Tr n H ng Đ oầ ư ạ
T ng Tr n H ng Đ o t i b n B ch Đ ng, Thành ph H Chí Minhượ ầ ư ạ ạ ế ạ ằ ố ồ
H ng Đ o Đ i V ngư ạ ạ ươ (1230-1300) là danh t ng th i ướ ờ nhà Tr nầ và cũng là danh t ng trong ướ l ch sị ử
Vi t Namệ, có công l n trong hai l n ớ ầ kháng chi n ch ng Nguyên Môngế ố . Ông là tác gi c a b ả ủ ộ Binh thư
y u l cế ượ (hay Binh gia di u lý y u l cệ ế ượ ) và V n Ki p tông bí truy n thạ ế ề ư (đã th t l c). Ông còn đ cấ ạ ượ
ng i dân Vi t tôn sùng nh b c thánh, nên còn đ c g i là ườ ệ ư ậ ượ ọ Đ c thánh Tr nứ ầ .
Thân thế
Ông tên th t là ậTr n Qu c Tu nầ ố ấ là con trai c a An Sinh v ng ủ ươ Tr n Li uầ ễ , cháu g i vua ọTr n Thái Tôngầ
b ng chú, sinh ra t i ằ ạ Ki p B cế ạ , xã H ng Đ o, huy n ư ạ ệ Chí Linh, t nh ỉH i D ngả ươ , nguyên quán làng ởT cứ
M cặ, huy n ệM L cỹ ộ , t nh ỉNam Đ nhị. Năm sinh c a ông không rõ ràng, có tài li u cho là năm ủ ệ 1228, có tài
li u thì cho là năm ệ1230, hay 1232.
Ông v n có tài quân s , l i là tôn th t nhà Tr n, do đó trong c 3 l n quân ố ự ạ ấ ầ ả ầ Nguyên - Mông t n công ấĐ iạ
Vi tệ, ông đ u đ c vua Tr n c làm t ng ch ng tr n. Đ c bi t kháng chi n ch ng Nguyên - Môngề ượ ầ ử ướ ố ậ ặ ệ ở ế ố
l n th 2 và th 3, ông đ c vua ầ ứ ứ ượ Tr n Nhân Tôngầ phong làm Ti t ch các đ o quân th y b . D i tàiế ế ạ ủ ộ ướ
lãnh đ o c a ông, quân dân Đ i Vi t chi n th ng ạ ủ ạ ệ ế ắ ở Ch ng D ngươ ươ , Hàm Tử, V n Ki pạ ế , B ch Đ ngạ ằ ,
đu i quân Nguyên - Mông ra kh i n c.ổ ỏ ướ
Sau khi kháng chi n ch ng Nguyên - Mông l n th 3 thành công, ông v trí sĩ trang viên c a mình t iế ố ầ ứ ề ở ủ ạ
V n Ki p. Tuy nhiên, các vua Tr n v n th ng xuyên đ n v n k sách.ạ ế ầ ẫ ườ ế ấ ế
Ông m t ngày 20 tháng 8 âm l ch năm Canh Tý (t c ngày ấ ị ứ 5 tháng 9 năm 1300), th kho ng 70 tu i. Nhânọ ả ổ
dân đ ng th i l p đ n th ông g i là Đ n Ki p B c. Ông đ c t ng t c Thái s th ng ph th ngươ ờ ậ ề ờ ọ ề ế ạ ượ ặ ướ ư ượ ụ ượ
qu c công Nhân Vũ H ng Đ o Đ i V ng.ố ư ạ ạ ươ
Các đi n tíchể
Mi u th H ng Đ o V ng t i thành ph H Chí Minhế ờ ư ạ ươ ạ ố ồ
Thi u th iế ờ
Đ i Vi t S ký Toàn thạ ệ ử ư có chép: "Lúc m i sinh ra, có m t th y t ng xem cho và b o: '[Ng i này] ngàyớ ộ ầ ướ ả ườ
sau có th c u nể ứ c giúp đ i'." ướ ờ
Khi l n lên, ông có dung m o khôi ngô, thông minh h n ng i, đ c thông hi u r ng, có tài văn võ. Anớ ạ ơ ườ ọ ể ộ
Sinh v ng ươ Tr n Li uầ ễ tr c đây v n có hi m khích v i Chiêu Lăng (t c vua ướ ố ề ớ ứ Tr n Thái Tôngầ - Tr nầ
C nh), mang lòng h m h c, tìm kh p nh ng ng i tài ngh đ d y Tr n Qu c Tu n. Lúc s p m t, Anả ậ ự ắ ữ ườ ệ ể ạ ầ ố ấ ắ ấ
Sinh V ng c m tay Tr n Qu c Tu n, trăng tr i r ng: "Con không vì cha l y đ c thiên h , thì cha ch tươ ầ ầ ố ấ ố ằ ấ ượ ạ ế
d i su i vàng cũng không nh m m t đ c." Do An Sinh v ng Tr n Li u l y ng i ch c a công chúaướ ố ắ ắ ượ ươ ầ ễ ấ ườ ị ủ
Lý Chiêu Hoàng là Thu n Thiên công chúa, còn Tr n C nh c i Lý Chiêu Hoàng khi bà m i 7 tu i. Sauậ ầ ả ướ ớ ổ
này Lý Chiêu Hoàng không có con (khi ch m i 13 tu i) nên ỉ ớ ổ Tr n Th Đầ ủ ộ b t v c a Tr n Li u lúc y cóắ ợ ủ ầ ễ ấ
thai ba tháng v làm v Tr n C nh (ch thay cho em). Chính vì l đó mà Tr n Li u oán gi n Tr n C nh.ề ợ ầ ả ị ẽ ầ ễ ậ ầ ả
Qu c Tu n ghi đi u đó trong lòng, nh ng không cho là ph i.ố ấ ề ư ả
Năm 4-5 tu i, Tr n H ng Đ o theo cha là Khâm Minh Thái v ng (t c Tr n Li u) đi Ái Châu, n i giamổ ầ ư ạ ươ ứ ầ ễ ơ
c m tr ng t i. Tr ng công chúa Th y Bà th ng anh c vô t i b đ y, bèn năn n anh k là Thái Tông,ầ ọ ộ ưở ụ ươ ả ộ ị ầ ỉ ế
xin nh n Tr n H ng Đ o làm con đem v Thăng Long nuôi d y. Đ tránh s soi mói gh l nh c a tri uậ ầ ư ạ ề ạ ể ự ẻ ạ ủ ề
đình, Tr n H ng Đ o đ c tr ng công chúa Th y Bà g i t i chùa Ph t Quang (làng ầ ư ạ ượ ưở ụ ử ạ ậ Khúc Th yủ, Cự
Khê, Thanh Oai, Hà Tây) nh tr trì chùa d y d cho t i năm lên 10.ờ ụ ạ ỗ ớ
C p ngôi hay khôngướ
Đ n khi v n n c lung lay, quy n quân quy n n c đ u do mình, ông đem l i cha trăn tr i đ dò ý haiế ậ ướ ề ề ướ ề ở ờ ố ể
gia nô thân tín là Dã T ngượ và Y t Kiêuế. Hai ng i gia nô b m r ng: "Làm k y tuy đ c phú quý m tườ ẩ ằ ế ấ ượ ộ
th i nh ng đ l i ti ng x u ngàn năm. Nay Đ i V ng há ch ng đ phú và quý hay sao? Chúng tôi thờ ư ể ạ ế ấ ạ ươ ẳ ủ ề
xin ch t già làm gia nô, ch không mu n làm quan mà không có trung hi u, ch xin l y ng i làm th t dê làế ứ ố ế ỉ ấ ườ ị
Duy t làm th y mà thôi"ệ ầ
(L y t tích cũ: ấ ừ S Chiêu V ngở ươ ch y lo n ra n c ngoài, có ng i làm th t dê tên là Duy t đi theo. Sauạ ạ ướ ườ ị ệ
S Chiêu V ng tr v n c, ban th ng cho Duy t. Duy t t ch i và nói: "Nhà vua m t n c, tôiở ươ ở ề ướ ưở ệ ệ ừ ố ấ ướ
không đ c gi t dê, nay vua v n c, tôi l i đ c làm ngh gi t dê, t c l c th là đ còn th ng gìượ ế ề ướ ạ ượ ề ế ướ ộ ế ủ ưở
n a".)ữ
Qu c Tu n c m ph c đ n khóc, khen ng i hai ng i. M t hôm Qu c Tu n v h i con ông là H ng Vũố ấ ả ụ ế ợ ườ ộ ố ấ ờ ỏ ư
v ng ươ Tr n Qu c Hi nầ ố ế : "Ng i x a có c thiên h đ truy n cho con cháu, con nghĩ th nào?" ườ ư ả ạ ể ề ế
H ng Vũ v ng Tr n Qu c Hi n th a: "D u khác h cũng không nên, hu ng chi là cùng m t h !" ư ươ ầ ố ế ư ẫ ọ ố ộ ọ
Tr n Qu c Tu n ng m cho là ph i. L i m t hôm Tr n Qu c Tu n đem chuy n y h i ng i con th làầ ố ấ ẫ ả ạ ộ ầ ố ấ ệ ấ ỏ ườ ứ
H ng Nh ng v ng ư ượ ươ Tr n Qu c T ngầ ố ả . Tr n Qu c T ng ti n lên th a: "ầ ố ả ế ư T ng Thái Tố ổ v n là m t ôngố ộ
lão làm ru ng, đã th a c d y v n nên có đ c thiên h ." ộ ừ ơ ấ ậ ượ ạ
Tr n Qu c Tu n rút g m m ng: "Tên lo n th n là t đ a con b t hi u mà ra" và đ nh gi t Qu c T ng,ầ ố ấ ươ ắ ạ ầ ừ ứ ấ ế ị ế ố ả
H ng Vũ v ng hay tin, v i ch y t i khóc lóc xin ch u t i thay, Qu c Tu n m i tha.ư ươ ộ ạ ớ ị ộ ố ấ ớ
Sau đó, ông d n H ng Vũ v ng: "Sau khi ta ch t, đ y n p quan tài đã r i m i cho Qu c T ng vàoặ ư ươ ế ậ ắ ồ ớ ố ả
vi ng." ế
Năm Thi u B o th 7, t D u, 1285, th gi c b c bách, hai vua ng m đi chi c thuy n nh đ n Tam Trĩệ ả ứ Ấ ậ ế ặ ứ ầ ế ề ỏ ế
nguyên (sông Ba Chẽ, t nh ỉQu ng Ninhả ngày nay), sai ng i đ a thuy n ng ra ườ ư ề ự Ng c S nọ ơ (mũi bi nể
thu c châu ộV n Ninhạ, g n ầMóng Cái, nay thu c t nh Qu ng Ninh) đ đánh l a gi c.ộ ỉ ả ể ừ ặ
T ng Tr n H ng Đ o t i ượ ầ ư ạ ạ thành ph Nam Đ nhố ị
Lúc y, xa giá nhà vua phiêu gi t, mà Tr n Qu c Tu n v n có kỳ tài, l i còn m i hi m cũ c a An Sinhấ ạ ầ ố ấ ố ạ ố ề ủ
v ng, nên có nhi u ng i nghi ng i. Tr n Qu c Tu n theo vua, tay c m chi c g y có b t s t nh n. M iươ ề ườ ạ ầ ố ấ ầ ế ậ ị ắ ọ ọ
ng i đ u g m m t nhìn. Tr n Qu c Tu n li n rút đ u s t nh n v t đi ch ch ng g y không mà đi.ườ ề ườ ắ ầ ố ấ ề ầ ắ ọ ứ ỉ ố ậ
Còn nhi u vi c n a, đ i lo i nh th .ề ệ ữ ạ ạ ư ế
S gia ửNgô Sĩ Liên vi t: "B c đ i th n vào hoàn c nh b hi m nghi nguy hi m, t t ph i thành th c tinế ậ ạ ầ ở ả ị ề ể ấ ả ự
nhau, sáng su t khéo x , nh hào c u t c a qu Tùy (xem ố ử ư ử ứ ủ ẻ Kinh D chị) thì m i có th gi tròn danh d ,ớ ể ữ ự
làm nên s nghi p. N u không th thì nh t đ nh s mang tai h a. ự ệ ế ế ấ ị ẽ ọ Quách T Nghiử nhà Đ ngườ , Tr n Qu cầ ố
Tu n nhà Tr n đã làm đ c nh v y." ấ ầ ượ ư ậ
Quan h v i Tr n Quang Kh iệ ớ ầ ả
Tr c kia, Tr n Thánh Tông thân đi đánh gi c, ướ ầ ặ Tr n Quang Kh iầ ả theo h u, gh t t ng b không, v aầ ế ể ướ ỏ ừ
lúc có s ph ng b c đ n. Tr n Thái Tông g i H ng Đ o V ng Tr n Qu c Tu n t i b o: "Th ngứ ươ ắ ế ầ ọ ư ạ ươ ầ ố ấ ớ ả ượ
t ng đi theo h u v ng, tr m đ nh l y khanh làm T đ đ ti p s ph ng B c." ướ ầ ắ ẫ ị ấ ư ồ ể ế ứ ươ ắ
Tr n Qu c Tu n th a: "Vi c ti p s gi , th n không dám t ch i, còn nh phong th n làm T đ thìầ ố ấ ư ệ ế ứ ả ầ ừ ố ư ầ ư ồ
th n không dám vâng chi u. Hu ng chi ầ ế ố Quan gia đi đánh gi c xa, Thái s theo h u mà b h l i t ýặ ư ầ ệ ạ ạ ự
phong ch c, thì tình nghĩa trên d i, e có ch ch a n, s không làm vui lòng Quan gia và Th ng t ng.ứ ướ ỗ ư ổ ẽ ượ ướ
Đ i khi xa giá tr v , s xin vâng m nh cũng ch a mu n." ợ ở ề ẽ ệ ư ộ
M t hôm, Tr n Qu c Tu n t V n Ki p t i, Tr n Quang Kh i xu ng thuy n ch i su t ngày m i tr v .ộ ầ ố ấ ừ ạ ế ớ ầ ả ố ề ơ ố ớ ở ề
Tr n Quang Kh i v n s t m g i, Tr n Qu c Tu n thì thích t m th m, t ng đùa b o Tr n Quang Kh i:ầ ả ố ợ ắ ộ ầ ố ấ ắ ơ ừ ả ầ ả
"Mình m y cáu b n, xin t m giùm", r i c i áo Tr n Quang Kh i ra, dùng n c th m t m cho ông và nói:ẩ ẩ ắ ồ ở ầ ả ướ ơ ắ
"Hôm nay đ c t m cho Th ng t ng." Tr n Quang Kh i cũng nói: "Hôm nay đ c Qu c công t m r aượ ắ ượ ướ ầ ả ượ ố ắ ử
cho."
Tr c đây, hai ông tuy m t là Qu c công ti t ch , m t là Th ng t ng thái s nh ng do lo l ng v m iướ ộ ố ế ế ộ ượ ướ ư ư ắ ề ố
thù c a Tr n Li u đ l i mà có m i hi m nghi xa cách. Sau khi đ c Tr n Qu c Tu n t m cho, hai ôngủ ầ ễ ể ạ ố ề ượ ầ ố ấ ắ
tr nên thân tình, tin t ng nhau, tình nghĩa qua l i gi a hai ông ngày càng thêm m n màở ưở ạ ữ ặ [. Trong vi c giúpệ
đ nhà vua, hai ông đ u đ ng hàng đ u.ỡ ề ứ ầ
Quy n phong t cề ướ
Vì có công lao l n trong c 3 l n ch ng nhà Nguyên nên vua gia phong ông là Th ng qu c công, choớ ả ầ ố ượ ố
phép ông đ c quy n phong t c cho ng i khác, t minh t tr xu ng, ch có t c h u thì phong t cượ ề ướ ườ ừ ự ở ố ỉ ướ ầ ướ
r i tâu sau. Nh ng Qu c Tu n ch a bao gi phong t c cho m t ng i nào. Khi quân Nguyên vào c p,ồ ư ố ấ ư ờ ướ ộ ườ ướ
Qu c Tu n l nh cho nhà giàu b thóc ra c p l ng quân, mà cũng ch cho h làm lang t ng gi chố ấ ệ ỏ ấ ươ ỉ ọ ướ ả ứ
không cho h t c lang th c, ông r t kính c n gi ti t làm tôiọ ướ ự ấ ẩ ữ ế
Tài d ng binhụ
Ông l i khéo ti n c ng i tài gi i cho đ t n c, nh Dã T ng, Y t Kiêu là gia th n c a ông, có dạ ế ử ườ ỏ ấ ướ ư ượ ế ầ ủ ự
công d p ẹÔ Mã Nhi, Toa Đô. Các ng i n i ti ng khác nh ườ ổ ế ư Ph m Ngũ Lãoạ, Tr n Thì Ki nầ ế , Tr ng Hánươ
Siêu, Ph m Lãmạ, Tr nh Dũị, Ngô Sĩ Th ngườ , Nguy n Th Tr cễ ế ự v n là môn khách c a ông, đ u n i ti ngố ủ ề ổ ế
th i đó v văn ch ng và chính s , b i vì ông có tài m u l c, anh hùng, l i m t lòng gi gìn trung nghĩaờ ề ươ ự ở ư ượ ạ ộ ữ
v y. Xem nh khi Tr n Thánh Tông v b o Tr n Qu c Tu n r ng: ậ ư ầ ờ ả ầ ố ấ ằ "Th gi c nh v y,ế ặ ư ậ ta ph i hàngả
thôi". Tr n Qu c Tu n tr l i: "B h chém đ u tôi tr c r i hãy hàng". Vì th , đ i Trùng H ng, l p nênầ ố ấ ả ờ ệ ạ ầ ướ ồ ế ờ ư ậ
công nghi p hi m có. Ti ng vang đ n ph ng b c, chúng th ng g i ông là An Nam H ng Đ o V ngệ ế ế ế ươ ắ ườ ọ ư ạ ươ
mà không dám g i th ng tên. Sau khi m t r i, các châu huy n ọ ẳ ấ ồ ệ ở L ng Giangạ h có tai n n b nh d ch,ễ ạ ệ ị
nhi u ng i c u đ o ông. Còn có l i đ n r ng, m i khi đ t n c có gi c vào c p, đ n l đ n ông,ề ườ ầ ả ờ ồ ằ ỗ ấ ướ ặ ướ ế ễ ở ề
h tráp đ ng ki m có ti ng kêu thì th nào cũng th ng l n.ễ ự ế ế ế ắ ớ
Tr n Qu c Tu n t ng so n các sách nh ầ ố ấ ừ ạ ư Binh gia di u lý y u l cệ ế ượ (quen g i là ọBinh th y u l cư ế ượ ) và
V n Ki p tông bí truy n thạ ế ề ư đ d y các tỳ t ng, d h b ng bài ể ạ ướ ụ ọ ằ H ch t ng sĩị ướ .
Tr n Qu c Tu n t ng so n sách đ khích l t ng sĩ d i quy n, d n chuy n ầ ố ấ ừ ạ ể ệ ướ ướ ề ẫ ệ K Tínỷ ch t thay đ c uế ể ứ
thoát Hán Cao Tổ, Do Vu gi l ng ch u giáo đ c u S T . Ông d y đ o trung nh v y.ơ ư ị ể ứ ở ử ạ ạ ư ậ
Nhân dân Vi t Nam vô cùng kính tr ng ông do công lao hai l n lãnh đ o đ t n c ch ng l i đ c h aệ ọ ầ ạ ấ ướ ố ạ ượ ọ
Thát Đát (Mông Cổ). D i vó ng a c a Nguyên Mông, các n c H i giáo hi u chi n ướ ự ủ ướ ồ ế ế ở Trung Á, các công
t c c a ướ ủ Moskva, Novogrod (n c ướ Nga ngày nay) cũng không th nào b o v đ c n n đ c l p c aể ả ệ ượ ề ộ ậ ủ
mình. Lãnh th c a Nguyên Mông, theo chi u ngang, kéo dài t ổ ủ ề ừ Vi n Đôngễ (g m c ồ ả Tri u Tiênề) đ n t nế ậ
Moskva, Muhi (Hungary), Tehran, Damascus; chi u d c t ề ọ ừ B c Áắ xu ng h t c ố ế ả n ĐẤ ộ, Mi n Đi nế ệ .
Trong c n l c chinh ph c c a h , ch có ơ ố ụ ủ ọ ỉ Thái Lan (Sukhothai) thoát kh i h a di t vong nh sách l c c uỏ ọ ệ ờ ượ ầ
hòa, Nh t B nậ ả may m n nh m t tr n bão bi n làm thi t h i b t tàu c a Mông C , và Đ i Vi t nh khắ ờ ộ ậ ể ệ ạ ớ ủ ổ ạ ệ ờ ả
năng lãnh đ o c a H ng Đ o Đ i V ng mà gi đ c b cõi.ạ ủ ư ạ ạ ươ ữ ượ ờ
Mông C không xâm chi m đ c n Đ , h ch ti n đ c đ n biên gi i mi n b c n ngày nay và bổ ế ượ Ấ ộ ọ ỉ ế ượ ế ớ ề ắ Ấ ị
ch n l i. H cũng ch vào đ c mi n b c Mi n Đi n trong m t th i gian ng n r i ph i rút lui. Ngoàiặ ạ ọ ỉ ượ ề ắ ế ệ ộ ờ ắ ồ ả
Đ i Vi t đánh b i đ c đ ch Mông C còn có ạ ệ ạ ượ ế ế ổ Java (Indonesia), Ai C pậ, n Đ .Ấ ộ
Năm thu c h tài gi i và trung thành c a ộ ạ ỏ ủ Tr n H ngầ ư
Đ oạ
Y t Kiêuế | Dã T ngượ | Cao Mang | Đ i Hànhạ | Nguy n Đ a Lôễ ị
L y dân làm g cấ ố
Tháng 6 năm 1300, H ng Đ o V ng m. Vua ng t i nhà thăm, h i r ng: "N u có đi u ch ng may, màư ạ ươ ố ự ớ ỏ ằ ế ề ẳ
gi c ph ng B c l i sang xâm l c thì k sách nh th nào?" ặ ươ ắ ạ ượ ế ư ế
H ng Đ o V ng tr l i: "Ngày x a Tri u Vũ Đ (t c ư ạ ươ ả ờ ư ệ ế ứ Tri u Đàệ) d ng n c, vua ự ướ nhà Hán cho quân
đánh, nhân dân làm k thanh dã, đ i quân ra ế ạ Khâm Châu, Liêm Châu đánh vào Tr ng Saườ , H Namồ, còn
đo n binh thì đánh úp phía sau. Đó là m t th i. Đ i ả ộ ờ ờ nhà Đinh, nhà Ti n Lêề dùng ng i tài gi i, đ tườ ỏ ấ
ph ng nam m i m nh mà ph ng b c thì m t m i suy y u, trên d i m t d , lòng dân không lìa, xâyươ ớ ạ ươ ắ ệ ỏ ế ướ ộ ạ
thành Bình Lỗ mà phá đ c quân ượ T ngố. Đó l i là m t th i. Vua ạ ộ ờ nhà Lý m n n, ở ề nhà T ngố xâm ph m đ aạ ị
gi i, dùng ớLý Th ng Ki tườ ệ đánh Khâm, Liêm, đ n t n ế ậ Mai Lĩnh là vì có th . V a r i Toa Đô, Ô Mã Nhiế ừ ồ
b n m t bao vây. Vì vua tôi đ ng tâm, anh em hòa m c, c n c góp s c, gi c ph i b b t. Đó là tr i xuiố ặ ồ ụ ả ướ ứ ặ ả ị ắ ờ
nên v y. Đ i khái, nó c y tr ng tr n, ta d a vào đo n binh. Dùng đo n binh ch tr ng tr n là sậ ạ ậ ườ ậ ự ả ả ế ườ ậ ự
th ng c a binh pháp. N u ch th y quân nó kéo đ n nh l a, nh gió thì th d ch ng . N u nó ti nườ ủ ế ỉ ấ ế ư ử ư ế ễ ế ự ế ế
ch m nh các t m ăn, không c u th ng chóng, thì ph i ch n dùng t ng gi i, xem xét quy n bi n, nhậ ư ằ ầ ắ ả ọ ướ ỏ ề ế ư
đánh c v y, tùy th i t o th , có đ c đ i quân m t lòng nh cha con thì m i dùng đ c. V l i, ờ ậ ờ ạ ế ượ ộ ộ ư ớ ượ ả ạ khoan
th s c dân đ làm k sâu r b n g cư ứ ể ế ễ ề ố , đó là th ng sách gi n c v y." ượ ữ ướ ậ
Khi s p m t, ông d n con r ng: "Ta ch t thì ph i h a táng, l y v t tròn đ ng x ng, bí m t chôn trongắ ấ ặ ằ ế ả ỏ ấ ậ ự ươ ậ
v n An L c, r i san đ t và tr ng cây nh cũ, đ ng i đ i không bi t ch nào, l i ph i làm sao choườ ạ ồ ấ ồ ư ể ườ ờ ế ỗ ạ ả
mau ph c".ụ
Tr n Qu c Tu n gi L ng Giang, quân Nguyên hai l n vào c p, ông liên ti p đánh b i chúng, s sauầ ố ấ ữ ạ ầ ướ ế ạ ợ
này có th x y ra tai h a đào m chăng. Ông lo nghĩ t i vi c sau khi m t l i là vì v y.ể ả ọ ả ớ ệ ấ ạ ậ
Mùa thu, tháng 8, ngày 20, H ng Đ o V ng Tr n Qu c Tu n m t ph đ V n Ki p Đ o Đ iư ạ ươ ầ ố ấ ấ ở ủ ệ ạ ế ạ ạ
V ng.ươ
Vua Tr n Thánh Tông có so n bài văn bia sinh t c a Tr n Qu c Tu n, ví ông v i Th ng ph (ầ ạ ở ừ ủ ầ ố ấ ớ ượ ụ Lã
V ngọ ngày x a bên ưTrung Qu cố).
Nhân dân sùng kính phong thánh
Chân dung Tr n H ng Đ o trên t ti n 500 đ ng c a chính quy n ầ ư ạ ờ ề ồ ủ ề Vi t Nam C ng hòaệ ộ
Sau khi m t, Tr n H ng Đ o đ c th ph ng nhi u n i, trong đó l h i l n nh t đ n ấ ầ ư ạ ượ ờ ụ ở ề ơ ễ ộ ớ ấ ở ề Ki p B cế ạ
thu c huy n ộ ệ Chí Linh, t nh H i D ng ngày nay, n i ngày x a là ph đ c a ông. Ông đ c ng i dânỉ ả ươ ơ ư ủ ệ ủ ượ ườ