LuËn v¨n tèt nghiÖp §¹i häc kinh tÕ quèc d©n
1
Lêi më ®Çu
Níc ta hiÖn nay ®ang trªn con ®êng ®æi míi nÒn kinh tÕ, c¸c doanh
nghiÖp ®· vît qua ®îc nh÷ng bì ngì ban ®Çu cña mét nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi,
tù tin h¬n khi bíc vµo s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ trêng, chÞu sù chi
phèi ®iÒu tiÕt cña c¸c quy luËt kinh tÕ cña kinh tÕ thÞ trêng. Song mçi doanh
nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cÇn ph¶i quan t©m tíi yÕu tè qu¶n lý kinh tÕ
mét c¸ch hiÖu qu¶. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vµ ®Æc biÖt quan träng ®èi
víi c¸c doanh nghiÖp ®ã lµ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm víi môc tiªu tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng lîi
nhuËn vµ doanh thu cho doanh nghiÖp th× kh«ng thÓ kh«ng quan t©m ®Õn vÊn ®Ò
nµy.
Víi chøc n¨ng vèn cã cña nã lµ ph¶n ¸nh toµn bé ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh cña doanh nghiÖp, lµ c¨n cø ®Ó c¸c nhµ qu¶n trÞ thùc hiÖn qu¶n lý hiÖu
qu¶ trong kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lu«n lµ mèi
quan t©m hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp còng nh c¸c c¬ quan chøc n¨ng Nhµ
níc thùc hiÖn c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm cã liªn quan ®Õn hÇu hÕt c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Do ®ã, ®Ó ®¶m b¶o h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh
gi¸ hµnh s¶n phÈm chÝnh x¸c kÞp thêi, phï hîp víi ®Æc ®iÓm h×nh thµnh vµ ph¸t
sinh chi phÝ ë mçi doanh nghiÖp lµ yªu cÇu cã tÝnh xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh
h¹ch to¸n.
Nh©n thøc ®îc vÊn ®Ò trªn cïng víi thêi gian thùc tËp t¹i Nhµ m¸y ThiÕt BÞ
Bu §iÖn, ®îc t×m hiÓu thùc tÕ t×nh h×nh h¹ch to¸n còng nh qu¶n lý s¶n xuÊt
kinh doanh t¹i Nhµ m¸y, cïng víi mong muèn gãp phÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c tËp
hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm em ®· lùa chän ®Ò tµi “Hoµn thiÖn c«ng
t¸c h¹ch to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i Nhµ m¸y
ThiÕt bÞ Bu ®iÖn” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh .
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
LuËn v¨n tèt nghiÖp §¹i häc kinh tÕ quèc d©n
2
LuËn v¨n bao gåm c¸c néi dung chÝnh sau:
PhÇn I : Nh÷ng lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp.
PhÇn II : Thùc tÕ c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm t¹i Nhµ m¸y ThiÕt BÞ Bu §iÖn.
PhÇn III: Ph¬ng híng hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i Nhµ m¸y ThiÕt bÞ Bu ®iÖn.
§Ó hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp nµy em xin ch©n thµnh c¶m ¬n s gióp
®ì vµ híng dÉn tËn t×nh cña ThÇy TrÇn Quý Liªn vµ c¸c c« chó trong phßng kÕ
to¸n cña Nhµ m¸y ThiÕt bÞ Bu §iÖn.
Hµ néi Ngµy 30 th¸ng 5 n¨m 2001
Sinh viªn thùc hiÖn
NguyÔn ThÞ BÝch Nga
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
LuËn v¨n tèt nghiÖp §¹i häc kinh tÕ quèc d©n
3
PhÇn I
Nh÷ng lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp.
I. B¶n chÊt vµ vai trß cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp.
1. B¶n chÊt chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt.
Chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña to¶n bé hao
phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÇn thiÕt mµ doanh nghiÖp ®· chi ra ®Ó
tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh.
X¸c ®Þnh néi dung chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó thÊy ®îc b¶n chÊt cña chi phÝ s¶n xuÊt lµ
vÊn ®Ò cã ý nghÜa quan träng trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh
nghiÖp.
Chi phÝ s¶n xuÊt ®îc h×nh thµnh do cã sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè
s¶n xuÊt vµo s¶n phÈm s¶n xuÊt ra vµ ®îc biÓu hiÖn trªn hai mÆt.
VÒ mÆt ®Þnh tÝnh, ®ã lµ b¶n th©n c¸c yÕu tè vÒ vËt chÊt ph¸t sinh vµ tiªu hao
nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®¹t ®îc môc ®Ých lµ t¹o nªn s¶n phÈm.
VÒ mÆt ®Þnh lîng, ®ã lµ møc tiªu hao cô thÓ cña c¸c yÕu tè vËt chÊt tham
gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®îc biÓu hiÖn qua c¸c thíc ®o kh¸c nhau mµ
thíc ®o chñ yÕu lµ thíc ®o tiÒn tÖ.
§Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã ®Çy
®ñ yÕu tè c¬ b¶n lµ: Lao ®éng, t liÖu lao ®éng vµ ®èi tîng lao ®éng. Qu¸ tr×nh
sö dông c¸c yÕu tè c¬ b¶n trong s¶n xuÊt còng ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh doanh
nghiÖp ph¶i chi ra nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt t¬ng øng: t¬ng øng víi viÖc sö dông
tµi s¶n cè ®Þnh lµ chi phÝ vÒ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh; t¬ng øng víi viÖc sö dông
nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu lµ chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu; t¬ng øng
víi viÖc sö dông lao ®éng lµ tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, chi phÝ b¶o hiÓm x· héi, b¶o
hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn ... Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ vµ c¬ chÕ
h¹ch to¸n kinh doanh, mäi chi phÝ tiÒn l¬ng, b¶o hiÓm x· héi, kinh phÝ c«ng
®oµn... lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ lao ®éng sèng, chi phÝ vÒ khÊu hao tµi
s¶n cè ®Þnh, nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña hao phÝ lao
®éng vËt ho¸.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
LuËn v¨n tèt nghiÖp §¹i häc kinh tÕ quèc d©n
4
Mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt ngoµi nh÷ng ho¹t ®éng cã liªn quan ®Õn s¶n xuÊt
vµ s¶n phÈm hoÆc lao vô, cßn cã nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã tÝnh chÊt
s¶n xuÊt, vÝ dô nh ho¹t ®éng b¸n hµng, ho¹t ®éng qu¶n lý, c¸c ho¹t ®éng mang
tÝnh chÊt sù nghiÖp. Do ®ã, kh«ng ph¶i bÊt cø kho¶n chi phÝ nµo cña doanh
nghiÖp còng ®îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt mµ chØ nh÷ng kho¶n chi phÝ cho viÖc
tiÕn hµnh s¶n xuÊt míi ®îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt.
Thùc chÊt chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp lµ sù chuyÓn dÞch vèn cña doanh
nghiÖp vµo ®èi tîng tÝnh gi¸ nhÊt ®Þnh, nã lµ vèn cña doanh nghiÖp bá vµo qu¸
tr×nh s¶n xuÊt.
Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ph¸t sinh thêng xuyªn trong suèt qu¸
tr×nh tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Nhng ®Ó phôc vô cho qu¶n lý vµ
h¹ch to¸n kinh doanh, chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®îc tÝnh to¸n tËp hîp theo tõng
thêi kú: hµng th¸ng, quý, n¨m phï hîp víi kú b¸o c¸o. ChØ nh÷ng chi phÝ s¶n
xuÊt mµ doanh nghiÖp bá ra trong kú míi ®îc tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt trong
kú.
1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm.
XuÊt ph¸t tõ môc ®Ýnh s¶n xuÊt vµ nguyªn t¾c kinh doanh trong nÒn kinh tÕ
thÞ trêng mäi s¶n phÈm khi ®îc t¹o ra lu«n ®îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m
®Õn hiÖu qu¶ do nã mang l¹i. §Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét s¶n phÈm th× doanh
nghiÖp ph¶i tèn hÕt bao nhiªu chi phÝ, c¸c lo¹i chi phÝ vµ tû träng cña tõng lo¹i
chi phÝ, kh¶ n¨ng ®Ó h¹ thÊp c¸c lo¹i chi phÝ nµy. ChØ tiªu tho¶ m·n ®îc nh÷ng
th«ng tin mang néi dung trªn chÝnh lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho mét
khèi lîng s¶n phÈm (c«ng viÖc vµ lao vô ) nhÊt ®Þnh hoµn thµnh.
ViÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gi¸ thµnh s¶n phÈm bao giê còng ph¶i g¾n liÒn hai mÆt
vèn chøa ®ùng bªn trong gi¸ thµnh ®ã lµ:
- Chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ tiªu thô néi dung c¬ b¶n cña gi¸ thµnh.
- Lîng gi¸ trÞ sö dông ®¹t ®îc biÓu hiÖn thµnh khèi lîng s¶n phÈm,
h×nh thøc biÓu hiÖn cña c¸c yÕu tè vËt chÊt mang trong nã lîng chi phÝ tiªu hao
®Ó cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh.
H×nh thøc vµ néi dung cÊu thµnh gi¸ thµnh lµ sù thèng nhÊt thuéc b¶n chÊt
cña gi¸ thµnh. Do vËy, viÖc nghiªn cøu gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng bao giê t¸ch
rêi hai vÊn ®Ò nµy mµ lu«n ®Æt nã trong mèi t¬ng quan gi÷a c¸c ®¹i lîng vèn
n»m ngay trong kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh.
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.
LuËn v¨n tèt nghiÖp §¹i häc kinh tÕ quèc d©n
5
Gi¸ thµnh s¶n phÈm cã c¸c chøc n¨ng chñ yÕu lµ bï ®¾p chi phÝ, lËp gi¸ vµ lµ
®ßn bÈy kinh tÕ.
Toµn bé chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra sÏ hoµn thµnh mét khèi lîng s¶n
phÈm, c«ng viÖc lao vô ph¶i ®îc bï ®¾p b»ng chÝnh sè tiÒn thô vÒ tiªu thô b¸n
s¶n phÈm. ViÖc bï ®¾p chi phÝ ®Çu vµo míi chØ ®¶m b¶o ®îc qu¸ tr×nh t¸i s¶n
xuÊt gi¶n ®¬n. Môc ®Ýnh s¶n xuÊt vµ nguyªn t¾c kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ
trêng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o trang tr¶i vµ bï ®¾p mäi chi phÝ
®Çu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ cã l·i.
Do vËy, th«ng qua tiªu thô, b¸n s¶n phÈm mµ thùc hiÖn gi¸ trÞ sö dông cña
hµng ho¸. Th«ng qua gi¸ b¸n s¶n phÈm mµ ®¸nh gi¸ møc ®é bï ®¾p chi phÝ vµ
hiÖu qu¶ cña chi phÝ.
2. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
2.1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh.
§Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý, c«ng t¸c kÕ to¸n phï hîp víi tõng lo¹i chi phÝ
cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo tiªu thøc phï
hîp. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ s¾p xÕp c¸c chi phÝ kh¸c
nhau vµo theo tõng nhãm, tõng tiªu thøc mang ®Æc trng nhÊt ®Þnh.
a. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo néi dung vµ tÝnh chÊt kinh tÕ cña chi phÝ.
Theo tiªu thøc nµy th× c¸c chi phÝ gièng nhau ®îc s¾p xÕp vµo mét yÕu tè,
kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh trong lÜnh vùc ho¹t ®éng nµo, ë ®©u. C¨n cø
vµo tiªu thøc nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®îc ph©n lo¹i thµnh:
- Chi phÝ nguyªn vËt liÖu.
- Chi phÝ nh©n c«ng.
- Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh.
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi.
- Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã u ®iÓm gióp cho doanh nghiÖp biÕt ®îc kÕt cÊu, tû
träng cña tõng lo¹i chi phÝ mµ doanh nghiÖp ®· chi ra trong kú.
b. Ph©n lo¹i theo môc ®Ýnh vµ c«ng dông cña chi phÝ.
Mçi yÕu tè chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú ®Òu cã môc ®Ýnh vµ c«ng
dông nhÊt ®Þnh ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy,
c¨n cø vµo môc ®Ýnh vµ c«ng dông cña chi phÝ trong s¶n xuÊt ®Ó chia ra c¸c
Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software
http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.