» Khoa Học Xã Hội

» Giáo dục học

Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh khuyết tật trí tuệ thông qua môn đạo đức ở tiểu học

Chia sẻ: Y Y | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

0

Báo xấu

17
lượt xem 0
download

Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh khuyết tật trí tuệ thông qua môn đạo đức ở tiểu học

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Môn Đạo đức là một trong những môn học cơ bản có nội dung trực tiếp giáo dục nhân cách cho học sinh. Tuy nhiên, hầu hết các nội dung của môn học được thiết kế khá nặng về kiến thức, chưa phù hợp với đối tượng học sinh khuyết tật trí tuệ học hòa nhập. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh khuyết tật trí tuệ thông qua môn đạo đức ở tiểu học

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE DOI: 10.18173/2354-1075.2015-0123 Educational Sci., 2015, Vol. 60, No. 6BC, pp. 162-169 This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG GIAO TIẾP CHO HỌC SINH KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ THÔNG QUA MÔN ĐẠO ĐỨC Ở TIỂU HỌC Đinh Nguyễn Trang Thu Khoa Giáo dục Đặc biệt, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Tóm tắt. Kĩ năng giao tiếp là một trong những kĩ năng cần thiết để mỗi người có thể sống và hòa nhập vào xã hội. Do đó, giáo dục kĩ năng giao tiếp là một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhà trường tiểu học, bởi đây là bậc học nền tảng đầu tiên, có tính chất quyết định đến việc hình thành và phát triển nhân cách cho các em sau này. Môn Đạo đức là một trong những môn học cơ bản có nội dung trực tiếp giáo dục nhân cách cho học sinh. Tuy nhiên, hầu hết các nội dung của môn học được thiết kế khá nặng về kiến thức, chưa phù hợp với đối tượng học sinh khuyết tật trí tuệ học hòa nhập. Do vậy, việc lựa chọn các nội dung giáo dục kĩ năng giao tiếp trong môn Đạo đức, biến các kiến thức khô cứng thành các hoạt động cụ thể, sinh động là một biện pháp giáo dục phù hợp với đặc điểm nhận thức của học sinh khuyết tật trí tuệ, giúp các em có thể lĩnh hội dễ dàng hơn và nhanh chóng hình thành, phát triển các kĩ năng giao tiếp cần thiết. Từ khóa: Khuyết tật trí tuệ, tiểu học, giáo dục hòa nhập, kĩ năng giao tiếp, môn Đạo đức. 1. Mở đầu Trong quá trình sinh tồn và phát triển, loài người luôn luôn phải tương tác, trao đổi qua lại với nhau dưới mọi hình thức nhằm truyền đạt mục đích, nhu cầu và mong muốn của bản thân tới người khác. Sự tương tác qua lại đó chính là cách giao tiếp giữa người với người, là nền tảng của các mối quan hệ xã hội, giúp con người có thể hội nhập cộng đồng và sống độc lập. Các nghiên cứu về giao tiếp của con người nói chung và của trẻ em nói riêng đã bắt đầu được nghiên cứu từ những năm 70, với một số nghiên cứu như: giao tiếp trong “Cho và nhận” giữa trẻ nhũ nhi và mẹ của Bruner, J. S, “Sự phát triển giao tiếp của trẻ mẫu giáo” của M. I Lisana, “Sự phát triển của trẻ trước tuổi học trò” của E. I. Chikiepva, nghiên cứu giao tiếp của trẻ mẫu giáo của A.V. Zaporogiet và M.I.Lixina (1974)... Các nghiên cứu về giao tiếp của trẻ khuyết tật cũng được nghiên cứu mở rộng, với một số nghiên cứu của tác giả R. Weiss, trường Đại học Colorado (Mĩ) thực hiện nghiên cứu giao tiếp với trẻ chậm ngôn ngữ trước tuổi học năm 1974, tác giả Harry Bostein với cuốn sách “Manual Communication implication for education” vào năm 1980 đề cập đến giao tiếp nói chung với trẻ khuyết tật. Tại Việt Nam, vấn đề giao tiếp cũng được bắt đầu nghiên cứu với một số bài báo, cuốn sách và công trình nghiên cứu như “Giao tiếp, tâm lí nhân cách” của Trần Trọng Thủy, “Bàn về phạm trù giao tiếp” của Bùi Thị Huệ, hay các nghiên cứu về giao tiếp cho trẻ em từ 0-6 tuổi của Nguyễn Thị Ánh Tuyết với các sách về “Giáo dục trẻ em mẫu giáo chơi Ngày nhận bài: 25/5/2015. Ngày nhận đăng: 15/8/2015. Liên hệ: Đinh Nguyễn Trang Thu, e-mail: trangthudn@yahoo.com 162
Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh khuyết tật trí tuệ ... trong nhóm bạn bè”, “Sự hình thành xã hội trẻ em trước tuổi học”, Lê Xuân Hồng (1996), Nguyễn Xuân Thức (1997) về giao tiếp của trẻ mẫu giáo,...[7]. Về các nghiên cứu giáo dục kĩ năng giao tiếp cho trẻ em nói chung và trẻ khuyết tật nói riêng, có nghiên cứu của các tác giả như: Hoàng Thị Bích Hường (2002) về “Một số biện pháp giáo dục hành vi giao tiếp có văn hóa đối với trẻ em lang thang tại Hà Nội”, Vương Hồng Tâm (2009) về “Sử dụng kết hợp các phương tiện giao tiếp để phát triển nhận thức của trẻ khiếm thính tiểu học trong lớp học hòa nhập”, Nguyễn Thị Hiền (2010) về “Biện pháp giáo dục kĩ năng giao tiếp của trẻ chậm phát triển trí tuệ học hòa nhập trong trường tiểu học”, Hoàng Thị Phương (2011) về “Giáo dục hành vi giao tiếp có văn hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi”, Ngô Giang Nam (2013) về “Giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh tiểu học nông thôn miền núi phía bắc”,... Nhận thức được tầm quan trọng của giao tiếp với mọi trẻ em, trong đó có cả học sinh khuyết tật trí tuệ (KTTT), các nhà trường tiểu học hòa nhập luôn đặt ra nhiệm vụ dạy kĩ năng xã hội, trong đó chú trọng dạy các kĩ năng giao tiếp, ứng xử cho các em bên cạnh nhiệm vụ trang bị kiến thức. Mục tiêu của cấp tiểu học là nhằm trang bị những kiến thức nền tảng, cơ bản về các lĩnh vực cho HS, được thể hiện cụ thể trong nội dung của từng môn học. Theo đó, nội dung dạy kĩ năng giao tiếp cho HS được thể hiện rõ nhất trong môn Đạo đức, được thiết kế dưới các dạng bài học và bài tập, đòi hỏi khả năng nhận thức nhất định mới có thể lĩnh hội và ứng dụng được trong thực tiễn. Do đó, với khả năng nhận thức hạn chế của HS KTTT học hòa nhập, việc lĩnh hội kiến thức và ứng dụng các kĩ năng giao tiếp vào thực tế còn nhiều khó khăn và thách thức với các em. Xuất phát từ những khó khăn thực tiễn trên, dựa trên những điểm mạnh của HS KTTT cũng như nhằm hỗ trợ các em trong quá trình học tập và hòa nhập cộng đồng sau này, bài viết đề xuất cách thức tổ chức hoạt động các nội dung có liên quan đến giáo dục kĩ năng giao tiếp trong môn Đạo đức ở tiểu học. Việc thay đổi hình thức tổ chức giáo dục này sẽ gây hứng thú hơn với HS không KTTT và phù hợp với HS KTTT, giúp các em vừa có thể lĩnh hội được kiến thức bài học, vừa có môi trường gần gũi để thực hành, từ đó nhằm hình thành và củng cố các kĩ năng giao tiếp cần thiết cho các em. 2. Nội dung nghiên cứu 2.1. Vấn đề giao tiếp ở học sinh khuyết tật trí tuệ 2.1.1. Học sinh khuyết tật trí tuệ Dựa trên tiêu chí chẩn đoán tiêu chí chẩn đoán về KTTT của Hiệp hội rối nhiễu tâm thần Mĩ đưa ra trong Sổ tay chẩn đoán và thống kê những rối nhiễu tâm thần V (DSM-V, 2013) [4] và dựa trên căn cứ phân loại tuổi theo cấp học của Việt Nam, đề tài đưa ra khái niệm học sinh khuyết tật trí tuệ (HS KTTT) tiểu học như sau: Học sinh khuyết tật trí tuệ tiểu học là nhóm học sinh có những đặc điểm: A. Bị thiếu hụt các chức năng trí tuệ như lí luận, giải quyết vấn đề, lập kế hoạch, tư duy trừu tượng, phán xét, kĩ năng học tập, học hỏi từ trải nghiệm. Các thiếu hụt này được kiểm chứng thông qua các đánh giá lâm sàng và cá nhân, kiểm tra trí thông minh đã được tiêu chuẩn hóa. B. Bị thiếu hụt trong chức năng thích ứng dẫn đến thất bại trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn phát triển văn hóa xã hội, độc lập cá nhân và trách nhiệm xã hội. Không có sự hỗ trợ, những thiếu hụt trong chức năng thích ứng này sẽ dẫn đến những hạn chế một hoặc nhiều hoạt động trong cuộc sống hàng ngày như thông tin liên lạc, tham gia xã hội, sống độc lập; và trong nhiều môi trường như gia đình, trường học, nơi làm việc và cộng đồng. 163
Đinh Nguyễn Trang Thu C. Những thiếu hụt về trí tuệ và chức năng diễn ra trong suốt quá trình phát triển. D. Độ tuổi thực từ 6 đến 12 tuổi. 2.1.2. Giao tiếp và kĩ năng giao tiếp ở HS KTTT tiểu học Khái niệm giao tiếp và kĩ năng giao tiếp Trong cuộc sống hàng ngày, giao tiếp được hiểu là sự tương tác, trao đổi qua lại với nhau dưới mọi hình thức nhằm truyền đạt mục đích, nhu cầu và mong muốn của bản thân tới người khác. Ngay khi lọt lòng mẹ, dù chưa biết nói thành lời, nhưng mọi trẻ vẫn có nhu cầu giao tiếp và thực hiện giao tiếp thông qua ánh mắt, nụ cười, tiếng khóc hay cử chỉ điệu bộ của cơ thể [6]. Trong giáo dục, giao tiếp được hiểu là một quá trình tổng thể với ba mặt thống nhất: mặt nhận thức (trao đổi thông tin, tri giác lẫn nhau, hiểu biết lẫn nhau giữa con người với con người), mặt thái độ cảm xúc (sự trao đổi thông tin, tình cảm với nhau) và mặt tương tác (sự tác động qua lại giữa con người với con người) [7]. Kĩ năng giao tiếp hiểu theo nghĩa rộng là năng lực (bao hàm cả tri thức, thái độ và hành vi, hành động) [3] hay khả năng áp dụng những hiểu biết và kĩ năng để thực hiện các vấn đề có liên quan đến giao tiếp như: nghe, chú ý, hiểu và làm theo mệnh lệnh của người khác, biểu đạt (suy nghĩ, mong muốn, nhu cầu, cảm xúc của bản thân và chia sẻ cảm xúc với người khác), đọc và viết văn bản. Trong phạm vi bài viết, các kĩ năng giao tiếp để giáo dục cho HS KTTT ở tiểu học bao gồm: kĩ năng nghe và chú ý, kĩ năng làm theo mệnh lệnh của người khác, kĩ năng bày tỏ cảm xúc, kĩ năng tương tác nhóm. Đặc điểm về giao tiếp và kĩ năng giao tiếp của HS KTTT tiểu học [6, 8] - Đặc điểm về kĩ năng nghe và chú ý: khả năng chú ý của HS KTTT thường ngắn, do vậy các em dễ bị xao nhãng hoặc khó duy trì trong thời gian dài khi thực hiện hội thoại hoặc khi thực hiện các nhiệm vụ được giao. Do vậy, hiệu quả và chất lượng hội thoại trong giao tiếp của các em không cao. - Đặc điểm về kĩ năng làm theo mệnh lệnh của người khác: do khả năng nhớ từ mới lâu và chậm ứng dụng các từ mới được học vào trong thực tiễn giao tiếp, cùng với hạn chế về khả năng nhận thức (khó xử lí thông tin bằng ngôn ngữ), HS KTTT khó thực hiện đúng các mệnh lệnh của người khác, nhất là các mệnh lệnh phức tạp (nhiều về số lượng yêu cầu, nhiều về ngôn từ sử dụng). - Đặc điểm về kĩ năng bày tỏ cảm xúc: HS KTTT có vốn từ ít và nghèo nàn, các em thường ít sử dụng các câu phức tạp, ít dùng liên từ mà thường sử dụng câu ngắn (câu đơn, câu cụt); các em thường hay nói rập khuôn (lặp lại) những gì người khác đang nói nhưng đôi khi không hiểu ý nghĩa của lời nói đó. Do vậy, HS KTTT thường khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ và cả các yếu tố phi ngôn ngữ phù hợp để bày tỏ cảm xúc của bản thân cho người khác hiểu cũng như khó khăn trong việc bày tỏ sự chia sẻ cảm xúc với người khác. Thậm chí có những em có những cách bày tỏ cảm xúc của bản thân và với người khác theo cách hiểu cá nhân, khiến cho người đối thoại trong giao tiếp rất khó hiểu, thậm chí hiểu nhầm ý của các em. - Đặc điểm về kĩ năng tương tác nhóm: HS KTTT khó hoặc không thể hiện hiện rõ nhu cầu giao tiếp với người khác. Các em có một số biểu hiện cụ thể như: không chủ động thiết lập mối quan hệ với người khác, không đặt câu hỏi, không chủ động trao đổi với người khác về một vấn đề nào đó, hoặc thậm chí từ chối giao tiếp với người khác. Ngoài ra, với sự hạn chế về khả năng nhận thức, HS KTTT luôn gặp khó khăn trong quá trình hợp tác và làm việc nhóm với các HS không KTTT do không thực hiện được các nhiệm vụ được giao; hoặc một số HS KTTT mắc những lỗi 164
Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh khuyết tật trí tuệ ... phát âm thường gặp như nói ngọng, nói lắp hay nói khó, khiến các em dễ mất tự tin và đi dần đến việc ngại giao tiếp với người khác, lâu dần không biết cách tương tác nhóm. Ngoài những đặc điểm cơ bản về các kĩ năng giao tiếp kể trên, tùy từng mức độ khuyết tật mà đặc điểm về giao tiếp và kĩ năng giao tiếp của HS KTTT được thể hiện khác nhau. HS KTTT mức độ nhẹ: các em có thể hiểu được ý nghĩa của những từ và câu đơn giản, có thể hiểu được ý của người nói nếu họ sử dụng cử chỉ, điệu bộ, có khả năng đưa ra quyết định cho một câu trả lời đơn giản và gửi thông điệp tới người khác bằng từ ngữ hoặc bằng cử chỉ. HS KTTT mức độ trung bình: các em có thể hiểu được ý nghĩa của cử chỉ điệu bộ, một số từ và câu đơn giản, có khả năng trả lời các câu hỏi đơn giản, có thể thiết lập các cuộc hội thoại có nội dung đơn giản. HS KTTT mức độ nặng và rất nặng: các em có thể nhìn và nghe thấy bình thường nhưng không thu nhận được từ những gì được nhìn và nghe thấy, không hiểu từ nhưng có thể hiểu qua âm lượng của giọng nói, nét mặt và cử chỉ đơn giản, đáp lại phản ứng của người nói bằng những hình thức giao tiếp như vận động cơ thể, chuyển động của mắt, âm thanh (tiếng khóc, tiếng rên...). 2.2. Môn Đạo đức 2.2.1. Mục tiêu và nhiệm vụ của môn học Môn Đạo đức ở tiểu học hướng tới ba mục tiêu về tri thức (hiểu biết về các chuẩn mực hành vi (CMHV) cơ bản, phù hợp với lứa tuổi, phản ánh các mối quan hệ hàng ngày của các em), kĩ năng, hành vi (vận dụng các bài học đạo đức vào thực tiễn) và thái độ (hình thành những xúc cảm, thái độ phù hợp liên quan đến những CMHV đạo đức) [5]. Môn Đạo đức ở tiểu học thực hiện ba nhiệm vụ cơ bản: 1) Hình thành cho HS ý thức về những CMHV đạo đức (tri thức và niềm tin), từ đó định hướng cho các em những giá trị đạo đức phù hợp với những chuẩn mực được quy định trong chương trình môn Đạo đức; 2) Giáo dục cho HS những xúc cảm, thái độ, tình cảm đạo đức đúng đắn liên quan đến các CMHV quy định; 3) Hình thành cho các em những kĩ năng, hành vi phù hợp với các chuẩn mực và trên cơ sở đó, rèn luyện các thói quen đạo đức tích cực. 2.2.2. Nội dung, chương trình và thiết kế bài học Nội dung môn Đạo đức bao gồm: Phản ánh được các mối quan hệ thường gặp của HS tiểu học (quan hệ với bản thân, với gia đình, nhà trường, quan hệ với cộng đồng, xã hội, với môi trường tự nhiên); giúp HS tiểu học hòa nhập vào cuộc sống văn minh, hiện đại trong bối cảnh đất nước đổi mới toàn diện, hòa nhập quốc tế. Về chương trình: môn Đạo đức được dạy từ lớp 1 đến lớp 5, mỗi lớp có 14 bài học. Mỗi bài học được học trong 2 tiết/tuần. Nội dung bài học được thiết kế trong Sách giáo khoa (lớp 4,5, các lớp 1,2,3 không có sách giáo khoa) và Vở bài tập Đạo đức (lớp 1,2,3,4,5). Về thiết kế bài học: - Sách giáo khoa Đạo đức: Mỗi bài đạo đức có cấu trúc các phần: giới thiệu mẫu hành vi đạo đức (thông qua truyện kể, thông tin, tư liệu, sự kiện, tranh, ảnh), ghi nhớ (phản ánh nội dung cơ bản nhất của CMHV, dưới hình thức đoạn văn ngắn, câu thơ, ca dao, tục ngữ...), bài tập, thực hành. - Vở bài tập Đạo đức được thiết kế dưới các dạng bài tập chính sau: quan sát tranh và kể chuyện theo tranh, nhận xét về hành vi của các nhân vật trọng tranh, xử lí tình huống, đóng vai, chơi trò chơi, liên hệ và tự liên hệ, múa hát, đọc thơ, kể chuyện, diễn kịch, tô màu, vẽ tranh...về 165
Đinh Nguyễn Trang Thu chủ đề bài học. 2.2.3. Nội dung dạy kĩ năng giao tiếp trong chương trình [1, 2] Trong phạm vi giáo dục kĩ năng giao tiếp cho HS KTTT, chúng tôi lựa chọn các bài học phù hợp để giáo dục cho các em như sau: - Giáo dục kĩ năng nghe và chú ý: Cảm ơn và xin lỗi (lớp 1), Chào hỏi và tạm biệt (Lớp 1), Lịch sự với mọi người (lớp 4). - Giáo dục kĩ năng làm theo mệnh lệnh người khác: Gọn gàng, ngăn nắp (lớp 2), Giữ trật tự, vệ sinh nơi công cộng (lớp 2), Tích cực tham gia việc lớp, việc trường (lớp 3), Tôn trọng luật giao thông (Lớp 4). - Giáo dục kĩ năng bày tỏ cảm xúc: Quan tâm, giúp đỡ bạn (lớp 2), Quan tâm, chăm sóc ông bà, cha mẹ, anh chị em (lớp 3), Quan tâm, giúp đỡ hàng xóm láng giềng (lớp 3). - Giáo dục kĩ năng tương tác nhóm: Em và các bạn (lớp 1), Giúp đỡ người khuyết tật (lớp 2), Hợp tác với những người xung quanh (lớp 5). 2.3. Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho HS KTTT thông qua môn Đạo đức 2.3.1. Yêu cầu tổ chức hoạt động - Thiết kế nội dung bài học dưới dạng các hoạt động, phù hợp với đặc điểm, khả năng và sự hứng thú của HS KTTT, cũng như đảm bảo tính giáo dục để HS KTTT được tham gia tối đa, phát huy khả năng của bản thân. - Các hoạt động được thiết kế gắn với đời sống thực tiễn gần gũi của HS KTTT; đồng thời dựa vào đặc điểm lớp học để lựa chọn nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức phù hợp. - Luôn sử dụng các đồ dùng trực quan (tranh, ảnh, băng hình...) để minh họa nội dung bài học cho HS KTTT dễ quan sát, dễ hình dung và dễ hiểu nội dung bài học. - Lựa chọn sử dụng một số phương pháp dạy học và giáo dục phù hợp với đặc điểm nhận thức của HS KTTT như: đóng vai (đóng kịch), thảo luận nhóm, kể chuyện, làm mẫu, thực hành, luyện tập... 2.3.2. Cấu trúc tổ chức hoạt động - Bước 1: Lựa chọn bài học phù hợp với nội dung giáo dục kĩ năng giao tiếp (có thể một bài học phục vụ cho nhiều nội dung giáo dục kĩ năng). - Bước 2: Thiết kế các hoạt động phù hợp với nội dung bài học (hoạt động phải phục vụ cho việc hướng tới mục tiêu hình thành kĩ năng). - Bước 3: Lựa chọn các phương tiện dạy học, đồ dùng trực quan phối kết hợp khi tổ chức hoạt động. - Bước 4: Thực hiện hoạt động. - Bước 5: Kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh hoạt động (thông qua mức độ tham gia của HS KTTT, mức độ đạt mục tiêu kĩ năng của HS KTTT). 2.3.3. Thiết kế hoạt động Chúng tôi xin trình bày một số hoạt động được thiết kế theo mục tiêu giáo dục từng kĩ năng thông qua một số bài Đạo đức cụ thể như dưới đây. 166
Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh khuyết tật trí tuệ ... Thiết kế hoạt động giáo dục kĩ năng nghe và chú ý Bài 12: Cảm ơn và xin lỗi (Vở bài tập Đạo đức lớp 1, trang 38-41) + Hoạt động 1: Chọn nói lời “Cảm ơn” hay “Xin lỗi” Giáo viên chuẩn bị các bức tranh vẽ các tình huống: Một bạn được các bạn khác tặng quà nhân dịp sinh nhật; Một bạn quay xuống bàn dưới, chẳng may làm rơi hộp bút của bạn khác; Một bạn mải chạy trên đường, chẳng may va vào một bác lớn tuổi đang đi trên đường và làm bác ngã. Giáo viên chuẩn bị 02 thẻ tranh: thẻ mặt cười – ghi chữ “Cảm ơn”, thẻ mặt khóc – ghi chữ “Xin lỗi”. Giáo viên giải thích cho HS KTTT hiểu rõ nội dung từng bức tranh, sau đó mới yêu cầu HS KTTT lựa chọn các thẻ tranh phù hợp với từng tình huống. Giáo viên khen nếu HS KTTT lựa chọn thẻ tranh đúng tình huống, chỉnh sửa và hướng dẫn sử dụng thẻ tranh đúng nếu HS KTTT lựa chọn thẻ tranh sai với tình huống. + Hoạt động 2: Nói lời hay Giáo viên chuẩn bị các bức tranh vẽ các tình huống sau: Một bạn cho bạn bên cạnh mượn bút chì để viết bài; Một bạn vội chạy lên cầu thang, va vào bạn cùng lớp và làm ngã bạn; Một bạn làm rơi bình hoa của mẹ; Một bạn đang giơ tay đỡ quả cam ông bạn cho. Giáo viên yêu cầu HS KTTT diễn tả lại nội dung bức tranh để kiểm tra xem các em đã hiểu đúng tình huống hay chưa, sau đó mới yêu cầu HS KTTT tự nói lời cảm ơn hay xin lỗi phù hợp với tình huống đó. Giáo viên khen HS nếu HS nói lời đúng với tình huống, chỉnh sửa và nói mẫu, hướng dẫn để HS KTTT ghi nhớ, nhắc lại lời nói đúng phù hợp với tình huống trong tranh. Thiết kế hoạt động giáo dục kĩ năng làm theo mệnh lệnh người khác Bài 13: Tôn trọng luật giao thông (Vở bài tập Đạo đức lớp 4, trang 38-41) + Hoạt động 1: Trò chơi “Đèn xanh, đèn đỏ, đèn vàng” Giáo viên phổ biến luật chơi: mỗi lượt chơi có 3-5 HS. Các HS này phải di chuyển nhanh hay chậm tùy thuộc vào yêu cầu của giáo viên, tương ứng với màu đèn xanh đỏ vàng, trong đó: đèn xanh – đi nhanh, đèn vàng – đi chậm, đèn đỏ - dừng lại. Giáo viên tổ chức cho nhóm HS chơi. Sau khi kết thúc trò chơi, giáo viên sẽ yêu cầu HS KTTT nhận xét xem bạn nào đi đúng và đi chưa đúng theo tín hiệu đèn mà giáo viên đưa ra. Giáo viên giúp HS hiểu: khi tham gia giao thông, các em cần phải tuân thủ đúng tín hiệu đèn giao thông, để đảm bảo an toàn cho bản thân mình và cho cả những người khác. + Hoạt động 2: Chọn hành vi, việc làm tôn trọng Luật giao thông Giáo viên chuẩn bị 2 đồ dùng làm bằng bìa cứng mô phỏng đèn xanh – hành vi, việc làm đã tôn trọng Luật giao thông và mô phỏng đèn đỏ - hành vi, việc làm chưa tôn trọng Luật giao thông. Giáo viên chuẩn bị 4 băng giấy ghi sẵn các tình huống như sau: Đi hàng ba, hàng bốn trên đường; Vừa đi xe máy, vừa nói chuyện điện thoại di dộng; Một bạn học sinh ngồi sau xe máy mà không đội mũ bảo hiểm; Một nhóm các bạn học sinh sang đường theo đúng tín hiệu đèn và đi đúng phần đường quy định. Giáo viên yêu cầu 4 HS lên bảng. Mỗi HS lên bảng sẽ chọn một tình huống bất kì và phải đưa ra cách xử lí phù hợp với tình huống đó, bằng cách sử dụng thẻ đèn xanh hoặc đèn đỏ để thể hiện hành vi, việc làm đó đã/hoặc chưa tôn trọng Luật giao thông. Giáo viên khen HS đã lựa chọn thẻ đúng và giải thích, hướng dẫn để HS lựa chọn thẻ đúng với tình huống. Thiết kế hoạt động giáo dục kĩ năng bày tỏ cảm xúc Bài 6: Quan tâm, giúp đỡ bạn (Vở bài tập Đạo đức lớp 2, trang 18-21) + Hoạt động 1: Trò chơi “Đoán xem tôi là ai”? Giáo viên chuẩn bị sẵn một số băng giấy miêu tả một số bạn ở lớp (Ví dụ: Bạn ấy có tên 167
Đinh Nguyễn Trang Thu giống như tên một loại hoa. Bạn ấy là con gái, có mái tóc dài. Người bạn ấy hơi cao. Bạn ấy hay đeo kính vì bạn ấy bị cận). Giáo viên sẽ đọc to các câu văn mô tả đặc điểm bạn HS đó trước lớp và hỏi HS cả lớp cùng đoán xem đó là bạn nào trong lớp (Giáo viên sẽ hỏi 1 HS KTTT). Sau khi kết thúc trò chơi, giáo viên sẽ giúp HS KTTT hiểu: việc biết tên bạn, nhớ các đặc điểm của bạn học cùng với mình cũng là một cách thể hiện sự quan tâm của mình tới bạn bè trong lớp. + Hoạt động 2: Trò chơi “Tôi có thể làm gì giúp bạn”? Giáo viên chuẩn bị trước 2-3 tình huống đóng vai (Giáo viên có sự trao đổi trước 2-3 nhóm HS trong lớp đảm nhiệm phần đóng vai) như sau: Bạn A hỏi mượn bút màu của bạn B vì bạn A quên không mang; Bạn A bị đau tay, nhưng lại đang phải xách cặp nặng; Bạn A bị trượt chân ngã từ trên ghế xuống đất. Với mỗi tình huống đóng vai, giáo viên yêu cầu HS (HS KTTT) đưa ra cách xử lí phù hợp. Giáo viên sẽ khen HS nếu HS đưa ra cách xử lí phù hợp với tình huống và gợi ý, hướng dẫn cho HS cách xử lí đúng với tình huống mà HS chưa đưa ra được cách xử lí phù hợp. Sau khi kết thúc trò chơi, giáo viên sẽ giúp HS KTTT hiểu: Em nên giúp đỡ bạn bè xung quanh khi bạn gặp khó khăn, hoạn nạn. Việc giúp đỡ bạn bè là một việc làm tốt, đáng khen. Thiết kế hoạt động giáo dục kĩ năng tương tác nhóm Bài 8: Hợp tác với những người xung quanh (Sách Đạo đức lớp 5, trang 25-27) + Hoạt động 1: Trò chơi “Xây nhà” Giáo viên chia lớp thành 3-4 nhóm (HS KTTT được phân vào nhóm với HS không KTTT), chuẩn bị cho mỗi nhóm số lượng khối gỗ như nhau. Giáo viên tổ chức cho các nhóm HS chơi, yêu cầu: trong thời gian 5 phút, mỗi nhóm phải tự thảo luận để cùng nhau xây được một hình nào đó có ý nghĩa (như hình ngôi nhà, hình xe ô tô...); sau thời gian yêu cầu, nhóm nào xây được hình đúng, đẹp sẽ là nhóm thắng cuộc. Sau khi kết thúc trò chơi, giáo viên có thể hỏi HS KTTT một số câu hỏi như: Em đã làm việc gì trong nhóm? Các bạn trong nhóm em đã cùng làm với nhau như thế nào? Em thấy cách làm của em và các bạn trong nhóm có tốt không? Theo em, hợp tác cùng làm với nhau trong nhóm sẽ mang lại điều gì? Qua từng câu trả lời của HS KTTT, giáo viên giúp HS KTTT hiểu: biết hợp tác với những người xung quanh sẽ giúp công việc thuận lợi và đạt kết quả tốt hơn. + Hoạt động 2: Chọn cách làm đúng Giáo viên chuẩn bị sẵn 4 băng giấy ghi các tình huống bằng chữ và có các hình vẽ minh họa bên cạnh: Bàn em được cô giáo phân công cắt các bông hoa để dán trang trí báo tường của lớp; Tổ em được cô giáo phân công chuẩn bị một vở kịch; Em và chị/anh/em của em được mẹ giao nhiệm vụ nhặt rau; Em và chị/anh/em của em được bố nhờ dọn dẹp thùng sách cũ. Giáo viên gọi 4 HS, trong đó có 1 HS KTTT lên bảng, lựa chọn bất kì một tình huống và tự xử lí, đưa ra cách làm phù hợp. Giáo viên có thể chuẩn bị thêm một số câu hỏi gợi ý: Nhiệm vụ em/tổ em/chị em em được giao là gì? Em sẽ làm gì? Bạn em/chị/anh/em của em sẽ làm gì? Các em sẽ giúp đỡ nhau như thế nào trong khi làm? Em thử dự đoán xem kết quả cuối cùng mà em/tổ em/chị em em sẽ đạt được có tốt không? Vì sao? Qua cách xử lí của HS, giáo viên sẽ giúp các em củng cố lại kiến thức bài học: hợp tác với những người xung quanh sẽ giúp công việc thuận lợi và đạt kết quả tốt hơn. 3. Kết luận Giáo dục đạo đức là một trong năm nhiệm vụ cơ bản của giáo dục tiểu học. Thông qua giáo dục đạo đức để giáo dục kĩ năng giao tiếp cho HS là cách tiếp cận phù hợp với HS độ tuổi tiểu học, có ý nghĩa với các em bởi giao tiếp là chiếc chìa khóa giúp các em mở cửa hòa nhập vào cuộc sống. Với các nội dung giáo dục kĩ năng giao tiếp, việc tổ chức hoạt động để biến các kiến thức 168
Tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng giao tiếp cho học sinh khuyết tật trí tuệ ... nặng về cung cấp tri thức thành cơ hội thực hành, rèn luyện kĩ năng là cách thức giáo dục phù hợp với đặc điểm HS KTTT, giúp các em nhanh chóng hình thành và ghi nhớ được các kĩ năng giao tiếp cần thiết, hỗ trợ cho quá trình lĩnh hội kiến thức học tập trên lớp và quá trình hòa nhập cộng đồng sau này. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ Giáo dục và đào tạo, 2010. Giáo dục kĩ năng sống trong các môn học ở tiểu học. Tài liệu dành cho giáo viên lớp 1,2,3,4,5, NXB Giáo dục Việt Nam. [2] Bộ Giáo dục và đào tạo, 2011. Sách giáo khoa và vở bài tập Đạo đức lớp 1,2,3,4,5. NXB Giáo dục Việt Nam. [3] Nguyễn Thanh Bình, 2010. Giáo trình chuyên đề Giáo dục kĩ năng sống. NXB Đại học Sư phạm.. [4] American Psychiatric Association (APA), 2013. Desk Reference to the Diagnostic Criteria from DSM – 5. American Psychiatric Publishing. [5] Nguyễn Hữu Hợp, 2005. Giáo trình Phương pháp dạy học môn Đạo đức ở tiểu học. NXB Đại học Sư phạm. [6] Tanaka Yumiko, Satomi Keiko, Takeda Keichi, 2009. New approaches to language handicapped children: INREAL, the pragmatic-psycholinguistic techniques. Phòng chăm sóc giáo dục trường Đại học Kyoiku Osaka, Nhật Bản, ISSN 03877671, số 5, tr. 45-57 (bản tiếng Nhật). [7] Tara Winterton, 1997. Giao tiếp với trẻ em. Tài liệu huấn luyện ngôn ngữ. Tổ chức hỗ trợ và phát triển CRS. [8] Trần Thị Lệ Thu, 2003. Đại cương giáo dục trẻ chậm phát triển trí tuệ. NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. ABSTRACT Equipping communication skills for students with intellectual disabilities through activities in ethics subject in primary education Communication is one among necessary skills that help people live and integrate into society. Equipping students with communication skills, therefore, is an important duty of primary schools, for this is the first and fundamental education level that decides the formation and development of children’s personality at later development stage. The ethics is one of basic subjects that educate directly students’ personality. However, major part of this subject is designed to equip students with knowledge, which is unsuitable for those with intellectual disabilities in inclusive classes. Therefore, choosing content that equips students with communication skills in the Ethics subject and converting rigid knowledge into specific and interesting activities is an appropriate education method which is suitable with awareness of students with intellectual disabilities. This also helps students absorb knowledge easier and quickly form and develop necessary communication skills. Keywords: Intellectual disabilities, primary schools, inclusive education, communication skills, the Ethics subject. 169

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline:0933030098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.