Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o ViÖn khoa häc x∙ héi viÖt nam
ViÖn t©m lý häc
-----YZ-----
Lª minh nguyÖt
Møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ
vμ con tuæi thiÕu niªn
CHUYÊN NGÀNH: TÂM LÝ HỌC CHUYÊN NGÀNH
MÃ SỐ: 62.31.80.05
Tãm t¾t LUËN ¸N TIÕN SÜ T¢M Lý HäC
HÀ NỘI- 2010
Công trình được hoàn thành tại: Viện Tâm lý học - Viện Khoa học
xã hội Việt Nam
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phan Trọng Ngọ
2. TS. Dương Thị Diệu Hoa
Phản biện 1: PGS.TS. Trần Quốc Thành
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Phản biện 2: GS.TS. Trần Hữu Luyến
Trường Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội
Phản biện 3: PGS.TSKH. Nguyễn Kế Hào
Trường Đại học Công nghệ và Quản lý Hữu nghị
Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Nhà nước họp
tại Viện Tâm lý học - Viện Khoa học xã hội Việt Nam
Vào hồi:....... giờ......... ngày……tháng…… năm 2010
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: 1. Thư viện Viện Tâm lý học
2. Thư viện Quốc gia
Danh môc c¸c c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè cña
t¸c gi¶ liªn quan ®Õn ®Ò tμi luËn ¸n
1. Lª Minh NguyÖt (2009) “Sù t−¬ng hîp t©m lý trong t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ víi trÎ em
tuæi thiÕu niªn”, T¹p chÝ Gi¸o dôc, sè ®Æc biÖt, th¸ng 3/2009, tr. 29 – 31.
2. Lª Minh NguyÖt (2009) “Kü n¨ng øng xö cña cha mÑ víi con ë tuæi thiÕu niªn vµ
nhu cÇu tham vÊn cña c¸c bËc cha mÑ”, Kû yÕu héi th¶o khoa häc quèc tÕ t¹i ViÖt
Nam – ViÖn T©m lý häc, th¸ng 8/2009, tr. 152 – 156.
3. Lª Minh NguyÖt (2009) “Thùc tr¹ng nhu cÇu t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con ë løa
tuæi thiÕu niªn”, T¹p chÝ Gi¸o dôc sè 221, th¸ng 9/2009, tr. 22 – 23.
4. Lª Minh NguyÖt (2009) “Mét sè yÕu tè ¶nh h−ëng tíi t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con
c¸i”, T¹p chÝ T©m lý häc, sè 9, th¸ng 9/2009, tr. 41 – 46.
5. Lª Minh NguyÖt (2009) “Thùc tr¹ng sù c¶m nhËn vÒ nhau vµ hiÖu qu¶ cña qu¸
tr×nh t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con ë tuæi thiÕu niªn”, T¹p chÝ T©m lý häc, sè 10,
th¸ng 10/2009, tr. 60 – 63.
6. Lª Minh NguyÖt (2009) “Thùc tr¹ng kü n¨ng t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi
thiÕu niªn”, T¹p chÝ Gi¸o dôc, sè225, th¸ng 11/2009, tr. 10 – 11.
7. Lª Minh NguyÖt (2010) “Thùc tr¹ng møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con ë løa
tuæi thiÕu niªn”, T¹p chÝ Gi¸o dôc, sè 229, th¸ng 1/ 2010, tr. 17 - 19.
1
Më §Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t©m lý cña mçi c¸ nh©n chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu
yÕu tè, trong ®ã sù t−¬ng t¸c víi ng−êi kh¸c, víi x· héi lµ yÕu tè ®ãng vai trß quyÕt
®Þnh. Trong tÊt c¶ c¸c mèi t−¬ng t¸c víi c¸ nh©n kh¸c, víi x· héi th× sù t−¬ng t¸c gi÷a
cha mÑ víi con lµ mèi t−¬ng t¸c quan träng nhÊt, ®Æt nÒn t¶ng cho tÊt c¶ c¸c mèi quan
hÖ x· héi cña ®øa trÎ sau nµy.
§Õn tuæi thiÕu niªn, c¸c em chuyÓn h−íng m¹nh mÏ quan hÖ cña m×nh ra bªn
ngoµi x· héi, ®Æc biÖt lµ víi c¸c b¹n bÌ ngang hµng. Trong quan hÖ víi cha mÑ, c¸c em
kh«ng cßn lµ ®øa trÎ dÔ b¶o nh− tr−íc. ThiÕu niªn dÔ ch¹m tù ¸i khi cha mÑ hay ng−êi
lín ch¨m sãc, ®iÒu khiÓn, kiÓm tra g¾t gao nh− thêi cßn “trÎ con” tr−íc ®©y mµ kh«ng
quan t©m ®Õn ý kiÕn riªng cña c¸c em. §ã lµ mét quy luËt t©m lý kh¸ch quan mµ bÊt cø
ai muèn gi¸o dôc trÎ cã hiÖu qu¶ ®Òu ph¶i hiÓu râ.
Tuy nhiªn trong thùc tÕ, nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi øng xö cña nhiÒu bËc cha mÑ th−êng
kh«ng theo kÞp sù biÕn ®æi t©m lý cña con m×nh. HËu qu¶ lµ gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn
n¶y sinh nhiÒu m©u thuÉn phøc t¹p, nhÊt lµ trong quan hÖ giao tiÕp, t−¬ng t¸c víi nhau.
§Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt mÉu thuÉn trªn, cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Çy ®ñ
vµ ®¸nh gi¸ s©u s¾c møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn; x¸c ®Þnh ®−îc
c¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn chóng. Tuy nhiªn, hiÖn nay trªn thÕ giíi còng nh− ë ViÖt Nam
ch−a cã nhiÒu nghiªn cøu chuyªn s©u vÒ vÊn ®Ò nµy. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lÝ do trªn chóng
t«i ®· chän ®Ò tµi: “Møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn”.
2. Môc ®Ých nghiªn cøu
LuËn ¸n ®−îc nghiªn cøu nh»m gãp phÇn lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn
vÒ t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn. Trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt mét sè biÖn
ph¸p t¸c ®éng t©m lý nh»m c¶i thiÖn møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con, gãp phÇn
n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c gi¸o dôc.
3. §èi t−îng vµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu
3.1. §èi t−îng nghiªn cøu
T−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn trong c¸c ho¹t ®éng hµng ngµy
cña con.
3.2. Kh¸ch thÓ nghiªn cøu
§Ò tµi ®−îc tiÕn hµnh trªn c¸c kh¸ch thÓ lµ 288 häc sinh tõ líp 6 ®Õn líp 9, t−¬ng
øng víi løa tuæi thiÕu niªn (tõ 11- 14, 15 tuæi) vµ 288 cÆp cha mÑ cña sè häc sinh nµy
thuéc tr−êng THCS Lý Tù Träng - TP Thanh Ho¸ vµ tr−êng THCS Th−îng C¸t - Tõ
Liªm - Hµ Néi. Ngoµi ra, chóng t«i cßn tham kh¶o ý kiÕn cña 4 gi¸o viªn chñ nhiÖm
líp, 2 gi¸o viªn tæng phô tr¸ch §oµn - §éi ë hai tr−êng nãi trªn.
4. Gi¶ thuyÕt khoa häc
T−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn phÇn nhiÒu chØ ë møc trung b×nh.
§iÒu nµy ®−îc biÓu hiÖn qua c¸c tiªu chÝ (nhu cÇu t−¬ng t¸c, sù hiÓu biÕt lÉn nhau, sù
2
t−¬ng hîp t©m lý, sù ¶nh h−ëng lÉn nhau, kü n¨ng t−¬ng t¸c, tÇn sè t−¬ng t¸c) ®Òu ë
møc ®é trung b×nh.
Sù t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn chÞu sù chi phèi cña nhiÒu yÕu tè
(®Æc ®iÓm t©m lý løa tuæi cña cha mÑ vµ con, thêi gian, bÇu kh«ng khÝ t©m lý trong gia
®×nh, quy m«, truyÒn thèng gia ®×nh vµ c¸c t¸c ®éng cña x· héi…). Trong ®ã ®Æc ®iÓm
t©m lý løa tuæi cña cha mÑ vµ cña con, thêi gian vµ bÇu kh«ng khÝ t©m lý trong gia ®×nh
lµ yÕu tè quan träng.
Cã thÓ c¶i thiÖn møc ®é t−¬ng t¸c b»ng c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng t©m lý: N©ng cao
nhËn thøc cña cha mÑ vµ cña con vÒ ®Æc ®iÓm t©m lý løa tuæi, h×nh thµnh kü n¨ng t−¬ng
t¸c, x©y dùng bÇu kh«ng khÝ t©m lý gia ®×nh sum häp, cëi më, hoµ thuËn.
5. NhiÖm vô nghiªn cøu
5.1. Ph©n tÝch, tæng hîp, kh¸i qu¸t hãa, ph¸t triÓn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ t−¬ng
t¸c vµ t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn.
5.2. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn vµ
x¸c ®Þnh c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi thùc tr¹ng ®ã.
5.3. §Ò xuÊt vµ tæ chøc thùc nghiÖm mét sè biÖn ph¸p t¸c ®éng nh»m c¶i thiÖn
møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn.
6. Giíi h¹n nghiªn cøu
6.1. Giíi h¹n vÒ néi dung nghiªn cøu
T−¬ng t¸c lµ lÜnh vùc t©m lý rÊt phong phó, ®a d¹ng vµ phøc t¹p. Trong khu«n
khæ cña mét luËn ¸n, chóng t«i chØ tËp trung nghiªn cøu møc ®é t−¬ng t¸c gi÷a cha
mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn trong c¸c ho¹t ®éng hµng ngµy cña con th«ng qua ph©n tÝch
c¸c tiªu chÝ: Nhu cÇu t−¬ng t¸c, sù hiÓu biÕt lÉn nhau, sù t−¬ng hîp t©m lý, sù ¶nh
h−ëng lÉn nhau, kü n¨ng t−¬ng t¸c, tÇn sè t−¬ng t¸c.
6.2. Giíi h¹n vÒ ®Þa bµn vµ kh¸ch thÓ nghiªn cøu
LuËn ¸n chØ nghiªn cøu t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ con tuæi thiÕu niªn ®ang lµ häc
sinh THCS, cha mÑ c¸c em trong c¸c gia ®×nh cã ®ñ c¶ cha mÑ vµ kh«ng cã sù t¸i h«n.
7. Nguyªn t¾c vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
7.1. Nh÷ng nguyªn t¾c tiÕp cËn nghiªn cøu vÊn ®Ò
§Ó nghiªn cøu ®Ò tµi chóng t«i tiÕp cËn nh÷ng nguyªn t¾c: Nguyªn t¾c tiÕp cËn
ho¹t ®éng, nguyªn t¾c tiÕp cËn hÖ thèng vµ nguyªn t¾c tiÕp cËn lÞch sö cô thÓ.
7.2. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Chóng t«i ®· sö dông c¸c ph−¬ng ph¸p: C¸c ph−¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin,
ph−¬ng ph¸p thùc nghiÖm vµ ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu.
8. §ãng gãp míi cña luËn ¸n
8.1. §ãng gãp vÒ mÆt lý luËn
LuËn ¸n ®· bæ sung vµ lµm s¸ng tá thªm kh¸i niÖm t−¬ng t¸c gi÷a cha mÑ vµ
con tuæi thiÕu niªn; c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi møc ®é t−¬ng t¸c; ph©n biÖt t−¬ng t¸c
víi c¸c kh¸i niÖm gÇn víi kh¸i niÖm t−¬ng t¸c nh− giao tiÕp, quan hÖ x· héi…