4 6 PHẠ M VĂN TÚ - Tín ngư ỡ ng thờ cá voi. .
TÍN NGƯ Ỡ NG THỜ
CÁ VOI Ở CÀ MAU
PHẠ M VĂN TÚ
ín ngư ỡ ng thờ cá Voi là hiệ n tư ợ ng văn
hóa dân gian phổ biế n từ bờ biế n m iên
T rung vào đế n các tỉ n h ven biể n N am Bộ
đế n tậ n Cà M au - Kiên G iang. Tín ngư ỡ ng
thờ cá Voi đư ợ c thự c hiệ n ở các cơ sở thờ tự
thư ờ ng gọ i là lăn g Ô ng và các h à n h vi thờ
tự tậ p tru n g n h ấ t vào ngày cúng tế h ằ n g
năm là ngày lễ hộ i ngh inh Ông. Sự la n tỏ a
củ a tín ngư ỡ ng này diễ n ra cùng vớ i sự
p h á t triể n củ a ngư ờ i V iệ t ở vùng biể n m iề n
T rung vào k h ai th á c đánh b ắ t th ủ y hả i sả n
tạ i vùng biên Nam Bộ và sau đó mộ t bộ
phậ n ngư phú đị n h cư ở nơ i đây.
Trong khả o cứ u này chú n g tôi đề cậ p
đế n mộ t sô" vấ n đề có liên qu a n đế n tụ c thờ
cúng cá Voi ở Cà M au m à điể m tậ p tru n g
nhâ"t là ở cử a biể n sông ông Đố c
Đố ĩ tư ợ ng thờ cúng củ a tín ngư ỡ ng này là
cá Voi m à ngư ờ i đờ i suy tôn lên vớ i sự th à n h
Bên vách tư ờ ng củ a lăng thờ cá Voi ở hòn Đá Bạ c
kín h và gọ i là cá Ông. Thự c ra, theo các
nh à hả i dư ơ ng họ c th ì cá Voi là mộ t loài
độ ng v ậ t biể n có tên khoa họ c là B a laen us
thuộ c bộ Cetacea, họ B a lae nid ae có nguồ n
gô"c từ loài độ ng v ậ t ă n th ị t số ng trê n bờ và
dư ớ i cạ n. K hoả ng 70 triệ u n ăm về trư ớ c,
loài độ ng v ậ t này chuyế n xuố ng nư ớ c và
thích nghi vớ i môi trư ờ ng mố i, từ đó chúng
biế n đổ i cơ th ể để trỏ th à n h loài độ ng vậ t
dư ớ i nư ớ c. Vì là loài độ ng v ậ t sông dư ói
nư ớ c, cá Voi có các đặ c điể m:
- Thở b ằ ng phổ i chứ không thỏ bằ ng
m ang n h ư các loài cá
- Nuôi con bằ n g tuy ế n sữ a (độ ng v ậ t có
vú)
- Đuôi nằ m theo chiề u ngang vớ i m ặ t
nư ớ c biể n (horizontal)
Vố i n h ữ n g đặ c điể m này, cá Voi là độ ng
vậ t số ng dư ớ i nư ớ c n h ư ng không th ể sông ở
tầ n g sâu đư ợ c vì ph ả i h ít th ở bằ ng phổ i.
Khi gặ p sóng to gió lố n, cá Voi trá n h n ạ n
bằ ng cách ẩ n n ấ p vào n h ữ ng v ậ t lớ n
(thư ờ ng là các th u y ề n ghe lố n) rồ i cùng
vào bờ , do đó th ư ờ ng ha y m ắ c cạ n ở gầ n
bò. C hín h vì đặ c tín h n à y m à dân g ian cho
rằ n g , cá Voi c h ế t vì mắ c cạ n do đư a
th u y ề n vào bờ , cứ u m ạ ng ngư phủ qua cơ n
sóng gió.
ơ m ộ t k h ía cạ nh khác,
tậ p tính kiế m mồ i củ a cá Voi
là tìm n h ữ n g bầ y cá nhỏ ở
nh ữ n g kh u vự c tư ơ ng đố i
gầ n bờ n h ư cá th u , cá mòi, cá
n g ừ ... T h e o b ả n n ă n g , n h ữ n g
loài cá này khi th ây bóng
dáng cá Voi th ì chúng dồ n
n h a u chạ y th à n h từ n g đàn.
Ngư ờ i ngư d ân liên hệ hai sự
kiệ n này lạ i vố i nh a u và cho
rằ n g cá Voi đã chỉ d ẫ n và
lù a cá giúp ngư dân đư ợ c
m ộ t m ẻ lư ớ i bộ i thu.
TCVHDG SỐ 3/2007 - NGHIÊN cứ u TRAO Đ ồ i 4 7
Từ nhữ n g n h ậ n thứ c đơ n giả n đó, cá
Voi đã đư ợ c thiêng hóa th à n h nhữ ng huyề n
thoạ i, truy ề n th u y ế t, m ang đậ m tín h chấ t
th ầ n thoạ i tích hợ p vớ i P h ậ t giáo.
Dự a vào thông tin chúng tôi th u th ậ p
đư ợ c, các tru y ề n th u y ế t có nguồ n gô'c củ a
ngư ờ i C hăm thư ờ ng kể về cá Voi như sau:
"Cá Voi vôn là hóa th ân củ a vị th ầ n biể n
tên là C ha-A ih-V a, vì nôn nóng trở vê' xứ sở
sau mộ t thờ i gian k h ổ luyệ n pháp th u ậ t, vị
th ầ n này đã cãi lờ i thầ y, tự ý biế n th à n h cá
Voi ra sông lớ n m à đi, sau đó bị th ầ y trừ ng
ph ạ t. C ha-A ih-V a bị các loài thủ y tộ c ở
biể n Đông h à n h h ìn h, bị hóa th à n h T h iên
Nga... sau cùng trở lạ i hìn h ngư ờ i. C ha-
Aih-Va đổ i tê n và tự xư ng là P ô-R i-I-Ă k
tứ c là th ầ n sóng biể n. Từ đó trở đi, vị th ầ n
này là ân nh â n củ a nhữ n g ngư ờ i đi biể n bị
đắ m thuyề n. Mỗ i k h i nghe n ạ n n h â n kêu
cứ u, vị th ầ n này hóa th à n h cá Voi tớ i cứ u
th uyề n và ngư ờ i bị nạ n " [2, 5].
Theo tác giả Toan Á nh, tru y ề n th u y ế t
ngư ờ i Việ t vê' cá Voi đư ợ c lư u truy ề n đạ i để
như sau: M ộ t hôm , P h ậ t bà Q uan Am tro ng
mộ t chuyế n tu ầ n du vùng biể n phư ơ ng
Nam , th ấ y cả nh khổ củ a chúng sin h khi
phả i đư ơ ng đầ u và chế t chìm trong giông tố ,
ngài xé chiế c áo cà sa th àn h
m uôn m ả n h, th ả trên m ặ t
biể n, làm phép biế n th à n h cá
Voi như ng lúc đ ầ u th â n hình
cá quá nhỏ đê đả m đư ơ ng
trọ ng trá c h cứ u ngư ờ i, ngài
mư ợ n bộ xư ơ ng củ a ông
Tư ợ ng trê n rừ ng lồ ng vào
th â n cá đê cá có th â n hình to
lớ n. Sau đó b an phép “thâu
đư ờ ng” (rú t ngắ n con đư ờ ng
lạ i) nhờ đó cá n h a n h chóng
cứ u giúp ngư ờ i lâm nạ n. Sau
đó P h ậ t bà b an cho nhữ ng
ngư ờ i đi b iê n m ư ờ i h ai câu
nguyệ n gọ i là thậ p n hị đ ạ i nguyệ n để cầ u
cứ u cá Ong mỗ i khi gặ p n ạ n trên biế n [1,
tr.117].
Bên cạ nh đó, vớ i chứ c n ăn g là Ngư
tư ớ ng củ a P h ậ t bà, đi bên cạ nh cá Voi luôn
luôn có sự hộ tông củ a m ộ t độ i âm binh
gồ m cá đao, cá mự c, tôm , cá ép. C ũng theo
truy ề n th u y ế t này, nế u cá Ong th ấ y ngư ờ i
bị lâm nguy m à k hông giả i cứ u sẽ bị cá đao
xử tộ i.
X uấ t p h á t từ tru y ề n th u y ế t này, trong
lăng cá Ông ở sông Ông Đố c h iệ n n ay ngư ờ i
ta vẫ n th ấ y cặ p đao củ a cá đao đư ợ c thờ ở
vị trí hai bên hư ơ ng án thờ cá Ông.
Các tru y ề n th u y ế t vê' cá Voi cứ u ngư ờ i
ở bờ biể n m iề n Trung và m ộ t vài khu vự c
biể n ỏ N am Bộ đã đư ợ c lị ch sử hóa theo
nhữ ng sự k iệ n lị ch sử có th ậ t vào thờ i Gia
Long trên các ch ặ ng đư ờ ng th o á t th â n khi
đư ơ ng đ ầ u vớ i qu â n T ây Sơ n. Các truy ề n
th u y ế t này đề u nói đế n việ c cá Voi cứ u vua
G ia L o n g th o á t k h ỏ i q u a n q u â n T â y Sơ n ở
nhữ ng đị a dan h cụ th ê như :
- V ùng b iể n Kì Hoa và cử a Sót (Hà
Tĩnh): “Khi Nguyễ n Á nh bị N guyễ n H uệ đánh
chiế m th àn h Gia Đ ị nh lầ n th ứ ba, phả i bỏ
chạ y ra biể n để sang Xiêm. Thuyề n ra đế n
4 8 PHẠ M VĂN TÚ - Tín ngư ỡ ng thờ cá voi...
ngoài khơ i th ì h ế t nư óc ngọ t. Trư ớ c tìn h
trạ n g nguy khôn đó, bỗ ng x u ấ t h iệ n mộ t cá
Voi dâng đế n cho dòng nư ớ c ngọ t, cứ u quan
quân khỏ i chế t k hát. Sau đó trê n đư ờ ng đi,
đoàn th uy ề n lạ i gặ p bão lón. M ộ t lầ n nữ a
cá Voi lạ i hiệ n đế n cứ u, đư a th uy ề n lánh
vào đả o Côn Sơ n. Vì vậ y, sau khi lên ngôi,
nhớ ơ n cứ u m ạ ng Gia Long phong sắ c cho
cá Voi là N am H ả i Ngọ c L ân ” [4].
- V ùng biể n Q u ả ng N am Đà N ẵ ng:
“Gia Long trên đư ờ ng chạ y trô n q u ân Tây
Sơ n, khi đế n Cù Lao C h àm th ì bị quân Tây
Sơ n rư ợ t s á t n ú t. T rong lúc nguy cấ p, vua
cầ u trờ i kh ấ n P h ậ t, bỗ ng đâu mộ t con cá
Voi khổ ng lồ hiệ n ra nổ i lên từ m ặ t nư ớ c
xông đế n phía qu an qu ân Tây Sơ n quẫ y
m ình gây sóng gió làm đắ m m ộ t số thu y ên
củ a quân Tây Sơ n. Khi lên ngôi, Gia Long
phong tặ n g cá Voi danh hiệ u Ngọ c L â n
N a m H ả i cự tộ c" [4].
- Vùng biể n Gò Công Tiề n Giang: “Gia
Long khi còn là hoàng tử N guyễ n Á nh bị
săn đuổ i bở i nghĩa q u ân Tây Sơ n đã phả i
chạ y th ẳ n g vào v ù ng cự c N am ở Soài Rạ p
(giũa Gia Đ ị nh và Gò Công). M ộ t trậ n bão
cuồ ng điên nổ i lên. Chiế c th u y ề n lớ n tròng
tràn h như sắ p lậ t. Vị vua tư ơ ng lai cầ u
khấ n trờ i. T h ế là m ộ t điề u kì diệ u xả y ra:
m ộ t con cá Voi x u ấ t hiệ n, nó độ i th uy ề n lên
và bơ i th o á t ra khỏ i vùng bão rồ i đ ặ t
th uyề n cặ p bãi Vàm L áng (Gò Công)” [1,
tr.117].
- Vùng biể n Cà M au: Các ngư dân ngư
phủ ở Cà M au cũng thư ờ ng kể đế n th ầ n tích
củ a cá Ỏ ng tư ơ ng tự như ở Gò Công, như ng
đa số câu chuyên về cá Voi ở nơ i đây không
m ang nặ ng ý nghĩa lị ch sử hóa mà m ang ý
nghĩa thự c tiễ n và đư ợ c phổ biế n theo hình
thứ c truyề n miệ ng. M ộ t số tru yệ n kể về công
đứ c cá Voi tiêu biể u như sau:
+ N ăm 1966, ông N guyễ n Văn Ngàn
(tự Tư Ngàn) ở k hu vự c II th ị trấ n Sông
Ông Đố c có con là ngử phủ đi làm th u ê cho
tà u củ a ông ú t Bí, khi con ông Tư N gàn ra
khơ i, hôm đó biể n độ ng dữ dộ i, giông r ấ t
lớ n tro n g lúc đ ang p h ụ lư ở i th ì bị gió giậ t té
xuố ng biể n m ấ t dạ ng. T àu vào bờ báo cho
ông Tư N gàn và gia đ ìn h tổ chứ c tang sự .
Trong khi đó con ông trô i tở i Đ á Bạ c (cách
đó khoả ng 20km ) th ì đư ợ c ghe lư ớ i Kiên
G iang vớ t lên. Thờ i gian từ khi rớ t xuố ng
biể n cho đế n khi đư ợ c vớ t lên là mộ t ngày
mộ t đêm . Khi kể về thờ i gian này, anh cho
biế t k hi đã g ầ n k iệ t sứ c, a n h khấ n vái xin
cá Ông cứ u m ạ ng và sẽ cạ o đầ u, ăn chay
trư ờ ng thờ cá Ông. S au đó a n h cả m th ấ y
phía dư ớ i lư ng đư ợ c đỡ lên và có cả m giác
như nằ m trên tấ m p h ả n gỗ , trôi nổ i mộ t
ngày mộ t đêm cho đế n k h i đư ợ c vớ t lên.
+ H iệ n nay, tạ i k h u di tích thờ cá ô n g ở
Đá Bạ c, trên tấ m vách bên ngoài tư ờ ng củ a
điệ n thờ , ngư ờ i ta còn th ấ y lờ i tư ờ ng th u ậ t
đư ợ c ghi bằ ng chữ sơ n m àu đỏ củ a m ộ t ngư
dân th o á t nạ n nhờ sự cứ u giúp củ a cá Voi
như sau: “Vào ngày 29 thá n g 4 năm 1966
âm lị ch tôi đang đi trê n ghe cào ngoài khơ i
(thuộ c đả o) H òn C huôi, ghe bị phá nư ớ c
(nư ớ c trà n vào ghe do bị n ứ t lư ờ n) lạ i gặ p
trậ n giông to sóng lơ n phủ vào ghe chỉ còn
lá be (mộ t m iế ng be bể ngang khoả ng từ
20cm -60cm , ghe đư ợ c ghép lạ i từ nhiề u
m iế ng be) n ữ a là chìm . Tôi đị n h năm anh
em ph ả i chêt, tôi đã vái ông: Sông đư ợ c vê
nh à tôi xin cạ o đầ u. Lúc đang tá t nư ớ c thì
ghe nổ i lên, th ấ y ghe th ậ t nhẹ nh àn g còn
sóng thì êm, đúng bôn tiế ng đồ ng hồ vào tớ i
là n nư ớ c đụ c vùng nư ớ c cạ n gầ n bờ ), ngang
m ũi H ò n Đ á B ạ c, tôi n g h e g h e c h u y ể n m ộ t
cái, nhìn th ấ y m ộ t khôi đen, da láng cách
m ũi ghe 10m. Tôi trá n h q u a thì ghe chìm
xuông, song đư a tôi vào m ũi Hòn. Lúc này
tôi mói biế t Ô ng “độ ” (phù hộ ). Tớ i Hòn tôi
th ấ y khôi đó là đầ u Ông ngang khoả ng 3m,
không th ấ y chiề u dài, sóng dậ p tà u vào đá
giậ t tở i bả y lầ n, năm anh em lên đư ợ c bờ
đá, lúc đó ghe chìm ” [xem ả nh].
TCVHDG SỐ 3/2007 - NGHIÊN c ứ u TRAO Đ ổ i 4 9
Bên cạ nh cách n h ìn n h ậ n từ góc độ dân
gian vê sự linh th iên g và tín h từ th iệ n củ a
cá Voi, trong các th ư tị ch cổ củ a triề u đình
cũng n h ìn n h ậ n vê sự kiệ n này như sau:
- T rị nh Hoài Đứ c tro ng cuố n Gia Đ ị nh
th ành thông c hí viế t: “Cá biể n có cá Voi đầ u
tròn, ở trá n có lỗ p h u n nư ớ c, m ũi m iệ ng
như con voi, m ìn h trơ n láng không có vả y,
đuôi chẻ đôi n hư đuôi tôm, tín h hiề n lành,
hay cứ u giúp ngư ờ i. Ngư ờ i đán h cá thư ờ ng
gọ i để lùa cá vào lư ở i. T h uyề n đi biể n bị
đắ m , cá này thư ờ ng đư a ngư ờ i lên bờ . Dân
vùng biể n đêu kín h lễ . Có xác cá ấ y trôi
giạ t vào đâu th ì ngư dân góp tiề n vả i, sắ m
quan tài để liệ m chôn, lấ y ngư ờ i trù m ngư
dân làm ta n g chủ , lậ p đên phụ ng thò.
Trong điệ n thờ phong làm N am H ả i Tư ớ ng
Quân, vì là ở biể n N am H ả i th ì mố i linh
ứ ng, còn ở biể n khác th ì không. Mỡ cá ấ y
chữ a bệ nh chẩ n đâu, phong nhiệ t, m ắ t đỏ ”
[3, tr.167].
Nơ i thờ cúng cá Voi thư ờ ng là nơ i có cá
Ông “luỵ ” (chế t) tạ i đó và theo tậ p tụ c củ a
ngư dân vùng biể n th ì ngư ờ i đ ầ u tiên th ấ y
cá Voi chế t p hả i là ngư ờ i chị u ta n g vì ngư ờ i
đó chính là con củ a cá. Ớ Cà M au hiệ n có
bôn di tích thờ cá Voi thư ờ ng đư ợ c gọ i là
lăng (nơ i có để xư ơ ng cố t cá).
- L ăng thờ cá Voi tạ i cử a sông Ô ng Đố c:
Đây là lăng thờ cá Voi lớ n n h ấ t tro n g tỉ nh.
Lị ch sử củ a lăng cũng đã trả i qua m ấ y độ
th ăn g trầ m theo sự th ăn g trầ m củ a lị ch sử .
Cá Voi đư ợ c thờ vào n ăm 1926 bở i nhóm
ngư d ân cấ t miế u thờ tạ i vàm R ạ ch R uộ ng
nhỏ bằ ng vậ t liệ u cây lá đị a phư ơ ng. N ăm
1927 ngu' dân mớ i b ắ t đầ u xây lãng thờ tạ i
phía đông vàm Rạ ch Ruộ ng nhỏ theo hình
thứ c giố ng như m ộ t đìn h làn g gồ m có tiề n
sả nh (nhà võ ca), chín h điệ n, Đ ông lang là
nhà khách, Tây lang là nhà khói (nhà bế p).
Đế n năm 1930, theo nguyệ n vọ ng củ a mọ i
ngư ờ i dân, ban trị sự quyế t đ ị nh dờ i lăng
vể đị a điể m ở cử a sông Ô ng Đố c để tiệ n việ c
cúng tế kh i ra khơ i hoặ c th u ậ n lợ i cho việ c
thờ tự , nhan g khói đôi vớ i mọ i ngư ờ i dân ở
nơ i đây. Vào n ăm 1949, tà u tu ầ n P háp bắ n
pháo vào sông Ô ng Dô/, lăng ông bị cháy và
hư hao nặ ng, ngư dân ngư ph ủ tìm lạ i đư ợ c
m ộ t số xư ơ ng cố t cá cho vào quách dờ i tạ m
về vàm Rạ ch xẻ o Đôi thuộ c kh u vự c trong
dinh củ a qu ậ n Sông Ô ng Đố c c ấ t m iế u đê
thò. Ó vị trí này việ c tổ chứ c thờ tự trở nên
khó k h ăn vì m ộ t khi cúng lễ phả i đi qua
dinh quậ n. N ăm 1960, sau khi chính thứ c
th à n h lậ p q u ậ n Sông Ô ng Đố c, chính quyề n
chế độ cũ buộ c dân chúng p hả i dờ i lăng.
Đế n năm 1963, quậ n trư ở n g quậ n Sông
Ông Đố c là đạ i uý T rầ n V ăn T âm kí cho
phép xây dự ng lăng nằ m trê n đị a p h ậ n đồ n
cũ là k h u vự c lăn g ngày nay.
- L ăng thờ cá Voi tạ i Đá Bạ c: Đá Bạ c là
m ộ t đ ị a d an h thuộ c xã K hánh B ình Tây
cách huyệ n lị h uy ệ n T rầ n V ăn Thờ i khoả ng
20km . Đây là đị a điể m giáp biể n có th ắ n g
cả n h vớ i nhữ ng hòn đá m àu trắ n g xêp
chồ ng lên n h au giữ a biể n và bên cạ nh đấ t
liề n là đồ ng b ằ ng và k h u rừ ng trà m b ạ t
ngàn. L ăng đư ợ c xây dự n g cách đây không
lâu. Vào khoả n g th á n g sáu năm 1995, ngư
dân p h á t hiệ n xác cá Ông trô i giạ t vào bờ ở
đị a d a n h Giá Bả y thuộ c xã K hánh Bình
Tây. Cá có chiề u dài 13m, đư ờ ng kín h rộ ng
n h ấ t là 2,5m, h iệ n nay nguyên bộ xư ơ ng cá
còn lư u giữ ở hòn Đá Bạ c. L ăng cá Voi đư ợ c
xây cấ t trong m ộ t q u ầ n th ể di tích danh
lam th ắ n g cả nh vở i D ấ u chân tiên bở i vêt
h ằ n tự n h iên trê n đá giố ng n h ư mộ t dấ u
chân ngư ờ i khổ ng lồ vớ i đầ y đủ năm ngón
chân, ở vị trí sát m ặ t biể n hư ớ ng ra ngoài
khơ i có B àn tay P h ậ t (P h ậ t th ủ ) là mộ t
khôi đá tự n hiên giông n hư b àn tay năm
ngón ở tư th ế đang bắ t ấ n. Đ ây cũng là di
tích lị ch sử văn hóa nơ i mà cuộ c nh ậ p biên
củ a Lê Quố c T uý và Mai V ăn H ạ n h không
th àn h do chiế n công m ang tên CM 12 củ a
5 0 PHẠ M VĂN TÚ - Tín ngư ỡ ng thờ cá voi...
lự c lư ợ ng an nin h Cà M au. L ăng đư ợ c xây
dự ng ở độ cao củ a đỉ nh đồ i khoả ng trên
200m so vở i mự c nư ớ c biể n. Công trìn h này
đư ợ c thự c hiệ n tro n g thờ i gian hơ n mộ t
năm vì ở vị trí rấ t khó cho việ c vậ n chuyể n
v ậ t tư xây dự ng.
- L ăng cá Voi ở V àm R ạ ch Chèo: Rạ ch
Chèo là tê n m ộ t đị a d an h củ a k hu vự c dân
cư thuộ c huy ệ n P h ú T ân cách cử a biể n
khoả ng 17km. L ăng đư ợ c th à n h lậ p vào
khoả ng n ăm 1923 vớ i h ìn h thứ c kiế n trú c
theo kiể u đình làng. Vì đây là vùng bãi bồ i
nên lăng ngày càng lùi vào tro n g đ ấ t liề n
và ngư ờ i dân đị nh cư nơ i đây đa số sinh
sông bằ ng nghê' nông nghiệ p nên lăng cá
Voi không còn p h ù hợ p vớ i đờ i sông tin h
th ầ n củ a cộ ng đồ ng dân nông nghiệ p nữ a,
thêm vào đó, qua các cuộ c ch iế n tran h , di
tích này đã bị p h á h ủ y to àn bộ .
- M iế u thờ cá Voi tạ i cử a biể n K hánh
Hộ i: K hánh Hộ i là m ộ t xã thuộ c huyệ n u
M inh có vị trí ở bờ biể n phía tây tiế p giáp
vớ i vùng biể n củ a cử a sông Ô ng Đố c. Đây là
vùng cư d â n chuyên sông bằ ng nghề khai
thác đán h b ắ t th ủ y h ả i sả n và đây cũng là
nơ i các th uy ề n ghe ở các tỉ nh m iề n T rung
đên giao lư u m ua b án h ả i sả n và thư ờ ng
tạ m trú lạ i sau m ộ t đợ t ra khơ i. Do nguồ n
gôc là ngư d ân ngư phủ từ m iề n T rung, họ
đem theo tín ngư ỡ ng thờ cá Voi nên đã
cùng vớ i ngư dân đị a phư ơ ng xây dự ng
miế u thờ . H ằ ng n ăm đế n ngày cúng tế cá
Voi, ở nơ i đây diễ n ra nghi thứ c cúng tê rấ t
tra n g trọ ng và thư ờ ng tổ chứ c hoạ t độ ng
vui chơ i giả i trí vói các đ o àn h á t bộ i hoặ c
đoàn cả i lư ơ ng. S au cơ n bão số 5, m iế u thờ
cá Voi đã bị sậ p đổ , ngư d ân đã sử a chữ a
lạ i. N hư n g vào th án g 7 năm 1999 miế u đã
sậ p đô hoàn to à n xuông lòng sông do sự
p h á t triể n củ a các phư ơ ng tiệ n giao th ông
th ủ y bộ gây ra sự s ạ t lở h ai bên bờ .
Ngoài ra, tạ i làn g cá xã Tân Ân, huyệ n
Ngọ c H iể n thư ờ ng diễ n ra lễ cầ u ngư .
Trong ngày lễ này có sự h iệ n diệ n củ a mộ t
số ngư p h ủ đế n từ các tỉ nh m iề n T rung, từ
Q uả ng N am đế n B ình T huậ n, vớ i tru y ề n
thố ng củ a nghề cá b iể n các hìn h thứ c tín
ngư ỡ ng cầ u ngư cũng đã đư ợ c thự c hiệ n ở
nơ i đây (đôi k h i có cả h ìn h thứ c h á t bả trạ o,
mộ t loạ i h ìn h ngh ệ th u ậ t diễ n xư ớ ng
thư ờ ng đư ợ c tổ chứ c tro n g các lễ hộ i cầ u
ngư ở m iề n T rung).
Các cộ ng đồ ng ngư dân ở Cà M au đa số
có nguồ n gôb gầ n xa từ các tỉ n h m iề n T rung
hoặ c từ các tỉ n h ven biể n N am Bộ chuyể n cư
đế n sin h số ng ở nơ i đây. Sự cộ ng cư này
cùng vớ i các sinh h o ạ t văn hóa tin h th ầ n củ a
nghề khai th ác đánh b ắ t cá biể n truyề n
thông đã đem lạ i cho cộ ng đồ ng ngư d ân ven
biể n Cà M au nhữ ng hìn h thứ c tín ngư ỡ ng
thờ cúng m à tiêu biể u n h ấ t là tín ngư ỡ ng
thờ cá Voi và các lễ cầ u ngư . Tín ngư ỡ ng thờ
cá Voi có tác dụ ng bổ sung nhu cầ u tín
ngư ỡ ng cho cộ ng đồ ng d ân cư . Nế u như
ngư ờ i V iệ t có các th iế t chế tín ngư ỡ ng là
đình làng và các m iế u thò' th ầ n; ngư ờ i Hoa
có các th iế t chê cung thờ bà Thiên Hậ u,
miế u thờ Q uan Công, ông Bổ n... thì ngư dân
ngư p h ủ kể cả nhữ n g ngư ờ i sinh sông bằ ng
các nghề nghiệ p khác lạ i có thêm th iế t chế
tín ngư ỡ ng là lăng thờ cá Voi.O
P.V.T
TÀI LIỆ U THAM KHẢ O
1. Toan Á nh, H ộ i hè đ ìn h đ ám , Nxb. Trẻ .
2005, tr.117.
2. Bariav u ngtau .com ;
B ariavungtautourist.com , “Lễ hộ i nghinh Ông ở
V ũng Tàu".
3. T rị nh Hoài Đứ c, Gia Đ Ị nh thành thông
chí, Nxb. Giáo dụ c. 1999.
4. N guyễ n X uân Hư ơ ng, Tụ c thờ cúng cá
Ong củ a n gư dà n vù ng biể n Q uả ng N a m ■ Đà
Nang, L uậ n văn Thạ c sĩ, Trư ờ ng Đạ i họ c Vàn
hoá H à Nộ i, 1997.
5. P h an Quố c Vinh, "K hám phả đả o ngọ c",
M y.opera.com .
