Môc Lôc
PhÇn më §Çu .................................................. ........................................ .........1
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi .................................. .................................................1
.……… ………………………………………………… Ph¹m vi nghiªn cøu .3
1. 2. 3. ……………………………………………………… NhiÖm vô nghiªn cøu . ...3
…………………………………… C¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 4
5. 4. ý ………… nghÜa lý luËn, thùc tiÔn vµ ®iÓm míi vÒ khoa häc c ña luËn v¨n ...4
6. ………………………………………………………… Bè côc cña luËn v¨n ..5
Ch−¬ng 1: C¸c ®Æc ®iÓm cña ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn
ViÖt nam tõ thÕ kû X ®Õn thÕ kû XV
n Lª (tr−íc thÕ kû XI)..6 7 .9
……………………………………………………… ……………………………………………………… phong kiÕn ë ViÖt
................................................... 6 1.1. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi c¸c triÒu ®¹i Ng«, §inh, TiÒ 1.1.1. Thùc tr¹ng ph¸p luËt 1.1.2. H×nh thøc ph¸p luËt 1.1.3. ViÖc ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù cña ®Õ chÕ Trung Hoa Nam thêi kú nµy....................................
................................................... ………………………………
...................................................
………………………………… ...................................................
...................................................
……………………………………………………………… …………………………………………
…………………………………… ………………………………………………… …………………………………………………
..………………………………… ………… ....9 .10 1.2. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu Lý (1009-1225) 1.2.1. VÒ gi¸ trÞ cña ph¸p luËt h×nh ............. .......11 1.2.2. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù ..11 1.2.2.1. X©y dùng bé luËt thµnh v¨n ®Ç tiªn....... .11 1.2.2.2. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®¬n hµnh-c¸c ®¹o, c hiÕu, lÖnh...............................11 1.2.3. Nh÷ng quy ®Þnh chñ yÕu trong ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu Lý...................14 1.2.3.1. Mét sè nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt h×n h sù........................................14 1.2.3.2. H×nh ph¹t................................ ................ 15 1.2.3.3. Téi ph¹m .. 16 1.2.4. Quy ®Þnh vÒ tha miÔn h×nh ph¹t ...16 1.2.5. Sù lÜnh héi cña ph¸p luËt trung Hoa phong k iÕn ..........................................17 …………………………… 1.3. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu TrÇn (1225-1400) ...18 ………………………………… 1.3.1. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù ...18 1.3.2. Nh÷ng quy ®Þnh chñ yÕu cña ph¸p luËt h×nh s ù d−íi triÒu TrÇn...................20 1.3.2.1. Mét sè nguyªn t¾c h×nh sù c¬ b¶n ....20 1.3.2.2. Quy ®Þnh vÒ h×nh ph¹t ...21 1.3.2.3. Quy ®Þnh vÒ téi ph¹m ....22 1.4. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu Hå .23
KÕt luËn ch−¬ng 1 …………………………………………………………… 25
1
Ch−¬ng 2 : C¸c ®Æc ®iÓm cña ph¸p luËt h×nh sù phon g kiÕn
ViÖt nam tõ thÕ kû XV ®Õn thÕ kû XIX
iÒu HËu Lª(1428-1788) …………………………………… −íi triÒu HËu Lª
……………………………………
…...............................................26 2.1. Ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam d−íi tr 2.1.1. VÒ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt 2.1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh sù d 2.1.2.1. VÊn ®Ò vÒ hiÖu lùc cña ®¹o luËt h×nh sù 2.1.2.2. Nh÷ng nguyªn t¾c h×nh sù chñ ®¹o 2.1.2.3. VÒ téi ph¹m 2.1.2.4. HÖ thèng h×nh ph¹t 2.1.2.5. QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t 2.2. Ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam d−íi tr 2.2.1. VÒ hiÖu lùc cña ®¹o luËt h×nh sù 2.2.2. C¸c nguyªn t¾c cña ph¸p lu¹t h×nh sù 2.2.3. VÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù 2.2.4. VÒ téi ph¹m 2.2.4.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i téi ph¹m 2.2.4.2. VÊn ®Ò lçi cña téi ph¹m 2.2.4.3. C¸c giai ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m 2.2.4.4. VÒ ®ång ph¹m 2.2.5. HÖ thèng h×nh ph¹t 2.2.5.1. Ngò h×nh 2.2.5.2. c¸c h×nh ph¹t kh¸c ngoµi ngò h×nh 2.2.6. VÊn ®Ò quyÕt ®Þnh h×nh phat ...…. 26 28 ….. ………… ... 31 ……………………………… ... 31 …………………………………… .. 32 …………………………………………………………… .. 36 …………………………………………………… .. .40 ………………………………………………… .... 43 45 …. iÒu NguyÔn tõ 1802-1884 ………………………………………… ..47 …………………………………… .. 47 . ……………………………………………… 49 .. ……………………………………………………………… 50 ...... 50 ………………………………………………… 52 ………………… …………………… .. 52 ………………………………………………………… ...52 ……………………………………………………… ...52 ……………………………………………………………… ... .52 ……………………………………… 53 ……………………………………………… 54
KÕt luËn ch−¬ng 2 …………………………………………………………… 55
Ch−¬ng 3: vÊn ®Ò lÜnh héi nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt t ruyÒn
thèng nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù viÖt nam ®− ¬ng
................................................... ...................................................
……… ………………………………………………
……
……………………………………………… …………………………………………………… ………………………………………………………… ®¹i 3.1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc lÜnh héi nh÷ng gi¸ trÞ ®éng lËp ph¸p h×nh sù ®−¬ng ®¹i 3.1.1. §èi víi ho¹t ®éng lËp ph¸p nãi chung 3.1.2. §èi víi ph¸p luËt h×nh sù 3.2. Mét sè gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng cÇn ®−î h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i 3.2.1. Tinh thÇn nh©n ®¹o 3.2.2. Sù c«ng minh .......................56 ph¸p luËt truyÒn thèng trong ho¹t ……………………………………………… ... 56 … ………………………… .56 … .57 c lÜnh héi ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt . 59 59 ….. 66 ……
2
... 3.2.3. B¶o vÖ c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc ®−îc thõa nhËn chung cña Ph−¬ng §«ng 70
KÕt luËn ch−¬ng 3 …………………………………………… ……………… 74
PhÇn kÕt
luËn …………………………………………………… ……………. 75
……………………………………… 77 ……
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
3
PhÇn më ®Çu
TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
trong nh÷ng nhiÖm vô hµng ®Çu ®Ò ra trong chiÕn l−îc c¶i trong thêi gian tíi chóng ta cÇn n nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p lý nh»m cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ph¸p n tÝch nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p lý uËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i
1. “Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt h×nh sù” lµ mét mµ NghÞ quyÕt 49-NQ/TW n¨m 2005 cña Bé ChÝnh trÞ ®e c¸ch t− ph¸p ®Õn n¨m 2020. Thùc hiÖn nhiÖm vô nµy, cã nh÷ng nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®Ó lùa chä hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù. Trong ®ã, viÖc nghiªn luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam, trªn c¬ së ®ã ph© truyÒn thèng cña d©n téc gãp phÇn hoµn thiÖn ph¸p l cã ý nghÜa rÊt quan träng trong giai ®o¹n hiÖn nay.
ố ng c
i k ỳ này, ệ ự t Nam nói riêng trên c Vi điể ờ c trong th n hình nh
ữ ng vÊn ®Ò chung), §µo TrÝ
… ữ 11/2006 §Õn thêi ®iÓm hiÖn nay ®e cã mét sè nghiªn cøu liªn quan ®Õn ph¸p luËt ViÖt Nam ậ ệ ệ ph¸p luËt t Nam nói chung, pháp lu hoàn thi n Vi t ủ ề ậ ị ữ ơ ở s t truy a dân pháp lu nh ng giá tr n th ư : 1. Cæ luËt ViÖt Nam th«ng kh¶o cña Vò V¨n luËt ViÖt Nam thÕ kû XV - 3. LÞch sö luËt h×nh sù ViÖt Nam, c gia, Hµ néi, 2003; 4. Quèc i¸ trÞ, TS. Lª ThÞ S¬n, Nhµ xuÊt b¶n luËt phong kiÕn ViÖt Nam - gi¸o tr×nh, s¸ch chuyªn kh¶o g), TSKH.PGS Lª V¨n C¶m(chñ 2. Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt n Gi¸o dôc, Hµ néi, 2006 ; 4. ó c, Nhµ xuÊt b¶n nhiÒu bµi viÕt trªn c¸c t¹p chÝ khoa Nam tr−íc thÕ kû XV - T¹p ViÖt Nam thÕ kû XV ®Õn cuèi thÕ oÆc cña mét sè t¸c gi¶ kh¸c nh− gi÷a ph¸p luËt vµ ®¹o ®øc g ®¹i” t¹i héi th¶o quèc gia vª TuyÕt Miªn -QuyÕt ®Þnh h×nh đ ng vÊn ®Ò cËp Õn nh
thêi kú phong kiÕn vµ vÊn ®Ò hình s tộ MÉu, §¹i häc Sµi Gßn, 1970; 2. Mét sè v¨n b¶n ph¸p XVIII, nhµ xuÊt b¶n Khoa häc xe héi, Hµ néi, 1994; TiÕn sÜ TrÇn Quang TiÖp, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Què triÒu h×nh luËt - lÞch sö h×nh thµnh, néi dung vµ g khoa häc xe héi, Hµ néi, 2004; 5. Nhµ n−íc vµ ph¸p nh÷ng suy ngÉm, Bïi Xu©n §Ýnh, 2005. HoÆc trong c¸c nh−: 1. Gi¸o tr×nh luËt h×nh sù ViÖt Nam( phÇn chun biªn), Nhµ xuÊt b¶n §¹i häc quèc gia Hµ néi, 2001; Nam(tËp 1), NguyÔn Ngäc Hoµ (chñ biªn), Nhµ xuÊt b¶ LuËt h×nh sù ViÖt Nam (quyÓn 1- Nh Khoa häc xe héi, Hµ néi, 2000.... Ngoµi ra cßn rÊt häc cña TSKH. PGS Lª C¶m nh− : 1. LuËt h×nh sù ViÖt chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt sè 5/1999; 2. LuËt h×nh sù kû XIII - T¹p chÝ d©n chñ vµ ph¸p luËt sè 8/1999; h PGS.TS Hoµng ThÞ Kim QuÕ víi tham luËn “Mèi quan hÖ trong bé Quèc triÒu h×nh luËt vµ nh÷ng gi¸ trÞ ®−¬n Quèc triÒu h×nh luËt t¹i Thanh Hãa/2007; TS. D−¬ng ph¹t trong Hoµng ViÖt luËt lÖ - T¹p chÝ LuËt häc sè ®Ò cña ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam.
ứ đ Tuy nhiªn tÊt c¶ c¸c nghiªn c u trªn ©y cña c¸c t¸c gi¶ m ớ ở i
ự đ ư (cid:19) Õn nay, trong khoa ho c luËt h×nh s ViÖt Nam ch
đ nhá hoÆc mét phÇn, mét môc trong gi¸o tr×nh, s¸ch c Cßn cho nghiªn cøu nµo Ò cËp mét c¸ch t−¬ng ®èi s©u s¾c, toµn diÖn c¸c vÊn d¹ng lµ c¸c bµi viÕt huyªn kh¶o hay s¸ch tham kh¶o. a cã mét c«ng tr×nh ®Ò vÒ ®Æc ®iÓm
4
am, trªn c¬ së ®ã t×m ra nh÷ng ×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i.ViÖc diÖn h¬n vÒ ph¸p luËt h×nh sù ùc hiÖn c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ang tÝnh cÊp thiÕt. Víi lý do trªn “Ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam: trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng”
c¬ b¶n nhÊt cña ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt N gi¸ trÞ ph¸p lý truyÒn thèng nh»m hoµn thiÖn luËt h tiÕp tôc nghiªn cøu s©u s¾c h¬n vµ cã c¸i nh×n toµn phong kiÕn ViÖt Nam trong bèi c¶nh chóng ta ®ang th ph¸p, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt lµ mét vÊn ®Ò m mµ t«i ®e quyÕt ®Þnh lùa chän ®Ò tµi : nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vµ vÊn ®Ò lÜnh héi mét sè gi¸ lµm ®Ò tµi luËn v¨n th¹c sÜ cña m×nh.
2. Ph¹m vi nghiªn cøu
Nam qua tõng giai ®o¹n lÞch sö,
ù phong kiÕn næi bËt, quan träng, cã ý
t h×nh sù c¬ b¶n.
¸nh gi¸ nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt h×nh nµo ®èi víi ph¸p luËt h×nh sù ViÖt ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam
1) Thùc tr¹ng ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt rót ra nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt. 2) HÖ thèng ho¸ mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh s nghÜa khoa häc s©u s¾c vµ néi dung c¸c chÕ ®Þnh luË 3) Trªn c¬ së nh÷ng nghiªn cøu ®ã, ph©n tÝch, ® sù truyÒn thèng trong giai ®o¹n nµy cã ý nghÜa thÕ Nam ®−¬ng ®¹i, vËn dông trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn trong giai ®o¹n tiÕp theo.
3. NhiÖm vô nghiªn cøu.
ph¸p luËt h×nh sù d−íi c¸c triÒu
ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù
sù. träng trong c¸c Bé luËt h×nh sù hÊt ®Þnh vÒ ý nghÜa cña nã trong
ý truyÒn thèng vµ viÖc lÜnh héi »m hoµn thiÖn luËt h×nh sù ViÖt
1) Ph©n tÝch khoa häc nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ®¹i phong kiÕn. 2) Kh¸i qu¸t vÒ sù h×nh thµnh, ph¸t triÓn hÖ thè phong kiÕn cã chøa ®ùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt h×nh 3) Nghiªn cøu nh÷ng chÕ ®Þnh luËt h×nh sù quan phong kiÕn tiªu biÓu, tõ ®ã ®−a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ n giai ®o¹n lÞch sö t−¬ng øng. 4) Kh¼ng ®Þnh vµ ph©n tÝch nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p l chóng trong ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i nh Nam.
C¬ së lý luËn vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
4. §Ó ®¹t ®−îc nh÷ng môc ®Ých ®e ®Æt ra, trªn c¬ së lý
luËn lµ phÐp duy vËt biÖn è ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nh− : lÞch sö vµ ph−¬ng ph¸p tæng hîp. thµnh tùu cña khoa häc kü thuËt ong c¸c c«ng tr×nh cña c¸c nhµ khoa
chøng vµ duy vËt lÞch sö, luËn v¨n ®e sö dông mét s ph−¬ng ph¸p so s¸nh, ph©n tÝch tµi liÖu, nghiªn cøu Ngoµi ra, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi cßn dùa trªn nh÷ng h×nh sù, xe héi häc ph¸p luËt, lÞch sö ph¸p luËt tr häc trong vµ ngoµi n−íc.
ý 5. nghÜa lý luËn, thùc tiÔn vµ ®iÓm míi vÒ khoa häc c ña luËn v¨n
5
ý
ë chç t¸c gi¶ ®e ph©n tÝch lµm g kiÕn ViÖt Nam suèt mét giai , rót ra nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt t h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i, c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p mµ vÊn
nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn quan träng cña luËn v¨n râ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh sù phon ®o¹n lÞch sö kÐo dµi gÇn 10 thÕ kû vµ trªn c¬ së ®ã truyÒn thèng cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ph¸p luË ®Æc biÖt trong giai ®o¹n tíi khi chóng ta tiÕn hµnh ®Ò hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng.
Ngoµi ra, ®iÓm míi cña luËn v¨n nµy, ë chõng mùc nh
Êt ®Þnh cã thÓ kh¼ng ®Þnh p ®é mét luËn v¨n th¹c sü luËt h sù phong kiÕn ViÖt Nam, ®ång a d©n téc, trªn c¬ së ®ã gãp phÇn hiÖn nay. Do ®ã, nã cã ý nghÜa iªn cøu khoa häc, c¸n bé gi¶ng thuéc chuyªn ngµnh t− ph¸p h×nh
®©y lµ nghiªn cøu chuyªn kh¶o ®ång bé ®Çu tiªn ë cÊ häc ®Ò cËp riªng ®Õn c¸c ®Æc ®iÓm cña ph¸p luËt h×n thêi chØ ra nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng cñ vµo qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam lµm tµi liÖu tham kh¶o cÇn thiÕt cho c¸c c¸n bé ngh d¹y, nghiªn cøu sinh, häc viªn cao häc vµ sinh viªn sù.
Bè côc cña luËn v¨n
am kh¶o, luËn v¨n bao gåm ba 6. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ d¹nh môc tµi liÖu th
sù phong kiÕn ViÖt Nam tõ thÕ
phong kiÕn ViÖt Nam tõ thÕ
×nh sù truyÒn thèng trong qu¸
ch−¬ng víi kÕt cÊu nh− sau: Ch−¬ng 1: C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh kû X ®Õn thÕ kû XV Ch−¬ng 2: C¸c ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh sù kû X ®Õn thÕ kû XV Ch−¬ng 3: VÊn ®Ò lÜnh héi nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt h tr×nh hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ® ¹i.
ch−¬ng 1
c¸c ®Æc ®iÓm cña Ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn viÖt nam tõ
thÕ kû X ®Õn thÕ kû XV
, TiÒn Lª (tr−íc thÕ kû XI)
1.1. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi c¸c triÒu ®¹i Ng«, §inh 1.1.1. Thùc tr¹ng ph¸p luËt D−íi thêi nhµ Ng«, hiÖn kh«ng cã nguån tµi liÖu nµo
ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù nãi riªng chØ ghi nhËn, n¨m 950, khi ®em qu©n ®i ®¸nh th«n §− hai viªn chØ huy sø D−¬ng C¸t Lîi vµ §ç C¶nh Th¹ch thÊm kh¾p lßng d©n, phµm chÝnh lÖnh ban ra kh«ng ai cho thÊy vÒ viÖc ban hµnh mµ trong §¹i ViÖt sö ký toµn th−, êng, Ng« X−¬ng V¨n b¶o víi r»ng “ §øc cña tiªn v−¬ng ta kh«ng vui lßng nghe theo”,
6
e b¾t ®Çu cã nh÷ng quy ®Þnh ” nh− thÕ nµo th× kh«ng ®−îc ghi
®iÒu nµy chØ cho thÊy d−íi triÒu ®¹i Nhµ Ng« còng ® ph¸p luËt nh−ng néi dung, h×nh thøc cña “chÝnh lÖnh nhËn.
D−íi triÒu ®¹i Nhµ §inh, theo c¸c nguån sö liÖu cßn
l−u l¹i th× cã thÓ nhËn thÊy ông h×nh ph¹t nµo t−¬ng øng ®Òu hêi TiÒn Lª, nhµ vua th−êng tïy ¹t vµ c¸ch thøc thi hµnh c¸c h×nh
r»ng, viÖc quy ®Þnh hµnh vi nµo lµ téi ph¹m vµ ¸p d tïy ý cña Vua hay c¸c viªn quan ®øng ®Çu khu vùc. T tiÖn xÐt xö, vua Lª §¹i Hµnh vÉn gi÷ nguyªn h×nh ph ph¹t d−íi triÒu §inh.
Víi nh÷ng ghi chÐp lÞch sö trªn, cã thÓ nhËn ®Þnh r
»ng h×nh ph¸p thêi Ng«, §inh h nh−ng nh×n chung lµ rÊt hµ kh¾c uèc gia thêi cæ trung ®¹i nh»m æn
vµ TiÒn Lª tuy ®−îc ghi nhËn rÊt Ýt ái trong sö s¸c vµ tµn b¹o, ®©y lµ ®Æc ®iÓm chung cña hÇu hÕt c¸c q ®Þnh trËt tù xe héi, chèng l¹i c¸c thÕ lùc chèng ®è i vµ gi÷ v÷ng v−¬ng quyÒn.
H×nh thøc ph¸p luËt
ét c¸ch ch¾c ch¾n r»ng viÖc giai ®o¹n chóng ta ®ang y lµ mét vÊn ®Ò lý luËn cÇn ®−îc guån sö liÖu mµ chóng ta cã hiÖn y ph¸p luËt thµnh v¨n ®e h×nh thµnh, h ph¸p luËt thµnh v¨n ®e ®−îc h×nh 002, vua Lª ®Þnh luËt lÖnh”. Ngoµi dông t¹i Trung Hoa phong kiÕn, µy hoµn toµn cã ®iÒu kiÖn ¸p
1.1.2. Cho ®Õn nay, ch−a cã nguån sö liÖu nµo kh¼ng ®Þnh m ¸p dông ph¸p luËt cña Nhµ n−íc phong kiÕn ViÖt Nam nghiªn cøu cã dùa trªn luËt thµnh v¨n hay kh«ng? §© nghiªn cøu lµm s¸ng tá. Tuy nhiªn, dùa trªn nh÷ng n nay cã thÓ thÊy r»ng, rÊt cã thÓ trong giai ®o¹n nµ ®Æc biÖt lµ d−íi triÒu TiÒn Lª th× cã thÓ kh¼ng ®Þn thµnh, trong §¹i ViÖt sö ký toµn th− cã viÕt “n¨m 1 ra, vµo thêi kú nµy ph¸p luËt thµnh v¨n ®e ®−îc sö cho nªn chÝnh quyÒn phong kiÕn ViÖt Nam giai ®o¹n n dông kinh nghiÖm lËp ph¸p cña hä ®Ó ¸p dông vµo n−í c ta.
1.1.3. phong kiÕn ë
ViÖc ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù cña ®Õ chÕ Trung Hoa ViÖt Nam thêi kú nµy.
HiÖn nay ch−a cã nguån sö liÖu nµo kh¼ng ®Þnh viÖc
… (n¨m 653) cña nhµ n−íc phong kiÕn ViÖt Nam trong gi diÔn biÕn lÞch sö tr−íc thÕ kû thø XI, cã thÓ ®−a r nh÷ng ng−êi cÇm quyÒn nhµ n−íc phong kiÕn ViÖt Nam cña ®Õ chÕ trung Hoa thêi nhµ §−êng. Nh− Gi¸o s− In ph¸p luËt phong kiÕn ë b¸n ®¶o TriÒu Tiªn vµ ViÖt N h−ëng cña ph¸p luËt Trung Quèc, cô thÓ lµ luËt nhµ ¸p dông bé luËt nhµ §−êng ai ®o¹n nµy, nh−ng qua nh÷ng a gi¶ thiÕt r»ng, trong giai ®o¹n nµy cã thÓ ¸p dông c¸c ®¹o luËt sun Yu ®e kÕt luËn : “HÖ thèng am (§¹i ViÖt, §¹i Nam) chÞu ¶nh §−êng ”
1.2. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu Lý (1009 - 1225)
Nghiªn cøu hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luË
t h×nh sù nãi riªng giai ®o¹n nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh sù d−íi
1.2.1. VÒ gi¸ trÞ cña ph¸p luËt h×nh sù. nµy, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy triÒu Lý nh− sau:
7
D−íi triÒu Lý, gi¸ trÞ cña ph¸p luËt h×nh sù ®−îc ®
¸nh gi¸ rÊt cao v× c¸c kiÕn thøc t khi thi tuyÓn vµo c¸c chøc quan hi b¾t buéc lµ h×nh luËt, viÕt ph¸p luËt h×nh sù rÊt ®−îc nh÷ng
vÒ ph¸p luËt h×nh sù ®−îc coi lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕ lµm viÖc trong Bé m¸y Nhµ n−íc phong kiÕn (Ba m«n t ch÷ vµ to¸n). ViÖc so¹n th¶o, ban hµnh c¸c v¨n b¶n nhµ cÇm quyÒn triÒu Lý quan t©m.
1.2.2.
HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù 1.2.2.1. X©y dùng bé luËt thµnh v¨n ®Çu tiªn §Ó cñng cè quyÒn lùc cña triÒu ®×nh Nhµ Lý vµ æn ®Þ
nh xe héi, n¨m 1042, Lý m«n lo¹i, biªn ra ®iÒu kho¶n, lËp ra
Th¸i T«ng sai trung th− s¶nh söa ®Þnh luËt lÖ, chia H×nh th−.
§©y lµ bé luËt thµnh v¨n ®Çu tiªn cña n−íc ta, ®¸nh dÊu mét thµnh tùu to lín trong
lÞch sö ph¸p luËt §¹i ViÖt.
1.2.2.2. C¸c V¨n b¶n ph¸p luËt ®¬n hµnh - c¸c ®¹o, chiÕu, lÖnh.
Ngoµi Bé H×nh th−, d−íi triÒu Lý cßn ban hµnh nhiÒ u ®¹o, chiÕu, lÖnh quy ®Þnh
c¸c vÊn ®Ò vÒ h×nh sù ®e ®−îc sö cò ghi l¹i.
triÒu Lý
Nh÷ng quy ®Þnh chñ yÕu trong ph¸p luËt h×nh sù d−íi 1.2.3. Mét sè nguyªn t¾c chung cña ph¸p luËt h×nh sù 1.2.3.1. 1) Nguyªn t¾c mäi vi ph¹m ph¸p luËt ®Òu ®−îc trõng 2) Nguyªn t¾c chuéc téi b»ng tiÒn, nguyªn t¾c nµy ® trÞ b»ng h×nh ph¹t. −îc ¸p dông ®èi víi mét sè
chñ thÓ.
3) Nguyªn t¾c truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù liªn ®íi , nguyªn t¾c nµy dùa trªn c¬ së
quan hÖ huyÕt thèng vµ quan hÖ h«n nh©n gia ®×nh.
1.2.3.2. H×nh ph¹t
D−íi triÒu Lý ®e b¾t ®Çu h×nh thµnh hÖ thèng h×nh p h¹t t−¬ng ®èi cô thÓ vµ cã hÖ
thèng, bao gåm:
1) Ngò h×nh: hÖ thèng ngò h×nh cã lÏ ®−îc quy ®Þnh
trong bé H×nh Th− (hiÖn c¸c chiÕu lÖnh còng cã ®Ò cËp
kh«ng cßn tµi liÖu ghi nhËn néi dung), nh−ng trong ®Õn.
2) C¸c h×nh ph¹t kh¸c: thÝch ch÷ vµo th©n thÓ ®−îc coi lµ h×nh ph¹t phô ®−îc ¸p
… dông phæ biÕn ®èi víi nhiÒu lo¹i téi (chiÕu 1042, 1 043, 1044 )
Téi ph¹m 1.2.3.3. 1) Téi thËp ¸c: ®−îc ®Ò cËp trong ChiÕu 11/1042. 2) Nhãm téi cÊm vÖ. 3) Nhãm téi vÒ chøc vô . 4) Nhãm téi vÒ qu©n sù. 5) Nhãm téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ con ng−êi . 6) Nhãm téi trém c−íp, trém c¾p.
8
Thêi kú nµy c¸c nhµ lµm luËt ®e b¾t ®Çu cã sù ph©n biÖt gi÷a v« ý ph¹m téi vµ cè ý
ch nhiÖm h×nh sù liªn ®íi
ph¹m téi; b¾t ®Çu cã kh¸i niÖm vÒ ®ång ph¹m, vÒ tr¸ Quy ®Þnh vÒ tha miÔn h×nh ph¹t
1.2.4. Tr−íc TriÒu Lý, nghiªn cøu c¸c tµi liÖu trong sö cò
cho thÊy c¸c quy ®Þnh vÒ tha phong kiÕn ViÖt Nam. Trong sö hiÕu tha cho nh÷ng ng−êi ph¹m
Sù lÜnh héi ph¸p luËt h×nh sù Trung Hoa phong kiÕn
miÔn h×nh ph¹t ch−a ®−îc ®Ò cËp ®Õn trong ph¸p luËt liÖu cò chØ ghi nhËn n¨m 1129, Lý ThÇn T«ng xuèng c téi trong n−íc.. 1.2.5. Trong giai ®o¹n nµy, hai bé luËt cña Trung Hoa phon
g kiÕn lµ Bé luËt nhµ §−êng g rÊt lín ®Õn ph¸p luËt cña c¸c Lý, rÊt nhiÒu c¸c quy ®Þnh ph¸p h×nh thµnh trªn c¬ së lÜnh héi rung Hoa phong kiÕn, ch¼ng h¹n
(n¨m 653) vµ Bé luËt nhµ Tèng (n¨m 936) cã ¶nh h−ën quèc gia l©n cËn, trong ®ã cã ViÖt Nam. D−íi TriÒu luËt nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù nãi riªng ®−îc nh÷ng quy ®Þnh trong hai bé luËt nµy cña nhµ n−íc T nh− :
1) ChÕ ®Þnh ngò h×nh 2) ChÕ ®Þnh vÒ téi ph¹m.
.
1.3. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu TrÇn (1225- 1400) 1.3.1. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù Trong thêi kú nµy, ®iÓm næi bËt nhÊt lµ viÖc ban hµ TrÇn Th¸i T«ng vµ TrÇn Dô T«ng trong ®ã cã bao gåm sù: Bé Quèc TriÒu Th«ng ChÕ (cßn gäi lµ Quèc triÒu gåm 20 quyÓn d−íi thêi vua TrÇn Th¸i T«ng vµ Bé H× TrÇn Dô T«ng. Ngoµi hai bé luËt nµy, d−íi triÒu nhµ b¶n ph¸p luËt ®¬n hµnh ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸p
nh hai bé luËt d−íi ®êi vua c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt h×nh h×nh luËt) ban hµnh n¨m 1230 nh Th− n¨m 1341 d−íi thêi vua TrÇn cßn ban hµnh mét sè v¨n luËt h×nh sù . Nh÷ng quy ®Þnh chñ yÕu cña ph¸p luËt h×nh sù d−íi t riÒu TrÇn.
trÞ b»ng chÕ tµi h×nh sù.
1.3.2. 1.3.2.1. Mét sè nguyªn t¾c h×nh sù c¬ b¶n. 1) Nguyªn t¾c mäi vi ph¹m ph¸p luËt ®Òu ®−îc trõng 2) Nguyªn t¾c chuéc téi b»ng tµi s¶n. 3) Nguyªn t¾c tr¸ch nhiÖm h×nh sù liªn ®íi .
1.3.2.2. Quy ®Þnh vÒ h×nh ph¹t
; b) ThÝch ch÷ vµo th©n thÓ ; c) ChÆt tay,
1) Ngò h×nh 2) C¸c h×nh ph¹t kh¸c: ; d) TÞch thu tµi s¶n ch©n a) Ph¹t tiÒn ; e) BiÕm chøc hoÆc c¸ch chøc.
Nh×n chung, c¸c chÕ tµi h×nh sù thêi kú nµy nghiªm kh¾c h¬n thêi kú nhµ Lý.
1.3.2.3. Quy ®Þnh vÒ téi ph¹m.
Còng nh− ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu Lý, ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu TrÇn ®Ò cËp
®Õn nhãm téi ph¹m c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh sù pho ng kiÕn lµ ThËp ¸c
9
Nh×n chung, ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu TrÇn so v
íi c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn iÖt lµ vÒ hiÖu lùc cña ph¸p luËt
tr−íc ®ã ®e cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn kÕ thõa, ®Æc b trong xe héi ®−îc n©ng cao. 1.4. Ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒu Hå
VÒ mÆt ph¸p luËt h×nh sù, cuèi n¨m 1401 “H¸n Th−¬n
g ®Þnh quan chÕ vµ h×nh ghi chÐp vÒ viÖc Nhµ Hå ®e söa
TrÇn.
h×nh sù nãi riªng, do hoµn c¶nh ng¾n, l¹i trong ®iÒu kiÖn ®Êt n−íc
h÷ng quy ®Þnh trong lÜnh vùc ph¸p ch phôc vô cho cuéc c¶i c¸ch ph¸p luËt h×nh sù thêi kú nµy hµ
luËt nhµ n−íc §¹i Ngu”, nh−ng trong sö cò kh«ng cã ®æi ph¸p luËt nh− thÕ nµo so víi tr−íc cña thêi Nhµ Nh×n chung, vÒ mÆt ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt lÞch sö Nhµ Hå chØ tån t¹i trong mét thêi gian rÊt ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, kinh tÕ suy ®åi, nªn n luËt h×nh sù mµ Nhµ Hå ban hµnh chñ yÕu nh»m môc ®Ý ®Êt n−íc vµ gi÷ v÷ng v−¬ng quyÒn. Nªn vÒ tÝnh chÊt, kh¾c h¬n so víi triÒu ®¹i nhµ TrÇn
KÕt luËn ch−¬ng 1
1. MÆc dï trong giai ®o¹n nµy nÒn lËp ph¸p n−íc ta
nãi chung trong ®ã cã ph¸p ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh nh−ng do ng (Bé H×nh Th− triÒu Lý vµ Bé n nªn viÖc nghiªn cøu vÒ néi luËt h×nh sù nãi riªng trong
luËt h×nh sù ®e b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ cã nh÷ng b−íc hoµn c¶nh lÞch sö mµ nh÷ng di tÝch ph¸p lý quan trä Quèc triÒu H×nh LuËt, H×nh Th− triÒu TrÇn) kh«ng cß dung cña nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p giai ®o¹n nµy kh«ng ®−îc s©u s¾c vµ toµn diÖn.
2. Víi nh÷ng di s¶n ph¸p lý cßn l¹i còng ®e cho phÐ
p chóng ta cã c¸i nh×n chung tÝch ph¸p lý cã gi¸ trÞ, ®Ó l¹i c c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt ú Nhµ Lª, VÒ mét ph−¬ng diÖn nhÊt ®−îc c¸c nhµ nghiªn cøu lËp ph¸p c c¶i c¸ch nÒn T− ph¸p hiÖn nay
vÒ luËt h×nh sù ViÖt Nam giai ®o¹n nµy víi nh÷ng di nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng mµ sau nµy ®−î Nam kÕ tiÕp kÕ thõa vµ ph¸t triÓn rùc rì vµo thêi k ®Þnh, nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p lý trong giai ®o¹n nµy vÉn ®−¬ng ®¹i t×m hiÓu, ®¸nh gi¸, gãp phÇn vµo c«ng cué trong ®ã bao gåm c¶ vÊn ®Ò hoµn thiÖn ph¸p luËt h×n h sù.
Ch−¬ng 2
c¸c ®Æc ®iÓm cña Ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn viÖt nam tõ
thÕ kû XV ®Õn thÕ kû XIX
u Lª (1428-1788)
VÒ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh sù
…
2.1. Ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam d−íi triÒu HË 2.1.1. Thêi kú nµy ngoµi c¸c chiÕu, s¾c, dô, lÖnh nh÷ng Bé luËt næi bËt nh−: Quèc triÒu h×nh luËt, H , thêi kú nµy nhµ Lª ®e x©y dùng ång §øc ThiÖn chÝnh th−, Quèc
10
H×nh luËt ®Õn nay vÉn ®−îc c¸c nhµ nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p lý truyÒn nghiªn cøu ph¸p luËt h×nh sù mét sè vÊn ®Ò vÒ Bé Quèc triÒu h×nh luËt 1483, hiÓu
triÒu kh¸m tông ®iÒu lÖ, ®Æc biÖt lµ bé Quèc triÒu nghiªn cøu lËp ph¸p t×m hiÓu, ®¸nh gi¸ vµ vËn dông thèng cña ViÖt Nam mµ bé luËt ghi nhËn. Do vËy, khi giai ®o¹n nµy, chóng ta nªn t×m nh−:
1) Sù ra ®êi cña bé luËt. Quèc triÒu h×nh luËt lµ bé luËt x−a nhÊt cña ViÖt N tíi ngµy nay. V¨n b¶n cña bé luËt nµy lµ mét trong ®−îc ®Çy ®ñ vµ hiÖn ®−îc l−u tr÷ t¹i ViÖn H¸n - N«m am cßn l−u gi÷ ®−îc ®Çy ®ñ cho nh÷ng th− tÞch cæ nhÊt hiÖn cßn (Hµ néi).
2) Bè côc cña bé luËt VÒ bè côc cña bé luËt, theo b¶n ch÷ H¸n ký hiÖu A.3
41 cña ViÖn nghiªn cøu H¸n Ët cã 13 ch−¬ng, ghi chÐp trong ¸c ch−¬ng vµ ®iÒu th× Quèc triÒu g ®Ó tang vµ tang phôc, vÒ kÝch
N«m vµ b¶n dÞch cña ViÖn sö häc, Quèc triÒu h×nh lu 6 quyÓn, gåm 722 ®iÒu. Ngoµi ra, tr−íc khi ®i vµo c h×nh luËt (QTHL) cã c¸c ®å biÓu quy ®Þnh vÒ c¸c h¹n th−íc vµ c¸c h×nh cô (roi, tr−îng, g«ng, d©y s¾t).
Nghiªn cøu Bé QTHL chóng ta cã thÓ rót ra nh÷ng nhË n ®Þnh vÒ b¶n chÊt ph¸p lý
ChÞu ¶nh h−ëng cña quan ®iÓm ph¸p trÞ Trung Hoa pho ng kiÕn.
h×nh sù chung cña Bé luËt: - Lµ mét bé luËt h×nh sù - - Ghi nhËn nh÷ng quy ®Þnh tiÕn bé vµ thÓ hiÖn nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng
cña d©n téc ViÖt Nam .
2.1.2 u HËu Lª Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh sù d−íi triÒ .
2.1.2.1. VÊn ®Ò hiÖu lùc cña ®¹o luËt h×nh sù
Bé luËt Quèc triÒu h×nh luËt quy ®Þnh t−¬ng ®èi ®Çy
®ñ c¸c vÊn ®Ò vÒ hiÖu lùc cña hÑ h×nh ph¹t ®èi víi ng−êi giµ, trÎ ùc b¾t buéc cña mét sè ¸n lÖ ®èi
®¹o luËt h×nh sù nh− c¸c vÊn ®Ò vÒ ©n x¸, vÒ gi¶m n em, phô n÷ vµ ng−êi tµn tËt; kh«ng thõa nhËn hiÖu l víi c¸c vô ¸n t−¬ng tù ®−îc xÐt xö sau ®ã.
ắ ủ đạ o
c h×nh sù ch
.
che giÊu téi ph¹m. .
2.1.2.2. Nh÷ng nguyªn t 1) Nguyªn t¾c v« luËt bÊt h×nh 2) Nguyªn t¾c chiÕu cè 3) Nguyªn t¾c chuéc téi b»ng tiÒn. 4) Nguyªn t¾c vÒ tr¸ch nhiÖm h×nh sù. 5) Nguyªn t¾c vÒ miÔn, gi¶m tr¸ch nhiÖm h×nh sù 6) Nguyªn t¾c th−ëng ng−êi tè gi¸c vµ trõng ph¹t kÎ 7) Nguyªn t¾c th©n thuéc ®−îc che giÊu téi cho nhau VÒ téi ph¹m 2.1.2.3. 1) Kh¸i niÖm téi ph¹m
11
C¸c quy ®Þnh trong c¸c Bé luËt nµy ®Òu kh«ng ghi n
kh¸i niÖm téi ph¹m nãi chung vµ vÒ tõng téi ph¹m nã nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm nµo lµ téi ph¹m, møc ®é, hË hËn ®Þnh nghÜa ph¸p lý cña i riªng mµ ®i ngay vµo quy ®Þnh u qu¶ cña viÖc ph¹m téi …
heo hai h−íng:
VÒ ph©n lo¹i téi ph¹m, Bé luËt Hång §øc ph©n lo¹i t • H−íng thø nhÊt, lÊy c¸c lo¹i h×nh ph¹t ®Ó ph©n lo¹i téi ph¹m nh− téi ®å, téi
xuy, téi l−u, téi tr−îng, téi biÕm, téi tö...
• H−íng thø hai, ph©n téi ph¹m ra lµm 2 nhãm lµ nhãm téi thËp ¸c vµ nh÷ng
nhãm téi b×nh th−êng kh¸c.
2) VÊn ®Ò lçi Qua nhiÒu quy ph¹m cña Bé luËt Hång ®øc cã thÓ thÊy
r»ng nhµ lµm luËt d−íi triÒu : cè ý vµ v« ý ph¹m téi ®Ó cã c¸ch xö lý
HËu Lª ®e cã sù ph©n biÖt gi÷a hai h×nh thøc lçi lµ kh¸c nhau.quan ®iÓm nµy thÓ hiÖn t¹i §iÒu 47 cña Bé luËt.
ã quy ph¹m ®Þnh nghÜa chung mét sè quy ®Þnh cña luËt, tÝnh ph¹m vµ cã sù ph©n biÖt gi÷a
3) VÒ ®ång ph¹m. MÆc dï trong ph¸p luËt h×nh sù triÒu HËu Lª kh«ng c vÒ ®ång ph¹m vµ c¸c lo¹i ng−êi ®ång ph¹m nh−ng qua ®ång ph¹m ®−îc thÓ hiÖn ë nguyªn t¾c trõng trÞ téi chÝnh ph¹m vµ tßng ph¹m khi xÐt xö.
.
4) C¸c giai ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m a) Mét ng−êi bÞ coi lµ téi ph¹m khi ng−êi ®ã cã hµn
h vi ph¹m téi trong ®ã cã tÝnh a ®¹t nh−: nu«i trïng ®éc ®Ó giÕt
®Õn c¸c giai ®o¹n chuÈn bÞ ph¹m téi vµ ph¹m téi ch− ng−êi( ®iÒu 424), cïng nhau tho¶ thuËn vÒ viÖc ®i c −íp (§iÒu 454) …
b) §èi víi mét sè lo¹i träng téi th× ph¸p luËt quy ®Þnh viÖc biÓu lé ý ®Þnh ph¹m téi
lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn cña thùc hiÖn téi ph¹m vµ còn g bÞ trõng ph¹t,
cô thÓ.
: BiÕm t− ; Ph¹t tiÒn; TÞch thu tµi s¶n; ThÝch ch÷ vµo
2.2.2.4. HÖ thèng h×nh ph¹t. 1) Ngò h×nh :Trong Bé luËt Hång §øc ®−îc quy ®Þnh rÊt râ rµng, 2) Nh÷ng h×nh ph¹t kh¸c cæ hoÆc mÆt; Xung vî con lµm n« tú.
2.2.2.5. QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t
• ViÖc quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t dùa trªn c¸c c¨n cø chung
cña viÖc t¨ng hoÆc gi¶m è ý hoÆc v« ý vµ c©n nh¾c c¸c t×nh
h×nh ph¹t lµ ph©n biÖt téi ph¹m ®ù¬c thùc hiÖn do c tiÕt cô thÓ cña vô ¸n.
• • C¨n cø cô thÓ cña viÖc gi¶m h×nh ph¹t ®−îc quy ®Þnh C¸c c¨n cø cô thÓ cña viªc t¨ng h×nh ph¹t ®−îc quy b»ng c¸c quy ph¹m chung. ®Þnh b»ng c¸c quy ph¹m
riªng ®èi víi tõng tr−êng hîp cô thÓ.
p dông chÕ ®Þnh nh÷ng h×nh ph¹t trong tr−êng hîp tù thó.
• ¸ • QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t trong tr−êng hîp ®ång ph¹m :
®Çu ph¶i chÞu h×nh ph¹t nÆng h¬n víi ng−êi ®ång ph¹ quy ®Þnh ng−êi tæ chøc cÇm m cã vai trß thùc hµnh, gióp søc.
12
• m nhiÒu téi. Quy ®Þnh t¹i
Tr−êng hîp tæng hîp h×nh ph¹t ®èi víi mét ng−êi ph¹ §iÒu 37 Bé luËt Hång §øc.
Ngoµi ra, khi ®Ò cËp ®Õn ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸
p luËt h×nh sù nãi riªng trong yÒn trong thêi Lª Trung H−ng
giai ®o¹n nµy, do cã sù phøc t¹p vÒ bé m¸y chÝnh qu nªn chóng ta cÇn l−u ý c¸c ®iÓm sau :
Thø nhÊt + , thêi kú Nam - B¾c triÒu (tõ 1527 - 1592), trong g
ViÖt tån t¹i song song hai triÒu ®¹i, ®ã lµ : TriÒu triÒu); TriÒu Lª, ë phÝa Nam, tõ Thanh Ho¸ trë vµo
Thø hai iai ®o¹n nµy, §¹i M¹c tõ Ninh B×nh trë ra B¾c (B¾c (Nam triÒu). , ë nhµ n−íc §µng trong - §µng ngoµi, trong ®ã :
+ - Nhµ n−íc §µng Ngoµi lµ Vua Lª - Chóa TrÞnh th× vÉ
n ¸p dông ph¸p luËt cña i Bé Quèc triÒu h×nh luËt nh− : y ®Þnh trõng ph¹t nÆng ®èi víi ®èi viÖc tô häp uèng r−îu (n¨m
thêi Lª s¬ tuy cã mét sè söa ®æi bæ sung nh− ®èi ví Quy ®Þnh cÊm thi hµnh luËt chuéc téi (n¨m 1663), qu ng−êi chøa g¸ vµ ng−êi ®¸nh b¹c (n¨m 1698), trÞ téi 1718); x©y dùng bé luËt tè tông h×nh sù lín “ Quèc triÒu kh¸m tông ®iÒu lÖ”.
- Nhµ n−íc §µng Trong - Chóa NguyÔn, vÒ ph¸p luËt n ãi chung hÇu nh− kh«ng
®−îc ghi trong sö s¸ch, cã lÏ vÉn ¸p dông ph¸p luËt tõ thêi kú Lª s¬.
Ngoµi ra, khi ®Ò cËp ®Õn giai ®o¹n lÞch sö nµy, mÆc
dï chØ tån t¹i trong mét thêi nh−ng chóng ta còng ph¶i kÓ ®Õn
gian ng¾n vµ trong t×nh tr¹ng chiÕn tranh liªn miªn triÒu ®¹i T©y S¬n ( tõ 1778 - 1802).
uyÔn tõ 1802-1884 .
Ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam d−íi triÒu Ng 2.2. N¨m 1811, Gia Long lÖnh cho triÒu thÇn biªn so¹n bé
luËt míi cho TriÒu NguyÔn, ïng víi Vò Trinh vµ TrÇn Hùu ViÖt luËt lÖ, do ®−îc ban hµnh Gia Long. N¨m 1812, Gia Long g Trung Quèc ®Ó kh¾c in. N¨m ¨m 1815, Bé luËt ®−îc in thµnh iªn mét bé luËt cã hiÖu lùc trªn
NguyÔn V¨n Thµnh ®−îc ®Æc cö lµm Tæng Tµi chñ tr× c chÞu tr¸ch nhiÖm so¹n th¶o Bé luËt cã tªn lµ Hoµng d−íi thêi vua Gia Long nªn cßn ®−îc gäi lµ Bé luËt viÕt lêi tùa më ®Çu Bé luËt vµ Bé luËt ®−îc ®−a san 1813, Bé luËt cã hiÖu lùc trªn ph¹m vi toµn quèc. N s¸ch vµ ph¸t hµnh trªn toµn quèc - ®©y lµ lÇn ®Çu t ph¹m vi toµn lenh thæ §¹i ViÖt, c¶ ®µng trong, ®µng ngoµi.
VÒ mÆt h×nh thøc, Bé Hoµng ViÖt luËt lÖ (HVLL) gåm
398 ®iÒu, chia thµnh 22 thuËn lîi cho viÖc ¸p dông ph¸p
quyÓn vµ ®e b¾t ®Çu cã sù ph©n ngµnh, t¹o ®iÒu kiÖn luËt. • VÒ néi dung, më ®Çu Bé luËt in lêi tùa cña Vua Gia
vÒ luËt lÖ cña Vua ViÖt Nam. Bé HVLL ®e cã sù ph©n dµng cho viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt. VÒ mÆt ph¸p luËt ghi nhËn t¹i QuyÓn 1, 2, 3 vµ tõ quyÓn 12 ®Õn quyÓn
nh÷ng ®Æc ®iÓm Long, tiÕp sau lµ Tæng môc ngµnh luËt t¹o ®iÒu kiÖn dÔ h×nh sù (c¶ phÇn tè tông), Bé luËt 20. Nghiªn cøu phÇn luËt h×nh sù cña Bé luËt, chóng ta cã thÓ rót ra
cña ph¸p luËt h×nh sù giai ®o¹n nµy nh− sau: 2.2.1. VÒ hiÖu lùc cña §¹o luËt h×nh sù:
13
LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö ph¸p luËt nãi chung vµ p
h¸p luËt h×nh sù nãi riªng cña hêi gian vµ kh«ng gian. Theo ®ã, kÓ c¶ víi ng−êi ngo¹i quèc é luËt quy ®Þnh xö theo luËt míi,
Ët ®−îc ban xuèng.
§¹i ViÖt cã mét bé luËt ghi nhËn vÒ hiÖu lùc theo t Bé HVLL cã hiÖu lùc trªn toµn bé lenh thæ §¹i Nam ( ph¹m téi trªn lenh thæ §¹i Nam); vÒ mÆt thêi gian b kÓ c¶ ®èi víi nh÷ng téi ph¹m x¶y ra tr−íc khi bé lu 2.2.2. C¸c nguyªn t¾c cña ph¸p luËt h×nh sù 1) Nguyªn t¾c ph¸p c¨n, v« luËt bÊt h×nh : ®©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt ®Ó x¸c
®Þnh thÕ nµo lµ mét hµnh vi ph¹m téi.
.
.
2) Nguyªn t¾c tû dÉn ®iÒu luËt(so s¸nh luËt). 3) Nguyªn t¾c xÐt xö theo luËt míi 4) Nguyªn t¾c chiÕu cè 5) Nguyªn t¾c th−ëng ph¹t. 6) Nguyªn t¾c th©n thuéc ®−îc che dÊu téi cho nhau. 7) Nguyªn t¾c luËn téi theo tang vËt : chia thµnh 2 lo¹i:
a) TÝnh tang luËn téi (luËn téi theo tang vËt). b) ChiÕt b¸n khoa téi (luËn téi theo 1/2 tang vËt).
8) Nguyªn t¾c chuéc téi b»ng tiÒn . 2.2.3. VÊn ®Ò tr¸ch nhiÖm h×nh sù
Theo quy ®Þnh cña Bé Hoµng ViÖt luËt lÖ bÊt kú mét hµnh vi nµo x©m h¹i c¸c quan hÖ xe
héi ®e ®−îc Bé luËt b¶o vÖ ®Òu bÞ truy cøu tr¸ch nh iÖm h×nh sù.
Thø nhÊt , vÒ chñ thÓ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, ph¸p lu Ët quy ®Þnh chñ yÕu lµ
c¸ nh©n. Thø hai, vÒ ®é tuæi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù, Bé luËt q uy ®Þnh ng−êi tõ ®ñ 8
tuæi ®Õn 90 tuæi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi
, vÒ c¸c tr−êng hîp ®−îc miÔn, gi¶m tr¸ch nhiÖm h×n víi mäi téi ph¹m. h sù.
Thø ba 2.2.4.VÒ téi ph¹m 2.2.4.1 Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i téi ph¹m
h×nh ph¹t - téi xuy, téi tr−îng,
1) Ph©n lo¹i theo h×nh ph¹t : gäi tªn téi ph¹m theo téi ®å, téi l−u, téi tö (§iÒu 1).
2) Ph©n lo¹i theo kh¸ch thÓ, bao gåm:a) Nhãm téi Th
Ëp ¸c; b) Nhãm téi §¹o tÆc; §Êu Èu; ®) Nhãm téi L¨ng m¹; i Ph¹m gian; h) Nhãm téi T¹p vi ph¹m chÕ ®é qu¶n lý hµnh ù, ruéng ®Êt, nhµ ë, c−íi g¶ (§iÒu
VÊn ®Ò lçi cña téi ph¹m c) Nhãm téi vÒ Nh©n m¹ng (giÕt ng−êi); d) Nhãm téi e) Nhãm téi Hèi lé; f) Nhãm téi Tr¸ ngôy;g) Nhãm té ph¹m; i) C¸c nhãm téi ph¹m kh¸c nh− : c¸c nhãm téi chÝnh (§iÒu 46 - 72), c¸c nhãm téi vi ph¹m vÒ d©n s 110 - 133);... 2.2.4.2
14
Gièng nh− trong QTHL, Bé HVLL còng ®Ò cËp ®Õn hai l
lçi cè ý vµ lçi v« ý, theo ®ã tr¸ch nhiÖm h×nh sù ® giê còng nÆng h¬n so víi téi ph¹m thùc hiÖn víi lçi o¹i lçi cña téi ph¹m ®ã lµ èi víi c¸c lo¹i téi víi lçi cè ý bao v« ý.
C¸c giai ®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m.
2.2.4.3 VÒ mÆt kh¸i niÖm, trong Bé HVLL kh«ng nªu lªn ®Þnh
nghÜa ph¸p lý vÒ c¸c giai ai ®o¹n ph¹m téi gåm : m−u
®o¹n thùc hiÖn téi ph¹m. HVLL còng ph©n chia c¸c gi ®å, tæ chøc, thùc hiÖn ®e hµnh ®éng, ch−a hµnh ®éng , ®e thµnh, ch−a thµnh.
2.2.4.4 VÒ ®ång ph¹m
luËt Nhµ NguyÔn tiÕp thu ph¹m téi, gåm chÝnh ph¹m vµ
VÊn ®Ò ®ång ph¹m trong Bé HVLL ®−îc c¸c nhµ lµm trong Bé luËt Hång §øc. §ång ph¹m theo HVLL lµ cïng tßng ph¹m, trong ®ã, chÝnh ph¹m bÞ xö nÆng h¬n tßng
HÖ thèng h×nh ph¹t 2.2.5. ph¹m mét bËc. : bao gåm Ngò h×nh vµ c¸c h×nh ph¹t kh¸c nh−ng vÒ
tÝnh chÊt th× hµ kh¾c h¬n. Cô thÓ:
, 90, 100 tr−îng.
Xuy h×nh: cã 5 bËc - 10 , 20, 30, 40, 50 roi. Tr−îng h×nh : ®¸nh b»ng gËy, cã 5 bËc - 60, 70, 80 §å h×nh( tï khæ sai). L−u h×nh (®i ®µy)
Tö h×nh (giÕt chÕt).
2.2.5.1. Ngò h×nh • • • • • C¸c h×nh ph¹t kh¸c ngoµi ngò h×nh: 2.2.5.2.
; Ph¹t tiÒn X©m ch÷ trªn mÆt hoÆc Sung vî con lµm n« tú; trªn c¸nh tay; Mang g«ng, xiÒng; TÞch thu tµi s¶n; Gi¸ng phÈm trËt, bei chøc, thuyªn chuyÓn c«ng t¸c. 2.2.6.
uyÕt ®Þnh h×nh ph¹t trªn c¬ së tang t gi¶m, miÔn nh− b¸t nghÞ, tr−êng
i b»ng tiÒn ®èi víi mét sè lo¹i
VÊn ®Ò quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t Ph¸p luËt h×nh sù triÒu NguyÔn quy ®Þnh viÖc q vËt cña vô ¸n vµ cã tÝnh ®Õn c¸c tr−êng hîp ®−îc xÐ hîp tù thó. HVLL còng cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò chuéc té téi cã tÝnh ®Õn −u tiªn nh÷ng ng−êi cã tµi s¶n.
KÕt luËn ch−¬ng 2
1. TriÒu HËu Lª - triÒu ®¹i phong kiÕn tån t sö phong kiÕn n−íc ta ( tõ thÕ kû XV ®Õn XVIII ), l §¹i ViÖt trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ChÝnh trÞ - Kinh luËt nãi chung vµ luËt h×nh sù nãi riªng, ®©y còng nhÊt trong lÞch sö lËp ph¸p §¹i ViÖt, bëi cho ®Õn n trong giai ®o¹n nµy vÉn cßn ®−îc l−u gi÷ vµ nã cßn ¹i l©u dµi nhÊt, suèt 4 thÕ kû trong lÞch µ giai ®o¹n ph¸t triÓn v−ît bËc cña tÕ - V¨n ho¸ - Xe héi. VÒ mÆt ph¸p lµ giai ®o¹n ®Ó l¹i nhiÒu dÊu Ên ay nh÷ng thµnh tùu vÒ mÆt lËp ph¸p ghi nhËn nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt
15
… n ®¹o, tÝnh c«ng minh
thÓ nay vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ, ®−îc giai ®o¹n hiÖn nay khi chóng ta Òn, c¶i c¸ch t− ph¸p.
riÒu NguyÔn cã nh÷ng thµnh tùu e ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸p h×nh sù lµ chñ yÕu. Giai ®o¹n nµy, uËt h×nh sù vµ c¸c ngµnh ph¸p luËt chung, Bé HVLL cßn ghi nhËn Ón 20). Ngoµi viÖc nh»m b¶o vÖ ÷ng quan ®iÓm tiÕn bé, b¶o vÖ ãp phÇn ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ xe g cña xe héi ViÖt Nam thÕ kû XIX
uËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt Nam sÏ ph©n tÝch nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt −íng hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù
truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt Nam nh− tinh thÇn nh© hiÖn qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù mµ ®Õn c¸c nhµ lËp ph¸p ®−¬ng ®¹i chó ý vµ vËn dông trong ®ang thùc hiÖn c«ng cuéc x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quy 2. Ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam phong kiÕn d−íi t ®¸ng kÓ, víi viÖc ban hµnh Bé Hoµng ViÖt LuËt lÖ, ® luËt trong xe héi trong ®ã c¸c quan hÖ vÒ ph¸p luËt nhµ lµm luËt ®e b¾t ®Çu cã sù ph©n biÖt gi÷a ph¸p l kh¸c, ®iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc ngoµi nh÷ng quy ®Þnh nh÷ng quyÓn riªng vÒ h×nh luËt (tõ quyÓn 12 ®Õn quy v−¬ng quyÒn Nhµ NguyÔn, Bé luËt còng ®e ghi nhËn nh nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng cña d©n téc, g héi nãi chung vµ quan hÖ ph¸p luËt h×nh sù nãi riªn nhiÒu phøc t¹p suèt tõ §µng Trong ®Õn §µng ngoµi. Trªn c¬ së nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm cña ph¸p l trong suèt chiÒu dµi lÞch sö gÇn 10 thÕ kû, t¸c gi¶ truyÒn thèng cña d©n téc, tõ ®ã ®−a ra c¸c ph−¬ng h ®−¬ng ®¹i trong phÇn tiÕp theo cña luËn v¨n.
Ch−¬ng 3
VÊn ®Ò lÜnh héi nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thè ng
i
nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù viÖt nam ®−¬ng ®¹ 3.1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc lÜnh héi nh÷ng gi¸ trÞ p h¸p luËt truyÒn thèng trong
ho¹t ®éng lËp ph¸p h×nh sù ®−¬ng ®¹i
3.1.1. §èi víi ho¹t ®éng lËp ph¸p nãi chung Mét lµ, bÊt kú mét d©n téc nµo còng ®Òu cã nh÷ng gi¸ trÞ t inh thÇn truyÒn thèng,
ë
trong ®ã bao gåm c¶ nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt cÇn ®−î Nam, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, p b¶o tån, kÕ thõa, ph¸t triÓn nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luË §¶ng, Nhµ n−íc ta chó träng vµ ¸p dông trong thùc t c b¶o tån vµ ph¸t triÓn. ViÖt h¸t triÓn vµ héi nhËp th× vÊn ®Ò t truyÒn thèng ngµy cµng ®−îc iÔn cña ®êi sèng xe héi.
Hai lµ , c¸c gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng cña d©n téc Vi
thêi kú lÞch sö phong kiÕn kÐo dµi gÇn 10 thÕ kû ®ã Öt Nam cã trong suèt mét ng vai trß tÝch cùc trong viÖc h×nh
16
phï hîp víi ph¸p luËt quèc tÕ, gãp d©n ViÖt Nam, tõ ®ã gãp phÇn
thµnh hÖ t− t−ëng ph¸p luËt tiªn tiÕn cña d©n téc, phÇn n©ng cao ý thøc ph¸p luËt cña c¸c thÕ hÖ c«ng tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh thùc hiÖn tèt chÝnh s¸ch h×n h sù cña §¶ng vµ Nhµ n−íc.
3.1.2. §èi víi ph¸p luËt h×nh sù
Mét lµ , lµ mét bé phËn cña hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung,
ph¸p luËt h×nh sù i¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng cña h héi c¸c gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn ù ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ
kh«ng thÓ t¸ch rêi trong qu¸ tr×nh lÜnh héi nh÷ng g d©n téc nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù. ViÖc lÜn thèng cña d©n téc nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh s mét trong nh÷ng nhiÖm vô hµng ®Çu bëi lÏ:
Hai lµ , viÖc nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm cña ph¸p luËt h×nh s
ù phong kiÕn ViÖt Nam luËt h×nh sù trong giai ®o¹n ®ang èng chung cña d©n téc, h×nh thµnh Öt Nam mµ ®Õn nay vÉn cßn gi÷ iÖn ®Ó chóng ta vËn dông nh÷ng t− ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam
trong c¸c phÇn tr−íc cña luËn v¨n ®e cho thÊy ph¸p nghiªn cøu thÓ hiÖn c¸c gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn th nªn hÖ t− t−ëng ph¸p lý truyÒn thèng cña d©n téc Vi nguyªn gi¸ trÞ cña nã. Nh− vËy, ®©y chÝnh lµ ®iÒu k t−ëng ph¸p lý truyÒn thèng vµo qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ®−¬ng ®¹i. Ba lµ , mÆc dï nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng cña d
cùc trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸p luËt nãi riªng nh−ng cho ®Õn nay vÊn ®Ò lÜnh héi vµ vËn luËt truyÒn thèng cña d©n téc trong qu¸ tr×nh hoµn luËt h×nh sù nãi riªng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ bÊt ©n téc cã ý nghÜa tÝch nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù dông cã chän läc c¸c gi¸ trÞ ph¸p thiÖn ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p cËp.
Do vËy, viÖc nghiªn cøu tæng thÓ c¸c ®Æc ®iÓm cña p
h¸p luËt h×nh sù phong kiÕn yÒn thèng cña d©n téc nh»m hoµn Ên ®Ò cÊp b¸ch.
héi ®Ó hoµn thiÖn ViÖt Nam vµ qua ®ã rót ra nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p lý tru thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i lµ mét v 3.2.
Mét sè gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng cÇn ®−îc lÜnh ph¸p luËt h×nh sù ViÖt nam ®−¬ng ®¹i Tinh thÇn nh©n ®¹o 3.2.1.
Thø nhÊt , tinh thÇn nh©n ®¹o trong ph¸p luËt h×nh sù phong
. C¸c quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù nµy lµ viÖc quy ®Þ kiÕn tr−íc hÕt ®−îc g kiÕn b»ng viÖc ghi nhËn tr¸ch hÌo khæ, c« ®¬n, bÖnh tËt, go¸ TSKH.PGS. Lª V¨n C¶m, C¸c gi¸ trÞ p x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p nh b¾t buéc ®èi víi c¸c
thÓ hiÖn trong chÝnh s¸ch h×nh sù cña Nhµ n−íc phon nhiÖm cña Nhµ n−íc trong viÖc b¶o vÖ nh÷ng ng−êi ng bôa, tµn tËt hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng lao ®éng ( ph¸p luËt truyÒn thèng cña d©n téc ®èi víi sù nghiÖ quyÒn) quan chøc ®Þa ph−¬ng mµ nÕu nh− hä kh«ng thùc hiÖn th× sÏ bÞ xö ph¹t.
Trong ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i, quan ®i
truyÒn thèng nµy cña d©n téc kh«ng cßn ®−îc ghi nhË nay khi §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®ang rÊt chó träng c«ng hiÖn c«ng t¸c b¶o hiÓm y tÕ miÔn phÝ cho ng−êi giµ Óm nh©n ®¹o mang tÝnh n. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn t¸c xãa ®ãi, gi¶m nghÌo, thùc vµ trÎ em th× sÏ n¶y sinh rÊt nhiÒu
17
ng? gi¶i ng©n cã sai ph¹m g×?... ch nhiÖm vÒ mÆt hµnh chÝnh chø
vÊn ®Ò trong c«ng t¸c nµy nh− thùc hiÖn cã ®óng kh« vµ ®iÒu nµy th−êng ®−îc ghi nhËn b»ng viÖc chÞu tr¸ kh«ng ®−îc ghi nhËn vÒ mÆt h×nh sù.
VËy th× nªn ch¨ng trong thêi gian tíi, chóng ta nª
n ®−a quan ®iÓm nµy trong Bé sù ViÖt Nam, bëi v× chØ khi ®−a ®−îc tÇm quan träng cña nã, vµ ¸n bé Nhµ n−íc trong viÖc thÓ p cÇn ®−îc −u ®ei trong xe héi
… ). luËt Hång §øc vµo trong néi dung cña ph¸p luËt h×nh néi dung nµy vµo trong Bé luËt h×nh sù th× míi thÊy phÇn nµo n©ng cao ®−îc ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¸c c hiÖn tr¸ch nhiÖm cña Nhµ n−íc ®èi víi c¸c tr−êng hî (ng−êi giµ c« ®¬n, bÖnh hiÓm nghÌo, ng−êi nghÌo
Thø hai, iÕn thÓ hiÖn chÝnh
s¸ch khoan hång cña Nhµ n−íc ®èi víi mét sè ®èi t−î tinh thÇn nh©n ®¹o trong ph¸p luËt h×nh sù phong k ng ph¹m téi.
Ngoµi ra trong QTHL cßn cã mét quy ®Þnh rÊt kh¸c ®è
i víi ph¸p luËt h×nh sù n l−u ý ®Õn thêi ®iÓm ph¹m téi ph¹m téi ch−a giµ c¶ tµn tËt, ®Õn t giµ c¶ tµn tËt, khi cßn bÐ nhá
hiÖn ®¹i, ®ã lµ: trong viÖc xö lý téi ph¹m, QTHL cß sao cho cã lîi cho téi nh©n khi ¸p dông luËt “ khi khi giµ c¶ tµn tËt míi bÞ ph¸t gi¸c th× xö theo luË ph¹m téi ®Õn khi lín míi ph¸t gi¸c th× xö téi theo luËt lóc cßn nhá” (§iÒu 17).
Quan ®iÓm nh©n ®¹o nµy hiÖn nay vÉn ®−îc nhµ n−íc t a ghi nhËn trong Bé luËt
h×nh sù 1999 còng nh− Bé luËt h×nh sù 1999 söa ®æi, bæ sung n¨m 2009
Thø ba, tinh thÇn nh©n ®¹o trong ph¸p luËt h×nh sù phong ki Õn cßn ®−îc thÓ hiÖn
trong viÖc thõa nhËn nguyªn t¾c ng−êi th©n thuéc gÇ n ®−îc che giÊu téi cho nhau
hóng ta còng nhËn thÊy, trong kÕ thõa ®−îc nguyªn t¾c nh©n Òn thèng ®−îc l−u truyÒn qua c¸c a d©n téc. §ã lµ, trong Bé luËt ¸c téi ph¹m” Tuy nhiªn ph¸p g tè gi¸c téi ph¹m cßn tr−êng hau” l¹i kh«ng quy ®Þnh. Cã thÓ tr−êng hîp nh÷ng ng−êi th©n thÝch hiÖn vµ xö lý téi ph¹m mét c¸ch truyÒn thèng nh©n v¨n s©u s¾c −êi th©n thÝch gÇn trong gia ®êi sèng xe héi. Do vËy, mÆc dï ra vµ nÕu ®−a viÖc nµy vµo xö iÒu vµ phøc t¹p. Nªn ch¨ng chóng p luËt h×nh sù phong kiÕn n−íc
So s¸nh víi ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i, c chÝnh s¸ch h×nh sù hiÖn nay chóng ta còng phÇn nµo ®¹o nµy, ®©y lµ mét gi¸ trÞ ph¸p luËt nh©n v¨n truy thÕ hÖ ng−êi ViÖt, phï hîp víi ®êi sèng t×nh c¶m cñ h×nh sù ViÖt Nam 1999, §iÒu 314 vÒ “Téi kh«ng tè gi luËt h×nh sù hiÖn hµnh chØ quy ®Þnh tr−êng hîp kh«n hîp “nh÷ng ng−êi th©n thÝch ®−îc che giÊu téi cho n nãi, ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i lo¹i trõ che giÊu téi cho nhau ®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh ph¸t nhanh chãng vµ kh«ng gÆp khã kh¨n, nh−ng thùc tÕ vµ cña d©n téc ViÖt Nam ®e cho thÊy r»ng,viÖc nh÷ng ng ®×nh ng−êi ph¹m téi lµ vÊn ®Ò rÊt hay x¶y ra trong kh«ng quy ®Þnh tr−êng hîp nµy nh−ng thùc tÕ vÉn x¶y lý nh− quy ®Þnh t¹i §iÒu 314 - BLHS 1999 th× rÊt nh ta còng kÕ thõa quan ®iÓm truyÒn thèng mµ trong ph¸ ta ®e tõng quy ®Þnh vÒ tr−êng hîp nµy.
Thø t−, tinh thÇn nh©n ®¹o ®−îc thÓ hiÖn trong viÖc ghi nhËn ngu yªn t¾c chuéc téi
b»ng tiÒn ®èi víi mét sè ®èi t−îng vµ mét sè téi.
18
Ph¸p luËt h×nh sù hiÖn hµnh kh«ng quy ®Þnh viÖc chu
éc téi b»ng tiÒn, tuy nhiªn h¾c phôc hËu qu¶ chÝnh lµ mét t×nh
ng−êi ph¹m téi dïng tiÒn ®Ó båi th−êng thiÖt h¹i, k tiÕt ®Ó gãp phÇn gi¶m nhÑ tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho h ä.
Nh×n l¹i nguyªn t¾c nµy trong ph¸p luËt h×nh sù pho
mét ®iÓm rÊt tiÕn bé mµ trong ph¸p luËt hiÖn ®¹i ch viÖc quy ®inh møc tiÒn chuéc téi sÏ t¨ng dÇn theo ® ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù ®−¬ng ®¹i biÖt lµ trong c«ng cuéc phßng chèng tham nhòng, lîi ch¨ng chóng ta cÇn quy ®Þnh ®èi víi nh÷ng c¸n bé, v quy ®Þnh xö lý nÆng h¬n, kÓ c¶ kh«ng r¬i vµo t×nh t “lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó ph¹m téi”, bëi hä c ph¸p luËt nhÊt, cÇn ph¶i lµ nh÷ng ng−êi ®i ®Çu tron ph¹m téi cÇn ph¶i xö lý nÆng h¬n nh÷ng ng−êi d©n b× ng kiÕn chóng ta nhËn thÊy −a kÕ thõa lÜnh héi ®−îc, ®ã lµ Þa vÞ xe héi. §©y lµ quy ®Þnh mµ nãi riªng cÇn ph¶i ghi nhËn, ®Æc dông chøc quyÒn hiÖn nay. Nªn iªn chøc nhµ n−íc ph¹m téi cÇn iÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù hÝnh lµ nh÷ng ng−êi n¾m râ vÒ g viÖc thùc thi ph¸p luËt nªn khi nh th−êng.
Thø n¨m, tinh thÇn nh©n ®¹o cßn ®−îc thÓ hiÖn trong viÖc ghi
nhËn nh÷ng quy Ön vµ b¹o lùc cña nh÷ng ng−êi cã
®Þnh vÒ viÖc b¶o vÖ th−êng d©n tr¸nh khái sù tuú ti quyÒn lùc, ®Þa vÞ, tiÒn cña trong xe héi.
Nguyªn t¾c nµy còng ®−îc ph¸p luËt h×nh sù hiÖn ®¹i
kÕ thõa nh− viÖc ghi nhËn høc vô quyÒn h¹n ®Ó ph¹m téi”, g ®èi víi ng−êi cã chøc vô, quyÒn
t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù “lîi dông c hoÆc ghi nhËn mét sè téi nh− “téi lîi dông ¶nh h−ën h¹n ®Ó trôc lîi”( §iÒu 291 - Bé luËt h×nh sù 1999).
Ngoµi ra, tinh thÇn nh©n ®¹o cña ph¸p luËt phong ki
Õn cßn ®−îc thÓ hiÖn qua g ng−êi ph¹m téi, ng−êi lµm
nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m b¶o vÖ chÝnh nh÷n chøng khái sù tïy tiÖn vµ l¹m dông cña quan l¹i.
¸p luËt h×nh sù phong kiÕn cho mét nguyªn t¾c trong ph¸p luËt luËt ViÖt Nam nãi chung trong Ët truyÒn thèng l©u ®êi cña d©n téc h sö phong kiÕn kÐo dµi gÇn 10 ®−îc tiÕp tôc b¶o tån, x©y dung vµ quyÒn, hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p
ViÖc ph©n tÝch tinh thÇn nh©n ®¹o thÓ hiÖn trong ph phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh r»ng nh©n ®¹o kh«ng chØ lµ quèc tÕ mµ ®ã cßn lµ mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p ®ã cã ph¸p luËt h×nh sù, bëi ®©y lµ gi¸ trÞ ph¸p lu ViÖt Nam ®−îc ghi nhËn trong suèt mét chiÒu dµi lÞc thÕ kû. Vµ gi¸ trÞ truyÒn thèng nµy cña d©n téc cÇn ph¸t triÓn trong tiÕn tr×nh x©y dung nhµ n−íc ph¸p luËt.
3.2.2. Sù c«ng minh
Thø nhÊt , biÓu hiÖn th«ng qua nguyªn t¾c kh«ng tr¸nh khái t
r¸ch nhiÖm h×nh sù nÕu hong kiÕn b¶o vÖ, vµ nguyªn t¾c
x©m h¹i ®Õn nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt ®−îc nhµ n−íc p chØ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù khi ph¹m vµo téi ®−îc quy ®Þnh trong ph¸p luËt.
trong ph¸p luËt h×nh sù hiÖn trong ph¸p luËt quèc tÕ. Bé “chØ ng−êi nµo ph¹m mét téi ®e
§©y lµ mét nguyªn t¾c tiÕn bé mµ cho ®Õn ngµy nay ®¹i vÉn ®−îc thõa nhËn kh«ng chØ ë ViÖt Nam mµ ngay luËt h×nh sù ViÖt Nam 1999, t¹i §iÒu 2 ®e ghi nhËn ®−îc Bé luËt h×nh sù quy ®Þnh míi ph¶i chÞu tr¸ch n hiÖm h×nh sù”.
19
Thø hai , sù c«ng minh biÓu hiÖn ë viÖc nh÷ng nhµ cÇm quyÒn
(nhµ lµm luËt) lu«n nh vi nµo ®−îc coi lµ vi ph¹m còng nh− ghi nhËn chi tiÕt cô thÓ . Trong khi ®ã, ph¸p luËt hiÖn ®¹i − mét biÖn ph¸p n©ng cao tÝnh hÝnh lµ ®iÒu kiÖn dÔ g©y ra sù Æc hiÖn t−îng nhËn hèi lé. Tuy ®Ò cao tÝnh chñ ®éng vµ s¸ng t¹o ï hîp h¬n nÕu nh− tr×nh ®é, ®¹o −îc n©ng cao, nÕu kh«ng sÏ dÔ a qua. Vµ vÒ mÆt nµo ®ã chóng ta hi tiÕt cô thÓ trong ph¸p luËt vµ tr¸nh t×nh tr¹ng oan sai,
lu«n ghi nhËn mét c¸ch râ rµng vµ chi tiÕt nh÷ng hµ ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù nãi riªng, h×nh ph¹t ¸p dông ®èi víi hµnh vi vi ph¹m t−¬ng øng chóng ta ghi nhËn h×nh ph¹t theo khung, ®−îc coi nh chñ ®éng cña thÈm ph¸n khi xÐt xö, nh−ng ®©y còng c bÊt c«ng b»ng nÕu nh− tr×nh ®é cña thÈm ph¸n kÐm ho nhiªn, chóng ta còng biÕt r»ng, ph¸p luËt hiÖn ®¹i cña ng−êi thùc hiÖn ph¸p luËt, nh−ng ®iÒu nµy sÏ ph ®øc nghÒ nghiÖp cña nh÷ng nhµ thùc hiÖn ph¸p luËt ® ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng oan sai nh− trong thêi gian võ còng ph¶i thõa nhËn r»ng, viÖc ghi nhËn h×nh ph¹t c phong kiÕn còng phÇn nµo gãp phÇn gi¶m thiÓu ¸n oan tham nhòng, ®Æc biÖt ®−îc ®Ò ra d−íi thêi vua Lª Th
Thø ba ¸nh T«ng. , sù c«ng minh trong ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn c
òng chÝnh lµ biÓu hiÖn kh¸c nhau khi ph¹m cïng mét téi ¹t quyÕt ®Þnh ®èi víi tõng tr−êng
cña viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p tr¸ch nhiÖm ph¸p lý nh−ng víi lçi kh¸c nhau. Tõ nguyªn t¾c nµy, h×nh ph hîp ph¹m téi cô thÓ còng cã sù ph©n biÖt.
Ngoµi ra, ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn, nh− ®e tr×n h bµy t¹i phÇn tr−íc còng ®e dù
liÖu c¸c tr−êng hîp mµ ph¸p luËt hiÖn ®¹i gäi lµ bÊ t kh¶ kh¸ng.
Nh÷ng nguyªn t¾c trªn trong ph¸p luËt h×nh sù phong
kiÕn thÓ hiÖn sù tiÕn bé n, thÓ hiÖn sù c«ng b»ng, c«ng ét truyÒn thèng cña d©n téc ViÖt n gi÷ vµ ph¸t triÓn v× sù nghiÖp hÜa, c«ng b»ng - d©n chñ - óng ta còng ghi nhËn ®Þnh nghÜa éi”(®iÒu 10), trªn c¬ së ®ã trong téi vµ v« ý ph¹m téi cã nh÷ng
trong t− t−ëng lËp ph¸p cña nhµ cÇm quyÒn phong kiÕ minh trong qu¸ tr×nh ¸p dông ph¸p luËt, vµ ®©y lµ m Nam ta vµ cho ®Õn ngµy nay chóng ta vÉn tiÕp tôc g× x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn ViÖt Nam xe héi chñ ng v¨n minh. Ch¼ng h¹n, trong Bé luËt h×nh sù 1999, ch ph¸p lý cña “cè ý ph¹m téi”(§iÒu 9) vµ “V« ý ph¹m t phÇn c¸c téi ph¹m ghi nhËn c¸c tr−êng hîp cè ý ph¹m h×nh ph¹t t−¬ng øng kh¸c nhau.
Thø t−, sù c«ng minh cßn biÓu hiÖn ë quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm ph¸p lý nghiªm kh¾c
h¬n cña nh÷ng ng−êi cã chøc quyÒn so víi nh÷ng ng−ê i b×nh th−êng.
Nªn ch¨ng, ph¸p luËt h×nh sù hiÖn ®¹i còng cÇn ®−a
quy ®Þnh nµy vµo trong luËt iªn chøc ph¹m téi(nh©n th©n) lµ mét t¸c gi¶ cÇn ®−îc c©n nh¾c xem xÐt am trong thêi gian tíi.
B¶o vÖ c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc ®−îc thõa nhËn chung
cña Ph−¬ng §«ng ruyÒn thèng cña d©n téc ®èi thùc ®Þnh, ch¼ng h¹n, coi t×nh tiÕt nÕu lµ c¸n bé v t×nh tiÕt t¨ng nÆng, ®©y còng lµ mét vÊn ®Ò mµ theo trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt N 3.2.2. ( Xem TSKH.PGS. Lª V¨n C¶m “C¸c gi¸ trÞ ph¸p luËt t víi sù nghiÖp x©y dùng Nhµ n−íc ph¸p quyÒn”)
20
Thø nhÊt , ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn ghi nhËn vµ b¶o vÖ n
h÷ng nÒn t¶ng ®¹o µ t×nh c¶m trong gia ®×nh gi÷a ®øc chung trong xe héi Ph−¬ng §«ng phong kiÕn, ®ã l … ß «ng bµ, cha mÑ, con c¸i, vî chång, t×nh c¶m thÇy tr Trong ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam hiÖn nay, mÆc dï
kh«ng ghi nhËn trùc tiÕp nh− µo trong Bé luËt h×nh sù nh−ng hËn t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch hai, ng−êi giµ, ng−êi ë trong t×nh uéc m×nh vÒ mÆt vËt chÊt, tinh
trong ph¸p luËt phong kiÕn b»ng mét lo¹i téi danh n ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ghi nhËn b»ng viÖc ghi n nhiÖm h×nh s− “Ph¹m téi ®èi víi trÎ em, phô n÷ cã t tr¹ng kh«ng thÓ tù vÖ ®−îc hoÆc ®èi víi ng−êi lÖ th thÇn, c«ng t¸c hoÆc c¸c mÆt kh¸c”(®iÓm h, kho¶n 1, §iÒu 48 Bé luËt h×nh sù 1999).
Thø hai , b¶o vÖ nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc cña d©n téc ë mét ch
õng mùc nhÊt ®Þnh cßn ®ei ng−êi hiÒn tµi, b»ng chÕ ®é Õn khÝch ng−êi ®øc hµnh tµi n¨ng hèng cña n−íc ta mµ ®Õn ngµy
biÓu hiÖn qua viÖc b»ng viÖc ghi nhËn chÝnh s¸ch −u “b¸t nghÞ” trong ph¸p luËt h×nh sù. ChÝnh s¸ch khuy trong xe héi lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch truyÒn t nay chóng ta vÉn tiÕp tôc kÕ thõa ph¸t huy.
Gi¸ trÞ nµy cña ph¸p luËt cã ý nghÜa quan träng tr
ong c«ng cuéc x©y dùng, hoµn . Nªn ch¨ng trong thêi gian tíi, trong Nam chóng ta cÇn quan t©m tiÕp nh÷ng gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn trùc tiÕp ®iÒu luËt ph¹m téi víi h×nh lµ mét trong nh÷ng t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm
thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i c«ng t¸c x©y dùng hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt nghiªn cøu ®Ó ®−a vµo ph¸p luËt vÊn ®Ò b¶o vÖ trùc thèng cña d©n téc, (ch¼ng h¹n, chóng ta cã thÓ ®−a … cha mÑ, ng−êi nu«i nÊng sù).
KÕt luËn ch−¬ng 3
1. Trªn c¬ së cña viÖc nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm c
ña ph¸p luËt h×nh sù phong ®e kh¸i qu¸t nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p kiÕn ViÖt Nam kÐo dµi suèt gÇn m−êi thÕ kû, t¸c gi¶ luËt truyÒn thèng cña d©n téc cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù nghiÖp x©y dùng, hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam trong thêi gian tí i.
trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng ®−îc g ®¹i, t¸c gi¶ ®e kh¼ng ®Þnh ®−îc kÕ thõa, ph¸t huy trong viÖc hîp víi ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ g cña d©n téc vµ trong th−oif vµ vËn dông nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p oµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt ph¸p nãi chung mµ §¶ng vµ
2. B»ng viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸, so s¸nh nh÷ng gi¸ thÓ hiÖn trong ph¸p luËt h×nh sù phong kiÕn vµ ®−¬n nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt truyÒn thèng nµy ®e vµ ®ang ghi nhËn b»ng nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù phï xe héi hiÖn ®¹i nh−ng vÉn ph¸t huy ®−îc truyÒn thèn gian tíi chóng ta cÇn tiÕp tôc cã nh÷ng nghiªn cøu luËt truyÒn thèng nµy cña d©n téc trong qu¸ tr×nh h Nam. §iÒu nµy ®e gãp phÇn vµo c«ng cuéc c¶i c¸ch t− Nhµ n−íc ta ®e vµ ®ang tiÕn hµnh.
21
PhÇn kÕt luËn
1. B»ng viÖc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ ®Æc ®iÓm ph¸p
luËt h×nh sù phong kiÕn ViÖt n−íc phong kiÕn ViÖt Nam ®Çu cïng ë ViÖt Nam(triÒu NguyÔn ®Ò c¬ b¶n cña ph¸p luËt h×nh sù ch nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña cøu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt h×nh
Nam suèt mét chiÒu dµi lÞch sö tõ khi thµnh lËp Nhµ tiªn(Nhµ Ng« n¨m 939) ®Õn triÒu ®¹i phong kiÕn cuèi kÕt thóc n¨m 1884), t¸c gi¶ ®e ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn phong kiÕn trong giai ®o¹n ®ang nghiªn cøu, ph©n tÝ ph¸p luËt phong kiÕn giai ®o¹n nµy b»ng viÖc nghiªn sù cã liªn quan ®Õn tõng giai ®o¹n.
2. Trªn c¬ së nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ph¸p lu
Nam, t¸c gi¶ ®e rót ra nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt mang ®ång thêi ph©n tÝch sù cÇn thiÕt cña viÖc cÇn ph¶i vµo qu¸ tr×nh hoµn thiÖn ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸ Ët h×nh sù phong kiÕn ViÖt tÝnh truyÒn thèng cña d©n téc, lÜnh héi nh÷ng gi¸ trÞ ph¸p luËt nµy p luËt h×nh sô nãi riªng.
3. So s¸nh nh÷ng ®iÓm mµ ph¸p luËt h×nh sù ®−¬ng ®¹
vÊn ®Ò mµ trong thêi gian tíi chóng ta cÇn tiÕp tôc hiÖn t¹i nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Na tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung- lµ m cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p mµ §¶ng vµ Nhµ n−íc ta trong tiÕp tôc triÓn khai thùc hiÖn. Trªn c¬ së ph©n tÝch ®−a ra mét sè söa ®æi ®èi víi ph¸p luËt h×nh sù ViÖ i ®e vµ ®ang lÜnh héi, nh÷ng kÕ thõa, ph¸t huy trong ®iÒu kiÖn m ®−¬ng ®¹i, gãp phÇn vµo qu¸ ét trong nh÷ng nhiÖm vô cña c«ng thêi gian võa qua ®e vµ ®ang vµ so s¸nh ®ã, t¸c gi¶ cho r»ng cÇn t Nam ®−¬ng ®¹i, ®ã lµ:
- Ghi nhËn t×nh tiÕt nh©n th©n “ ng−êi cã chøc vô p
h¹m téi” lµ mét t×nh tiÕt t¨ng m 1999, t¹i ®iÓm c, kho¶n 1, ®iÒu ¹n ®Ó ph¹m téi” lµ mét t×nh tiÕt nhiÒu tr−êng hîp ng−êi cã chøc vô ®Ó ph¹m téi), vµ viÖc ph¹m téi ¬n c¸c ®èi t−îng téi ph¹m kh¸c. µ ph¸p luËt h×nh sù nãi riªng cña hêi gian tíi cÇn quy ®Þnh t×nh tiÕt lµ mét t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch ph¸p luËt phong kiÕn n−íc ta ®e
nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Trong Bé luËt h×nh sù n¨ 48 chØ ghi nhËn t×nh tiÕt “lîi dông chøc vô quyÒn h t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù, trong khi ®ã, cã rÊt quyÒn h¹n ph¹m téi(mÆc dï kh«ng lîi dông chøc vô ®ã ®ã cña hä th−êng ¶nh h−ëng ®Õn d− luËn xe héi lín h Do vËy, nh»m n©ng cao ý thøc ph¸p luËt nãi chung v bé phËn ®èi t−îng nµy th× ph¸p luËt h×nh sù trong t nh©n th©n “lµ ng−êi cã chøc vô quyÒn h¹n ph¹m téi” nhiÖm h×nh sù, ®©y còng lµ mét quy ®Þnh tiÕn bé mµ ghi nhËn vµ chóng ta nªn kÕ thõa vµ ph¸t huy.
u tr¸ch nhiÖm trong ho¹t ®éng ¬ng c¸c téi ph¹m vÒ chøc vô, r¸ch nhiÖm cña ng−êi cã quyÒn
- Ghi nhËn thªm trong phÇn c¸c téi ph¹m vÒ téi thiÕ nh©n ®¹o trong ph¹m vi ®Þa ph−¬ng qu¶n lý trong Ch− song song víi quy ®Þnh nµy ph¸p luËt cÇn quy ®Þnh t h¹n trong ho¹t ®éng nh©n ®¹o t¹i ®Þa ph−¬ng.
22
4. Víi nghiªn cøu nµy cña m×nh, t¸c gi¶ hy väng nh÷
ng luËn ®iÓm ®−îc tr×nh bµy kh¶o ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh bé cña thêi ®¹i, võa tiÕp thu ®−îc n téc, lµ mét ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸p luËt , nghiªn cøu nµy sÏ lµ tµi liÖu tËp vÒ luËt h×nh sù ViÖt Nam
trong luËn v¨n nµy sÏ gãp phÇn vÒ mÆt lý luËn tham sù ViÖt Nam trong thêi gian tíi, võa mang tÝnh tiÕn nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng ph¸p luËt tèt ®Ñp cña d© ®−îc ¸p dông trong thùc tiÔn cã hiÖu qu¶. §ång thêi tham kh¶o trong nghiªn cøu, gi¶ng d¹y còng nh− häc nãi riªng vµ ph¸p luËt nãi chung.
