢ Ư Ế Ề ƯƠ Ả Ấ Ị
TH NG DẶ Ư
I. S CHUY N HOÁ TI N T THÀNH T B N:Ự Ể Ề Ệ Ư Ả
1. Công th c chung c a t b n:ứ ủ ư ả
M i t b n m i đ u đ u bi u hi n d i m tọ ư ả ớ ầ ề ể ệ ướ ộ s ti n nh t đ nhố ề ấ ị
nh ng ti n t ch bi n thành t b n trong nh ng đi u ki n nh t đ nh.ư ề ệ ỉ ế ư ả ữ ề ệ ấ ị
N u là ti n thông th ng thì ho t đ ng theo ph ng th c hàng - ti n -ế ề ườ ạ ộ ươ ứ ề
hàng (H-T-H). Công th c này g i là công th c l u thông hàng hoá gi nứ ọ ứ ư ả
đ n, còn n u ti n là t b n thì v n đ ng theo công th c ti n - hàng - ti nơ ế ề ư ả ậ ộ ứ ề ề
(T-H-T). Công th c này g i là công th c l u thông c a t b n. M c đíchứ ọ ứ ư ủ ư ả ụ
c a l u thông hàng hoá gi n đ n là giá tr s d ng. Vì v y s v n đ ngủ ư ả ơ ị ử ụ ậ ự ậ ộ
s k t thúc khi nh ng ng i trao đ i có đ c giá tr s d ng mà anh taẽ ế ữ ườ ổ ượ ị ử ụ
c n đ n. Trái l i, m c đích s v n đ ng c a t b n không ph i là giá trầ ế ạ ụ ự ậ ộ ủ ư ả ả ị
s d ng mà là giá tr . H n n a là giá tr tăng thêm vì v y n u s ti n thuử ụ ị ơ ữ ị ậ ế ố ề
v b ng s ti n ng ra thì s v n đ ng tr nên vô nghĩa. Vì v y s ti nề ằ ố ề ứ ự ậ ộ ở ậ ố ề
thu v ph i l n h n s ti n ng ra. Do đó công th c v n đ ng đ y đề ả ớ ơ ố ề ứ ứ ậ ộ ầ ủ
c a t b n là T-H-T’ trong đó T’= T + ủ ư ả t. S dôi ra đó (ốt) Mác g i là giá trọ ị
th ng d và s ti n ban đ u chuy n hoá thành t b n. V y t b n là giáặ ư ố ề ầ ể ư ả ậ ư ả
tr mang l i giá tr th ng d .ị ạ ị ặ ư
S l n lên c a giá tr là không có gi i hự ớ ủ ị ớ ạn. Vì v y s v n đ ng c aậ ự ậ ộ ủ
t b n cũng không có gi i h n. Mác g i công th c T-H-T’ là công th cư ả ớ ạ ọ ứ ứ
chung c a t b n vì m i t b n đ u bi u hi n trong l u thông d iủ ư ả ọ ư ả ề ể ệ ư ướ
d ng t ng quát đo dù là t b n th ng nghi p, t b n công nghi p hayạ ổ ư ả ươ ệ ư ả ệ
t b n cho vay.ư ả
2. Mâu thu n chung c a công th c chung c a t b nẫ ủ ứ ủ ư ả
1
T b n v n đ ng theo công th c T-H-T’ trong đó ư ả ậ ộ ứ T’ = T + t. V y tậ
đ c sinh ra nh th nào? Nh v y ch có 2 tr ng h p: trong l u thôngượ ư ế ư ậ ỉ ườ ợ ư
và ngoài l u thông.ư
a. Trong l u thông ư(Trao đ i, mua bán): Dù trao đ i ngang giá hay khôngổ ổ
ngang giá cũng không t o ra giá tr m i và do đó không t o ra giá trạ ị ớ ạ ị
th ng dặ ư
- Tr ng h p trao đ i ngang giáườ ợ ổ (mua bán đúng giá tr ) ch là s chuy nị ỉ ự ể
hoá hình thái giá tr t H - T và ng c l i . Do đó, ti n không l n lên, giáị ừ ượ ạ ề ớ
tr không tăng thêm.ị
- Trao đ i không ngang giá:ổ
Mua r (th p h n giá tr ) thì có l i trong khi mua. Nh ng khi bán,ẻ ấ ơ ị ợ ư
bán th p h n giá tr thì ch u thi t thòi.ấ ơ ị ị ệ
Bán đ t (cao h n giá tr ): cái đ c l i khi là ng i bán thì s ch uắ ơ ị ượ ợ ườ ẽ ị
thi t khi là ng i mua.ệ ườ
Mua r , bán đ t: đi u này ch gi i thích s làm giàu c a nh ngẻ ắ ề ỉ ả ự ủ ữ
th ng nhân cá bi t ch không gi i thích s làm giàu c a t b n nóiươ ệ ứ ả ự ủ ư ả
chung
Nh v y trao đ i không ngang giá thì giá tr không tăng thêmư ậ ổ ị
b. Ngoài l u thông ư(xét hai nhân t ) không có s ti p xúc hàng ti n:ố ự ế ề
Nhân t (T) ti n: “ti n” t nó không l n lên.ố ề ề ự ớ
Xét nhân t (H) hàng: Hàng ngoài l u thông t c là vào tiêu dùng:ố ư ứ
+ Tiêu dùng vào s n xu t, t c là t li u s n xu t. V y giá tr c a nóả ấ ứ ư ệ ả ấ ậ ị ủ
chuy n d ch d n vào s n ph m - không tăng lên.ể ị ầ ả ẩ
+ T li u tiêu dùng, tiêu dùng cho cá nhân - c giá tr và giá tr sư ệ ả ị ị ử
d ng đ u m t đi.ụ ề ấ
2
Nh v y c trong l n ngoài l u thông xét t t c các nhân t thì Tư ậ ả ẫ ư ấ ả ố
không tăng thêm.
Nh ng nhà t b n không th v n đ ng ngoài l u thông, có nghĩa làư ư ả ể ậ ộ ư
nhà t b n ph i tìm th y trên th tr ng mua đ c m t th hàng hoáư ả ả ấ ị ườ ượ ộ ứ
(trong l u thông ) nh ng nhà t b n không bán hàng hoá đó, vì n u bánư ư ư ả ế
cũng không thu đ c gì. Nhà t b n tiêu dùng hàng hoá đó (ngoài l uượ ư ả ư
thông) t o ra m t giá tr m i l n h n giá tr b n thân nó - hàng hoá đó làạ ộ ị ớ ớ ơ ị ả
s c lao đ ng.ứ ộ
Nh v y công th c đ y đ có th vi t:ư ậ ứ ầ ủ ể ế
S c lao đ ngứ ộ
T - H s n xu t hàng hoá ...H’ - T’ả ấ
TLSX
Nh v y thì mâu thu n c a công th c chung là t b n v n đ ngư ậ ẫ ủ ứ ư ả ậ ộ
v a trong l u thông nh ng đ ng th i v a không trong l u thông.ừ ư ư ồ ờ ừ ư
3. Hàng hoá s c lao đ ng:ứ ộ
S c lao đ ng là toànứ ộ b th l c và trí l c t n t i trong c th conộ ể ự ự ồ ạ ơ ể
ng i, th l c và trí l c mà ng i đó s v n d ng trong quá trình s nườ ể ự ự ườ ẽ ậ ụ ả
xu t ra m t giá tr s d ng.ấ ộ ị ử ụ
Trong b t c xã h i nào, s c lao đ ng cũng đ u là đi u ki n c nấ ứ ộ ứ ộ ề ề ệ ầ
thi t đ s n xu t. Nh ng không ph i bao gi s c lao đ ng cũng là hàngế ể ả ấ ư ả ờ ứ ộ
hoá. S c lao đ ng ch bi n thành hàng hoá trong nh ng đi u ki n l ch sứ ộ ỉ ế ữ ề ệ ị ử
nh t đ nh. Đó là:ấ ị
•Ng i có s c lao đ ng đ c t do v thân th , làm ch v s cườ ứ ộ ượ ự ề ể ủ ề ứ
lao đ ng c a mình. Vi c bi n s c lao đ ng thành hàng hoá đòiộ ủ ệ ế ứ ộ
h i ph i th tiêu ch đ chi m h u nô l .ỏ ả ủ ế ộ ế ữ ệ
3
•Ng i có s c lao đ ng b t c đo t h t t li u s n xu t, đ duyườ ứ ộ ị ướ ạ ế ư ệ ả ấ ể
trì cu c s ng ph i đi làm thuê đ s ng. N u ng i lao đ ngộ ố ả ể ố ế ườ ộ
đ c t do thân th và có t li u s n xu t thì ng i lao đ ng sượ ự ể ư ệ ả ấ ườ ộ ẽ
bán s n ph m do mình làm ra ch không ph i s c lao đ ng.ả ẩ ứ ả ứ ộ
S t n t i đ ng th i 2 đi u ki n nói trên t t y u bi n s c lao đ ngự ồ ạ ồ ờ ề ệ ấ ế ế ứ ộ
thành hàng hoá. S c lao đ ng bi n thành hàng hoá báo hi u m t giaiứ ộ ế ệ ộ
đo n m i trong s phát tri n xã h i - giai đo n s n xu t hàng hoá trạ ớ ự ể ộ ạ ả ấ ở
thành ph bi n, đó là s n xu t hàng hoá t b n ch nghĩa. Hàng hoá s cổ ế ả ấ ư ả ủ ứ
lao đ ng là nhân t tách ch nghĩa t b n ra kh i s n xu t hàng hoá gi nộ ố ủ ư ả ỏ ả ấ ả
đ n. Nh v y, s c lao đ ng bi n thành hàng hoá là đi u ki n quy t đ nhơ ư ậ ứ ộ ế ề ệ ế ị
đ chuy n hoá ti n t thành t b n. Tuy nhiên đ ti n t bi n thành tể ể ề ệ ư ả ể ề ệ ế ư
b n thì l u thông hàng hoá và l u thông ti n t ph i đ t t i m c đ nh tả ư ư ề ệ ả ạ ớ ứ ộ ấ
đ nh.ị
S c lao đ ng là hàng hoá đ c bi t: ứ ộ ặ ệ S c lao đ ng ph i là hàng hoáứ ộ ả
và gi ng hàng hoá thông th ng khác nh ng tính đ c bi t đ c th hi n:ố ườ ư ặ ệ ượ ể ệ
Trong quan h mua bán:ệ
oCh bán quy n s d ng ch ỉ ề ử ụ ứ không bán quy n s h u và cóề ở ữ
th i gian nh t đ nh.ờ ấ ị
oMua bán ch u - Giá tr s d ng th c hi n tr c - giá tr th cị ị ử ụ ự ệ ướ ị ự
hi n sau.ệ
oCh có phía ng i bán là công nhân làm thuê - Ng i mua làỉ ườ ườ
nhà t b n.ư ả
oGiá c (ti n l ng) luôn th p h n so v i giá tr . Vì s c laoả ề ươ ấ ơ ớ ị ứ
đ ng ph i bán trong m i đi u ki n - mua bán trong m i đi uộ ả ọ ề ệ ọ ề
ki n đ sinh s ng.ệ ể ố
Hai thu c tính c a hàng hoá s c lao đ ng:ộ ủ ứ ộ
4
Giá tr hàng hoá s c lao đ ng cũng gi ng nh hàng hoá thôngị ứ ộ ố ư
th ng, l ng giá tr s c lao đ ng cũng đ c đo b ng th i gian lao đ ngườ ượ ị ứ ộ ượ ằ ờ ộ
xã h iộ c n thi t đ s n xu t và tái s n xu t s c lao đ ng. Nh ng khácầ ế ể ả ấ ả ấ ứ ộ ư
hàng hoá thông th ng vì s c lao đ ng là năng l c (kh năng) t n t iườ ứ ộ ự ả ồ ạ
trong c th s ng c a con ng i, đ tái s n xu t ra năng l c đó ng iơ ể ố ủ ườ ể ả ấ ự ườ
công nhân ph i tiêu dùng m t kh i l ng sinh ho t nh t đ nh đ th cả ộ ố ượ ạ ấ ị ể ự
hi n nhu c u tái t o s c lao đ ng. Nh v y l ng giá tr s c lao đ ngệ ầ ạ ứ ộ ư ậ ượ ị ứ ộ
đ c đo l ng gián ti p b ng l ng giá tr sinh ho t. ượ ườ ế ằ ượ ị ạ
- Y u t c u thành giá tr s c lao đ ng:ế ố ấ ị ứ ộ
+ Giá tr t li u sinh ho t cho b n thân ng i công nhânị ư ệ ạ ả ườ
+ Giá tr t li u sinh ho t cho gia đình anh taị ư ệ ạ
+ Chi phí đào t oạ
- S v n đ ng c a l ng giá tr s c lao đ ng (tăng và gi m):ự ậ ộ ủ ượ ị ứ ộ ả
Nhân t làm tăng là do chí phí đào t o tăng, do đòi h i c aố ạ ỏ ủ
cách m ng khoa h c k thu t.ạ ọ ỹ ậ
Nhân t làm gi m l ng giá tr s c lao đ ng: do giá tr tố ả ượ ị ứ ộ ị ư
li u sinh ho t gi m và năng su t lao đ ng c a ngành s n xu tệ ạ ả ấ ộ ủ ả ấ
t li u sinh ho t tăng.ư ệ ạ
Giá tr s c lao đ ng đ c bi t khác hàng hoá thông th ng: nóị ứ ộ ặ ệ ườ
mang y u t tinh th n và l ch s . Con ng i s ng trongế ố ầ ị ử ườ ố
nh ng đi u ki n kinh t c th ngoài nhu c u v t ch t còn cóữ ề ệ ế ụ ể ầ ậ ấ
nhu c u tinh th n.ầ ầ
Giá tr s d ng c a hàng hoá s c lao đ ng: cũng gi ng nh hàng hoáị ử ụ ủ ứ ộ ố ư
khác giá trí s d ng cũng đ c th hi n khi tiêu dùng. Nh ng nó khác ử ụ ượ ể ệ ư ở
ch nhà t b n tiêu dùng s c lao đ ng c a công nhân và b t công nhânỗ ư ả ứ ộ ủ ắ
lao đ ng k t h p v i t li u s n xu t đ t o ra hàng hoá. Trong quáộ ế ợ ớ ư ệ ả ấ ể ạ
trình lao đ ng đó ng i công nhân đã t o ra m t giá tr m i (v + m ) trongộ ườ ạ ộ ị ớ
5