TR
NG Đ I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN
ƯỜ
Ạ Ọ
KHOA CNSH - CNTP
G C T O MÁU
VÀ ng d ng
Ố Ạ
Ứ
ụ
Ế
CÔNG NGHỆ SINH HỌC ĐỘNG VẬT Chuyên đề : T BÀO
ễ
Giảng viên : Nguy n Văn Duy Nhóm th c hi n : 0 ự ệ
Thành viên nhóm
ạ
ỗ
ằ
1.M c Văn D ng ươ 2. Nguy n Th Thanh Dung ị ễ 3.Đ Th Hào ị 4.Nguy n Th Thu H ng ị ễ 5.Mông Th H ng ị ươ 6 . Lý Th Li u
ị ễ
Đ T V N Đ Ặ Ấ
Ề
T bào g c t o máu (HSC: Hematopoietic Stem Cell) đã đ ế
ượ ự ử ữ ộ
c nghiên c u h n n a th k nay và là m t trong nh ng lĩnh v c ế ỷ ti n b và n i b t nh t trong y sinh h c hi n đ i. ạ ế ệ ộ ọ
Trong nh ng năm g n đây lĩnh v c này phát tri n m nh ấ ầ ể ạ
c s d ng cho các lĩnh v c nh : huy t h c, ngo i khoa, ố ạ ơ ứ ổ ậ ữ ử ụ ự ư ự ượ ế ọ ạ
ạ ễ
Nghiên c u TBG nói chung và TBG t o máu nói riêng là lĩnh ạ
t và chuyên sâu, liên quan đ n các ệ ế
ề ọ ỏ
ứ ự ữ ị ệ ứ ề
đ tim m ch, m t, da li u… ắ ứ v c khoa h c r t đ c bi ọ ấ ặ ự ngành y h c, sinh h c đòi h i nhi u chi phí, s c l c. Tuy nhiên, ọ lĩnh v c này h a h n nhi u thành công trong ch a tr b nh ẹ ự nan y.
Ộ
II. N I DUNG 1.Khái ni mệ •
bào còn non tr , ch a bi ố ư ế ẻ ệ
ế ể ế ả ạ
t hóa có T Bào G c (TBG): là t bào có kh năng đ m th tái t o và phân chia thành các t ả nhi m các ch c năng khác nhau trong đi u ki n nh t đ nh. ấ ị ứ ệ ề ệ
• bào t o ra các t ế ế ữ ạ
ố ạ ế ế ệ ễ
bào bào mi n d ch, đ m nhi m quá trình duy trì tái ấ t ỷ ế ả ả ị ị ằ
T bào g c t o máu (HSC): là nh ng t bào máu và t t o máu m t cách h ng đ nh, s n xu t ra hàng t ộ ạ máu m i ngày. ỗ
• bào máu nh : b ch c u, ế ư ạ ầ
Chúng có th bi h ng c u, ti u c u. ầ t hóa thành t ể ệ ầ ể ồ
Phân lo iạ
ị ộ ề ị bào HSC c a chu t đã đ ủ
c đánh d u. ớ ế ờ ệ ử ụ ấ c xác đ nh nh vi c s d ng ượ
ầ ồ ạ ượ bào đ i ba qu n th chính sau đây: ể
bào HSC t ạ ế ế
ớ ữ ế
ế ề ặ ể ứ ệ
ấ ể
ệ ế ữ ắ
ạ ớ ể ự
ề ặ ứ ệ
V l ch s , t ử ế xét nghi m t o dòng in vivo v i các t ạ ệ T bào g c t o máu t n t ố ạ -T bào HSC dài h n ( Long term HSC- LT HSC) : Là các t ự làm m i vĩnh vi n : Nh ng HSC này thi u marker b m t PIk2 (fetal ễ liver kinase 2, m t receptor tyrosin kinase) và có m c bi u hi n th p ộ marker Mac 1 ( m t kháng nguyên bi t hóa macropphage) và không bi u ệ ộ hi n CD4. - T bào HSC ng n h n ( Short term HSC – ST HSC ) : Nh ng t bào ế làm m i in vivo sau khi c y ghép trong vòng kho ng 6 này có th t ả ấ tu n, chúng bi u hi n m c th p marker b m t Mac 1 và có th bi u ể ể ấ ể hi n hay không bi u hi n CD4. ầ ệ ể ệ
Phân lo iạ
• ề ự
ề
bào này không bi u hi n Thy 1.1 và có s bi u hi n ự ể ệ
bào ti n đa ti m năng , chúng có kh năng t - Các t làm ế ả ề m i ng n và khó phát hi n d i các đi u ki n c y ghép. ắ ệ ấ ệ ướ ớ Nhóm t ệ ể ế th p c a Mac 1 và CD4. ấ ủ
ứ
ể
ặ
2.Đ c đi m và ch c năng
ặ
bào g c t o máu gi ng nh t bào
Đ c đi m: ể • V hình thái h c : các t ọ
ề ố ạ ư ế
ố ế lympho. Chúng không dính, tròn, có nhân tròn.
t y x • Chúng có kh năng di đ ng t ả ừ ủ ạ
ự ỗ ợ ủ ế ố ng ra máu ngo i vi khi ộ kích thích b ch c u h t thu c đ a (G- ầ ươ ạ ạ ộ ị
có s h tr c a y u t CSF).
ạ
ph c h i bi t hóa thành các t bào • Có tính v n năng Ch c năng: ứ • Có kh năng t ả ớ ự ụ ự ệ ồ ế
làm m i,t khác ( TB lympho T, TB lympho B, TB NK)
G.Đ a ch liên h th c hi n ghép t
bào g c
ệ ự
ệ
ị
ỉ
ế
ố
ể ệ ớ
- Tr Có th liên h v i: ưở ng các khoa Lâm sàng, n i mà b nh nhân đang đi u tr . ị ề ệ ơ
ng khoa Ghép T bào g c + ThS. Võ Th Thanh Bình -Tr ị ưở ế ố
(H8): SĐT: 0978.134.273
ng: SĐT: + ThS. B ch Qu c Khánh - Phó Vi n tr ố ệ ạ ưở
0903.415.050
ng: SĐT: ặ ệ ễ ớ ưở
- Ho c v i GS.TS.Nguy n Anh Trí - Vi n Tr 0903.217.517.
c
H. Thành t u đã đ t đ ự
ạ ượ
Trong 6 năm tr l ở ạ ệ ̀
i đây, Vi n Huyêt h c – Truyên máu ́ ọ ng đã tiên hành ghép thành công cho 62 ca ươ ́
Trung b nh.ệ
ỉ ừ
ệ ệ c cho 22 c ghép t ự
Ch riêng năm 2012 v a qua đã ghép đ b nh nhân, trong đó có 13 b nh nhân đ thân và 9 b nh nhân đ ệ ượ c ghép đ ng lo i. ồ ượ ượ ạ
• Bùi Th Thanh H ng (1979), m c b nh Đái huy t s c t
ị
ni u k ch phát ị ế ắ ố ệ ệ giai đo n thi u máu n ng ph thu c ộ ụ ặ ế
ạ
ở
ắ ươ ban đêm đã đi u tr 6 năm nay và ị ề vào truy n máu. ề
•
ế
ứ
ủ
ệ
ả
ọ
Ti n tri n c a b nh nhân: sau ca ghép ngày th 10 đã m c m nh ghép không c n ph i truy n máu. ả
ể ầ
ề
•
bào b nh lý gi m còn kho ng 10% so v i ớ
ệ
ả
ả
c ghép, và s kh i h n sau ghép.
sau ghép 30 ngày, qu n th t ể ế 60% tr ỏ ẳ
ầ ẽ
ướ
ị
ệ
ề
ư
ư
bào g c cho b nh nhân Cao Xuân Hi p (21 tu i, Trong đi u tr các b nh lý ung th - ung th máu. Ca m ghép t ổ ệ ố
ế ị ệ ừ ầ
ấ ng pháp ghép t
t ổ c b nh ệ ằ ồ ấ bào máu ngo i vi c a ch gái ru t Cao Th ị ủ ự ị ủ ộ
ệ Đ ng Nai) b b nh “ b ch c u c p dòng t y” v a đ ồ ượ ạ thân, v i ngu n l y vi n ti n hành b ng ph ớ ươ ế ệ bào g c t t ạ ố ừ ế ế Nguy t đã thành công m mãn. ệ ỹ
Anh Cao Xuân Hi p (ph i) và ch gái trong bu i công b ca ghép thành công - nh: CTV
Ả
ệ
ả
ố
ổ
ị
• Vi n Huy t h c - Truy n máu Trung ng, ề ệ ươ
24/12/2013 b nh nhân Nguy n Đình Nam Tr ế ọ ệ ễ
ư
ủ ứ ấ
ườ
ệ tháng đ
B nh nhi Nguy n Đình Nam Tr ễ c ghép t ế
ượ
ng sau h n 1 ơ ị ệ ạ
ề
bào g c đ ng lo i đi u tr b nh ố ồ ung th máu ư
ngày ng ườ (sinh đã chính năm 2003) b L xê mi c p th M2 (ung th máu) ể ấ ị ơ th c xu t vi n trong ni m hân hoan c a gia đình cũng nh ư ệ t p th y bác s c a vi n. ậ ỹ ủ ề ệ ể
Các y bác sĩ trong ekip ghép t
ệ
ườ
ng chia s ẻ
bào g c t o máu cho b nh nhi Tr ố ạ ế ni m vui v i gia đình ớ ề
ắ ệ ư
ệ ượ
ộ ế ọ ề ề ị ọ ế ả
• 2012, Di u Thu n _ cô gái b b nh ung th máu( máu tr ng) ầ ị ệ i B nh vi n Huy t h c Truy n máu Trung c đi u tr t đã đ ị ạ ệ ề ơ ộ ươ nghi m t y đ u có k t qu kh quan. ề ế ệ ủ
ng Hà N i sau h n m t tháng đi u tr m i k t qu xét ả ng khoa ghép t ả • Th.s Võ Th Thanh Bình, Tr ị ủ ế
bào máu đãtr l ệ
ề ổ
ế ng,đ c bi ặ ả ệ ọ
• ể ầ
bào g c c a ố ưở i g n nh b nh vi n cho bi t, các ch s t ư ở ạ ầ ệ ỉ ố ế t xét nghi m v t n th bình th ng di truy n đã ươ ề ệ ệ ườ PCR gene b nh cho k t qu âm tính, sinh sinh h c phân t ử ế cũng âm tính... T i th i đi m này Thu n đã hoàn toàn lui b nh, đang trong ờ th i gian bình ph c s c kh e, ti p t c đ ệ c theo dõi. ế ụ ớ ờ ượ ụ ứ ỏ
Trong đi u tr các b nh t ị
ệ
ề
ự
mi n ễ
ễ ư
mi n nh : ự ng ườ ỏ ệ ố
• M t s b nh t ộ ố ệ • - B nh ti u đ ể ệ - Lupus ( ban đ h th ng) - Tim m chạ - Thi u máu, tan máu ế • Viêm kh p d ng c p ( tham kh o thêm trong “đ tài nghiên ấ ớ ề ạ
ự ự ế
ử ụ ơ ươ ổ
ủ ế ọ ớ ệ ệ ị
ả thân đ bào g c t o máu t c u xây d ng quy trình s d ng t ố ạ ể ứ ng, kh p khó li n” c a PGS.TS. ng c , x đi u tr các t n th ề ươ ề nguyên Ch nhi m khoa Huy t h c B nh Nguy n Th Thu Hà ủ vi n T QĐ 108, B qu c phòng. ộ ị ễ ệ Ư ố
- …
ng: ỹ
ng ưở ệ bào nuôi c y ( TBG t o máu ) tăng tr ự
ng trong c u trúc không gian 3 ươ ổ
ấ ng. ươ ả ả ầ
phân h y và không gây đ c cho t chi u đ s a ch a mô t n th - v t li u không gian 3 chi u đ m b o yêu c u : có kh ả ề bào c a c ơ ủ ủ ế ộ
• ố • Đ a vào v trí t n th c s a ch a.
Công ngh môệ Yêu c u trong k ngh mô x ươ ầ - Các t ấ ạ ế - C n s có m t c a các y u t ặ ủ ế ố ầ Quy trình th c hi n: ệ ự • Nuôi c y t bào t y x ủ ấ ế ề ữ ể ử ậ ệ năng t ự th nh n. ậ ể S d ng t ế ử ụ ị ư
ổ bào g c máu đ phát tri n thành mô ghép ượ ể ng c n đ ầ ể ử ươ ữ
Các ng d ng không liên quan đ n ghép
ụ
ứ
ế
• T o ra m ch máu t i da đ ng ạ c y t ừ ấ ế bào g c máu d ố ướ ộ
ệ
ủ
i ạ
ỹ
ề ặ
ủ
ố
ộ
ầ
ệ ữ
bào g c lên b m t não c a bào g c phát tri n thành các m ch ạ ể i 280 ngày. Tuy nhiên,
i t
ố
i trong th i gian ng n( không c y trên ắ
ố ồ ạ ớ ờ
ỉ ồ ạ
ấ
ọ
Vi c t o ra m ch máu t
i nhi u li u pháp ệ
ố
bào g c có th d n t ể ẫ ớ ng
ạ v t: ậ
ườ và b nh tim.
t ừ ế ộ ố ệ
ư ti u đ ể
ề ệ
Rakesh Jain, m t bác sĩ c a b nh vi n Đa khoa Massachusetts t ệ ộ M , cùng các đ ng nghi p c y t ấ ế ồ chu t. Sau hai tu n, nh ng t ế máu. M t s m ch máu trong s đó t n t ộ ố ạ m ch máu c a h ch t n t ạ ủ b m t não) ề ặ ạ ệ ạ đi u tr m i đ i v i m t s b nh nh ị ớ ố ớ ề
T o tinh trùng t
ng
ạ
t y x ừ ủ ươ
t y x
ề ư ư
ng ng m i và cách đi u tr vô c đi u ch nh ỉ ưở ị ề ớ
• Ph • TBG l y t ng đàn ông có th đ ươ ấ ừ ủ ể ượ ng t thành nh ng y u t nh tinh trùng ch a tr t ự ữ ế ố ươ thành. Phát hi n s m ra h ướ ẽ ở ệ sinh t ươ ố ơ ng th c nghiên c u là thúc đ y các t ứ t h n. ứ bào ti n tinh ề ế
ng thành. ể ẩ ưở
trùng phát tri n thành tinh trùng tr ơ • T t y x ừ ủ ồ
ươ ứ ữ ế ố
ng, n i có ngu n TBG phong phú, các nhà bào g c có hình d ng ạ tinh ả ở ế ấ ạ ầ ố
bào m m nh t ( lo i TB có c ụ ữ ứ ẫ ồ
nghiên c u timf ki m nh ng t gi ng v i các t ế ớ hoàn c a đàn ông l n bu ng tr ng c a ph n , mà v ề ủ sau phân hóa thành tinh trùng ho c tr ng). ủ ứ ặ
T o tinh trùng t
ng
ạ
t y x ừ ủ ươ
ng d ng t Ứ
ế
ể ề
ề
ố
ị ộ ố ệ ụ m ch, c quan t o máu và th giác ng ạ
bào g c đ đi u tr m t s b nh v tim ơ
ườ i
ạ
ị
ễ ộ
ưở t, đã có 2 b nh nhân b t n th ọ
• Theo PGS TS Nguy n Th Bình, Phó Tr ệ ể ng b môn Mô – ươ ị ổ ạ ữ ờ ấ ị ng i ườ
c ch a tr kh i nh t m bi u mô giác m c ng ng Đ i h c Y Hà N i nuôi c y ạ ọ ấ ộ
ộ c. ị phôi h c, ĐH Y HN cho bi ế do b ng đ ỏ ượ ỏ c a B môn Mô phôi - Tr ườ ủ đ ượ
ộ ạ ự ườ
ớ ộ ố ợ ạ ế ọ • Trong lĩnh v c tim m ch, B môn Tim m ch - Tr ệ
ộ ệ
ng c a chính ng ố ừ ỷ ươ i b nh đ ể ạ ủ
ị
bào g c t ế ố ợ ằ ở ạ ộ ươ ạ ổ
ượ ặ
• ứ ấ
ượ ề
t . ng Đ i h c ạ ọ Y Hà N i đã ph i h p v i Khoa Huy t h c - B nh vi n Trung ệ ng Quân đ i 108 và Vi n Tim m ch - B nh vi n B ch Mai, ệ ệ ươ ạ tu x s d ng t ườ ệ ử ụ đi u tr ph i h p cho các b nh nhân suy tim sau nh i máu c ơ ồ ệ ề ng đã i đ ng m ch vành t n th tim c p b ng cách tiêm tr l ấ đ c can thi p đ t stent. ệ Qua m t th i gian theo dõi, k t qu cho th y ch c năng tim ả ế ờ c khi tiêm. Hi n đã đi u tr đ t h n so v i tr ớ ướ ị ệ ồ ố ơ ng này đ t k t qu t cho 6 b nh nhân theo h ả ố ộ c ph c h i t ụ ệ ạ ế ướ
Bác sĩ đang tiêm t bào g c vào vùng c tim b t n th ng ế ị ổ ố ơ ươ
bào g c trong đi u tr s lão hóa c a da
ế
ị ự
ủ
ấ ủ ự
ờ ả
ố
ườ
ể
Tiêm t ố ề • N p nhăn là d u hi u c a s lão hóa theo th i gian. Tuy nhiên, ệ ế nhiên đó hoàn toàn có kh năng b đ y lùi đây quá trình t gi ị ẩ ự ờ c bào ng pháp m i s d ng t nh vào m t ph bào g c đ ượ ế ươ ộ ờ máu ng ch t i các n p nhăn c a i đang đi u tr đ ch ng l ủ ạ ề ế ừ ế i da, sau đó phát tri n chính h . T bào này s đ ẽ ượ ọ ế thành các t ớ ế
bào ố ướ ồ ộ ồ ớ ử ụ ị ể c tiêm d da m i giúp ph c h i đ đàn h i. ụ
ố
ặ ế ồ ự • Athol Haas, giám đ c đi u hành công ty Pharmacell – n i phát ơ nhiên c a da ủ
ọ ừ ể ấ
ủ t “ Đ c tính đàn h i t ệ cái g i là nguyên bào s i ( giúp duy trì tính toàn ợ ể ả ấ ậ ệ
ư ơ ể ậ ố
ộ ổ ớ ố ượ ầ ấ ả
c tăng lên đáng k . Tuy nh ng nghiên ẽ ượ ữ ể ả ỗ
ấ ỉ ư ọ
ầ ả ữ ệ ế ẽ ơ
ề tri n công ng này cho bi xu t phát t v n c u trúc c a dac th có th s n xu t v t li u đàn h i ồ ấ ẹ nh ng v i t c ddoj ch m d n theo đ tu i vì s nguyên bào ớ ố ng l n TBG vào đúng s i gi m. B ng cách cung c p s l ằ ợ ch , kh năng y s đ c u này m i ch trong giai đo n đ u nh ng chúng tôi hy v ng ạ ớ ứ cu c th nghi m s có k t qu kh quan h n n a trong 12 ả ộ tháng t ử i.ớ
i Vi ệ ử ụ ỹ ạ ệ
ố ọ ề
t s o lõm) b ng t ằ
t ả
t • Vi c s d ng t bào g c trong th m m t t Nam ẩ ế c chú tr ng nhi u nh : tr hóa da, làm cũng đang đ ư ẻ ượ bào g c; kem d li n s o (đ c bi ng ưỡ ố ế ệ ẹ ặ ẹ ề da và th c ph m ch c năng làm đ p s n xu t t bào ứ ấ ừ ế ẹ ẩ ự bào g c t y răng. g c; răng th m m t ố ủ ỹ ừ ế ẩ ố
M ph m t
ẩ
ỹ
ế
bào g c ố
c và sau s d ng
Hình nh tr ả
ướ
ử ụ
Ế
ạ ệ ụ ộ
ề ệ ữ ứ ươ
Ậ ể ấ
ệ ng pháp đi u tr t ữ i c h i ể ư ạ ơ ộ ế ọ ệ
ế ọ ế ề ệ ụ ố
ữ ọ
ơ ạ ộ ặ
ng và ch t l
ng và ấ ượ Vi n Huy t h c – ề ả ố ượ ng đi u tr mũi nh n ị ừ ộ ướ ọ ở ệ ế ọ ể ề
K T LU N • Hi n nay ng d ng TBG t o máu đ ch a b nh là m t trong ữ nh ng ph t nh t, có th đ a l ị ố s ng cho nh ng b nh nhân b m c các b nh lý huy t h c và ố ị ắ m t s b nh lý khác ngoài chuyên khoa Huy t h c. ộ ố ệ V i nh ng thành công v vi c áp d ng ghép T bào g c, B ớ ộ ữ , B Khoa h c – Công ngh c n quan tâm h n n a đ i v i Y t ố ớ ệ ầ ế ộ ph ng pháp này. M t khác, đây cũng là ho t đ ng đã và ươ đang không ng ng phát tri n v c s l đã tr thành m t h Truy n máu TW .
ở ề
