Khóa luận tốt nghiệp đại học: Vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4; Vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4; Thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- PHAN THỊ HOA PHƯỢNG ĐỀ TÀI VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP ĐỀ ÁN VÀO DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4 KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành đề tài tốt nghiệp này, chúng tôi đã nhận được sự động viên, khuyến khích và sự tạo điều kiện, giúp đỡ nhiệt tình của nhiều thành viên và tập thể khác nhau.
Lời đầu tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến cô Dương Thị Thu Thảo, người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thành bài khóa luận này. Xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành trước sự đóng góp ý kiến quý báu của các thầy cô trong khoa Tiểu học- Mầm non. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, giáo viên và học sinh khối 4 trường Tiểu học Kim Đồng đã tạo điều kiện cho chúng tôi điều tra, tìm hiểu thực trạng và thực nghiệm sư phạm cũng như đã có những đóng góp ý kiến quý báu góp phần giúp cho khóa luận được hoàn thiện hơn. Do thời gian có hạn, trình độ chuyên môn còn thiếu nên không thể tránh khỏi những sai sót. Kính mong nhận được sự đóng góp chân thành của Hội đồng bảo vệ, của các thầy, cô cùng bạn bè để đề tài được hoàn thiện. Xin trân trọng cảm ơn! Tam Kỳ, tháng 4 năm 2017. Sinh viên thực hiện Phan Thị Hoa Phượng
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung 1 ĐC Đối chứng 2 GV Giáo viên 3 HS Học sinh 4 NXB Nhà xuất bản 5 PPDH Phương pháp dạy học 6 PPĐA Phương pháp đề án 7 SGK Sách giáo khoa 8 SGV Sách giáo viên 9 SL Số lượng 10 STT Số thứ tự 11 TL Tỉ lệ 12 TN Thực nghiệm
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ STT Danh mục các bảng và biểu đồ 1 Bảng 1: vai trò, ý nghĩa của phương pháp dạy học theo đề án trong dạy học Đạo đức. 2 Bảng 2: Mức độ quan tâm của GV đến phương pháp đề án. 3 Bảng 3: Mức độ sử dụng các phương pháp trong dạy học môn Đạo đức. 4 Bảng 4: Sự cần thiết của phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 5 Bảng 5: Những khó khăn khi vận dụng phương pháp đề án 6 Bảng 3.1: Mức độ hoạt động và tích cực cuả học sinh trong tiết học 7 Bảng 3.2: Mức độ hứng thú của học sinh đối với PPĐA 8 Bảng 3.3: Mức độ hiểu bài của HS đối với PPĐA 9 Biểu đồ 1: Mức độ quan tâm của GV đến phương pháp đề án. 10 Biểu đồ 2: Mức độ sử dụng các phương pháp trong dạy học môn Đạo đức. 11 Biểu đồ 3: Sự cần thiết của phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 12 Biểu đồ 4: Mức độ hoạt động và tích cực cuả học sinh trong tiết học 13 Biểu đồ 5: Mức độ hứng thú của học sinh đối với PPĐA 14 Biểu đồ 6: Mức độ hiểu bài của HS đối với PPĐA
MỞ ĐẦU ........................................................................ Error! Bookmark not defined. Lí do chọn đề tài .............................................................. Error! Bookmark not defined. 2. Mu ̣c đı́ch nghiên cứu .................................................. Error! Bookmark not defined. 3. Đố i tươ ̣ng và khách thể nghiên cứu ........................... Error! Bookmark not defined. 3.1. Đố i tươ ̣ng nghiên cứu.............................................. Error! Bookmark not defined. 3.2. Khách thể nghiên cứu.............................................. Error! Bookmark not defined. 4. Nhiê ̣m vu ̣ nghiên cứu ................................................. Error! Bookmark not defined. 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................ Error! Bookmark not defined. 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận ............................. Error! Bookmark not defined. 5.2. Nhóm nghiên cứu thực tiễn ..................................... Error! Bookmark not defined. 5.2.1. Phương pháp quan sát ......................................... Error! Bookmark not defined. 5.2.2. Phương pháp điều tra .......................................... Error! Bookmark not defined. 5.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia ..................... Error! Bookmark not defined. 5.3. Phương pháp thống kê toán học .............................. Error! Bookmark not defined. 6. Lich sử nghiên cứu ..................................................... Error! Bookmark not defined. ̣ 7. Đóng góp đề tài .......................................................... Error! Bookmark not defined. 8. Giới ha ̣n, pha ̣m vi nghiên cứu .................................... Error! Bookmark not defined. 9. Cấ u trúc tổ ng quan của đề tài ..................................... Error! Bookmark not defined. NỘI DUNG ................................................................... Error! Bookmark not defined. Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 ................................................. Error! Bookmark not defined. 1.1. Cơ sở lí luận của việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 ............................................................................... Error! Bookmark not defined. 1.1.1 Một số vấn đề về phương pháp đề án .................. Error! Bookmark not defined. 1.1.2 Sự cần thiết của việc vận dụng phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4................................................................................ Error! Bookmark not defined. 1.1.3 Đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 4 ................ Error! Bookmark not defined. 1.2. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn đạo đức lớp 4................................................................................ Error! Bookmark not defined. 1.2.1 Mục tiêu và nội dung chương trình của môn Đạo đức lớp 4 ..... Error! Bookmark not defined. 1.3. Thực trạng vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c môn Đa ̣o đức lớp 4 ở trường tiểu học Kim Đồng, thành phố Tam Kỳ, Quảng Nam ... Error! Bookmark not defined.
1.3.1 Mục đích điều tra .................................................. Error! Bookmark not defined. 1.3.2 Đối tượng điề u tra ................................................. Error! Bookmark not defined. 1.3.3 Nội dung điề u tra .................................................. Error! Bookmark not defined. 1.3.4 Phương pháp điều tra. .......................................... Error! Bookmark not defined. 1.3.5 Kế t quả điề u tra ..................................................... Error! Bookmark not defined. 1.3.6 Nguyên nhân thực trạng ........................................ Error! Bookmark not defined. Tiểu kết chương 1........................................................... Error! Bookmark not defined. Chương 2: Vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 .......... Error! Bookmark not defined. 2.1. Các nguyên tắc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 ........................................................................................ Error! Bookmark not defined. 2.1.1 Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống........................ Error! Bookmark not defined. 2.1.2 Nguyên tắc đảm bảo sự phù hợp giữa lí luận và thực tiễn ..... Error! Bookmark not defined. 2.1.3 Nguyên tắc đảm bảo tính mềm dẻo, linh hoạt ....... Error! Bookmark not defined. 2.1.4 Đảm bảo tính khả thi, thiết thực và hiệu quả ........ Error! Bookmark not defined. 2.2. Khai thác nội dung Chương trình môn Đạo đức lớp 4 có thể sử dụng phương pháp đề án ............................................................................... Error! Bookmark not defined. 2.3. Quy trình xây dựng và thực hiện đề án trong môn Đạo đức lớp 4 ................. Error! Bookmark not defined. 2.4. Xây dựng các kế hoạch bài dạy có vận dụng phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 ......................................................... Error! Bookmark not defined. Chương 3. Thực nghiệm sư phạm .................................. Error! Bookmark not defined. 3.1. Mục đích thực nghiệm. ........................................... Error! Bookmark not defined. 3.2. Đối tượng thực nghiệm. .......................................... Error! Bookmark not defined. 3.3. Phương pháp thực nghiệm ...................................... Error! Bookmark not defined. 3.4. Nội dung thực nghiệm ............................................. Error! Bookmark not defined. 3.5. Tổ chức thực nghiệm............................................... Error! Bookmark not defined. 3.6. Tiến hành thực nghiệm............................................ Error! Bookmark not defined. 3.7. Kết quả thực nghiệm ............................................... Error! Bookmark not defined. 3.7.1 Mức độ hoạt động và tính tích cực của HS trong tiết học ...Error! Bookmark not defined. 3.7.2 Mức độ hứng thú học tập của học sinh ................. Error! Bookmark not defined. 3.7.3 Tính hiệu quả khi tham gia tiết học....................... Error! Bookmark not defined.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................ Error! Bookmark not defined. 1. Kết luận ...................................................................... Error! Bookmark not defined. 2. Khuyến nghị ............................................................... Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................. Error! Bookmark not defined. MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong hệ thống giáo dục quốc gia, giáo dục tiểu học giữ một vai trò quan trọng trong việc giáo dục con người. Yêu cầu đặt ra cho giáo dục tiểu học là phải đổi mới giáo dục nói chung và giáo dục tiểu học nói riêng nhằm hướng tới sự phát triển toàn diện con người. Trong đó Đạo đức làm nền tảng cho cuộc sống “Cá c trườ ng học củ a ta cầ n quá n triê ̣t sâu sắ c, toà n diê ̣n cá c tố chấ t: Lấ y giá o dục con ngườ i là m gố c, giá o dục đạo đức là m ưu tiên, phả i coi sự nghiê ̣p trồ ng ngườ i là m nhiê ̣m vụ cơ bả n củ a giá o dục. Chú ng ta phả i nỗ lực bồ i dưỡ ng con ngườ i phá t triể n toàn diê ̣n về : Thể , mı, trı́ , đức”. “ Trích Tổng bí thư Nông Đức Mạnh” ̃ Tiểu học là cấp học nền tảng đặt nền móng cho sự phát triển toàn diện, lâu dài nhân cách cho học sinh..Với mục tiêu đó, từng môn học ở tiểu học đều có vai trò quan trọng góp phần hoàn thành mục tiêu. Việc dạy học môn đạo đức giữ vai trò không nhỏ trong quá trình dạy học ở trường Tiểu học. Trong các con đường để giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học, giáo dục đạo đức thông qua các môn học là con đường chủ yếu. Vì đây là con đường để học sinh lĩnh hội các tri thức đạo đức một cách có hệ thống, vững chắc và rèn luyện các thói quen, hành vi Đạo đức. Để nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học, trong những năm vừa qua, nhà trường tiểu học đã có những đổi mới toàn diện quá trình dạy học môn Đạo đức, đặc biệt là đổi mới phương pháp dạy học. Bên cạnh những phương pháp dạy học truyền thống, nhiều phương phương dạy học mới đã được đưa vào dạy học môn Đạo đức như: Phương pháp đề án, phương pháp điều tra, phương pháp động não, phương pháp đóng vai…Một trong những phương pháp dạy học góp phần hình thành nhu cầu tự học và tự giải quyết vấn đề trong học tập của học sinh đã và đang được khuyến khích áp dụng là phương pháp dạy học đề án.
Phương pháp đề án là cách xây dựng các kế hoạch học tập thông qua những việc làm cụ thể giúp học sinh khắc sâu kiến thức bồi dưỡng thái độ tình cảm và quan trọng hơn là kĩ năng hành vi. Đồng thời học sinh sẽ tiếp thu tri thức thông qua việc cộng tác học tập để giải quyết yêu cầu đặt ra nhằm giúp học sinh khắc sâu và ghi nhớ tốt hơn. Trên thực tế vận dụng phương pháp dạy học đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 nhiều giáo viên còn ít hoặc thậm chí không sử dụng phương pháp này. Xuất phát từ những lı́ do trên tôi cho ̣n đề tài “Vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c môn Đa ̣o đưc lớp 4” để nghiên cứu. ́ 2. Mu ̣c đı́ch nghiên cưu ́ Trên cơ sở tìm hiểu khái quát về phương pháp đề án, thực trạng vận dụng phương pháp đề án trong dạy học Đạo đức ở Tiểu học, xây dựng quy trình xây dựng và thực hiện đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Đạo đức trong nhà trường. 3. Đố i tươ ̣ng và khách thể nghiên cưu ́ 3.1. Đố i tươ ̣ng nghiên cưu ́ Phương pháp đề án trong dạy ho ̣c môn Đa ̣o đức lớp 4 3.2. Khách thể nghiên cưu ́ - Quá trình dạy học môn Đạo đức lớp 4 - Giáo viên dạy lớp 4 - Học sinh lớp 4 4. Nhiêm vu ̣ nghiên cưu ̣ ́ Để giải quyế t đươ ̣c những vấ n đề trên, khóa luâ ̣n phải giải quyế t những vấ n đề sau: - Tım hiể u cơ sở lý luâ ̣n và cơ sở thực tiễn của viê ̣c vâ ̣n du ̣ng phương đề án vào da ̣y ̀ ho ̣c Đa ̣o đức lớp 4. - Đề xuấ t quy trınh da ̣y ho ̣c theo phương pháp đề án trong da ̣y ho ̣c Đa ̣o đức lớp 4. ̀ - Khai thác nội dung bài học vận dụng phương pháp đề án, thiết kế một số giáo án minh họa vận dụng thử nghiệm vào dạy học môn Đạo đức lớp 4. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận
Nghiên cứu các văn bản, chı̉ thi,̣ các tài liê ̣u, phân tıch, tổ ng hơ ̣p tài liê ̣u liên ́ quan đế n vấ n đề nghiên cứu để làm luâ ̣n cứ cho viê ̣c vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c môn Đa ̣o đức lớp 4. 5.2. Nhóm nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phương pháp quan sát Tiến hành dự giờ, quan sát một số tiết học ở trường tiểu học trong phạm vi điều tra của đề tài, qua đó có những đánh giá bước đầu về thực trạng vận dụng phương pháp đề án dạy học môn Đạo đức hiện nay. 5.2.2. Phương pháp điều tra Điều tra được tiến hành bằng phiếu khảo sát để thu thập số liệu về thực trạng vận dụng phương pháp đề án trong quá trình dạy học ở trường tiểu học và đánh giá kết quả thực nghiệm. 5.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Tham khảo ý kiến từ các giáo viên khoa Tiểu học-Mầm non, giáo viên hướng dẫn và giáo viên trường tiểu học Kim Đồng thành phố Tam kỳ để có thể định hướng đúng đắn trong quá trình nghiên cứu, góp phần hoàn thiện nội dung nghiên cứu. 5.3. Phương pháp thống kê toán học Phương pháp này dùng để phân tích và xử lý các kết quả thu được quá trình điều tra thực trạng và thực nghiệm. 6. Lich sử nghiên cưu ̣ ́ Trong tài liệu bồi dưỡng giáo viên sư phạm cán bộ chỉ đạo sở Giáo dục và Đào tạo về chương trình và sách giáo khoa tiểu học -2000, môn Đạo đức. Bộ GV- GDTH và trong tài liệu tập huấn về phương pháp đề án (2000) cho giáo viên tiểu học đã đề cập đến một số sơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp đề án trong dạy học Đạo đức ở tiểu học. Trong cuố n bài giảng “Đạo đức và phương phá p dạy học môn Đạo đức ở Tiể u học” của Th.s Dương Thị Thu Thảo và trong tài liệu của tác giả Nguyễn Văn Cường “Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học, tài liệu học tập” Tác giả đã nêu lên cơ sở lı́ luâ ̣n chung về phương pháp đề án trong da ̣y ho ̣c Đa ̣o đức ở Tiể u ho ̣c nhưng
chưa đi vào cu ̣ thể hóa viê ̣c vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c Đa ̣o đức lớp 4. Ngoài ra chưa có nhiều tác giả tập trung nghiên cứu về phương pháp đề án và việc sử dụng phương pháp đề án trong môn Đạo đức ở tiểu học. Phương pháp dạy học theo đề án chưa được quan tâm nghiên cứu một cách thích đáng, nên việc sử dụng chưa đạt hiệu quả cao. 7. Đóng góp đề tài - Tổng quan lí luận về phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức. - Làm rõ thực trạng vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào dạy học môn Đa ̣o đức lớp 4. - Xây dựng quy trınh vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c Đa ̣o đức lớp 4 ̀ - Khai thác nội dung chương trình và thiế t kế mô ̣t số bài da ̣y sử du ̣ng phương pháp đề án theo quy trınh đề xuấ t. ̀ 8. Giới ha ̣n, pha ̣m vi nghiên cưu ́ - Giới hạn nghiên cứu: Môn Đạo đức lớp 4 - Pha ̣m vi nghiên cứu: Trường Tiểu học Kim đồng 9. Cấ u trúc tổ ng quan của đề tài Ngoài phầ n mở đầ u, kết luận, tài liê ̣u tham khảo và phầ n phu ̣ lu ̣c, nô ̣i dung khóa luâ ̣n bao gồ m 3 chương: Chương 1: Cơ sở lı́ luâ ̣n và thực tiễn của viê ̣c vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c môn Đa ̣o đức lớp 4 Chương 2: Vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c môn Đa ̣o đức lớp 4 Chương 3: Thực nghiê ̣m sư pha ̣m
NỘI DUNG Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 1.1. Cơ sở lí luận của việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 1.1.1 Một số vấn đề về phương pháp đề án 1.1.1.1 Khái niệm Thuật ngữ “đề án” (project) với nghĩa phổ thông được hiểu là một dự án, dự thảo hay kế hoạch. Theo từ điển Tiếng Việt (của Giáo sư Bùi Quang Tịnh và Bùi Thị Tuyết Khanh), “đề án” (đa): bản dự thảo về một việc Khái niệm đề án được hiểu là một dự định, một kế hoạch cần được thực hiện nhằm đạt mục tiêu đề ra. Đề án được thực hiện trong những điều kiện xác định và có tính phức hợp, liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau [14]. Dạy học theo đề án (gọi tắt là dạy học đề án) được hiểu là một phương pháp hay một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực tiễn, thực hành. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch đến việc thực hiện đề án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện . Dạy học theo đề án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, có tạo ra sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch, đến việc thực hiện đề án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Làm việc theo nhóm là hình thức cơ bản của dạy học đề án. Học tập dựa trên đề án là một mô hình
học tập khác với hoạt động học tập truyền thống với những bài giảng ngắn, tách biệt và lấy GV làm trung tâm [11,22]. Theo đó các hoạt động học tập được thiết kế một cách cẩn thận, mang tính lâu dài, liên quan đến nhiều lĩnh vực học thuật, lấy HS làm trung tâm và hòa nhập với những vấn đề và thực tiễn của thế giới thực tại. Mục tiêu của một đề án là việc nghiên cứu có chiều sâu về một chủ đề chứ không chỉ là tìm ra những câu trả lời đúng cho những câu hỏi được HS đưa ra. Học sinh cộng tác với bạn trong lớp trong một khoảng thời gian nhất định để giải quyết những vấn đề có thật trong đời sống, theo sát chương trình học và có phạm vi kiến thức liên môn, sau đó là trình bày kết quả công việc của mình với một bạn ngoài nhóm. Cuối cùng có thể trình bày công việc đó dưới hình thức là một buổi thuyết trình sử dụng các phương tiện nghe nhìn, một vở kịch, một bản báo cáo viết tay hoặc một sản phẩm được tạo ra. Những phân tích kể trên của các tác giả nhìn chung coi dạy học theo đề án là một hình thức dạy học vì khi thực hiện một đề án có nhiều PPDH cụ thể được sử dụng. Tuy nhiên khi không phân biệt giữa hình thức và PPDH, tức là hiểu theo nghĩa rộng, các tác giả cũng xem đó là PPDH (PPDH theo đề án - một PPDH phức hợp). Đây là định nghĩa về dạy học theo để án mà chúng tôi sử dụng trong khóa luận này: Dạy học theo đề án là một phương pháp dạy học mà ở đó HS tự tiếp thu tri thức thông qua việc cộng tác học tập, độc lập tư duy giải quyết những đề án (nhiệm vụ) thuộc một chủ đề học tập dưới vai trò hướng dẫn, tư vấn, thúc đẩy và cộng tác của GV. Hình thức làm việc chủ yếu là theo nhóm và cá nhân, kết quả đề án là những sản phẩm có thể giới thiệu được. 1.1.1.2 Các dạng dạy học theo đề án Có nhiều cách phân loại dạy học theo đề án, cụ thể như sau [14]: * Phân loại theo chuyên môn: - Đề án trong môn học: trọng tâm nội dung nằm trong một môn học. - Đề án liên môn: trọng tâm nội dung nằm ở nhiều môn khác nhau. - Đề án ngoài chuyên môn: Là các đề án không phụ thuộc trực tiếp vào các môn học.
* Phân loại theo sự tham gia của người học: - Đề án cho nhóm HS - Đề án cá nhân - Đề án cho một lớp, một khối lớp - Đề án toàn trường * Phân loại theo sự tham gia của GV: - Đề án dưới sự hướng dẫn của một GV - Đề án với sự cộng tác hướng dẫn của nhiều GV * Phân loại theo quỹ thời gian: - Đề án nhỏ: thực hiện trong một giờ học, có thể từ 2 đến 6 giờ học. - Đề án trung bình (ngày đề án): giới hạn là một tuần hoặc 40 giờ học. - Đề án lớn (tuần đề án): giới hạn tối thiểu là một tuần, có thể kéo dài nhiều tuần. * Phân loại theo nhiệm vụ: - Đề án tìm hiểu: là khảo sát thực trạng đối tượng. - Đề án nghiên cứu: nhằm giải quyết các vấn đề, giải thích các hiện tượng, quá trình. - Đề án thực hành (Đề án kiến tạo sản phẩm): trọng tâm là việc tạo ra các sản phẩm vật chất hoặc thực hiện một kế hoạch hành động thực tiễn, nhằm thực hiện những nhiệm vụ như: trang trí, biểu diễn, sáng tác. - Đề án hỗn hợp: là các Đề án có nội dung kết hợp các dạng nêu trên. - Các loại đề án nêu trên không hoàn toàn tách biệt với nhau. Trong những lĩnh vực chuyên môn có thể phân loại các dạng đề án theo đặc thù riêng. Với học sinh tiểu học thì phương pháp đề án mà chúng tôi sử dụng trong bài nghiên cứu này theo cách phân loại theo sự tham gia của người học và theo quỹ thời gian. 1.1.1.3 Các bước tiến hành dạy học theo đề án Dạy học đề án được tiến hành theo 5 bước như sau [11,22] :
Bước 1. Chọn đề tài và xác định mục đích của đề án: Giáo viên và học sinh cùng nhau đề xuất, xác định đề tài và mục đích của đề án.Giáo viên có thể giới thiệu một số hướng đề tài để HS lựa chọn và cụ thể hóa.Trong một số trường hợp, việc đề xuất đề tài có thể từ phía học sinh Bước 2. Xây dựng kế hoạch thực hiện: Trong giai đoạn này học sinh với sự hướng dẫn của giáo viên xây dựng đề cương cũng như kế hoạch cho việc thực hiện đề án. Trong việc xây dựng kế hoạch cần xác định những công việc cần làm, thời gian dự kiến, cách tiến hành, người phụ trách mỗi công việc,… Bước 3. Thực hiện đề án: Các thành viên thực hiện công việc theo kế hoạch đã đề ra cho nhóm và cá nhân. Bước 4. Thu thập kết quả và công bố sản phẩm: Kết quả thực hiện đề án có thể được viết dưới dạng thu hoạch, báo cáo (ví dụ báo cáo kết quả điều tra về tình thực hiện luật lệ giao thông ở địa phương, về thực trạng bảo vệ các công trình công cộng ở địa phương….). Sản phẩm của đề án có thể là tranh, ảnh, mô hình,….để triển lãm, cũng có thể là những sản phẩm phi vật thể như: diễn một vở kịch, một cuộc tuyên truyền, vận động bảo vệ môi trường trong cộng đồng, một cuộc quyên góp tiền, sách vở, đồ dùng ủng hộ nhân dân vùng bão lụt,…Sản phẩm dự án có thể được trình bày giữa các nhóm học sinh, có thể được giới thiệu trong nhà trường hay ngoài xã hội. Bước 5. Đánh giá đề án: GV và HS đánh giá quá trình thực hiện và kết quả cũng như kinh nghiệm đạt được. Từ đó rút ra những kinh nghiệm cho việc thực hiện các đề án tiếp theo. 1.1.1.4 Ưu điể m, hạn chế củ a viê ̣c dạy học theo đề á n Việc dạy học theo đề án có những ưu điểm và hạn chế sau: * Ưu điểm: - Dạy học theo đề án khắc phục được những nhược điểm của PPDH truyền thống là dạy học bình quân (yêu cầu như nhau với mọi HS), khắc phục được tính thụ động học tập của HS, khơi dậy tính tò mò, sự hứng thú trong học tập vì dạy học đề án
được tình huống hóa, hoàn cảnh hóa, gắn lí thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội. - Dạy học đề án còn rèn luyện cho HS năng lực hợp tác; có khả năng phối hợp hoạt động để cùng hoàn thành nhiệm vụ được giao; rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn; phát triển năng lực đánh giá. - Dạy học đề án giúp cho HS (nhóm HS) tự khẳng định được bản thân; rèn luyện phương pháp tự học, tự nghiên cứu; phát triển khả năng giao tiếp; phát triển tư duy sáng tạo, có tác phong làm việc của nhà nghiên cứu khoa học. * Hạn chế: - Dạy học theo đề án không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lý thuyết mang tính trừu tượng, hệ thống cũng như rèn luyện hệ thống kĩ năng cơ bản. - Dạy học theo đề án đòi hỏi nhiều thời gian. Vì vậy dạy học theo đề án không thể thay thế cho phương pháp thuyết trình và luyện tập, mà là hình thức dạy học bổ sung cần thiết cho các phương pháp dạy học truyền thống. - Dạy học theo đề án đòi hỏi phương tiện vật chất và tài chính phù hợp. - Dạy học đề án chẳng những đòi hỏi chuẩn bị công phu mà còn đòi hỏi người dạy và người học hiểu có thói quen phù hợp mới có hiệu quả. - Phương pháp này không hữu ích trong dạy học sinh tính toán giải mã. - Không phải bất kì bài học nào cũng áp dụng được phương pháp này. 1.1.1.5 Yêu cầu sư phạm Khi vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn Đạo đức phải đảm bảo các yêu cầu sau:- Đề tài để xây dựng đề án phải phù hợp với chủ đề bài đạo đức và gắn liền với các vấn đề, tình huống thực tiễn. - Nội dung, mục tiêu đề án phải rõ ràng, cụ thể, dễ thực hiện có tính khả thi - Cách giao nhiệm vụ cần rõ ràng, yêu cầu phải phù hợp với khả năng thực hiện và điều kiện thực tế của học sinh; đặc biệt phải hướng dẫn thực hiện một cách tỉ mỉ.- Nghiệm thu kết quả và đánh giá đề án cần dựa trên sự cố gắng của học sinh, nhóm học sinh. Cần khuyến khích nêu gương những học sinh có cố gắng, nỗ lực hoàn thành đề án của mình.
- Cần tạo cơ hội để tăng cường sự tham gia của học sinh trong đề án, tuy nhiên nhiệm vụ của học sinh phải phù hợp với trình độ và khả năng của các em. 1.1.2 Sự cần thiết của việc vận dụng phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4. Thứ nhất: Việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn đạo đức lớp 4 phát huy mạnh mẽ tính tích cực sáng tạo, khả năng tự học, làm việc nhóm, tự nghiên cứu của học sinh trong quá trình học môn đạo đức. Học sinh có thể học cách tư duy và tranh luận bằng cách giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tế. Khêu gợi ở các em tính tò mò, lòng ham hiểu biết trong học tập và nghiên cứu khoa học. Hình thành các kĩ năng linh hoạt, sáng tạo, nhạy bén cho học sinh. Thứ hai: Trên thực tế phương pháp dạy học theo đề án tạo ra kinh nghiệm học tập, thu hút học sinh vào những đề án và học sinh sẽ dựa vào đó để phát triển và áp dụng các kĩ năng, kiến thức của mình. Đồng thời, tạo môi trường lý tưởng để học sinh thực hành các tri thức đạo đức, rèn các thói quen hành vi đạo đức, bồi dưỡng tình cảm và mở rộng hiểu biết cho học sinh. Thứ ba: Việc vận dụng phương pháp này sẽ hình thành ý thức, trách nhiệm cho học sinh đối với các vấn đề cấp thiết của xã hội như: Ô nhiễm môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, tích cực tham gia các hoạt động nhân đạo…Nhờ đó các em hiểu được một cách sâu sắc bổn phận, trách nhiệm của mình đối với quê hương, đất nước. Cùng với cộng đồng chung tay giải quyết các vấn đề đang cản trở sự phát triển bền vững của đất nước và cuộc sống cộng đồng. 1.1.3 Đặc điểm nhận thức của học sinh lớp 4 Quá trình nhận thức được thể hiện qua các đặc điểm [4,64] : Về tri giác Giai đoạn này học sinh đã biết tìm ra dấu hiệu đặc trung của sự vật; biết phân biệt các sắc thái khác nhau của chi tiết và biết suy luận để nhận biết được bản chất của đối tượng. Vì vậy, các em có thể hoàn toàn trực tiếp quan sát, ghi chép và nêu nhận xét,
nhận định về vấn đề các em được tiếp cận nhờ đó học sinh lĩnh hội nội dung bài học nhẹ nhàng, tự nhiên và hiệu quả Về chú ý Học sinh lớp 4 cùng một lúc không thể chú ý được nhiều đối tượng. Sức tập trung chú ý kéo dài từ 35-40 phút, nên sự chú ý đối với việc thực hiện các nhiệm vụ bên ngoài thường bền vững hơn sự chú ý đối với việc thực hiện các hành động trí tuệ. Vì vậy tổ chức cho học sinh tìm tòi, khám phá tri thức của bài học từ thực tế xung quanh giúp các em them hứng thú với bài học; tránh cảm giác mệt mỏi, chán nản. Về trí nhớ Trí nhớ của học sinh ngày càng tốt hơn. Mặc dù ghi nhớ chủ định ngày càng phát triển nhưng ghi nhớ không chủ định vẫn còn chiếm ưu thế. Các em dễ dàng ghi nhớ các sự vật, sự việc, hiện tượng gây nên những cảm xúc mạnh mẽ. Ngược lại với các vấn đề khó, logic các em gặp nhiều khó khăn để ghi nhớ chúng. Việc tổ chức cho học sinh khám phá tri thức của bài học từ thực tế xung quanh sẽ giúp các em ghi nhớ tốt hơn các tri thức đó. Về tư duy Mặc dù còn mang đậm màu sắc cảm tính nhưng ở lớp 4 tư duy trừu tượng đã bắt đầu phát triển. Học sinh bắt đầu thực hiện các hành động trí tuệ như: phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, mô hình hóa. Nhờ vậy học sinh chuyển từ nhận thức những thuộc tính bên ngoài sự vật, hiện tượng sang nhận thức những thuộc tính, những dấu hiệu bản chất của đối tượng. Đây là điều kiện để các em có thể lĩnh hội các khái niệm khái quát, sơ đẳng về chuẩn mực đạo đức của xã hội; giúp các em hình thành năng lực sáng tạo, tính tích cực, độc lập, chủ động, ham tìm hiểu, ham hiểu biết. 1.2. Cơ sở thực tiễn của việc vận dụng phương pháp đề án vào dạy học môn đạo đức lớp 4 1.2.1 Mục tiêu và nội dung chương trình của môn Đạo đức lớp 4 1.2.1.1 Mục tiêu của môn Đạo đức lớp 4 Môn Đạo đức lớp 4 nhằm giúp học sinh [8, 3]
Về kiế n thứ c Có một số hiểu biết ban đầu về một số chuẩn mực hành vi đạo đức và pháp luật phù hợp với lứa tuổi học sinh lớp 4 trong các mối quan hệ của các em với ông bà, cha me ̣; với các thầ y giáo, cô giáo; với lao đô ̣ng và người lao đô ̣ng; với những người gă ̣p khó khăn, hoa ̣n na ̣n; với mo ̣i người khi giao tiế p; trong viê ̣c giữ gın các công trınh công ̀ ̀ cô ̣ng, bảo vê ̣ môi trường và thực hiê ̣n Luâ ̣t giao thông; trong viê ̣c thực hiê ̣n quyề n đươ ̣c có ý kiế n và bày tỏ ý kiế n; trong viê ̣c tiế t kiê ̣m tiề n của, thời giờ và thực hiê ̣n nhiê ̣m vu ̣ ho ̣c tâ ̣p của bản thân. Về kı ̃ năng Từng bước hình thành các kĩ năng đánh giá, nhận xét của bản thân và những người xung quanh theo chuẩn mực đã học, kĩ năng lựa chọn và thực hiện các hành vi ứng xử phù hợp chuẩn mực trong các quan hệ và tình huố ng và biế t thực hiê ̣n các chuẩ n mực đã ho ̣c trong cuô ̣c số ng hằ ng ngày. Về tı̀ nh cả m, thá i độ - Yêu thương ông bà, cha me ̣; kınh tro ̣ng biế t ơn thầ y giáo, cô giáo và những ́ người lao đô ̣ng; thông cảm với những người gă ̣p khó khăn, hoa ̣n na ̣n; tôn tro ̣ng mo ̣i người khi giao tiế p; - Có ý thức trung thực, vươ ̣t khó trong ho ̣c tâ ̣p, tiế t kiê ̣m trong cuô ̣c số ng. - Có ý thức tôn tro ̣ng các quy đinh về giữ gın các công trı̀nh công cô ̣ng, bảo vê ̣ ̣ ̀ môi trường và thực hiê ̣n luâ ̣t giao thông. 1.2.1.2 Nội dung Chương trình môn Đạo đức lớp 4 Chương trình môn Đạo đức lớp 4 bao gồm 14 bài phản ánh các chuẩn mực, hành vi đạo đức cần thiết, phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ của các em với bản thân, gia đình, nhà trường, cộng đồng và môi trường tự nhiên [8, 4]. Cụ thể như sau: Mối quan hệ Tên bài Quan hệ với bản thân Bài 1: Trung thực trong học tập Bài 2: Vượt khó trong học tập
Bài 3: Biết bày tỏ ý kiến Bài 4: Tiết kiệm tiền của Bài 5: Tiết kiệm thời giờ Quan hệ với gia đình Bài 6: Hiếu thảo với ông bà cha mẹ Quan hệ với nhà trường Bài 7: Biết ơn thầy giáo, cô giáo Quan hệ với cộng đồng, xã hội Bài 8: Yêu lao động Bài 9: Kính trọng, biết ơn người lao động Bài 10: Lịch sự với mọi người Bài 11: Giữ gìn các công trình công cộng Bài 12: Tích cực tham gia các hoạt động nhân đạo Bài 13: Tôn trọng luật lệ an toàn giao thông Quan hệ với môi trường tự nhiên Bài 14: Bảo vệ môi trường Như vậy so với các lớp 1, 2, 3 nội dung chương trình ở lớp 4 mở rộng hơn về mối quan hệ chính vì thế, nếu học sinh được trực tiếp tìm hiểu thực trạng, tiếp cận với thực tế thì các em sẽ chủ động hơn trong việc tiếp thu bài và khắc sâu hơn nội dung bài học và hình thành những hành vi tích cực. 1.3. Thực trạng vâ ̣n du ̣ng phương pháp đề án vào da ̣y ho ̣c môn Đa ̣o đưc lớp 4 ở ́ trường tiểu học Kim Đồng, thành phố Tam Kỳ, Quảng Nam 1.3.1 Mục đích điều tra - Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, việc tìm hiểu và vận dụng phương pháp dạy học đề án trong môn đạo đức có hiệu quả là một việc làm rất cần thiết. - Đánh giá thực trạng vận dụng để làm cơ sở cho việc vận dụng phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 được tiến hành ở Chương 3 Một số vấn đề đặt ra ở đây là:- Nhận thức của giáo viên về phương pháp đề án như thế nào? - Quá trình vận dụng phương pháp dạy học đề án được triển khai ra sao?
- Trong quá trình vận dụng phương pháp này giáo viên còn gặp những khó khăn gì? - Học sinh có hứng thú đối với tiết Đạo đức có vận dụng phương pháp đề án không? 1.3.2 Đối tượng điều tra Trong phạm vi đề tài, đối tượng chúng tôi tiến hành điều tra là những giáo viên hiện nay đang giảng dạy môn Đạo đức lớp 4 của trường Tiểu học Kim Đồng, Tam Kỳ, Quảng Nam 1.3.3 Nội dung điều tra Chúng tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra gồm những câu hỏi xoay quanh các vấn đề vận dụng phương pháp đề án trong môn Đạo đức lớp 4. - Nhận thức của GV về phương pháp đề án - Mức độ quan tâm của GV đến phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 - Mức độ sử dụng các phương pháp trong dạy học môn Đạo đức. - Sự cần thiết của phương pháp đề án trong dạy học môn Đạo đức lớp 4. - Vai trò, ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp đề án trong dạy học Đạo đức - Những yếu tố ảnh hưởng đền hiệu quả sử dụng PPĐA 1.3.4 Phương pháp điều tra. Nhằm đạt được mục đích điều tra đề ra, chúng tôi kết hợp sử dụng các phương pháp sau: An két (phiếu điều tra): Chúng tôi tiến hành điều tra các nội dung đã soạn thảo trên địa bàn đã nêu với tổng số phiếu phát ra là 7, số phiếu thu vào là 7 phiếu. Quan sát: Với mục đích tìm hiểu nội dung phục vụ cho đề tài nghiên cứu. Chúng tôi quan sát quá trình giảng dạy của giáo viên, hoạt động của học sinh và một số hoạt động có liên quan của giáo viên trên lớp nhằm đảm bảo tính chính xác và khách quan cho kết quả điều tra. Phỏng vấn: Chúng tôi đã sử dụng phương pháp này nhằm thu thập những ý kiến của giáo viên về việc sử dụng phương pháp điều tra nhằm bổ sung cho vấn đề nghiên cứu.