CH NG ƯƠ 1
T NG QUAN V QU N TR CÁC T CH CỔ Ề Ả Ị Ổ Ứ
I. T ch c và các ho t đ ng c b n c a t ch cổ ứ ạ ộ ơ ả ủ ổ ứ
1. Khái ni m và đ c tr ng c b n c a t ch cệ ặ ư ơ ả ủ ổ ứ
T ch c là t p h p c a hai hay nhi u ng i cùng ho t đ ng trong nh ng hình thái cổ ứ ậ ợ ủ ề ườ ạ ộ ữ ơ
c u nh t đ nh đ đ t đ c nh ng m c đích chung.ấ ấ ị ể ạ ượ ữ ụ
Các t ch c đ u có nh ng đ c đi m chung sau đây:ổ ứ ề ữ ặ ể
- Mang tính m c đíchụ
- Là nh ng đ n v xã h i bao g m nhi u ng iữ ơ ị ộ ồ ề ườ
- Ho t đ ng theo nh ng cách th c nh t đ nh đ đ t m c đích – các k ho chạ ộ ữ ứ ấ ị ể ạ ụ ế ạ
- Thu hút và phân b các ngu n l c c n thi t đ đ t đ c m c đích c a mìnhổ ồ ự ầ ế ể ạ ượ ụ ủ
- Ho t đ ng trong m i quan h t ng tác v i các t ch c khácạ ộ ố ệ ươ ớ ổ ứ
- C n nh ng nhà qu n tr đ liên k t và ph i h p con ng i bên trong và bên ngoài tầ ữ ả ị ể ế ố ợ ườ ổ
ch c cùng nh ng ngu n l c khác đ đ t đ c m c đích v i hi u qu cao.ứ ữ ồ ự ể ạ ượ ụ ớ ệ ả
2. Các ho t đ ng c b n c a t ch cạ ộ ơ ả ủ ổ ứ
- Marketing
- Tài chính
- S n xu tả ấ
- Nhân sự
- Nghiên c u & phát tri nứ ể
- Đ m b o ch t l ng, ….ả ả ấ ượ
II. Qu n tr t ch cả ị ổ ứ
1. Qu n tr và các d ng qu n trả ị ạ ả ị
Qu n tr là s tác đ ng c a ch th qu n tr lên đ i t ng qu n tr nh m đ t đ cả ị ự ộ ủ ủ ể ả ị ố ượ ả ị ằ ạ ượ
nh ng m c tiêu nh t đ nh trong đi u ki n bi n đ ng c a môi tr ng.ữ ụ ấ ị ề ệ ế ộ ủ ườ
Ba d ng qu n tr chính:ạ ả ị
- Qu n tr gi i vô sinh: nhà x ng, ru ng đ t, máy móc thi t b , s n ph m,…ả ị ớ ưở ộ ấ ế ị ả ẩ
- Qu n tr gi i sinh v t: cây tr ng, v t nuôi.ả ị ớ ậ ồ ậ
- Qu n tr xã h i loài ng i: gia đình, doanh nghi p,….ả ị ộ ườ ệ
Các đ c đi m c a ặ ể ủ các d ng qu n tr ạ ả ị
1
- Ph i t n t i m t h qu n tr bao g m 2 phân h : ch th qu n tr và đ i t ng qu nả ồ ạ ộ ệ ả ị ồ ệ ủ ể ả ị ố ượ ả
trị
- Ph i có m t ho c m t t p h p m c đích th ng nh t cho c ch th và đ i t ngả ộ ặ ộ ậ ợ ụ ố ấ ả ủ ể ố ượ
qu n tr .ả ị
- Qu n tr bao gi cũng liên quan đ n vi c tra đ i thông tin nhi u chi u.ả ị ờ ế ệ ổ ề ề
- Qu n tr bao gi cũng có kh năng thích nghi.ả ị ờ ả
2. Qu n tr t ch cả ị ổ ứ
Qu n tr t ch c là quá trình l p k ho ch, t ch c, lãnh đ o, ki m tra các ngu n l cả ị ổ ứ ậ ế ạ ổ ứ ạ ể ồ ự
và ho t đ ng c a t ch c nh m đ t đ c m c đích c a t ch c v i k t qu và hi u qu caoạ ộ ủ ổ ứ ằ ạ ượ ụ ủ ổ ứ ớ ế ả ệ ả
trong đi u ki n môi tr ng luôn bi n đ ng.ề ệ ườ ế ộ
3. Các ch c năng qu n trứ ả ị t ch cổ ứ
Ch c năng qu n tr là nh ng lo i công vi c qu n tr khác nhau, mang tính đ c l pứ ả ị ữ ạ ệ ả ị ộ ậ
t ng đ i, đ c hình thành trong quá trình chuyên môn hóa ho t đ ng qu n tr . ươ ố ượ ạ ộ ả ị
Phân theo quá trình qu n tr , các ch c năng qu n tr bao g m: L p k ho ch, t ch c,ả ị ứ ả ị ồ ậ ế ạ ổ ứ
lãnh đ o, ki m tra.ạ ể
Phân theo ho t đ ng c a t ch c, các ch c năng qu n tr bao g m: Qu n tr marketing,ạ ộ ủ ổ ứ ứ ả ị ồ ả ị
qu n tr nghiên c u và phát tri n, qu n tr s n xu t, qu n tr tài chính, qu n tr ngu n nhânả ị ứ ể ả ị ả ấ ả ị ả ị ồ
l c, qu n tr ch t l ng, qu n tr các dich v h tr cho t ch c nh thông tin, pháp lý, đ iự ả ị ấ ượ ả ị ụ ỗ ợ ổ ứ ư ố
ngo i,…ạ
Các ch c năng qu n tr th ng nh t v i nhau. Trong b t c lĩnh v c qu n tr nào cácứ ả ị ố ấ ớ ấ ứ ự ả ị
nhà qu n tr cũng ph i th c hi n các quá trình qu n tr bao g m l p k ho ch, t ch c, lãnhả ị ả ự ệ ả ị ồ ậ ế ạ ổ ứ
đ o và ki m tra. M t khác, các k ho ch, ho t đ ng t ch c, lãnh đ o, ki m tra c a các lĩnhạ ể ặ ế ạ ạ ộ ổ ứ ạ ể ủ
v c qu n tr (marketing, tài chính, nhân l c,…) có quan h ch t ch v i nhau.ự ả ị ự ệ ặ ẽ ớ
4. Vai trò c a qu n tr t ch củ ả ị ổ ứ
- Qu n tr giúp cho t ch c và các thành viên c a nó th y rõ m c đích và h ng đi c aả ị ổ ứ ủ ấ ụ ướ ủ
mình.
- Qu n tr ph i h p t t c các ngu n l c c a t ch c thành m t ch nh th , t o nên tínhả ị ố ợ ấ ả ồ ự ủ ổ ứ ộ ỉ ể ạ
tr i đ th c hi n m c đích c a t ch c v i hi u qu cao.ồ ể ự ệ ụ ủ ổ ứ ớ ệ ả
- Qu n tr giúp cho t ch c thích nghi đ c v i môi tr ng.ả ị ổ ứ ượ ớ ườ
5. Qu n tr là m t khoa h c, m t ngh thu t, m t nghả ị ộ ọ ộ ệ ậ ộ ề
Tính khoa h c c a qu n tr xu t phát t tính quy lu t c a các quan h qu n tr trongọ ủ ả ị ấ ừ ậ ủ ệ ả ị
quá trình ho t đ ng c u t ch c bao g m nh ng quy lu t kinh t , công ngh , xã h i,… Cácạ ộ ả ổ ứ ồ ữ ậ ế ệ ộ
nhà qu n tr c n nh n th c và v n d ng đúng các quy lu t này.ả ị ầ ậ ứ ậ ụ ậ
Tính ngh thu t c a ho t đ ng qu n tr xu t phát t tính đa d ng và phong phú c aệ ậ ủ ạ ộ ả ị ấ ừ ạ ủ
các s v t và hi n t ng trong kinh t - xã h i và trong qu n tr . Không ph i m i hi n t ngự ậ ệ ượ ế ộ ả ị ả ọ ệ ượ
đ u mang tính quy lu t và cũng không ph i m i quy lu t có liên quan đ n ho t đ ng c a cácề ậ ả ọ ậ ế ạ ộ ủ
t ch c đ u đã đ c nh n th c thành lý lu n. Tính ngh thu t c a qu n tr còn xu t phát tổ ứ ề ượ ậ ứ ậ ệ ậ ủ ả ị ấ ừ
b n ch t c a qu n tr t ch c, suy cho cùng là tác đ ng t i con ng i v i nh ng thái đ vàả ấ ủ ả ị ổ ứ ộ ớ ườ ớ ữ ộ
hành vi vô cùng đa d ng và phong phú đòi h i các nhà qu n tr ph i r t linh ho t và khéo léo.ạ ỏ ả ị ả ấ ạ
Tính ngh thu t c a qu n tr cũng ph thu c vào tâm lý và năng khi u v a nhà qu n tr , phệ ậ ủ ả ị ụ ộ ế ủ ả ị ụ
thu c vào c may v n r i…ộ ơ ậ ủ
2
Qu n tr còn là m t ngh . Đ c đi m này đ c hi u theo nghĩa có th đi h c ngh đả ị ộ ề ặ ể ượ ể ể ọ ề ể
tham gia các ho t đ ng qu n tr nh ng có thành công hay không? Có gi i ngh hay không?ạ ộ ả ị ư ỏ ề
Còn tùy thu c vào nhi u y u t c a ngh nh h c đâu, h c ai, ch ng trình h c, năngộ ề ế ố ủ ề ư ọ ở ọ ươ ọ
khi u ngh nghi p, ….ế ề ệ
III. Lý thuy t h th ng trong qu n tr t ch cế ệ ố ả ị ổ ứ
1. H th ng và lý thuy t h th ngệ ố ế ệ ố
H th ngệ ố là t p h p các ph n t có quan h ch t ch v i nhau, tác đ ng qua l i nhauậ ợ ầ ử ệ ặ ẽ ớ ộ ạ
m t cách có quy lu t đ t o thành m t ch nh th , t đó làm xu t hi n nh ng thu c tính m iộ ậ ể ạ ộ ỉ ể ừ ấ ệ ữ ộ ớ
g i là “tính tr i”, đ m b o th c hi n nh ng ch c năng nh t đ nh.ọ ồ ả ả ự ệ ữ ứ ấ ị
Lý thuy t h th ngế ệ ố là khoa h c nghiên c u các quy lu t v s ra đ i, ho t đ ng vàọ ứ ậ ề ự ờ ạ ộ
bi n đ i c a các h th ng nh m qu n tr các h th ng.ế ổ ủ ệ ố ằ ả ị ệ ố
Quan đi m to n thể ả ể là quan đi m nghiên c u c a lý thuy t h th ng, đòi h i:ể ứ ủ ế ệ ố ỏ
- Khi nghiên c u các s v t và hi n t ng ph i tôn tr ng m i quan h bi n ch ng gi aứ ự ậ ệ ượ ả ọ ố ệ ệ ứ ữ
v t ch t và tinh th n.ậ ấ ầ
- Các s v t hi n t ng luôn có s tác đ ng qua l i và chi ph i l n nhauự ậ ệ ượ ự ộ ạ ố ẫ
- Các s v t không ng ng bi n đ iự ậ ừ ế ổ
- Đ ng l c ch y u quy t đ nh s phát tri n c a các h th ng n m bên trong h th ngộ ự ủ ế ế ị ự ể ủ ệ ố ằ ệ ố
2. Các thành ph n c b n c a h th ngầ ơ ả ủ ệ ố
-Ph n t c a h th ngầ ử ủ ệ ố : là t bào nh nh t c a h th ng, mang tính đ c l p t ng đ i,ế ỏ ấ ủ ệ ố ộ ậ ươ ố
th c hi n ch c năng nh t đ nh và không th phân chia them đ c n a d i giác đự ệ ứ ấ ị ể ượ ữ ướ ộ
ho t đ ng c a h th ng.ạ ộ ủ ệ ố
-Môi tr ng c a h th ngườ ủ ệ ố : Là t p h p các y u t không thu c h th ng nh ng l i cóậ ợ ế ố ộ ệ ố ư ạ
quan h t ng tác v i h th ng (tác đ ng lên h th ng và ch u s tác đ ng c a hệ ươ ớ ệ ố ộ ệ ố ị ự ộ ủ ệ
th ng).ố
-Đ u vào c a h th ngầ ủ ệ ố : là các lo i tác đ ng có th có t môi tr ng lên h th ngạ ộ ể ừ ườ ệ ố
-Đ u ra c a h thầ ủ ệ ống: là các ph n ng tr l i c a h th ng đ i v i môi tr ngả ứ ở ạ ủ ệ ố ố ớ ườ
-M c tiêu c a h th ngụ ủ ệ ố : là tr ng thái mong đ i, c n có và có th có c a h th ng sauạ ợ ầ ể ủ ệ ố
m t th i gian nh t đ nhộ ờ ấ ị
-Ch c năng c a h th ngứ ủ ệ ố : là nh ng nhi m v mà h th ng ph i th c hi n, là kh năngữ ệ ụ ệ ố ả ự ệ ả
c a h th ng trong vi c bi n đ u vào thành đ u raủ ệ ố ệ ế ầ ầ
-Ngu n l c c a h th ngồ ự ủ ệ ố : là t p h p các y u t mà h th ng có th s d ng đ đ tậ ợ ế ố ệ ố ể ử ụ ể ạ
đ c m c tiêu c a mình.ượ ụ ủ
-C c u (c u trúc) c a h th ngơ ấ ấ ủ ệ ố : là hình th c c u t o c a h th ng, ph n ánh s s pứ ấ ạ ủ ệ ố ả ự ắ
x p có tr t t c a các phân h , b ph n và ph n t cũng nh các quan h gi a chúngế ậ ự ủ ệ ộ ậ ầ ử ư ệ ữ
theo m t d u hi u nh t đ nh.ộ ấ ệ ấ ị
-Hành vi c a h th ngủ ệ ố : là t p h p các đ u ra có thê có c a h th ng trong m t kho ngậ ợ ầ ủ ệ ố ộ ả
th i gian nh t đ nhờ ấ ị
-Tr ng thái c a h th ngạ ủ ệ ố : là kh năng k t h p gi a các đ u vào và đ u ra c a hả ế ợ ữ ầ ầ ủ ệ
th ng xét m t th i đi m nh t đ nhố ở ộ ờ ể ấ ị
3
-Qu đ o c a h th ngỹ ạ ủ ệ ố : là chu i các tr ng thái n i h th ng t tr ng thái đ u v tr ngỗ ạ ố ệ ố ừ ạ ầ ề ạ
thái cu i (m c tiêu) trong m t kho ng th i gian nh t đ nhố ụ ộ ả ờ ấ ị
-Đ ng l c c a h th ngộ ự ủ ệ ố : là nh ng kích thíchđ l n đ gây ra các bi n đ i hành vi c aữ ủ ớ ể ế ổ ủ
các ph n t ho c c a c h th ngầ ử ặ ủ ả ệ ố
-C ch c a h th ngơ ế ủ ệ ố : là ph ng th c ho t đ ng h p v i quy lu t khác quan v n cóươ ứ ạ ộ ợ ớ ậ ố
c a h th ng. C ch t n t i đ ng th i v i c c u c a h th ng, là đi u ki n đ củ ệ ố ơ ế ồ ạ ồ ờ ớ ơ ấ ủ ệ ố ề ệ ể ơ
c u phát huy tác d ng.ấ ụ
3. Nghiên c u h th ngứ ệ ố
3.1. Quan đi m nghiên c u h th ngể ứ ệ ố
Quan đi m nghiên c u h th ng là t ng th các y u t chi ph i quá trình thông tin vàể ứ ệ ố ổ ể ế ố ố
đánh giá h th ng. N u l y c s là l ng thông tin c n có v h th ng, có 3 quan đi mệ ố ế ấ ơ ở ượ ầ ề ệ ố ể
nghiên c u là: ứ
-Quan đi m nghiên c u vĩ ể ứ mô: là quan đi m nghiên c u h th ng nh m tr l i các câuể ứ ệ ố ằ ả ờ
h i sau: m c tiêu và ch c năng c a h th ng là gì? môi tr ng c a h th ng là gì?ỏ ụ ứ ủ ệ ố ườ ủ ệ ố
đ u ra và đ u vào c a h th ng là gi?ầ ầ ủ ệ ố
-Quan đi m nghiên c u vi môể ứ : là quan đi m nghiên c u nh m có đ c đ u đ thông tinể ứ ằ ượ ầ ủ
v h th ng bao g m: m c tiêu, ch c năng, môi tr ng, đ u vào, đ u ra, c c u,ề ệ ố ồ ụ ứ ườ ầ ầ ơ ấ
ngu n l c, tr ng thái, c ch , đ ng l c,...ồ ự ạ ơ ế ộ ự
-Quan đi m h n h pể ỗ ợ : là quan đi m k t h p hai quan đi m trên đ có đ c thông tin tùyể ế ợ ể ể ượ
theo m c đích nghiên c uụ ứ
3.2. Ph ng pháp nghiên c u h th ngươ ứ ệ ố
-Ph ng pháp mô hình hóaươ : là ph ng pháp nghiên c u thông qua các mô hình v hươ ứ ề ệ
th ngố
-Ph ng pháp h p đenươ ộ : là ph ng pháp nghiên c u b ng cách quan sát hay tác đ ng lênươ ứ ằ ộ
h th ng b i nh ng h đ u vào, đo l ng nh ng ph n ng c a h th ng đ u ra, r iệ ố ở ữ ệ ầ ườ ữ ả ứ ủ ệ ố ở ầ ồ
thông qua vi c phân tích m i quan h đ u vào – đ u ra đ rút ra nh ng k t lu n nh tệ ố ệ ầ ầ ể ữ ế ậ ấ
đ nh v b n ch t bên trong h th ng. ị ề ả ấ ệ ố
-Ph ng pháp ti p c n h th ngươ ế ậ ệ ố : là ph ng pháp nghiên c u b ng cách phân tích hươ ứ ằ ệ
th ng thành nh ng phân h nh h n mang tính đ c l p t ng đ i trong khi v n quanố ữ ệ ỏ ơ ộ ậ ươ ố ẫ
tâm đ n các m i quan h ràng bu c gi a chúng.ế ố ệ ộ ữ
4. Đi u khiề ển và đi u ch nh h th ngề ỉ ệ ố
4.1. Đi u khi n và h đi u khi nề ể ệ ề ể
Đi u khi n h th ng là quá trình tác đ ng liên t c lên h th ng đ h ng hành vi c aề ể ệ ố ộ ụ ệ ố ể ướ ủ
nó t i m c tiêu đã đ nh trong đi u ki n môi tr ng luôn bi n đ ng.ớ ụ ị ề ệ ườ ế ộ
H th ng đi u khi n đ c ph i th a mãn các đi u ki n: ệ ố ề ể ượ ả ỏ ề ệ
- H th ng ph i có c c u rõ ràng v i 2 phân h là ch th đi u khi n và đ i t ngệ ố ả ơ ấ ớ ệ ủ ể ề ể ố ượ
đi u khi n.ề ể
- H th ng ph i có m c tiêu và trong t p h p các tr ng thái cho phép c a h th ng ph iệ ố ả ụ ậ ợ ạ ủ ệ ố ả
có tr ng thái đ t đ c m c tiêu đó.ạ ạ ượ ụ
- Quá trình đi u khi n là quá trình thông tin v i 4 nguyên t c c b n: 1) h th ng ph iề ể ớ ắ ơ ả ệ ố ả
có kh năng c m nh n, theo dõi và kh o sát t m các khía c nh quan tr ng c a môiả ả ậ ả ỷ ỷ ạ ọ ủ
tr ng, 2) h th ng ph i g n thông tin nh n đ c v i các tiêu chu n ho t đ ng chườ ệ ố ả ắ ậ ượ ớ ẩ ạ ộ ỉ
4
h ng cho hành vi c a h , 3) h th ng ph i có kh năng phát hi n nh ng lêch l c đ iướ ủ ệ ệ ố ả ả ệ ữ ạ ố
v i các tiêu chu n này, 4) ph i đ ra đ c các bi n pháp s a đ i khi xu t hi n cácớ ẩ ả ề ượ ệ ử ổ ấ ệ
chênh l ch.ệ
Qúa trình đi u khi n h th ng bao g m các b c: 1) xác đ nh m c tiêu đi u khi n, 2)ề ể ệ ố ồ ướ ị ụ ề ể
thu th p và x lý thông tin v môi tr ng và đ i t ng đi u khi n thông qua m i liênậ ử ề ườ ố ượ ề ể ố
h ng c, 3) xây d ng ph ng án và ch n ph ng án, 4) đ i t ng th c hi n đi uệ ượ ự ươ ọ ươ ố ượ ự ệ ề
ch nh hành vi theo tác đ ng ch d n c a ch th .ỉ ộ ỉ ẫ ủ ủ ể
4.2. Đi u ch nh và các ph ng pháp đi u ch nhề ỉ ươ ề ỉ
Đi u ch nh là cac tác đ ng đ san b ng các sai lêch khi h th ng đi ch ch qu đ o dề ỉ ộ ể ằ ệ ố ệ ỹ ạ ự
ki n. Có các ph ng pháp đi u ch nh sau:ế ươ ề ỉ
-Ph ng pháp kh nhi uươ ử ễ : là ph ng pháp đi u ch nh b ng cách bao b c đ i t ngươ ề ỉ ằ ọ ố ượ
b ng m t v cách ly so v i môi tr ng đ ngăn ch n không cho nhi u xâm nh p vào.ằ ộ ỏ ớ ườ ể ặ ễ ậ
-Ph ng pháp b i nhi uươ ồ ễ : là ph ng pháp đi u ch nh b ng cách t ch c m t b ph nươ ề ỉ ằ ổ ứ ộ ộ ậ
huy đ ng ngu n l c và thu th p thông tin v môi tr ng cũng nh đ i t ng đ khi cóộ ồ ự ậ ề ườ ư ố ượ ể
các tác đ ng tiêu c c c a nhi u lên h th ng thì ti n hành x lý.ộ ự ủ ễ ệ ố ế ử
-Ph ng pháp ch p nh n sai l chươ ấ ậ ệ : là ph ng pháp đi u ch nh trong đó ch th th aươ ề ỉ ủ ể ừ
nh n sai l ch b ng cách t đi u ch nh l i m c tiêu và các ho t đ ng c a minh cho phùậ ệ ằ ự ề ỉ ạ ụ ạ ộ ủ
h p v i sai l ch.ợ ớ ệ
5
