Tổng quan Ngành Hàng không Việt Nam
Ngày 21/12/2016
1
Phòng Phân Tích ACBS Tel: (+84) (8) 3823 4159 (ext: 354)
www.acbs.com.vn
Bloomberg: ACBS
Tổng quan Ngành hàng không Việt Nam
Ngày 21/12/2016
TỔNG QUAN NGÀNH HÀNG KHÔNG VIỆT NAM
Cuộc chiến giữa hãng hàng không truyền thống và giá rẻ
Trần Thị Hải Yến (+84 8) 3823 4159 - Ext: 326 yentran@acbs.com.vn Nguyễn Trí Cường (+84 8) 3823 4159 - Ext: 218 cuongnt@acbs.com.vn
1993 Hà Nội
Nói đến thị trường hàng không Việt Nam, điểm nhấn chú ý nhấtchính là sự tăng trưởng vượt bậc toàn ngành. Trong một thâp niên qua, sản lượng hành khách vận chuyển toàn thị trường đã ghi nhận tốc độ tăng trưởng lũy kế hằng năm (CAGR) là 17,4%, và còn vượt trội hơn trong 9T16 khi tăng đến ~30% n/n.
Thành lập Trụ sở Nhân sự chủ chốt Dương Trí Thành
Loại hình
Vận chuyển đa dịch vụ
Ngành hàng không được kỳ vọng tiếp tục tăng trưởng hai con số trong thập kỉ tới. Bên cạnh sự tiện lợi mà vận chuyển hàng không mang lại so với đường bộ, những yếu tố như chất lượng cuộc sống dần được cải thiện, giá vé máy bay phải chăng hơn được xem là động lực giúp ngành hàng không Việt Nam phát triển. Do đó, không quá ngạc nhiên khi việc niêm yết Tổng công ty Hàng Không Việt Nam (HVN - đầu tàu trong ngành vận tải đường không cả nước) và đợt IPO của Vietjet Air (VJA - hãng hàng không giá rẻ năng động nhất Việt Nam) lại đón nhận nhiều sự quan tâm từ các nhà đầu tư.
Thành lập Trụ sở
Nhân sự chủ chốt
Trong số năm hãng hàng không trong nước hiện nay, Jetstar và VASCO đều liên quan đến HVN, Vietstar hiện vẫn chưa cung cấp dịch vụ vận tải hành khách theo tuyến cố định, thì thị trường vận chuyển hàng không Việt Nam có thể xem là cuộc đối đầu giữa HVN và VJA, đại diện tiêu biểu cho sự cạnh tranh giữa mô hình vận chuyển hàng không truyền thống với mô hình hàng không giá rẻ, giữa kinh nghiệm với sức trẻ, giữa mô hình quản lý theo kiểu nhà nước với tư nhân.
Loại hình
2007 Hà Nội Nguyễn Thị Phương Thảo LCC
Thành lập Trụ sở Nhân sự chủ chốt Loại hình
1990 Hồ Chí Minh Lê Hồng Hà LCC
Xét về Tổng công ty Hàng Không Việt Nam (HVN), công ty định hướng phát triển theo mô hình cung cấp đầy đủ dịch vụ (full-services), nhắm tới nhóm hành khách trung -cao cấp trong nước, và nhóm hành khách quốc tế đi/đến VIệt Nam. Chúng tôi tin rằng sự hợp tác chiến lược với ANA Holding Inc. (doanh nghiệp đang sở hữu All Nippon Airways - một trong những hãng hàng không đạt chuẩn 5-sao thế giới) sẽ hỗ trợ HVN nâng cao chất lượng dịch vụ như kế hoạch. Vừa qua, HVN đã được công nhận đạt chuẩn hãng hàng không 4-sao. Đồng thời với chiến lược phát triển thương hiệu kép, HVN cũng tăng cường sự hiện diện của mình trong phân khúc hàng không giá rẻ (LCC) thông qua Jetstar Pacific (sở hữu 68.5% cổ phần) và SkyViet/VASCO (sở hữu 51% cổ phần).
Thành lập Trụ sở
Nhân sự chủ chốt
Về phía CTCP Vietjet Air (VJA), được thành lập từ 2007, và kể từ khi bắt đầu khai thác hoạt động bay đầu tiên vào cuối năm 2011 VJA định hướng phát triển theo mô hình hàng không giá rẻ. Đối lập với nhóm khách hàng của HVN, đối tượng của Vietjet là phần lớn dân số Việt Nam, nằm trong nhóm lao động có thu nhập trung bình - thấp, mà ở đó nhu cầu về phương tiện vận chuyển tốc độ cao ở mức giá phải chăng vẫn liên tục tăng mạnh trong thời gian gần đây khi chất lượng sống dần được cải thiện.
Loại hình
1987 Hồ Chí Minh Nguyễn Thái Trung Hành khách, hàng hóai; dịch vụ hàng không khác
Xét về quy mô đội bay, lượng ghế cung ứng, số chuyến bay, thị phần hành khách và doanh thu, HVN hiện vẫn đứng đầu toàn ngành. Tuy nhiên, nhiều khả năng VJA sẽ sớm bắt kịp HVN thông qua kế hoạch mở rộng đầy tham vọng trong thời gian tới.
Thành lập Trụ sở
Nhân sự chủ chốt
Trong lần báo cáo tổng quan ngành hàng không này, chúng tôi sẽ phân tích sơ bộ tình hình hiện tại để mang đến cho nhà đầu tư cái nhìn tống quát nhất về thị trường vận tải hàng không trong nước. Bên cạnh đó sẽ là sự so sánh giữa hai hãng hàng không lớn nhất cả nước hiện nay: Vietnam Airlines và Vietjet Air, nhằm phản ánh tầm quan trọng của hai hãng bay lên cấu trúc và xu hướng phát triển toàn ngành. Báo cáo cụ thể phân tích từng hãng hàng không sẽ được chúng tôi phát hành ngay sau.
Loại hình
2010 Hồ Chí Minh Phạm Trịnh Phương Vận chuyển hành khách; sửa chữa bảo dưỡng
2
www.acbs.com.vn
Bloomberg: ACBS
Phòng Phân Tích ACBS Tel: (+84) (8) 3823 4159 (ext: 354)
Tổng quan Ngành hàng không Việt Nam
Ngày 21/12/2016
Dẫn dắt bởi tăng trưởng ngành vượt trội
Trong thập niên qua, xét về lượng khách vận chuyển tại các cảng sân bay, ngành hàng không Việt Nam đã ghi nhận tăng trưởng đáng kể với CAGR đạt hai chữ số ở mức 17,4%. Xét giai đoạn 5 năm gần nhất, ngành hàng không Việt Nam đã đạt mức CAGR 16,1%, vượt xa tốc độ của vùng Châu Á – Thái Bình Dương (7,9%), cho thấy một thị trường hàng không trẻ, tăng trưởng nhanh và đầy hứa hẹn tại Việt Nam. Trong năm 2016, sản lượng khách qua các cảng hàng không cả nước ước tính đạt khoảng 81 triệu người (+29% c/k), vượt mức kỉ lục năm trước đó (63,1 triệu người; +24% c/k) cả về giá trị tuyệt đối lẫn tốc độ tăng trưởng.
Sản lượng hành khách hàng không theo từng năm
Triệulượt khách 100
80
60
40
20
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016E
0 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
Nguồn:ACV
Lượng khách, triệu người (LHS) Tốc độ tăng trưởng (RHS)
Đặt lên bàn cân với các phương tiện công cộng khác (OPV - bao gồm xe buýt, phà và đường sắt), thị trường hàng không trong nước tăng trưởng với tốc độ mạnh mẽ hơn hẳn, cho thấy xu hướng chuyển dịch về phía loại hình vận chuyển này. Trong 5 năm qua, giá trị vận tải hàng không đã đạt CAGR mức 16,3%, đánh bại con số 6,6% của OPV. Cụ thể hơn, nếu như doanh số từ OPV và vận tải đường không lần lượt đạt 7,1 nghìn tỷ và 6,2 nghìn tỷ đồng trong 2010, cục diện đã thay đổi trong 2015 với doanh số lần lượt đạt 9,8 ngàn tỷ và 13,3 ngàn tỷ đồng.
TỷVNĐ
Có thể thấy, giá vé máy bay hiện đang dần phải chăng hơn, cùng với xu hướng chuyển dịch nêu trên, sự chênh lệch giữa hai nhóm phương tiện này sẽ ngày càng cách biệt, nhờ vào tốc độ tăng trưởng duy trì hai chữ số của ngành hàng không.
Doanh số ngành hàng không so với các phương tiện khác đến năm 2015
14,000
30%
25%
12,000
20%
10,000
15%
8,000
10%
6,000
5%
4,000
0%
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Phương tiện khác (OPV) Tăng trưởng c/k mỗi năm OPV
Hàng không Tăng trưởng c/k mỗi năm Hàng không
Nguồn: ACV, Euromonitor, ACBS *c/k: cùngkỳ
3
www.acbs.com.vn
Bloomberg: ACBS
Phòng Phân Tích ACBS Tel: (+84) (8) 3823 4159 (ext: 354)
Tổng quan Ngành hàng không Việt Nam
Ngày 21/12/2016
Cấu trúc thị trường dịch chuyển về phía LCC
Cơ cấu lượng khách theo hãng hàng không
100%
80% 14% 22% 27% 31% 60%
40% Cũng trong 5 năm qua, thị trường hàng không Việt Nam đã ghi nhận dấu ấn đáng chú ý từ nhân tố mới, cùng với sự chuyển đổi từ loại hình hàng không truyền thống sang giá rẻ. Theo ACBS ước tính, trong 2011, phần lớn thị phần ngành thuộc về HVN (79,9%), tiếp đó là Jetstar Pacific (12,3%), và các đơn vị khác (7,6%). Tuy nhiên, cấu trúc thị trường đã thay đổi mạnh mẽ trong những năm tiếp theo khi VJA liên tục gia tăng lượng khách từ ~2,5 triệu người trong 2012 lên đến 9,3 triệu người trong 2015 (CAGR 3 năm tương ứng 55,7%). 80% 76% 69% 63% 57% 20%
0% 2011 2012 2013 2014 2015
Nguồn: ACBS ước tính
triệu khách
HVN Vietjet Air Jetstar Khác Do đó, thị phần theo tổng khách vận chuyển của Vietjet Air trong năm vừa qua đã lên đến 30,6%, trong khi của HVN và Jetstar lần lượt giảm về 57,1% và 11,8%. Hiện tượng tăng trưởng đáng ngạc nhiên này được lý giải bởi (1) nhu cầu gia tăng đối với phương tiện vận chuyển hàng không giá rẻ, (2) nỗ lực phát triển đội bay của VJA, và (3) việc liên tục mở mới các đường bày cũng như những điểm đến mới, cả trong và ngoài nước từ VJA.
Tổng lượng khách theo hãng hàng không
9.32 6.72 4.71 2.47 0.02 17.39 15.75 15.00 13.70 13.60
35 30 25 20 15 10 5 0
Thị phần khách trong nước theo hãng, 2015
Jetstar 15%
Nguồn: ACBS ước tính
HVN 48%
Vietjet Air 37%
2011 2012 2013 2014 2015 HVN Vietjet Air Jetstar Khác
Xét trong toàn thị trường, đáng chú ý hơn cả, mảng hành khách trong nước đã trở thành nhóm đối tượng chủ chốt của VJA, là nơi mà hãng này chiếm ~37% thị phần trong 2015, trực tiếp cạnh tranh với gã khổng lồ Vietnam Airlines (48% thị phần). Theo Trung tâm Hàng không CAPA, cuộc đua chiếm lĩnh thị phần trong nước sẽ chứng kiến ngôi vương mới trong 2016 khi vị thế độc quyền từ trước đến nay của HVN sẽ bị VJA chinh phục (xét về sản lượng khách vận chuyển). Về sơ bộ, theo ACBS dự phóng, sản lượng hành khách trong nước của HVN và VJA sẽ lần lượt vào khoảng trên 11,5 triệu và trên 12,5 triệu trong năm nay.
Nguồn: ACBS thu thập và ước tính
4
www.acbs.com.vn
Bloomberg: ACBS
Phòng Phân Tích ACBS Tel: (+84) (8) 3823 4159 (ext: 354)
Tổng quan Ngành hàng không Việt Nam
Ngày 21/12/2016
HVN tái cơ cấu – VJA mở rộng đội bay
Tổng ghế cung ứng toàn đội bay theo hãng hàng không, 2016
1% 9%
TCT Hàng không Việt Nam hiện đang sở hữu đội bay lớn nhất cả nước, bao gồm 83 chiếc, tương ứng với 15.632 chỗ ngồi, với nhiều dòng máy bay khác nhau, chiếm trên 60% tổng đội bay toàn ngành. VJA lại sở hữu đội bay trẻ nhất với độ tuổi trung bình là 3,8 năm, bao gồm 36 chiếc máy bay với tổng cộng 7.160 chỗ ngồi. Jetstar Pacific, hãng hàng không giá rẻ đầu tiên ở Việt Nam (từ 2007) dường như khá chậm chân và ít năng động hơn so với đối thủ, khi chỉ có 13 tàu thuộc dòng A320 (sau khi thanh lý dòng Boeing 737). 28% 62% HVN VJA Jetstar
Đội tàu bay 83 36 13 VASCO (SkyViet) 4
Nguồn: Planspotters, ACBS ước tính
Tuổi trung bình (năm) 5,6 3,8 7,0 11,0 HVN - 83 chiếc Jetstar - 13 ch. Vietjet Air - 36 ch. SkyViet* - 4 chi. 17.957 6.660 2.340 272
216 185 180 68 Tổng số ghế Quy mô tàu bay trung bình (ghế/máy bay)
Nhóm máy bay
6%
10%
12%
25%
Airbus A350 XWB Boeing 787 Dreamliner Airbus A330
5%
75%
Boeing 777
67%
Airbus A321
100 %
100 %
Airbus A320 Airbus A321
Airbus A320
ATR 42/72
Nguồn: Planespotters (Không bao gồm tàu thuê ướt)
Vietnam Airlines Vietjet air Jetstar VASCO
Trong 2 năm qua, VJA đã nỗ lực mở rộng đội bay thông qua việc đặt mua và thực hiện giao dịch bán và cho thuê lại (Sell & leaseback) hai hợp đồng lớn cho khoảng 200 máy bay Airbus và Boeing, với tổng trị giá lần lượt là 9,1 tỷ và 11,3 tỷ đô la Mỹ. Trong khi đó, HVN đã mang về 5 chiếc A350s và 10 chiếc Boeing 787s trong đơn hàng 14 chiếc A350s và 19 chiếc Boeing 787s, với lịch giao dự kiến từ 2015 đến 2019.
Mô hình bán và thuê lại (thường được các hãng LCC sử dụng tích cực), giúp VJA mở rộng đội bay nhanh chóng. Xét trong dài hạn, kế hoạch phát triển đội bay của HVN sẽ dừng lại với 116 máy bay vào năm 2018, trong đó công ty sẽ sở hữu toàn bộ những chiếc 787s, và cũng áp dụng mô hình bán – thuê lại đối với một số chiếc dòng A321s và A350s. Jetstar sẽ vẫn đi sau VJA khi đặt mục tiêu tăng đội bay lên 30 chiếc vào 2020, còn VJA sẽ trên 200 chiếc vào 2023.
Vietjet Air đe dọa vị thế đầu ngành của HVN
Trên thực tế, trong khi HVN tập trung vào nhóm khách hàng trung-cao cấp và Jetstar Pacific lại đang thiên về khai thác đường bay quốc tế (phân khúc đem về phần lớn doanh thu và lợi nhuận cho hãng hàng không giá rẻ này) để hỗ trợ Jetstar Group mở rộng mạng lưới toàn cầu của mình, thì việc VJA vượt mặt HVN sẽ chỉ còn là vấn đề thời gian nếu như Jetstar Pacific không có động thái đáp trả nào hữu hiệu.
Bên cạnh đó, theo thống kê từ CAPA cho hay, kể từ đầu 2016 VJA đã vượt HVN về lượng ghế cung ứng trên đường bay Hồ Chí Minh - Hà Nội, một trong những đường bay sôi
5
www.acbs.com.vn
Bloomberg: ACBS
Phòng Phân Tích ACBS Tel: (+84) (8) 3823 4159 (ext: 354)
Tổng quan Ngành hàng không Việt Nam
Ngày 21/12/2016 động bậc nhất Việt Nam. Ngoài ra, tính riêng ở thị trường đường bay trong nước, VJA chiếm khoảng 39% lượng ghế cung ứng, trong khi HVN đã lui về ở mức ~43% kể từ đầu quý 4 năm nay.
Cơ cấu lượng ghế cung ứng theo hãng bay, giai đoạn 26/09-02/10 năm 2016
HVN
2% 16%
43% VJA Về mạng lưới đường bay, nhóm ba ông lớn trong ngành hàng không là HVN, Jetstar và VJA đã bao phủ hầu như toàn bộ các cảng hàng không trong nước (ngoài trừ các cảng thuộc nhóm C chỉ phục vụ dòng máy bay ATR do VASCO phục vụ), với khoảng 30-40 đường bay mỗi hãng. Mạng luới quốc tế vẫn là lợi thế lớn nhất của Vietnam Airlines, khi hãng này đang khai thác hơn 57 đường bay, phục vụ khoảng 75% nhóm hành khách quốc tế đi/đến Việt Nam. Jetstar 39% VASCO
Tiềm năng tăng trưởng từ hệ số tải lớn, ổn định
Nguồn:CAPA
Nắm bắt kịp thời tăng trưởng mạnh mẽ của nhu cầu vận chuyển đường không đã mang đến cho ba hãng hàng không hàng đầu Việt Nam mức hệ số tải (load factor) hấp dẫn; trong đó hệ số của nhóm LCCs vẫn giữ cách biệt so với HVN. Cụ thể, trong 2015 hệ số tải của ba hãng hàng không lớn nhất cả nước HVN, VJA và Jetstar Pacific lần lượt là 80,5%, 88,1% và 90%. So sánh với mức hệ số tải toàn cầu năm 2015 là 80,4% (theo IATA), trong khi HVN đã tiệm cận mức thế giới những năm gần đây, nhóm hàng không giá rẻ ở Việt Nam cho thấy triển vọng hứa hẹn, đặc biệt trong phát triển đội bay và tăng trưởng lượng khách phục vụ.
76,6%
73,9%
76,3%
79,3%
79,9%
80,5%
2010 2011 2012 2013 2014 2015
-
n.a.
n.a.
88,2%
88,6%
88,1%
HVN
91,0%
91,0%
91,0%
90,0%
n.a.
90,0%
Vietjet Air
78,7%
78,5%
79,4%
79,7%
79,9%
80,4%
Jetstar
Nguồn: HVN, VJA, Jetstar, CAPA, Euromonitor, IATA
Thế giới