L I NÓI ĐUỜ Ầ
Mâu thu n là hi n t ng có trong t t c các lĩnh v c: t nhiên, xã h i vàẫ ệ ượ ấ ả ự ự ộ
t duy con ng i, đc bi t trong ho t đng kinh t ,ch n h n nh cungư ườ ặ ệ ạ ộ ế ẳ ạ ư
c u , tích lu và tiêu dùng, tính k ho ch hoá c a t ng xí nghi p, t ngầ ỹ ế ạ ủ ừ ệ ừ
công ty và tính t phát vô chính ph c a n n s n xu t hàng hoá….Mâuự ủ ủ ề ả ấ
thu n t t i khi s v t xu t hi n đn khi s v t k t thúc. Trong m i sẫ ồ ạ ự ậ ấ ệ ế ự ậ ế ỗ ự
v t, mâu thu n hình thành không ph i ch là m t mà là nhi u mâu thu n,ậ ẫ ả ỉ ộ ề ẫ
và s v t trong cùng m t lúc có nhi u m t đi l p thì mâu thu n nay m tự ậ ộ ề ặ ố ậ ẫ ấ
đi thì mâu thu n khác l i hình thanh….ẫ ạ
Trong s nghi p đi m i n c ta do đng kh i x ng và lãnh đo đãự ệ ổ ớ ở ướ ả ở ướ ạ
dành đc nhi u th ng l i b c đu mang tính quy t đnh, quan tr ngượ ề ắ ợ ướ ầ ế ị ọ
trong vi c chuy n n n kinh t t c ch quan liêu bao c p sang c ch thệ ể ề ế ừ ơ ế ấ ơ ế ị
tr ng có s qu n lý c a nhà n c theo đnh h ng xã h i ch nghĩa.ườ ự ả ủ ướ ị ướ ộ ủ
Trong nh ng chuy n bi n đó đã đt nhi u thành công to l n nh ng trongữ ể ế ạ ề ớ ư
nh ng thành công đó luôn luôn t n t i nh ng mâu thu n kìm hãm s phátữ ồ ạ ữ ẫ ự
tri n c a công cu c đi m i. đi h i ph i đc gi i quy t và n u đcể ủ ộ ổ ớ ỏ ỏ ả ượ ả ế ế ượ
gi i quy t s thúc đy s phát tri n c a n n kinh t .ả ế ẽ ẩ ự ể ủ ề ế
V i mong mu n tìm hi u thêm nh ng v n đ c a n n kinh t , quan đi mớ ố ể ữ ấ ề ủ ề ế ể
lý lu n cũng nh ng v ng m c trong gi i pháp, quy trình x lý các v nậ ữ ướ ắ ả ử ấ
đ chính tr – xã h i có liên quan đn quá trình ti n hành c i cách trongề ị ộ ế ế ả
vi c chuy n n n kinh t tôi ch n ệ ể ề ế ọ “Mâu thu n bi n ch ng trong quáẫ ệ ứ
trình xây d ng n n kinh t th tr ng theo đnh h ng xã h i chự ề ế ị ườ ị ướ ộ ủ
nghĩa vi t nam”ở ệ làm đ tài cho ti u lu n tri t h c Mác – Lê nin ề ể ậ ế ọ
1
LÝ LU N CHUNGẬ
T t c các s v t , hi n t ng trên th gi i đu ch a đng nh ngấ ả ự ậ ệ ượ ế ớ ề ứ ự ữ
m t trái ng c nhau. Trong nguyên t có đi n t và h t nhân, trong sinhặ ượ ử ệ ử ạ
v t có đng hoá và d hoá, trong kinh t th tr ng có cung và c uhàng vàậ ồ ị ế ị ườ ầ
ti n… nh ng m t trái ng c nhau đó trong phép bi n ch ng duy v t g iề ữ ặ ượ ệ ứ ậ ọ
là m t đi l p: đây tôi chia làm 4 ph n. ặ ố ậ ở ầ
+Mâu thu n là hi n t ng khách quan và ph bi n.ẫ ệ ượ ổ ế
+S th ng nh t và đu tranh c a các m t đi l p.ự ố ấ ấ ủ ặ ố ậ
+S chuy n hoá c a các m t đi l p.ự ể ủ ặ ố ậ
+Các m t mâu thu n.ặ ẫ
1. Mâu thu n là hi n t ng khách quan và ph bi n.ẫ ệ ượ ổ ế
Đi l p v i các quan đi m c a tri t h c cũ , phép bi n ch ng duyố ậ ớ ể ủ ế ọ ệ ứ
v t kh ng đnh r ng t t c các s v t, hi n t ng t n t i trong th c t iậ ẳ ị ằ ấ ả ự ậ ệ ượ ồ ạ ự ạ
khách quan đu ch a đng trong nó mâu thu n .s hình thành và phát tri nề ứ ự ẫ ự ể
c a mâu thu n là do c u trúc t thân v n có bên trong c a s v t ,hi nủ ẫ ấ ự ố ủ ự ậ ệ
t ng quy đnh. Mâu thu n t n t i không ph thu c vào b t c hi nượ ị ẫ ồ ạ ụ ộ ấ ứ ệ
t ng siêu nhiên nào, k c ý chí c a con ng i. M i s v t, hi n t ngượ ể ả ủ ườ ỗ ự ậ ệ ượ
đang t n t i đu là m t th th ng nh t các khuynh h ng, các thu c tínhồ ạ ề ộ ể ố ấ ướ ộ
phát tri n ng c chi u nhau, đi l p nhau. S liên h , tác đng qua l i,ể ượ ề ố ậ ự ệ ộ ạ
đu tranh chuy n hoá, bài tr và ph đn l n nhau, t o thành đng l c bênấ ể ừ ủ ị ẫ ạ ộ ự
trong c a m i quá trình v n đng và phát tri n khách quan c a chính b nủ ọ ậ ộ ể ủ ả
thân các s v t hi n t ng.ự ậ ệ ượ
Mâu thu n là m t hi n t ng có trong t t c các lĩnh v c: t nhiên,ẫ ộ ệ ượ ấ ả ự ự
xã h i và t duy c a con ng i. Khoa h c t nhiên hi n đi ch ng minhộ ư ủ ườ ọ ự ệ ạ ứ
r ng th gi i vi mô là s th ng nh t gi a nh ng th c th có đi n tích tráiằ ế ớ ự ố ấ ữ ữ ự ể ệ
d u, h t và tr ng, h t và ph n h t. Trong sinh h c có h p th và bàiấ ạ ườ ạ ả ạ ọ ấ ụ
ti t, di truy n và bi n d . Xã h i loài ng i có nh ng mâu thu n ph c t pế ề ế ị ộ ườ ữ ẫ ứ ạ
2
h n, đó là mâu thu n gi a l c l ng s n xu t và quan h s n xu t, c sơ ẫ ữ ự ượ ả ấ ệ ả ấ ơ ở
h t ng và ki n trúc th ng t ng; gi a các giai c p đi kháng gi a chạ ầ ế ượ ầ ữ ấ ố ữ ủ
nô và nô l , nông dân và đa ch , t s n và vô s n. Ho t đng kinh t mâuệ ị ủ ư ả ả ạ ộ ế
thu n cũng mang tính ph bi n, ch ng h n nh cung và c u , tích lu vàẫ ổ ế ẳ ạ ư ầ ỹ
tiêu dùng, tính k ho ch hoá c a t ng xí nghi p, Công ty v i tính vô chínhế ạ ủ ừ ệ ớ
ph c a n n kinh t hàng hoá,…Trong t duy c a con ng i cũng cóủ ủ ề ế ư ủ ườ
nh ng mâu thu n nh chân lý và sai l m,…ữ ẫ ư ầ
Mâu thu n t n t i t khi s v t m i xu t hi n cho t i khi s v tẫ ồ ạ ừ ự ậ ớ ấ ệ ớ ự ậ
k t thúc. Trong m i s v t, mâu thu n hình thành không ph i ch có m tế ỗ ự ậ ẫ ả ỉ ộ
mà có th có nhi u mâu thu n, vì s v t trong cùng m t lúc có r t nhi uể ề ẫ ự ậ ộ ấ ề
m t đi l p. Mâu thu n này m t đi thì mâu thu n khác hình thành.ặ ố ậ ẫ ấ ẫ
Ăngghen chính s v n đng đn gi n nh t c a v t ch t cũng là m t mâuự ậ ộ ơ ả ấ ủ ậ ấ ộ
thu n. V t ch t t n t i hình th c v n đng cao h n, mâu thu n càng rõẫ ậ ấ ồ ạ ở ứ ậ ộ ơ ẫ
nét h n. Nó g n li n v i s v t, xuyên su t quá trình phát sinh phát tri nơ ắ ề ớ ự ậ ố ể
và di t vong c a s v t. Đó chính là nh ng thu c tính quy đnh tính kháchệ ủ ự ậ ữ ộ ị
quan và ph bi n c a mâu thu n.ổ ế ủ ẫ
2. S đu tranh c a các m t đi l p trong m t th th ng nh t:ự ấ ủ ặ ố ậ ộ ể ố ấ
Trong phép bi n ch ng duy v t, khái niêmk m t đi l p là s kháiệ ứ ậ ặ ố ậ ự
quát nh ng thu c tính, nh ng khuynh h ng ng c chi u nhau cùng t nữ ộ ữ ướ ượ ề ồ
t i trong cùng m t s v t hi n t ng, t o nên s v t, hi n t ng đó. Doạ ộ ự ậ ệ ượ ạ ự ậ ệ ượ
đó c n phân bi t r ng không ph i b t k hai m t đi l p nào cũng thànhầ ệ ằ ả ấ ỳ ặ ố ậ
mâu thu n. B i vì trong cùng m t s v t hi n t ng khách quan khôngẫ ở ộ ự ậ ệ ượ
ch t n t i hai m t đi l p. Trong cùng m t th i đi m cùng t n t i nhi uỉ ồ ạ ặ ố ậ ộ ờ ể ồ ạ ề
m t đi l p. Ch có m t đi l p là cùng t n t i th ng nh t trong cùng m tặ ỗ ậ ỉ ặ ố ậ ồ ạ ố ấ ộ
s v t nh m t ch nh th , nh ng có khuynh h ng phát tri n ng cự ậ ư ộ ỉ ể ư ướ ể ượ
chi u nhau, ph đnh và chuy n hoá l n nhau(s chu en hoá này tr thànhề ủ ị ể ẫ ự ỷ ở
ngu n g c đng l c, đng th i quy đnh b n ch t khuynh h ng phátồ ố ộ ự ồ ờ ị ả ấ ướ
3
tri n c a s v t) thì có hai m t đi l p nh v y m i g i là hai m t điể ủ ự ậ ặ ố ậ ư ậ ớ ọ ặ ố
l p mâu thu n. “ Th ng nh t” c a hai m t đi l p đc hi u không ph iậ ẫ ố ấ ủ ặ ố ậ ượ ể ả
chúng đng c nh nhau mà n ng t a vào nhau, t o ra s phù h p cânứ ạ ươ ự ạ ự ợ
b ng nh liên h ph thu c, quy đnh và ràng bu c l n nhau. M t đi l pằ ư ệ ụ ộ ị ộ ẫ ặ ố ậ
này l y m t đi l p kia làm ti n đ cho s t n t i c a mình và ng c l i.ấ ặ ố ậ ề ề ự ồ ạ ủ ượ ạ
N u thi u m t trong hai m t đi l p chính t o thành s v t th nh t đnhế ế ộ ặ ố ậ ạ ự ậ ị ấ ị
không có s t n t i c a s v t. B i v y s th ng nh t c a các m t điự ồ ạ ủ ự ậ ở ậ ự ố ấ ủ ặ ố
l p là đi u ki n không th thi u đc cho s t n t i c a b t k s v tậ ề ệ ể ế ượ ự ồ ạ ủ ấ ỳ ự ậ
hi n t ng nào.ệ ượ
S th ng nh t này là do nh ng đc đi m riêng có c a b n thân s v t t oự ố ấ ữ ặ ể ủ ả ự ậ ạ
nên.
Ví d : L c l ng s n xu t- quan h s n xu t trong ph ng th cụ ự ượ ả ấ ệ ả ấ ươ ứ
s n xu t. Khi l c l ng s n xu t phát tri n thì quan h s n xu t cũngả ấ ự ượ ả ấ ể ệ ả ấ
phát tri n. Hai đi u ki n này chính là đi u ki n ti n đ cho s phát tri nể ể ệ ể ệ ề ề ự ể
c a ph ng th c s n xu t. Nh ng trong quan h c a l c l ng s n xu tủ ươ ứ ả ấ ư ệ ủ ự ượ ả ấ
và quan h s n xu t ph i tho mãn m t s yêu c u sau.ệ ả ấ ả ả ộ ố ầ
- Th nh t: Đó ph i là m t khái ni m chung nh t đc khái quát tứ ấ ả ộ ệ ấ ượ ừ
các m t phù h p khác nhau ph n ánh đc b n ch t c a s phù h p c aặ ợ ả ượ ả ấ ủ ự ợ ủ
l c l ng s n xu t và quan h s n xu t.ự ượ ả ấ ệ ả ấ
- Th hai: Đó ph i là m t khái ni m “ đng” ph n ánh đc tr ngứ ả ộ ệ ộ ả ượ ạ
thái bi n đi th ng xuyên c a s v n đng, phát tri n trong quan h c aế ổ ườ ủ ự ậ ộ ể ệ ủ
quan h s n xu t và l c l ng s n xu t.ệ ả ấ ự ượ ả ấ
- Th ba: Đó ph i là m t khái ni m có ý nghĩa th c ti n. Ngoài ýứ ả ộ ệ ự ễ
nghĩa nh n th c, khái ni m v s phù h p c a quan h s n xu t và l cậ ự ệ ề ự ợ ủ ệ ả ấ ự
l ng s n xu t đc coi là tho đáng ph i có tác d ng đnh h ng, chượ ả ấ ượ ả ả ụ ị ướ ỉ
đo cho vi c xây d ng quan h s n xu t, sao cho nh ng quan h s nạ ệ ự ệ ả ấ ữ ệ ả
xu t có kh năng phù h p cao nh t v i l c l ng s n xu t.ấ ả ợ ấ ớ ự ượ ả ấ
4
Tuy nhiên, khái ni m th ng nh t này ch mang tính t ng đi. B nệ ố ấ ỉ ượ ố ả
thân n i dung khái ni m đã nói lên tính ch t t ng đi c a nó: th ng nh tộ ệ ấ ươ ố ủ ố ấ
c a các đi l p, trong th ng nh t đã bao hàm và ch a đng trong nó sủ ố ậ ố ấ ứ ự ự
đi l p.ố ậ
Đu tranh các m t đi l p:ấ ặ ố ậ
S th ng nh t c a các m t đi l p trong cùng m t s v t hi nự ố ấ ủ ặ ố ậ ộ ự ậ ệ
t ng không tách r i đu tranh chuy n hoá gi a chúng. B i vì các m tượ ờ ấ ể ữ ở ặ
đi l p cùng t n t i trong m t s v t th ng nh t nh m t ch nh th tr nố ậ ồ ạ ộ ự ậ ố ấ ư ộ ỉ ể ọ
v n nh ng không n m yên bên nhau mà đi u ch nh chuy n hoá, bài tr ,ẹ ư ằ ể ỉ ể ừ
ph đnh l n nhau t o thành đng l c phát tri n c a b n thân s v t. Sủ ị ẫ ạ ộ ự ể ủ ả ự ậ ự
đu tranh chuy n hoá, bài tr , ph đnh l n nhau gi a các m t trong thấ ể ừ ủ ị ẫ ữ ặ ế
gi i khách quan th hi n d i nhi u hình th c khác nhau.ớ ể ệ ướ ề ứ
Ví d : L c l ng s n xu t và quan h s n xu t trong giai c p cóụ ự ượ ả ấ ệ ả ấ ấ
đi kháng mâu thu n gi a l c l ng s n xu t tiên ti n v i quan h s nố ẫ ữ ự ượ ả ấ ế ớ ệ ả
xu t l c h u kìm hãm nó di n ra quy t li t và gay g t. Ch thông qua cácấ ạ ậ ễ ế ệ ắ ỉ
cu c cách m ng xã h i b ng r t nhi u hình th c, k c b o l c m i gi iộ ạ ộ ằ ấ ề ứ ể ả ạ ự ớ ả
quy t nó m t cách căn b n.ế ộ ả
S đu tranh c a các m t đi l p đc chia thành nhi u giai đo n.ự ấ ủ ặ ố ậ ượ ể ạ
Thông th ng, khi nó m i xu t hi n, hai m t đi l p ch a th hi n rõườ ớ ấ ệ ặ ố ậ ư ể ệ
xung kh c gay g t ng i ta g i đó là giai đo n khác nhau. T t nhiênắ ắ ườ ọ ạ ấ
không ph i b t k s khác nhau nào cũng đc coi là mâu thu n, ch cóả ấ ỳ ự ượ ẫ ỉ
nh ng khác nhau cùng t n t i trong cùng m t s v t nh ng liên h h uữ ồ ạ ộ ự ậ ư ệ ữ
c v i nhau, phát tri n ng c chi u nhau, t o thành đng l c bên trongơ ớ ể ượ ề ạ ộ ự
c a s phát tri n thì hai m t đi l p y m i hình thành b c đu c aủ ự ể ặ ố ậ ấ ớ ướ ầ ủ
mâu thu n. Khi hai m t đi l p c a m t mâu thu n phát tri n đn giaiẫ ặ ố ậ ủ ộ ẫ ể ế
đo n xung đt gay g t, nó bi n thành đc l p, s v t cũ m t đi s v tạ ộ ắ ế ộ ậ ự ậ ấ ự ậ
m i hình thành. Sau khi gi i quy t đc mâu thu n s th ng nh t c a haiớ ả ế ượ ẫ ự ố ấ ủ
5
