LỜI GIỚI THIỆU
Kinh tế học là môn khoa học nghiên cứu những sự lựa chọn mà các cá nhân,
doanh nghiệp, chính phủ và toàn xã hội đưa ra khi họ phải đối mặt với sự khan hiếm về
nguồn lực. Theo truyền thống, kinh tế học được chia thành hai phân ngành: Kinh tế học
vi mô và Kinh tế học vĩ mô. Đối với sinh viên khối kinh tế, đây là các môn học cơ sở,
cung cấp khung lý thuyết cho các môn định hướng ngành và kinh tế ngành.
Giáo trình: Kinh tế học vĩ mô” được biên soạn cho những học sinh, sinh viên cao
đẳng lần đầu tiên tiếp cận với kinh tế học vĩ mô. Mục tiêu của cuốn sách là cung cấp
cho người học những thuật ngữ, nguyên lý và các mô hình kinh tế vĩ mô, giúp cho người
học vận dụng lý thuyết để lý giải các hiện tượng, các vấn đề kinh tế vĩ mô trong thực
tiễn đời sống hằng ngày.
Cuốn sách này bao gồm 7 chương:
- Chương 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
- Chương 2: Đo lường các biến số kinh tế vĩ mô cơ bản
- Chương 3: Tổng cầu và chính sách tài khóa
- Chương 4: Tiền tệ và chính sách tiền tệ
- Chương 5: Mô hình tổng cung và tổng cầu
- Chương 6: Thất nghiệp và lạm phát
- Chương 7: Kinh tế vĩ mô trong nền kinh tế mở
Trong quá trình biên soạn cuốn sách này, tác giả đã tham khảo nhiều giáo trình:
Kinh tế học vĩ mô; Bài tập nguyên lý kinh tế vĩ mô của một số Trường Đại học, Cao
đẳng trên toàn quốc. Tôi tin rằng cuốn sách này sẽ giúp ích cho người học trong quá
trình học tập, nghiên cứu và ứng dụng lý thuyết kinh tế học vĩ mô. Mặc dù đã hết sức
cẩn trọng trong quá trình biên soạn nhưng chắc chắn cuốn sách sẽ không tránh khỏi thiếu
sót, chúng tôi mong muốn nhận được sự đóng góp và phê bình từ người đọc để cuốn
sách được hoàn thiện hơn.
Trà Vinh, ngày 1 tháng 1 năm 2023
Chủ biên
ThS. Nguyễn Thanh Trí
MỤC LỤC
TRANG
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ VĨ MÔ ........................................... 1
A. Giới thiệu: ................................................................................................... 1
B.Mục tiêu: ...................................................................................................... 1
C.Nội dung chính: ........................................................................................... 1
1. Khái niệm về kinh tế học và những đặc trưng của kinh tế học ............... 1
1.1. Khái niệm về kinh tế học .................................................................. 1
1.2. Những đặc trưng của kinh tế học ..................................................... 2
2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu môn học .................................... 3
2.1. Đối tượng nghiên cứu Kinh tế học Vĩ mô ........................................ 3
2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................. 3
3. Tổ chức kinh tế của một nền kinh tế hỗn hợp ......................................... 4
3.1. Ba chức năng cơ bản của một nền kinh tế ........................................ 4
3.2. Tổ chức kinh tế của nền kinh tế hỗn hợp ......................................... 4
4. Giới hạn khả năng sản xuất ..................................................................... 7
4.1. Yếu tố sản xuất ................................................................................. 7
4.2. Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF) ......................................... 8
4.3. Chi phí cơ hội ................................................................................. 10
5. Mục tiêu và các công cụ kinh tế vĩ mô .................................................. 11
5.1. Mục tiêu của kinh tế vĩ mô ............................................................. 11
5.2. Các công cụ kinh tế vĩ mô .............................................................. 13
5.3. Hệ thống kinh tế vĩ mô ................................................................... 15
D. Câu hỏi ôn tập - Bài tập ............................................................................ 16
E. Tài liệu tham khảo ..................................................................................... 16
CHƯƠNG 2: ĐO LƯỜNG CÁC BIẾN SỐ KINH TẾ VĨ MÔ CƠ BẢN ........ 17
A. Giới thiệu: ................................................................................................. 17
B.Mục tiêu: .................................................................................................... 17
C.Nội dung chính: ......................................................................................... 17
1. Các chỉ tiêu đo lường sản lượng quốc gia ............................................. 18
1.1 Tổng sản phẩm quốc nội (GDP – Gross domestic product) ............ 18
1.2 Tổng sản phẩm quốc dân (GNP – Gross national product) ............. 18
1.3. Tổng sản phẩm quốc dân ròng (NNP- Net national product) ........ 19
1.4. Thu nhập quốc dân và thu nhập có thể sử dụng (Y và YD) ........... 19
1.5. Ý nghĩa của chỉ tiêu GNP và GDP trong phân tích kinh tế vĩ mô . 21
2. Các chỉ tiêu đo lường mức giá chung .................................................... 22
2.1. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) .............................................................. 22
2.2. Chỉ số điều chỉnh (GDP) ................................................................. 26
2.3. Cách tính tỷ lệ lạm phát .................................................................. 27
3. Các chỉ tiêu vĩ mô khác .......................................................................... 28
3.1. Lãi suất danh nghĩa và lãi suất thực tế ............................................ 28
3.2 Mức toàn dụng nhân công ................................................................ 29
3.3 Tỷ lệ thất nghiệp .............................................................................. 30
3.4 Tiết kiệm tư nhân và tiết kiệm chính phủ ........................................ 31
4. Các phương pháp xác định GDP ............................................................ 31
4.1 Sơ đồ luân chuyển kinh tế vĩ mô ...................................................... 31
4.2. Phương pháp xác định GDP luồng sản phẩm (theo luồng hàng hóa và
dịch vụ cuối cùng) ............................................................................................. 32
4.3. Phương pháp xác định GDP theo luồng thu nhập (phương pháp chi
phí đầu vào) ....................................................................................................... 33
4.4. Phương pháp xác định GDP theo giá trị gia tăng ........................... 34
5. Các đồng nhất thức kinh tế vĩ mô cơ bản .............................................. 36
5.1. Đồng nhất thức tiết kiệm đầu tư ...................................................... 36
5.2. Đồng nhất thức mô tả các mối quan hệ giữa các khu vực trong nền
kinh tế ................................................................................................................ 38
6. Các chỉ tiêu đo lường thất nghiệp .......................................................... 39
6.1. Các khái niệm cơ bản ...................................................................... 39
6.2. Các chỉ tiêu đo lường thất nghiệp ................................................... 39
D. Câu hỏi ôn tập/bài tập ............................................................................... 40
E. Tài liệu tham khảo ..................................................................................... 41
CHƯƠNG 3: TỔNG CẦU VÀ CHÍNH SÁCH TÀI KHÓA ............................ 41
A. Giới thiệu: ................................................................................................. 41
B.Mục tiêu: ..................................................................................................... 41
C.Nội dung chính: .......................................................................................... 42
1. Tổng cầu và sản lượng cân bằng ............................................................ 42
1.1. Tổng cầu và sản lượng cân bằng trong nền kinh tế giản đơn ......... 43
1.2. Mô hình xác định sản lượng trong nền kinh tế đóng ...................... 44
1.3. Mô hình xác định sản lượng trong nền kinh tế mở ......................... 45
2. Chính sách tài khóa ................................................................................ 46
2.1. Chính sách tài khóa chủ động ......................................................... 46
2.2 Chính sách tài khóa ổn định tự động (chính sách tự điều tiết) ........ 49
2.3. Chính sách tài khóa và vấn đề thâm hụt ngân sách ........................ 49
3. Thị trường vốn vay ................................................................................. 51
3.1. Các khái niệm cơ bản ..................................................................... 51
3.2. Mô hình thị trường vốn vay ............................................................ 52
4. Chính sách tài khóa của Việt Nam ........................................................ 55
4.1. Thời kỳ tăng trưởng cao (1990-1996) ............................................ 55
4.2. Thời kỳ suy thoái (1997 - 1999) ..................................................... 55
4.3. Thời kỳ phục hồi (2000 - 2006) ..................................................... 55
4.4. Giai đoạn suy thoái (2007-2008) .................................................... 55
4.5. Giai đoạn sau khủng hoảng tài chính thế giới từ năm 2009 đến nay
.......................................................................................................................... 55
D. Câu hỏi ôn tập/bài tập ............................................................................... 57
E. Tài liệu tham khảo ..................................................................................... 57
CHƯƠNG 4: TIỀN TỆ VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ ..................................... 58
A. Giới thiệu: ................................................................................................. 58
B. Mục tiêu: ................................................................................................... 58
C. Nội dung chính: ........................................................................................ 59
1. Tiền tệ và đo lường cung tiền ................................................................ 59
2. Hoạt động của ngân hàng thương mại và quá trình tạo tiền .................. 60
3. Ngân hàng trung ương và các công cụ điều tiết cung tiền .................... 64
3.1 Ngân hàng trung ương ..................................................................... 64
3.2. Mục tiêu và công cụ của chính sách tiền tệ .................................... 67
3.3. Cơ chế tác động của chính sách tiền tệ ........................................... 73
4. Cầu tiền .................................................................................................. 73
5. Cân bằng thị trường tiền tệ .................................................................... 74
6. Tác động của sự thay đổi cung tiền đến nền kinh tế ............................ 75
D. Câu hỏi ôn tập/bài tập ............................................................................... 78
E. Tài liệu tham khảo ..................................................................................... 78
CHƯƠNG 5: MÔ HÌNH TỔNG CUNG VÀ TỔNG CẦU .............................. 79
A. Giới thiệu: ................................................................................................. 79
B. Mục tiêu: ................................................................................................... 79
C.Nội dung chính: ......................................................................................... 80
1. Mô hình IS-LM trong nền kinh tế đóng ................................................ 80
1.1. Đường IS và các yếu tố tác động đến đường IS ............................. 81
1.2. Đường LM và các yếu tố tác động đến đường LM ........................ 84
1.3. Phân tích chính sách dựa trên mô hình IS-LM ............................... 86
2. Xây dựng đường tổng cầu ..................................................................... 90
2.1. Xây dựng đường tổng cầu dựa trên mô hình IS-LM ...................... 90
2.2. Chính sách tài khóa và đường tổng cầu .......................................... 91
2.3. Chính sách tiền tệ và đường tổng cầu ............................................. 92
3. Xây dựng đường tổng cung .................................................................... 93
3.1. Đường tổng cung trong ngắn hạn và dài hạn .................................. 93
3.2. Phương trình của đường tổng cung ................................................. 94
4. Giới thiệu hệ thống kinh tế vĩ mô .......................................................... 99
4.1. Hệ thống kinh tế vĩ mô .................................................................... 99
4.2. Giới thiệu về tổng cầu (AD) ........................................................... 99
4.3. Giới thiệu về tổng cung (AS) ........................................................ 101
4.4. Cân bằng trên mô hình AD-AS ..................................................... 103
5. Mối quan hệ giữa các mô hình AD-AS và IS-LM trong ngắn hạn và dài
hạn ....................................................................................................................... 105
5.1. Trong ngắn hạn ............................................................................. 105
5.2. Trong dài hạn ................................................................................ 105
5.3. Chu kỳ kinh tế và khoảng cách sản lượng .................................... 106
6. Hai nguyên nhân gây ra biến động kinh tế .......................................... 109
6.1. Cú sốc cầu ..................................................................................... 109
6.2. Cú sốc cung ................................................................................... 110
D. Câu hỏi ôn tập/bài tập ............................................................................. 113
E. Tài liệu tham khảo ................................................................................... 113
CHƯƠNG 6: THẤT NGHIỆP VÀ LẠM PHÁT ............................................. 114
A. Giới thiệu: ............................................................................................... 114
B. Mục tiêu: .................................................................................................. 114
C. Nội dung chính: ....................................................................................... 114
1. Thất nghiệp .......................................................................................... 115
1.1 Khái niệm và phân loại thất nghiệp ............................................... 115
1.2. Nguyên nhân thất nghiệp .............................................................. 122
1.3 Tác động của thất nghiệp ............................................................... 123
1.4 Các giải pháp hạ thấp tỷ lệ thất nghiệp .......................................... 125
1.5. Thực trạng thất nghiệp ở Việt Nam năm 2021 ............................. 127
2. Lạm phát .............................................................................................. 129
2.1 Lạm phát và phân loại lạm phát ..................................................... 129
2.2 Nguyên nhân của lạm phát ............................................................. 131
2.3. Tác động của lạm phát .................................................................. 134
2.4. Giải pháp kiềm chế và kiểm soát lạm phát ................................... 135
2.5. Thực trạng lạm phát ở Việt Nam .................................................. 136
