Chi phí biên
Việc thay đổi một mức độ hoạt động nào đó của
doanh nghiệp luôn dẫn tới sự thay đổi chi phí biến đổi
và thậm chí cả chi phí cố định. Phần thay đổi này được gọi là chi
phí biên. Nắm bắt được chi phí biên theo từng mức sản xuất với
một cấu trúc cho trước, cho phép tối ưu năng lực sản xuất, xác
định giá bán và tối đa lợi nhuận.
Thông qua chi phí biên, nhà sản xuất có thể xác định được mức
giá bán tối thiểu đối với từng khu vực khách hàng nhất định và
đối với các đơn đặt hàng lớn mà không làm ảnh hưởng tới chính
sách thương mại hiện tại.
Vì sao các công ty có thể áp dụng các chính sách giá d
ựa theo số
lượng thành phẩm tiêu thụ? Các đợt bán hàng giảm giá liệu có
đem lại kết quả lỗ cho công ty? Việc mở rộng quy mô sản xuất và
thay đổi cấu trúc tài sản cố định có ảnh hưởng như thế nào đối
giá thành sản phẩm? Các câu hỏi trên có thể được làm sáng tỏ
khi sử dụng chi phí biên trong kế toán quản trị.
Chi phí biên là chi phí trên đơn vị thành phẩm được sản xuất và
tiêu thụ cuối cùng. Chi phí biên bao gồm các chi phí biến đổi bổ
sung bởi có sự gia tăng trong sản xuất, các chi phí này có thể là
gián tiếp (tiêu thụ năng lượng) hoặc trực tiếp (nguyên vật liêu,
nhân công). Chi phí biên c
ũng có thể bao gồm chi phí cố định nếu
việc gia tăng sản xuất đòi hỏi sửa đổi hoặc bổ sung về cấu trúc
(chi phí lắp đặt và khấu hao máy móc bổ sung, lương cho một bộ
phận mới).
Có thể đơn giản hoá bằng biểu thức:
Chi phí biên MC = (DC / Dn) Với: DC = thay đổi chi phí và Dn =
thay đổi sản lượng tính ra đơn vị.
Tài sản cố định đã đuợc đầu tư lắp đặt tức là chi phí cố định của
một mức sản xuất nhất định (gọi là mức sản xuất thứ nhất) được
thực hiện ngay khi chưa thực sự làm ra bất cứ sản phẩm nào.
Chi phí biên là chi phí hình thành khi bắt đầu vận hành máy móc,
sử dụng nguyên vật liệu và nhân lực để tạo ra sản phẩm (gọi là
mức sản xuất thứ hai). Mức này chỉ bao gồm các chi phí biến đổi
vì cơ cấu chưa cần phải sửa đổi hay bổ sung.
Như vậy, hai mức sản xuất đầu tiên sẽ có chi phí ngày càng gi
ảm
vì cơ cấu tài sản cố định được tận dụng, nhất là khi mức tiêu thụ
gia tăng. Tuy nhiên, mức sản xuất với tài sản cố định đã đầu tư
(thứ nhất) sẽ chỉ tăng tới một giá trị nhất định, sau đó sẽ cần các
khoản đầu tư thêm, vì những lý do như tăng công suất, đảm bảo
điều kiện lao động... Cũng phải kể thêm đến các chi phí phân
phối, đặc biệt trong các điều kiện khó tiếp cận khách hàng. Khi
đó, chi phí biên trên đơn vị sản phẩm sẽ bắt đầu tăng lên (vì bao
gồm cả chi phí cố định và biến đổi bổ sung do việc gia tăng sản
xuất).
So sánh với chi phí trung bình (bằng tổng chi phí chia cho số
lượng sản phẩm) ta thấy chi phí trung bình không chỉ tính chi phí
của mức sản xuất sau cùng mà còn tính đến cả chi phí của tất cả
các mức sản xuất trước. Chi phí trung bình c
ủa mức sản xuất thứ
nhất vì vậy bằng chính chi phí cố định (thứ nhất). Như v
ậy chí phí
trung bình của mức tiếp theo sẽ cao hơn chi phí biên của mức đó
vì có tính cả phần chi phí cho cơ cấu cố định.
Khi chi phí biên giảm, chi trung bình cũng giảm vì một phần chi
phí cố định được phân bổ vào số lượng tăng dần các sản phẩm
(mẫu số tăng dần) và vì chi phí biến đổi của mức cuối cùng thấp
hơn của mức trước nó. Tuy nhiên, khi chi phí biên bắt đầu tăng
(do phải đầu tư thêm) thì chi phí trung bình vẫn có thể tiếp tục
giảm vì tỷ trọng đầu tư bổ sung không đáng kể so với mức đầu t
ư
ban đầu. Chi phí trung bình sẽ tăng lên khi chi phí biến đổi trên
từng đơn vị sản phẩm không còn được bù đắp bởi phần chi phí
cố định. Điểm sản lượng tối ưu đạt được khi chi phí trung bình
bằng chi phí biên, khi đó chi phí sản xuất trên từng đơn vị sản
phẩm ở mức thấp nhất.
Phân tích chi phí biên giúp các công ty xác định được chính sách
giá thấp đối với các khách hàng mới, các khách hàng đặt số
lượng lớn, hoặc mức giá thanh lý kho trong thời điểm "sold" hàng