NGÔN NGỮ HỌC TÍNH TOÁN: NHỮNG XU HƯỚNG MỚI, TRIỂN VỌNG VÀ THÁCH THỨC | 95
...................................................................................................................................................................................
VAI TRÒ CỦA GIÁO VIÊN KHI ỨNG DỤNG
TRÍ TUỆ NHÂN TẠO VÀO TRONG LỚP HỌC NGOẠI NGỮ
PHAN THỊ NGỌC LỆ*
Tóm tắt: Các công cụ hỗ trợ trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành xu hướng chủ đạo
trong giáo dục ngoại ngữ. Nghiên cứu này được thực hiện nhằm tìm hiểu xem vai trò của người
giáo viên ngoại ngữ sẽ thay đổi như thế nào để thích nghi với bối cảnh phát triển không ngừng
của AI. Nghiên cứu tiến hành điều tra ý kiến của 40 sinh viên tại lớp tiếng Anh thông qua
phương pháp nhật ký học tập và phỏng vấn. Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò ngày càng
tăng của giáo viên trong việc hướng dẫn người học thực hành, cá nhân hóa học tập, và bồi
dưỡng kỹ năng mềm. Tôi hi vọng với nghiên cứu này, giáo viên có thể nhận thức rõ hơn vai
trò của mình trong việc đào tạo, bồi dưỡng người học trong thời đại số hóa.
Từ khóa: Trí tuệ nhân tạo, vai trò của giáo viên, giáo dục ngoại ngữ, sinh viên Việt
Nam.
1. DẪN NHẬP
Ngày nay, trí tuệ nhân tạo (AI) có mặt khắp nơi trong cuộc sống của chúng ta và đang
phát triển không ngừng trong thế giới hiện đại. Ứng dụng AI trong giáo dục bắt đầu từ những
năm 1950 với sự ra đời của phương pháp giảng dạy có sự hỗ trợ của máy tính. Qua nhiều thập
kỷ, nó đã phát triển thành hệ thống dạy kèm thông minh, hiện được sử dụng rộng rãi cho việc
dạy và học (Nwana, 1990). Khi nghiên cứu về AI trong giáo dục, Goksel và Bozkurt (2019)
đã xác định ba chủ đề chính thu hút được sự chú ý đáng kể từ các nhà nghiên cứu: học tập
thích ứng, hệ thống chuyên gia và hệ thống dạy kèm thông minh, cũng như vai trò tương lai
của AI trong quá trình giáo dục. Những chủ đề này cũng nêu bật các xu hướng phổ biến trong
việc phát triển AI trong lĩnh vực giáo dục. Có thể thấy, việc ứng dụng AI trong giáo dục đã
tạo ra môi trường học tập mạnh mẽ và trải nghiệm tương tác tích cực cho người học trong
nhiều thập kỷ.
Các nghiên cứu về triển khai AI trong giáo dục đã khám phá nhiều hình thức sử dụng
AI khác nhau trong môi trường lớp học, nhấn mạnh những lợi ích mà chúng mang lại cho việc
học tập của người học. Các công cụ ứng dụng AI đã được áp dụng thành công để giải quyết
các vấn đề trong giáo dục đặc biệt liên quan đến suy giảm thể chất và giác quan, rối loạn phổ
tự kỷ, khó khăn về đọc/viết/đánh vần, rối loạn tăng động giảm chú ý, khó khăn trong toán học
và rối loạn thiếu tập trung (Drigas & Ioannidou, 2012). Các hệ thống AI dựa trên web cũng có
thể cung cấp phản hồi được cá nhân hóa và xử lý các nhiệm vụ hành chính trước đây do con
người quản lý (Chen & cộng sự, 2020). Chen và cộng sự (2020) còn nhấn mạnh rằng việc xử
lý ngôn ngữ tự nhiên và các nền tảng học ngôn ngữ do AI cung cấp là những phương pháp áp
* TS, Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội; Email: lehang6778@gmail.com
96 | KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2024
...................................................................................................................................................................................
dụng AI phổ biến nhất trong giáo dục do tính hiệu quả của chúng. Khi công nghệ AI tiếp tục
phát triển, chúng có tiềm năng đầy hứa hẹn cho việc học tập cá nhân hóa và thích ứng, phản
hồi theo thời gian thực cũng như cung cấp các hệ thống hỗ trợ và hành chính thông minh (Renz
và cộng sự, 2020). Từ đó, giáo viên được giải phóng khỏi các nhiệm vụ tốn thời gian, cho phép
họ tập trung vào các trách nhiệm cấp cao hơn như phát triển chương trình giảng dạy và tư vấn
cho sinh viên.
Tuy nhiên, theo quan điểm của Woolf (2015), AI vẫn tồn tại những hạn chế, như hệ
thống dạy kèm thông minh vẫn còn hạn chế trong đối thoại và phản hồi. Ngoài ra, AI có thể
mắc sai lầm khi đưa ra quyết định cho người học (Rieland, 2017). Vậy câu hỏi đặt ra là liệu
AI có thể thay thế hoàn toàn giáo viên trong các nhiệm vụ trong lớp học hay không và giáo
viên nên đảm nhiệm những vai trò gì trong thời đại công nghệ AI như ngày nay. Xuất phát từ
yêu cầu thực tiễn đó, bài viết này đưa ra một nghiên cứu tổng quan về vai trò của giáo viên khi
ứng dụng AI vào trong lớp học ngoại ngữ, từ đó có thể rút ra những biện pháp để cải thiện AI
trong giáo dục ngoại ngữ và những phương pháp tiếp cận mà giáo viên nên thực hiện trong kỷ
nguyên tiến bộ công nghệ AI.
2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
2.1. Trí tuệ nhân to trong giáo dục ngoi ng
Trí tuệ nhân tạo (AI) đã phát triển nhanh chóng trong mọi lĩnh vực của giáo dục. Trong
đó, ứng dụng công cụ hỗ trợ AI vào học ngoại ngữ được coi là một nhánh quan trọng trong
lĩnh vực học ngôn ngữ có sự hỗ trợ của máy tính (computer-assisted language learning -
CALL). Với những phát triển mới nhất trong xử lý ngôn ngữ tự nhiên, cũng như sự phát triển
khả năng công nghệ để xử lý dữ liệu lớn, AI ngày nay có những ứng dụng quan trọng cho
nghiên cứu ngôn ngữ nói chung và giáo dục ngoại ngữ nói riêng. Theo quan điểm của
Pokrivcakova (2019), AI có tiềm năng giúp việc học ngôn ngữ trên không gian số thực sự
được cá nhân hóa cho mỗi người học. Từ đó, người học có thể giảm thời gian, chi phí cũng
như tránh được sự thất vọng khi không nhận được phản hồi ngay lập tức từ giáo viên mỗi khi
hoàn thành nhiệm vụ. Điều đó là nhờ vào các thuật toán xử lý dữ liệu lớn thích ứng theo thời
gian thực với hành vi của người học, tính toán điểm mạnh và điểm yếu của từng người học và
tạo ra một bộ tài liệu học tập hoàn toàn được cá nhân hóa trong mỗi buổi học (Pokrivcakova,
2019). Hơn nữa, và quan trọng không kém, thuật toán có thể học hỏi từ hành vi của cả cá nhân
và tập thể người học, khiến khả năng dự đoán của nó thậm chí còn mạnh mẽ hơn (Campbell-
Howes, 2019). Theo Pokrivcakova (2019), một số hình thức áp dụng AI vào giáo dục ngoại
ngữ có thể kể đến như sau.
a) Tạo tài liệu học tập được cá nhân hóa: Dựa trên phản hồi của người học trong quá
trình học tập, các hệ thống giáo dục thích ứng sẽ định hình lộ trình học tập của người học thông
qua các tài liệu học tập được chỉ định. Một số công cụ được hỗ trợ bởi AI có thể tùy chỉnh tài
liệu học tập cho một người học, khóa học hoặc trường học cụ thể, chẳng hạn như tạo sách giáo
NGÔN NGỮ HỌC TÍNH TOÁN: NHỮNG XU HƯỚNG MỚI, TRIỂN VỌNG VÀ THÁCH THỨC | 97
...................................................................................................................................................................................
khoa được cá nhân hóa.
b) Sử dụng công cụ dịch máy: Dịch máy là quá trình sử dụng phần mềm máy tính để
dịch văn bản (viết hoặc nói) từ ngôn ngữ tự nhiên này sang ngôn ngữ tự nhiên khác. Các công
nghệ trí tuệ nhân tạo đã cải thiện đáng kể chất lượng dịch máy và các dịch vụ dịch máy dựa
trên web truy cập miễn phí đã giúp hàng triệu người dùng sử dụng các dịch vụ như Google
Translator, Translator Online, Foreign Word, Web Trance cho công việc hoặc học tập.
c) Sử dụng AI để hỗ trợ bài viết: giúp người dùng thực hiện các bước khác nhau của
quy trình viết, sửa các lỗi ngữ pháp, từ vựng và đưa ra các đề xuất để cải thiện bài viết. Trong
các lớp học ngoại ngữ, các hệ thống này giúp người học thực hiện quá trình viết một cách cá
nhân, tự sửa lỗi và đánh giá về chính quá trình đó. Sử dụng AI theo cách này tạo điều kiện cho
người học tự điều chỉnh bài viết và tự chủ trong quá trình học. Ví dụ về các công cụ trợ lý viết
AI là Grammarly, ProWriting Aid, Textio, AI Writer, Textly AI và Essaybot.
d) Trò chuyện với chatbot: Robot trò chuyện (chatbot) là nhóm chương trình máy tính
nhằm mô phỏng sự tương tác ngôn ngữ thông minh của con người. Chatbots được sử dụng
hiệu quả trong các lớp học ngoại ngữ (Dargan, 2019; Jia, 2004a, 2004b; Jia, 2008; Kerly &
cộng sự, 2007). Người học có thể học thông qua quá trình giao tiếp trực tiếp với robot. Ngoài
ra, chatbot có thể cung cấp câu trả lời tùy chỉnh để phản hồi tin nhắn của người học, chấm
điểm hiệu suất của họ và đưa ra lời khuyên về những gì người học cần cải thiện (Pokrivcakova,
2019). 2.2. Mối quan hệ gia trí tuệ nhân to và giáo viên
Theo quan điểm của Jarrahi (2018), AI có thể hỗ trợ giáo viên bằng cách tự động hóa
các công việc thường ngày, cung cấp phản hồi được cá nhân hóa và tạo ra thông tin chi tiết từ
dữ liệu của người học. Ngược lại, giáo viên có thể mang lại sự tiếp xúc con người mà AI thiếu
bằng cách cung cấp hỗ trợ về mặt cảm xúc, tạo điều kiện thuận lợi cho tương tác xã hội và
thêm bối cảnh vào trải nghiệm học tập. Khi nghiên cứu về vai trò của AI trong giáo dục, Roll
và Wylie (2016) cũng nhấn mạnh mối quan hệ chặt chẽ giữa giáo viên và công nghệ AI trong
việc tạo ra môi trường học tập tương tác. Do đó, các nhà nghiên cứu ngày càng tập trung vào
việc khái niệm hóa mối quan hệ giữa giáo viên và AI để nâng cao khả năng hỗ trợ học tập của
AI và hoạt động giảng dạy của giáo viên nói chung (Chen & cộng sự, 2020).
Trong giáo dục ngôn ngữ, AI được chứng minh là cung cấp phản hồi cá nhân và cơ hội
thực hành cho người học, điều mà giáo viên có thể gặp khó khăn khi thực hiện do khối lượng
công việc lớn, cho phép giáo viên tập trung vào các khía cạnh khác như thiết kế bài giảng và
hướng dẫn người học (Ji & cộng sự, 2023). Hơn nữa, giáo viên có thể sử dụng hệ sinh thái học
tập AI cho mục đích kiểm tra đánh giá (Cope & cộng sự, 2021). Ngoài ra, còn có nhiều chức
năng thông minh của công nghệ AI mà giáo viên có thể sử dụng để cải thiện việc giảng dạy
như khả năng của AI trong việc ghi lại quá trình học tập và đặc điểm của người học (Schiff,
2020), dạy kèm thông minh có khả năng nhận thức và phân tích cảm xúc của người học (Yang
98 | KỶ YẾU HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA 2024
...................................................................................................................................................................................
& Zhang, 2019) và các cảm biến, màn hình và camera nhận dạng khuôn mặt giúp giáo viên
quản lý lớp học và xử lý các nhiệm vụ học tập (Timms, 2016).
2.3. Khoảng trống nghiên cứu
Từ những nghiên cứu trên, có thể thấy trí tuệ nhân tạo đã mang tới nhiều lợi ích cho
giảng dạy ngoại ngữ, và có mối quan hệ chặt chẽ với giáo viên trong quá trình giảng dạy. Tuy
nhiên, liệu trí tuệ nhân tạo có thể hoàn toàn thay thế vị trí của người giáo viên trong tương lai
hay không và những vai trò cụ thể của người giáo viên khi ứng dụng AI vào trong lớp học
ngoại ngữ là gì vẫn còn là những vấn đề khá mới mẻ đối với các nhà nghiên cứu trong và ngoài
nước. Xuất phát từ thực tiễn đó, nghiên cứu này được thực hiện nhằm cung cấp một cái nhìn
tổng quan về vai trò của giáo viên khi AI được sử dụng làm công cụ hỗ trợ trong quá trình
giảng dạy ngoại ngữ.
3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Người tham gia nghiên cứu
Tham gia vào nghiên cứu là 40 sinh viên từ lớp tiếng Anh tôi trực tiếp giảng dạy tại
Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN). Đây là lớp tiếng Anh B2 nên các sinh viên này đều có
trình độ đầu vào B1 (tương đương bậc 3 theo khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc cho Việt Nam).
Trong quá trình học tập, các em được tiếp cận với các ứng dụng AI để hỗ trợ các kỹ năng như
sử dụng các ứng dụng dịch máy, các ứng dụng hỗ trợ chỉnh sửa bài viết, thu âm giọng nói, v.v.
3.2. Nhng phương pháp nghiên cứu chính
Xuất phát từ tính chất của đề tài, đối tượng nghiên cứu cũng như mục đích nghiên cứu,
tôi kết hợp phương pháp nhật ký học tập và phỏng vấn sâu để điều tra ý kiến của người học về
vai trò của người giáo viên khi ứng dụng AI vào trong lớp học ngoại ngữ.
Phương pháp nhật ký học tập cho phép người học ghi lại những trải nghiệm, những sự
quan sát, và những suy nghĩ trong một khoảng thời gian. Qua phương pháp này, tôi có thể thấy
được những mong muốn, những quan điểm của người học về những sự thay đổi về vai trò của
giáo viên trong quá trình học tập trên lớp, từ đó giúp người học xác định cách học, tăng cường
hiểu biết và có kinh nghiệm học tập sâu hơn. Để có thể điều tra về trải nghiệm của người học
khi AI được ứng dụng vào trong lớp học ngoại ngữ, và những nguyện vọng, quan điểm của
người học về vai trò của người giáo viên, tôi hướng dẫn sinh viên ghi nhật ký học tập hàng
tuần dựa trên 5 câu hỏi cơ bản của Kirkpatrick (1975), bao gồm: 1) Điều gì đã diễn ra? 2) Bạn
cảm thấy như thế nào về điều đó? 3) Bạn đã học được điều gì? 4) Bây giờ bạn sẽ làm gì khác?
5) Nó có lợi cho công việc học tập của bạn như thế nào?
Tiếp theo, đến cuối kỳ học, tôi tiến hành phỏng vấn sâu với từng nhóm sinh viên trong
lớp để thu được ý kiến của họ về vai trò của người giáo viên trong lớp học ngoại ngữ. Đây là
những câu hỏi làm rõ hơn những điểm được đề cập trong nhật ký học tập, và đào sâu hơn
những trải nghiệm và nguyện vọng của sinh viên khi được tiếp cận với các ứng dụng AI trong
NGÔN NGỮ HỌC TÍNH TOÁN: NHỮNG XU HƯỚNG MỚI, TRIỂN VỌNG VÀ THÁCH THỨC | 99
...................................................................................................................................................................................
lớp học. Những cuộc phỏng vấn này được tiến hành bằng tiếng Việt để sinh viên có thể thoải
mái chia sẻ cảm nghĩ và tương tác với giáo viên.
Những thông tin thu được từ nhật ký học tập cũng như phỏng vấn được tôi ghi chép lại
để tiến hành so sánh, đối chiếu và phân loại theo từng nhóm riêng biệt, để từ đó có thể rút ra
những điểm chính phục vụ cho mục đích nghiên nghiên cứu. Kết quả cụ thể của nghiên cứu
được trình bày trong phần dưới đây.
4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
a. Sự chuyển đi t vai trò cung cấp kiến thức lý thuyết sang hướng dẫn kỹ năng
thực hnh cho người học
Dựa trên những thông tin thu được từ ý kiến người học, một trong những thay đổi đáng
chú ý nhất trong vai trò của giáo viên là sự chuyển đổi từ vai trò đơn thuần là người cung cấp
thông tin sang vai trò là người hỗ trợ rèn luyện kỹ năng cho người học. Trước đây, một phần
quan trọng của việc giảng dạy liên quan đến việc cung cấp cho sinh viên thông tin và kiến
thức thông qua các bài giảng, sách giáo khoa và các tài liệu giáo dục khác. Tuy nhiên, với sự
ra đời của các nền tảng điều khiển bằng AI, giờ đây sinh viên có thể dễ dàng truy cập vào
lượng thông tin khổng lồ trên không gian mạng. Như một sinh viên chia sẻ trong phỏng vấn:
Hiện nay, với sự phát triển nhanh chóng của Internet, chúng em có thể truy cập vào rất
nhiều trang web giáo dục để tìm hiểu các thông tin từ bài học. Điều này rất hữu ích, tạo cho
chúng em cơ hội được thảo luận các vấn đề đa dạng liên quan đến bài học. (SV1)
Khi giáo viên không còn mất quá nhiều thời gian vào việc truyền tải kiến thức cho sinh
viên thì giáo viên được tự do tập trung vào việc trau dồi cho sinh viên những kỹ năng như tư
duy phê phán, khả năng giải quyết vấn đề, tính sáng tạo và trí tuệ cảm xúc - những kỹ năng
cần thiết để thành công trong thế kỷ 21. Thay vì chỉ phổ biến các sự kiện, giáo viên hướng dẫn
sinh viên phân tích, diễn giải và áp dụng lượng thông tin dồi dào sẵn có vào trong các bài tập
gắn liền với thực tế để các em chuẩn bị sẵn sàng cho công việc tương lai. Như một sinh viên
cho rằng:
Việc ứng dụng các công cụ AI vào trong lớp học tạo điều kiện cho chúng em có nhiều
thời gian thực hành các kiến thức đã học. Như môn Viết do có sự hỗ trợ từ AI, chúng em thấy
được lỗi trong bài viết nhanh chóng, có thời gian thảo luận tổng kết các lỗi để rút kinh nghiệm
và lên ý tưởng cho nhiều chủ đề đa dạng trên lớp. (SV2)
Kết quả này cũng được nhiều nhà khoa học trên thế giới đề cập tới. Ví dụ, các ứng
dụng AI có thể giúp giáo viên đưa ra phản hồi ngay lập tức (Burstein & cộng sự, 2004; Huang
& cộng sự, 2010, 2011). Do đó, hệ thống AI có thể giảm gánh nặng giảng dạy cho giáo viên
bằng cách cung cấp cho họ phản hồi và hỗ trợ họ lập kế hoạch hỗ trợ người học. Trong một số
nghiên cứu, những đóng góp này cho giáo viên được đặc biệt nhấn mạnh (Lu, 2019; Ma &
cộng sự, 2020). Do đó, chúng tôi cho rằng việc giảm tải giảng dạy có thể là một lợi thế đáng
kể khác của hệ thống AI trong giáo dục. Ví dụ, các nhà nghiên cứu báo cáo rằng giáo viên