Khóa luận tốt nghiệp đại học: Thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:152

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp đại học "Thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4; Thiết kế và vận dụng hệ thống trò chơi học tập và vận dụng vào dạy học môn Đạo đức lớp 4; Thực nghiệm sư phạm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp đại học: Thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- TRẦN THỊ TUYẾT MAI THIẾT KẾ TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4 KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Quảng Nam, tháng 05 năm 2018
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUẢNG NAM KHOA TIỂU HỌC – MẦM NON ---------- KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Tên đề tài: THIẾT KẾ TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4 Sinh viên thực hiện Trần Thị Tuyết Mai MSSV: 2114010530 CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC TIỂU HỌC KHÓA 2014 – 2018 Cán bộ hướng dẫn Th.S Dương Thị Thu Thảo MSCB: 1136 Quảng Nam, tháng 05 năm 2018
Để hoàn thành khóa luận này, tôi đã nhận được rất nhiều sự quan tâm, giúp đỡ, học hỏi nhiều kinh nghiệm từ các thầy cô giáo ở trường Đại học cũng như ở trường Tiểu học và bạn bè cùng khóa. Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành và sâu sắc đến cô giáo – Th.S Dương Thị Thu Thảo, giảng viên khoa Tiểu học – Mầm non, đã hướng dẫn và giúp đỡ tôi hết sức tận tình trong quá trình hoàn thành khóa luận. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy – cô giáo khoa Tiểu học – Mầm non Trường Đại học Quảng Nam đã dạy dỗ và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành khóa luận. Tôi xin chân thành cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các em học sinh Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam. Cuối cùng, tôi xin được cảm ơn người thân và bạn bè đã luôn ủng hộ và tin tưởng tôi trong suốt thời gian qua. Mặc dù đã cố gắng và nỗ lực hết mình nhưng với khả năng có hạn của bản thân, tôi chắc rằng đề tài của mình vẫn còn nhiều thiếu sót. Chính vì thế, tôi rất mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của thầy cô và các bạn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tam Kỳ, tháng 5 năm 2018 Sinh viên: Trần Thị Tuyết Mai
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng chúng tôi, các số liệu và kết quả nghiên cứu nêu trong bài khóa luận là trung thực, được các đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ một công trình nào khác. Sinh viên Trần Thị Tuyết Mai
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 3 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu ................................................................................. 4 7. Dự kiến đóng góp của đề tài .............................................................................. 5 8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 6 9. Cấu trúc đề tài .................................................................................................... 6 PHẦN NỘI DUNG ................................................................................................ 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4 ......................... 7 1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................. 7 1.2. Một số vấn đề lí luận về thiết kế trò chơi học tập ........................................... 9 1.3. Một số vấn đề về môn Đạo đức lớp 4 ........................................................... 17 1.4. Đặc điểm tâm lí học sinh lớp 4, 5 ................................................................. 19 1.5. Thực trạng thiết kế và vận dụng trò chơi học tập trong dạy học Đạo đức lớp 4 ở trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi ( Thành phố Tam Kỳ) ............................ 23 Tiểu kết chương 1................................................................................................. 44 CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ VÀ VẬN DỤNG HỆ THỐNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4.................................................... 45 2.1. Nguyên tắc thiết kế và vận dụng trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 ...................................................................................................................... 45 2.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ............................................................ 45 2.2.2. Nguyên tắc phát huy tính tích cực học tập của học sinh ............................ 45 2.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thi đua giữa các cá nhân và giữa các đội chơi .. 46 2.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính vừa sức và an toàn............................................. 46
2.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................... 47 2.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống............................................................. 47 2.2. Quy trình thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 ......... 47 2.2.1. Quy trình thiết kế trò chơi học tập ............................................................. 47 2.2.2. Áp dụng quy trình để thiết kế trò chơi học tập .......................................... 49 2.3. Thiết kế hệ thống trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 ......... 52 2.3.1. Hệ thống trò chơi khởi động. ..................................................................... 52 2.3.2. Hệ thống trò chơi phát triển nội dung bài. ................................................. 58 2.3.3. Hệ thống trò chơi củng cố. ......................................................................... 64 2.4. Vận dụng hệ thống trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 ....... 69 Tiểu kết chương 2................................................................................................. 79 CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ........................................................ 80 3.1. Mô tả thực nghiệm sư phạm.......................................................................... 80 3.2. Tổ chức thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 81 3.3. Kết luận về kết quả thực nghiệm................................................................... 87 Tiểu kết chương 3................................................................................................. 88 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................. 89 1. Kết luận ............................................................................................................ 89 2. Kiến nghị ......................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 92 PHỤ LỤC ................................................................................................................
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT TỪ VIẾT TẮT GIẢI THÍCH 1 ĐC Đối chứng 2 GV Giáo viên 3 HS Học sinh 4 KQ Kết quả 5 ND Nội dung 6 NXB Nhà xuất bản 7 SL Số lượng 8 STT Số thứ tự 9 SGK Sách giáo khoa 10 SGV Sách giáo viên 11 TB Trung bình 12 TC Trò chơi 13 TCHT Trò chơi học tập 14 TL Tỉ lệ 15 TN Thực nghiệm 16 TP Thành phố
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Tên Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Đánh giá của GV về vai trò và tầm quan trọng của 26 TCHT trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 2 Bảng 1.2 Đánh giá của GV về sự cần thiết của việc thiết kế 27 TCHT trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 3 Bảng 1.3 Đánh giá của GV về tác dụng của TCHT trong dạy 28 học môn Đạo đức lớp 4 4 Bảng 1.4 Mức độ thiết kế TCHT trong dạy học môn Đạo 29 đức lớp 4 5 Bảng 1.5 Mức độ vận dụng TCHT trong tiết Đạo đức lớp 4 30 6 Bảng 1.6 Các hình thức tổ chức TCHT thường vận dụng 31 trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 của GV 7 Bảng 1.7 Thời điểm thường tổ chức TCHT trong tiết Đạo 32 đức lớp 4 8 Bảng 1.8 Hình thức thưởng – phạt GV thường sử dụng cuối 33 trò chơi 9 Bảng 1.9 Những trò chơi GV thường tổ chức trong dạy học 33 môn Đạo đức lớp 4 10 Bảng 1.10 Các nguồn trò chơi được GV sử dụng trong tiết 34 Đạo đức lớp 4 11 Bảng 1.11 Những khó khăn thường gặp trong quá trình thiết 35 kế và vận dụng TCHT trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 12 Bảng 1.12 Mức độ hứng thú học môn Đạo đức của HS lớp 4 36 13 Bảng 1.13 Mức độ hứng thú khi tham gia trò chơi của HS 37 trong tiết Đạo đức lớp 4 14 Bảng 1.14 Tác dụng của TCHT trong tiết Đạo đức lớp 4 38 15 Bảng 1.15 Mức độ tham gia trò chơi của HS trong tiết Đạo 39 đức lớp 4
16 Bảng 1.16 Thời điểm thích được tham gia trò chơi trong tiết 40 Đạo đức của HS 17 Bảng 1.17 Hình thức tham gia trò chơi 40 18 Bảng 1.18 Hình thức thưởng – phạt HS thích sau khi kết thúc 41 TC 19 Bảng 1.19 Các trò chơi HS thường được tham gia trong tiết 42 Đạo đức lớp 4 20 Bảng 3.1 Đánh giá mức độ hứng thú của học sinh đối với 82 tiết học Đạo đức 21 Bảng 3.2 Mức độ hiểu bài của HS qua tiết học Đạo đức 83 22 Bảng 3.3 Đánh giá của HS về không khí tiết học Đạo đức 84 23 Bảng 3.4 Mức độ hứng thú của HS đối với tiết Đạo đức có 85 tổ chức TCHT 24 Bảng 3.5 Mong muốn được tham gia trò chơi đã được tổ 86 chức trong tiết Đạo đức của HS 25 Bảng 3.6 Mong muốn được học các tiết tương tự 86 26 Bảng 3.7 Vị trí HS mong muốn khi tham gia TCHT trong 87 tiết Đạo đức
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ STT Tên Nội dung Trang 1 Biểu đồ 1.1 Đánh giá của GV về vai trò và tầm quan trọng 26 của TCHT trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 2 Biểu đồ 1.2 Đánh giá của GV về sự cần thiết của việc thiết kế 27 TCHT trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 3 Biểu đồ 1.4 Mức độ thiết kế TCHT trong dạy học môn Đạo 29 đức lớp 4 4 Biểu đồ 1.5 Mức độ vận dụng TCHT trong tiết Đạo đức lớp 4 30 5 Biểu đồ 1.6 Các hình thức tổ chức TCHT thường vận dụng 31 trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 của GV 6 Biểu đồ 1.7 Thời điểm thường tổ chức TCHT trong tiết Đạo 32 đức lớp 4 7 Biểu đồ 1.12 Mức độ hứng thú học môn Đạo đức của HS lớp 4 36 8 Biểu đồ 1.13 Mức độ hứng thú khi tham gia trò chơi của HS 37 trong tiết Đạo đức lớp 4 9 Biểu đồ 1.14 Tác dụng của TCHT trong tiết Đạo đức lớp 4 38 10 Biểu đồ 1.15 Mức độ tham gia trò chơi của HS trong tiết Đạo 39 đức lớp 4 11 Biểu đồ 1.16 Thời điểm thích được tham gia trò chơi trong tiết 40 Đạo đức của HS 12 Biểu đồ 1.17 Hình thức tham gia trò chơi 41 13 Biểu đồ 1.19 Các trò chơi HS thường được tham gia trong tiết 42 Đạo đức lớp 4 14 Biểu đồ 3.1 Đánh giá mức độ hứng thú của học sinh đối với 83 tiết học Đạo đức 15 Biểu đồ 3.2 Mức độ hiểu bài của HS qua tiết học Đạo đức 84 16 Biểu đồ 3.3 Đánh giá của HS về không khí tiết học Đạo đức 85
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong xu thế hội nhập toàn cầu hiện nay, giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ đang là mối quan tâm hàng đầu của nhiều quốc gia. Vai trò, tầm quan trọng của giáo dục đạo đức từ xưa đến nay đã được nhiều nhà giáo dục, nhà triết gia, học giả quan tâm. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đạo đức như gốc của cây, ngọn nguồn của sông suối, sức mạnh của con người, có sức mạnh mới gánh được nặng và đi xa được”. Chính vì vậy, giáo dục đạo đức cho mọi người là việc làm có tầm quan trọng đặc biệt và rất cần thiết, vì đạo đức không tự có, nó chỉ được hình thành qua con đường giáo dục và tự giáo dục. Trong sự phát triển nền giáo dục của mỗi nước, ngoài việc cập nhật các thông tin khoa học, công nghệ vào nhà trường, còn cần phải quan tâm đến định hướng giáo dục giá trị đạo đức và nhân văn cho thế hệ trẻ. “Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”. Đó là sự khẳng định vai trò, vị trí của trẻ em: Công dân – chủ nhân tương lai của đất nước – lớp người kế tục xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Do đó, trẻ em phải được quan tâm giáo dục toàn diện và được hưởng một nền giáo dục đầy đủ với điều kiện tốt nhất hiện có. Để đáp ứng các yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, yêu cầu hội nhập và phát triển hiện nay, Luật Giáo dục năm 2009 đã xác định mục tiêu của giáo dục Tiểu học: “Nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở” (Điều 23). Giáo dục Tiểu học đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển tiếp theo của trẻ em, hướng vào mục tiêu chung: Đào tạo đội ngũ người lao động năng động, sáng tạo, có khả năng thích ứng cao, sức khỏe bền bỉ, dẻo dai, tự tin, trung thực và thăng tiến. Điều đó đòi hỏi sự chuyển biến về chất trong phương pháp dạy học từ dạy kiến thức sang dạy phương pháp học (tự học, tự nghiên cứu), từ dạy học thụ động sang dạy học tích cực nhằm đào tạo con người năng động, sáng tạo, có khả năng thích ứng cao trước mọi biến động của xã hội. Trong những năm gần đây, cấp Tiểu học đã và đang thực hiện phong trào đổi mới phương pháp và các hình thức tổ chức dạy học sao cho việc giảng dạy được tự nhiên và chất lượng hơn. Điều đó 1
đòi hỏi mỗi giáo viên phải tìm tòi những phương pháp hay nhất, những con đường ngắn nhất, hiệu quả nhất giúp học sinh chiếm lĩnh được tri thức. Một trong những phương pháp dạy học theo xu hướng hiện nay được khuyến khích lựa chọn trong bất cứ các môn học là phương pháp tổ chức trò chơi học tập. Trò chơi học tập là hoạt động rất quen thuộc, gần gũi với con người. Bất cứ ai trong cuộc đời cũng đã từng tham gia các trò chơi. Trò chơi là một loại hình hoạt động sống của con người, ngoài mang tính chất vui chơi, giải trí, trò chơi còn có ý nghĩa giáo dục rất lớn đối với con người vì có chứa đựng chủ đề, nội dung nhất định, có những quy chế nhất định mà người chơi phải tuân thủ. Trò chơi có ý nghĩa đặc biệt đối với trẻ em. Đúng như AM-go-rơ-ki đã nhận xét: “Trò chơi là con đường để trẻ em nhận thức thế giới, là nơi chúng đang sống và là cái chúng nhận thấy cần phải thay đổi”. Cùng với học, chơi là nhu cầu không thể thiếu được của học sinh Tiểu học, dù không còn là hoạt động chủ đạo song vui chơi vẫn giữ một vai trò rất quan trọng trong hoạt động sống của trẻ, vẫn có ý nghĩa lớn lao đối với trẻ. Lý luận và thực tiễn đã chứng tỏ: Nếu biết tổ chức cho trẻ vui chơi một cách hợp lí, đúng đắn thì đều mang lại hiệu quả giáo dục. Qua trò chơi, các em không những được phát triển về trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ mà còn được hình thành nhiều phẩm chất và hành vi đạo đức. Chính vì vậy, tổ chức trò chơi được sử dụng là một phương pháp quan trọng trong dạy học đạo đức. Thực tiễn, trong dạy học Đạo đức, giáo viên có vận dụng phương pháp trò chơi học tập nhưng nguồn trò chơi chủ yếu có sẵn, giáo viên chưa có sự đầu tư xây dựng trò chơi để vận dụng vào dạy học, nên phần lớn các trò chơi được sử dụng đều rất quen thuộc, sức hấp dẫn chưa cao, chưa phát huy hết hiệu quả của phương pháp dạy học này. Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi đã quyết định chọn đề tài “Thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4” làm đề tài nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Thiết kế hệ thống trò chơi học tập và các hoạt động dạy học vận dụng phương pháp trò chơi học tập, vận dụng vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 nhằm 2
góp phần tạo hứng thú cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học và giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4. 3.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình dạy học môn Đạo đức lớp 4. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, đề tài có nhiệm vụ: - Tìm hiểu cơ sở lý luận liên quan đến việc thiết kế và sử dụng trò chơi học tập trong dạy học Đạo đức. - Nghiên cứu, tìm hiểu thực trạng thiết kế và sử dụng trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 ở trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, thành phố Tam Kỳ. - Thiết kế hệ thống trò chơi học tập và đề xuất cách vận dụng trò chơi học tập trong dạy học Đạo đức 4. - Tiến hành thực nghiệm dạy học một số tiết môn Đạo đức lớp 4 có sử dụng phương pháp trò chơi học tập để đánh giá, tổng hợp kết quả nghiên cứu, rút ra kết luận, đề xuất kiến nghị. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu tài liệu: đọc tài liệu liên quan đến đề tài (giáo trình, sách giáo khoa, sách tham khảo, tạp chí nghiên cứu giáo dục.…), phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức làm luận cứ cho đề tài. 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1. Phương pháp quan sát Dự giờ các tiết dạy của giáo viên để quan sát việc vận dụng phương pháp Trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4 tại trường Tiểu học, làm cơ sở để thiết kế hệ thống trò chơi và vận dụng vào tiết dạy. 3
5.2.2. Phương pháp điều tra, khảo sát Sử dụng phiếu điều tra dành cho giáo viên và học sinh nhằm thu thập thông tin về thực trạng thiết kế và vận dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức. 5.2.3. Phương pháp phỏng vấn Trực tiếp phỏng vấn giáo viên để tìm hiểu thông tin về nhận thức, thái độ của cá nhân họ đối với vấn đề được nói đến. 5.2.4. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia Tham khảo ý kiến của các chuyên gia, các giảng viên, các giáo viên có kinh nghiệm để có định hướng đúng đắn trong quá trình nghiên cứu, góp phần hoàn thiện nội dung nghiên cứu. 5.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm Sử dụng một số trò chơi thiết kế trong một số tiết dạy thực nghiệm để kiểm chứng hiệu quả của các trò chơi cũng như hứng thú học tập của học sinh và hiệu quả của tiết dạy. 5.3. Phương pháp thống kê toán học Phân tích, xử lý các số liệu từ kết quả điều tra thực trạng và thực nghiệm, đánh giá số liệu biểu thị kết quả bằng các bảng biểu, biểu đồ. 6. Lịch sử vấn đề nghiên cứu Trên thế giới, trò chơi học tập không phải là một đề tài nghiên cứu mới mẻ. Đã có rất nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo dục quan tâm đến vấn đề này. Trên thế giới, vào cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, các nhà nghiên cứu Phreben (Đức), M.Mentori (Ý) đã có ý tưởng trò chơi với dạy trẻ học, dùng trò chơi làm phương tiện dạy học. Về sau, ý tưởng đó được tiếp tục phản ánh trong hàng loạt công trình nghiên cứu của các nhà giáo dục Liên Xô: A.P.Radina, A.P.Vsova, A.Navanhesova, A.L.Sovolia. Đến những năm 40 của thế kỉ XX, các cộng sự và học trò của L.X.Vưgotxki, B.Đ.Êconhin, A.V.Zaparogiet, A.N.Leônchiep đã thực hiện hàng loạt nghiên cứu về hoạt động chơi của học sinh nhỏ. Ở Việt Nam, trong quá trình đổi mới về nội dung và phương pháp dạy học, có nhiều nhà giáo dục đã nghiên cứu, tìm tòi, thiết kế nên các trò chơi nhằm 4
giáo dục toàn diện, tạo hứng thú cho các em như tác phẩm “Trò chơi của trẻ em” của PGS.TS Nguyễn Ánh Tuyết đã giới thiệu khái niệm chơi, đồ chơi, vai trò, sự phân loại và tác dụng của trò chơi đối với sự phát triển toàn diện của trẻ; hay cuốn “150 trò chơi thiếu nhi” của Bùi Sĩ Tụng, Trần Quang Đức (đồng chủ biên)… Trong lĩnh vực giáo dục Tiểu học, một số nghiên cứu gần đây đã đề cập đến vấn đề vận dụng phương pháp trò chơi học tập vào dạy học. Chẳng hạn như: “Tổ chức hoạt động vui chơi ở Tiểu học nhằm phát triển tâm lực, trí lực, thể lực cho học sinh Tiểu học” của Hà Nhật Thăng (chủ biên), Giáo trình “Đạo đức và phương pháp giáo dục Đạo đức” của Lưu Thu Thủy và Nguyễn Hữu Hợp đã đề cập đến trò chơi với tư cách là một trong các phương pháp dạy học môn Đạo đức trong trường Tiểu học… Sáng kiến kinh nghiệm của một số tác giả cũng đề cập đến vận dụng phương pháp trò chơi trong dạy học như: “Tổ chức trò chơi học tập trong giờ Đạo đức lớp 3” (2014) của Nguyễn Thị Lài, “Đổi mới giảng dạy tiết 2 môn Đạo đức qua trò chơi sắm vai” của Trần Hồng Vân (Trường Tiểu học Cát Linh – Đống Đa – Hà nội), “Bước đầu tìm hểu thực trạng về việc sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 3” của Vũ Thị Na (Trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 2) Tóm lại, có nhiều tác giả nghiên cứu về thiết kế trò chơi học tập và vận dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học. Ở các tài lệu này thì các tác giả đã đề cập đến vai trò của trò chơi, đưa ra những hoạt động vui chơi nhưng hiện tại, vẫn chưa có tác giả nào nghiên cứu về đề tài “Thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4”. 7. Dự kiến đóng góp của đề tài - Tổng quan lí luận về phương pháp trò chơi học tập và một số vấn đề về thiết kế trò chơi học tập trong dạy học Đạo đức lớp 4. - Đánh giá được thực trạng thiết kế và vận dụng trò chơi học tập trong dạy học Đạo đức lớp 4 tại trường Tiểu học Kim Đồng (thành phố Tam Kỳ). - Thiết kế được hệ thống trò chơi học tập và đề xuất cách vận dụng vào dạy học môn Đạo đức lớp 4 nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và giáo dục đạo đức cho học sinh. 5
8. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Phương pháp trò chơi học tập trong môn Đạo đức lớp 4. Thiết kế và vận dụng trò chơi học tập trong dạy học Đạo đức lớp 4 tại trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi (Thành phố Tam Kỳ). 9. Cấu trúc đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, đề tài có cấu trúc gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc thiết kế trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức lớp 4. Chương 2: Thiết kế và vận dụng hệ thống trò chơi học tập và vận dụng vào dạy học môn Đạo đức lớp 4. Chương 3: Thực nghiệm sư phạm. 6
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THIẾT KẾ TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC LỚP 4 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Trò chơi Theo Karin Hamman (1 nhà tâm lí học Đức) và Christna Wakhend (1 nhà giáo dục học Đức) thì “Cũng giống như cuộc sống và tình yêu, vui chơi là một khái niệm không thể định nghĩa được vì nó là một quá trình, mà đã là một quá trình thì nó luôn sôi động, luôn luôn thay đổi và phát triển”. Còn Huizinga lại miêu tả “Vui chơi là một chức năng văn hóa, là một trong những nền tảng của nền văn minh có tính chất toàn cầu và hòa nhập trong cuộc sống của con người cũng như loài vật. Vì vậy, vui chơi là trọng tâm không những cho trẻ em mà còn cho người lớn và cả xã hội mà chúng ta đang sống”. Nếu vui chơi là một thuật ngữ chỉ một dạng hoạt động giải trí tự nguyện của con người, tạo sự sảng khoái, thư giãn về thần kinh, tâm lí thì trò chơi là sự vui chơi có nội dung, có tổ chức của nhiều người, có quy định luật lệ. Ở nhiều góc độ khác nhau, trò chơi được định nghĩa riêng, có thể là một hoạt động tự nhiên để thỏa mãn nhu cầu giải trí của con người hay là một phương pháp thực hành hiệu nghiệm đối với việc hình thành nhân cách và trí lực cho trẻ em… Theo quan điểm của Hà Nhật Thăng: “Trò chơi là một hoạt động vui chơi hay là một chủ đề, một nội dung nhất định và có những quy định mà người chơi phải tuân thủ”. [9;6] Trò chơi là một hoạt động của con người nhằm mục đích chủ yếu là vui chơi giải trí, thư giãn sau những giờ làm việc căng thẳng. Qua trò chơi, người chơi có thể được rèn luyện về thể lực,rèn luyện về các giác quan, tạo cơ hội giao lưu với bạn bè, đồng đội trong nhóm, tổ - Theo tác giả Dương Trúc Quỳnh. Từ những quan điểm trên, chúng tôi cho rằng, trò chơi là một phương pháp tổ chức cho học sinh chơi bằng cách thực hiện những hành động, những thái độ, những việc làm phù hợp với các chuẩn mực, hành vi đạo đức. 7
1.1.2. Trò chơi học tập Trò chơi học tập được hiểu đơn giản là các trò chơi có nội dung gắn với các hoạt động học tập của học sinh nhằm giúp học sinh học tập trên lớp được hứng thú, vui vẻ hơn. [8;49] Trò chơi học tập là loại hình trò chơi có luật tiêu biểu, khi tham gia vào trò chơi này, trẻ gián tiếp giải quyết các nhiệm vụ: củng cố, chính xác hóa các biểu tượng, phát triển ngôn ngữ và hình thành biểu tượng mới. Đúc kết từ những khái niệm trên, chúng tôi định nghĩa rằng trò chơi học tập loại trò chơi có nội dung tri thức gắn với nội dung bài học nhằm giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm của bản thân để chơi và học. Đây là hoạt động có tác dụng cả về mặt rèn luyện trí tuệ lẫn thể chất và các phẩm chất đạo đức. 1.1.3. Hệ thống trò chơi học tập trong dạy học môn Đạo đức Hệ thống là tập hợp gồm nhiều phần tử, có các mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau và cùng hoạt động hướng tới một mục đích chung. [20;24] Hệ thống trò chơi học tập là tập hợp gồm nhiều trò chơi học tập được xây dựng trong một bài học, một môn học nào đó có mối quan hệ với nhau, cùng nhau hoạt động hướng đến mục đích chung là cung cấp các kiến thức, hình thành kỹ năng, thái độ cho trẻ qua các bài học tương ứng. Cũng như trong các môn học khác, trò chơi học tập trong môn Đạo đức cũng có nhiều cách phân thành nhiều hệ thống khác nhau: * Xét theo tính chất hoạt động của trò chơi: trò chơi Đạo đức có thể phân thành hệ thống: - Trò chơi trí tuệ: Đây là trò chơi hoàn toàn dựa trên cơ sở hoạt động sáng tạo của các em. Nội dung trò chơi là sự thi đấu về một hoạt động trí tuệ nào đó: Sự nhanh trí, trí nhớ, khả năng tư duy, sức tưởng tượng sáng tạo, các hoạt động phát minh. Trò chơi trí tuệ bao gồm các thể loại như: Giải đố, vẽ, ghép hình, ô chữ,…Trò chơi trí tuệ thuộc trò chơi có luật có tác dụng thúc đẩy hoạt động của trẻ. - Trò chơi trí tuệ kết hợp với vận động: Loại trò chơi này học sinh không chỉ huy động bộ não làm việc mà cũng dự vào sức lực để thể hiện như chạy, 8
nhảy, giơ tay,…để thực hiện trò chơi. Khi chơi, trẻ được phát triển cả trí tuệ lẫn thể chất. Ví dụ như trò chơi tiếp sức, hái hoa dâng chủ, bắt bóng,… * Xét theo tiến trình của tiết học: trò chơi Đạo đức được phân thành hệ thống: - Trò chơi khởi động. - Trò chơi phát triển nội dung bài. - Trò chơi củng cố. * Theo các chuẩn mực hành vi trong các mối quan hệ của môn Đạo đức lớp 4: có hệ thống trò chơi: - Những trò chơi có nội dung “Quan hệ với bản thân”. - Những trò chơi có nội dung “Quan hệ với gia đình”. - Những trò chơi có nội dung “Quan hệ với nhà trường”. - Những trò chơi có nội dung “Quan hệ với cộng đồng, xã hội”. - Những trò chơi có nội dung “Quan hệ với môi trường tự nhiên”. 1.1.4. Phương pháp trò chơi học tập Phương pháp trò chơi học tập là phương pháp tổ chức cho học sinh thực hiện những thao tác, hành động phù hợp với bài học đạo đức thông qua trò chơi nào đó [9;126]. Phương pháp trò chơi học tập là phương pháp dạy học thông qua tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh được hoạt động bằng cách tự chơi trò chơi, trong đó, mục đích của trò chơi là chuyển tải mục tiêu của bài học. 1.2. Một số vấn đề lí luận về thiết kế trò chơi học tập 1.2.1. Tác dụng của trò chơi học tập Cùng với học, chơi là hoạt động không thể thiếu được của học sinh Tiểu học. Dù không còn là hoạt động chủ đạo, song vui chơi vẫn giữ một vai trò rất quan trọng trong hoạt động sống của trẻ, vẫn có một vai trò lớn lao đối với trẻ. Lý luận và thực tiễn đã chứng tỏ rằng: nếu biết tổ chức cho trẻ vui chơi một cách hợp lí, đúng đắn thì đều mang lại hiệu quả giáo dục. Qua trò chơi, trẻ không những được phát triển về các mặt trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ mà còn được hình thành nhiều phẩm chất đạo đức tốt và hành vi đạo đức đúng chuẩn mực. Chính vì 9
vậy, trò chơi được sử dụng trong tiết học Đạo đức như là một phương pháp dạy học quan trọng để vừa giáo dục hành vi đạo đức cho học sinh, vừa kích thích hứng thú học tập của học sinh. Trong một tiết học Đạo đức, việc tổ chức cho học sinh chơi vào bất cứ thành phần nào của bài học đều rất quan trọng vì các lí do: Làm thay đổi hình thức học tập; làm không khí lớp học được thoải mái và dễ chịu hơn; làm quá trình học trở thành một hình thức vui chơi hấp dẫn; học sinh thấy vui, nhanh nhẹn và thoải mái hơn; học sinh tiếp thu tích cực và tự giác hơn; học sinh được củng cố và hệ thống hóa kiến thức. Do đó, trò chơi học tập mang lại những tác dụng sau: - Nội dung trò chơi sẽ minh họa một cách sinh động cho các mẫu hành vi đạo đức. Nhờ vậy, những hành vi này sẽ tạo được biểu tượng rõ rệt ở học sinh, giúp các em ghi nhớ dễ dàng và lâu bền. - Trò chơi trong học tập là một sân chơi trí tuệ. Qua trò chơi, học sinh được luyện tập những kĩ năng, những thao tác hành vi đạo đức giúp các em thể hiện được hành vi một cách đúng đắn, tự nhiên. - Học sinh có cơ hội để thể nghệm một cách tự nhiên, hào hứng những chuẩn mực hành vi đạo đức đã học. Chính nhờ sự thể nghiệm này, sẽ hình thành được ở học sinh những niềm tin về những chuẩn mực hành vi đạo đức đã học, tạo ra động cơ bên trong cho những hành vi ứng xử trong cuộc sống. - Học sinh sẽ được rèn luyện khả năng quyết định lựa chọn cho mình cách ứng xử đúng đắn, phù hợp trong tình huống. - Học sinh được hình thành năng lực quan sát, được rèn luyện kỹ năng nhận xét, đánh giá hành vi của người khác là phù hợp hay không phù hợp với chuẩn mực đạo đức xã hội. - Bằng trò chơi, việc luyện tập hành vi đạo đức được tiến hành một cách nhẹ nhàng, sinh động, hào hứng, không khô khan, nhàm chán. Học sinh được lôi cuốn vào quá trình luyện tập một cách tự nhiên, hứng thú và có tinh thần trách nhiệm. 1.2.2. Thiết kế trò chơi học tập 1.2.2.1. Các tiêu chí của một trò chơi 10