Ộ
B TÀI CHÍNH
Ạ Ọ
ƯỜ
NG Đ I H C TÀI CHÍNH
TR
MARKETING
Ạ Ọ
Ạ
KHOA ĐÀO T O SAU Đ I H C
ề
Tên đ tài:
ƯỚ
VAI TRÒ C A Ủ NHÀ N
Ệ
C TRONG VI C PHÁT TRI
ỂN
Ệ Ố
Ệ
Ệ
H TH NG TÀI CHÍNH VI T NAM HI N NAY
ả
ị ỹ
ễ
Gi ng Viên HD:
TS. Nguy n Th M Dung
Danh sách nhóm 6:
ầ ị Tr n Th Thùy Linh
Lê Trung H ngư
ạ ỳ ọ
Ph m Hu nh Thanh Ng c
ễ Nguy n Thu Thanh
ư ị L u Th Bích Trang
ầ Tr n Công Khánh
ị ồ ễ Nguy n Th H ng Liêm
ố ồ
Thành ph H Chí Minh
Cao Văn Th nhị
ƯƠ Ề Ệ Ố Ủ Ể CH NG 1: TÌM HI U V H TH NG TÀI CHÍNH VÀ VAI TRÒ C A NHÀ
ƯỚ Ố Ớ Ự Ố Ủ Ể Ệ N C Đ I V I S PHÁT TRI N C A H TH NG TÀI CHÍNH
1.1. Khái ni m h th ng tài chính
ệ ố ệ
ệ ố ự ể ổ ạ ộ
H th ng tài chính là t ng th các ho t đ ng tài chính trong các lĩnh v c khác
ế ề ệ ư ố ủ ề
nhau c a n n kinh t ệ ữ ơ ớ
qu c dân, nh ng có quan h h u c v i nhau v vi c hình thành
ỹ ề ệ ở ử ụ ế ạ ộ ự ộ và s d ng các qu ti n t ủ ể
các ch th kinh t xã h i ho t đ ng trong lĩnh v c đó.
1.2. C u trúc (các b ph n c u thành) c a h th ng tài chính
ộ ậ ấ ủ ệ ố ấ
ệ ố ượ ấ ừ ố ị ườ H th ng tài chính đ c c u thành t 4 thành t chính sau: th tr ng tài chính,
ơ ở ạ ầ ủ ể ể ượ ụ các ch th tài chính, các công c tài chính và c s h t ng tài chính có th đ c khái
ơ ồ quát qua s đ sau:
Ơ Ồ Ệ Ố S Đ : H TH NG TÀI CHÍNH
Tài chính công :
ủ ể
:
Các ch th tài chính
ồ ỹ ỹ ướ Tài chính công bao g m qu công (hay qu ngân sách nhà n ể
ỹ ả
c), qu b o hi m
ỹ ỗ ợ ộ ướ xã h i, các qu h tr tài chính. Trong đó, ngân sách nhà n c là khâu tài chính gi ữ ị
v
ộ ệ ố ủ ạ ề ố ỉ trí trung tâm và ch đ o trong toàn b h th ng tài chính vì nó chi ph i và đi u ch nh
ậ ộ ướ ứ ề ắ ớ các b ph n tài chính khác. Ngân sách Nhà n ệ
c ng n li n v i các ch c năng, nhi m
ướ ồ ờ ươ ấ ầ ệ ậ ế ể ệ ố ụ ủ
v c a nhà n c, đ ng th i là ph ng ti n v t ch t c n thi t đ h th ng chính
ề ướ ự ệ ượ ụ ủ ệ ề ệ quy n nhà n c th c hi n đ ủ
c nhi m v c a mình. Ngoài ra, trong đi u ki n c a
ướ ệ ề ế ề
n n kinh t ế ị ườ
th tr ng, ngân sách Nhà n ớ
c còn có vai trò to l n trong vi c đi u ti t vĩ
ề ế ộ ị ướ ể ề ấ ế mô n n kinh t xã h i, đó là vai trò đ nh h ả
ng phát tri n s n xu t, đi u ti t th ị
ườ ể ự ờ ố ề ệ ả ổ ộ ỉ ượ tr ng, bình n giá c , đi u ch nh đ i s ng xã h i.. Đ th c hi n đ c các vai trò đó,
ướ ả ồ ố ượ ậ ừ ụ ể ngân sách nhà n c ph i có các ngu n v n đ c t p trung t các t ố
đi m v n thông
Tài chính doanh nghi pệ :
ế ậ ệ ợ qua các chính sách thu nh p (thu , phí, l phí, … ) thích h p.
ệ ố ệ ố ộ ộ ủ ệ ậ Tài chính doanh nghi p là m t b ph n c a h th ng tài chính. H th ng các
ạ ậ ị ệ
quan h kinh t ế ướ
d ố
i hình thái giá tr phát sinh trong quá trình t o l p và phân ph i
ỹ ề ệ ồ ố ủ ạ ậ ể ồ ngu n tài chính và qu ti n t , quá trình t o l p và chu chuy n ngu n v n c a doanh
ấ ể ạ ượ ụ ụ ụ ệ ả ằ ụ ủ nghi p nh m ph c v m c đích s n xu t đ đ t đ c m c tiêu chung c a doanh
ệ
nghi p đó.
ạ ộ ủ ủ ể ệ ệ ặ Đ c đi m c a tài chính doanh nghi p. Ho t đ ng c a tài chính doanh nghi p:
Luôn g n li n và ph c v cho ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh
ụ ụ ạ ộ ủ ề ả ấ ắ
nghi p. ệ
ố ở ệ ỗ ị ấ ở ữ ố
B chi ph i b i tính ch t s h u v n trong m i doanh nghi p.
Luôn b chi ph i b i m c tiêu l
ố ở ụ ị ợ ậ i nhu n.
Các đ nh ch tài chính trung gian
ế ị :
ổ ề ệ ứ ụ ế ệ ữ
Là nh ng t ch c kinh doanh tài chính ti n t ệ
, có nhi m v ti ề
t ki m cho n n
ế ồ ị ổ ứ kinh t các chi phí giao d ch và chi phí thông tin, bao g m các t ch c tài chính chính
ứ ổ ứ ứ th c và các t ch c tài chính không chính th c.
o Các t
ổ ứ ứ ch c tài chính chính th c:
Các Ngân hàng th
ươ ạ ng m i:
ổ ứ ệ ố ươ ố
Trong s các t ch c tài chính trung gian, h th ng các ngân hàng th ạ
ng m i
ấ ả ề ệ ụ ề ế ầ ọ ợ ị chi m v trí quan tr ng nh t c v quy mô và v thành ph n các nghi p v (có và n ).
ệ ụ ợ ệ ụ ạ ộ ủ ồ ộ
ự
Ho t đ ng c a NHTM bao g m 3 lĩnh v c nghi p v : nghi p v n ( huy đ ng
ụ ụ ệ ệ ố ớ ụ ị ố
v n), nghi p v có (cho vay v n), nghi p v môi gi i trung gian (d ch v thanh toán,
ư ấ ữ ộ ứ ừ ậ ạ
đ i lý, t v n, thông tin, gi h ch ng t và v t quý giá…).
ể ệ ệ ố Ở ướ
n c ta hi n nay, đa s các Ngân hàng hi n nay là Ngân hàng chuy n doanh
ướ ạ ộ ệ ấ ố ươ do Nhà n c c p v n ho t đ ng (Ngân hàng Nông nghi p, Ngân hàng công th ng,
ạ ươ ệ ố ủ ạ ượ ố Ngân hàng ngo i th ng…), h th ng các chi nhánh c a chúng l ị
c b trí theo đ a i đ
ớ ư ượ ạ ộ ủ gi i hành chính nên ch a phát huy đ ị ạ
ộ
c vai trò c a mình do n i dung ho t đ ng b h n
ấ ượ ế ế ố ạ ậ ỹ ch , ch t l ụ ụ ấ
ng và k thu t ph c v th p, không có y u t c nh tranh và không bám
ượ ự ể ủ ị ườ ụ ầ ớ ể ắ sát đ c s phát tri n c a th tr ể
ng. Đ kh c ph c c n s m hình thành và phát tri n
Các Công ty tài chính:
ầ ặ ổ ệ ổ ợ các Ngân hàng c ph n đ c bi t là các Ngân hàng kinh doanh t ng h p.
ằ ố ươ Các công ty tài chính (CTTC) thu hút v n b ng cách phát hành th ế
ng phi u
ặ ổ ế ế ề ượ ể ặ ệ ớ ho c c phi u, trái phi u và dùng ti n thu đ c đ cho vay, đ c bi ợ
t thích h p v i các
ầ ủ ệ ườ nhu c u c a các doanh nghi p và ng i tiêu dùng.
ể ượ ủ ả ằ Quá trình trung gian tài chính c a các CTTC có th đ c mô t b ng cách nói
ề ớ ữ ư ọ ạ ườ ữ ề ỏ ằ
r ng h vay nh ng món ti n l n nh ng l i th ộ
ng cho vay nh ng món ti n nh m t
ủ ữ ớ ươ ạ quá trình hoàn toàn khác v i quá trình c a nh ng ngân hàng th ng m i, các Ngân
ử ớ ố ượ ề ề ườ hàng này phát hành các món ti n g i v i s l ỏ
ng ti n nh và sau đó th ng cho vay
ề ớ ớ
v i món ti n l n.
ụ ỹ
Các qu tín d ng:
ụ ỹ ổ ứ ộ ở ữ ậ ể ượ ụ ậ Các qu tín d ng là t ch c tín d ng thu c s h u t p th , đ c thành l p ch ủ
ắ ầ ổ ế
y u theo nguyên t c góp c ph n.
o Các t
ổ ứ ứ ch c tài chính không chính th c:
ổ ứ ồ ạ ướ ứ ứ ề Các t ch c tài chính không chính th c t n t i d i nhi u hình th c khác nhau
ướ ế ể ả ấ ọ mà tr c h t và quan tr ng nh t là các công ty b o hi m.
: ụ
Công c tài chính
ủ ả ớ ổ ứ + Các kho n vay c a các ngân hàng v i các t ch c tài chính khác.
ế ủ
+ Trái phi u chính ph .
ạ ế
+ Tín phi u kho b c.
ị
ế
+ Trái phi u đô th .
ế
+ Trái phi u công ty.
ỉ ề ử ứ + Ch ng ch ti n g i.
ế ổ + C phi u….
Th tr
ị ườ ng tài chính
ị ườ ễ ể ấ ơ Th tr ng tài chính theo cách hi u chung nh t đó là n i di n ra quá trình trao
ụ ụ ổ
đ i mua bán các công c tài chính và các công c thanh toán.
ấ ủ ơ ả ị ườ ứ ả ơ Ch c năng c b n nh t c a th tr ng tài chính là kh i thông dòng ch y v n t ố ừ
ườ ư ừ ầ ư ầ ườ ạ ộ ủ ầ ố ng i đang d th a có nhu c u đ u t sang ng i đang c n v n. Ho t đ ng c a th ị
ườ ễ ẩ ươ ữ ấ ộ ườ tr ng tài chính di n ra kh n tr ề ả
ng sôi đ ng, xét v b n ch t thì nh ng ng i kinh
ị ườ ạ ộ ủ ấ ọ ọ doanh trên th tr ồ
ở
ng tài chính là r t quan tr ng b i vì ho t đ ng c a h làm ngu n
ượ ẽ ế ữ ẽ ề ạ ả ả ố ố
v n đ c đi u hòa có nghĩa là dòng ch y v n s ch y m nh m đ n nh ng ngành,
ự ệ ả ự ữ ẽ ỏ lĩnh v c làm ăn có hi u qu và ng ượ ạ
c l ấ
i nó cũng s rút kh i nh ng lĩnh v c kém h p
ạ ộ ư ậ ị ườ ẽ ẫ
d n. Nh v y ho t đ ng trên th tr ầ ớ
ng tài chính s góp ph n l n vào bình quân hóa t ỉ
ấ ợ ậ ư ề ố ư ơ su t l i nhu n đ a n n kinh t ế ớ
t i mô hình t i u h n.
ị ườ ề ạ ứ ự ề V phân lo i th tr ng tài chính thì có nhi u cách d a theo các tiêu th c khác
ị ườ ứ ế ể ờ ạ
nhau. N u căn c vào th i h n các hàng hóa trên th tr ng có th chia thành th ị
ườ ị ườ ố ề ệ ộ ộ ủ ứ ứ ế tr ng v n và th tr ng ti n t . N u căn c vào m c đ r ng rãi c a các ch th ủ ể
ị ườ ơ ấ ị ườ ứ ấ ứ ế ể
tham gia có th chia thành th tr ng s c p và th tr ng th c p, n u căn c vào tiêu
ủ ể ứ ộ ạ ị ườ ị ườ ợ ố ủ
th c huy đ ng v n c a các ch th thì l i chia thành th tr ng n và th tr ố
ng v n
ầ ổ
c ph n.
C s h t ng tài chính
ơ ở ạ ầ :
ơ ơ ạ ầ ậ ệ ổ ề ả ệ ố C s h t ng tài chính: là khuôn kh các lu t l và h th ng làm n n t ng cho
ệ ế ậ ạ ồ ị ự
các bên l p k ho ch, đàm phán và th c hi n các giao d ch tài chính. Bao g m:
ệ ố ủ ả ướ ậ
+ H th ng pháp lu t và qu n lý c a nhà n c.
ồ ự ệ + Ngu n l c và thông l giám sát.
ấ
+ Cung c p thông tin.
ệ ố + H th ng thanh toán
1.3. Ch c năng c a h th ng tài chính
ủ ệ ố ứ
ệ ố ố ừ ẫ ữ ườ ừ ữ ố ườ H th ng tài chính d n v n t nh ng ng ế
i th a v n đ n nh ng ng ế
i thi u
ứ ố ệ ề ả ế ủ ỗ ườ ộ ở ố
v n. Đi u này c i thi n m c s ng kinh t c a m i ng i trong xã h i, b i vì nó cho
ể ừ ố ữ ườ ơ ộ ầ ư ế ườ phép v n chuy n t nh ng ng i thi u c h i đ u t sinh l ợ ớ
i t ữ
i nh ng ng i có
ờ ế ư ậ ơ ộ ữ ệ ề ả nh ng c h i nh v y, nh th đóng góp hi u qu đang tăng lên trong n n kinh t ế.
ủ ử ể ậ ấ ọ Sàng l c, chuy n giao, phân tán r i ro: là thu nh p, x lý, cung c p thông tin đ ể
ươ ầ ư ự ể ể ả ả ọ
ự
l a ch n ph ng án đ u t ạ
ả
kh thi. Mua b o hi m, tái b o hi m cho d án. Đa d ng
ụ ầ ư hóa danh m c đ u t .
ị ướ ế ướ Đánh giá, giám sát và đ nh h ạ ộ
ng các ho t đ ng kinh t : là giám sát tr c khi
ử ụ ố ố ố
ấ
c p v n, trong khi s d ng v n và sau khi hoàn v n
ệ ố ể ả ậ ả
V n hành h th ng thanh toán qua tài kho n ngân hàng, thanh toán chuy n kho n,
ụ ẻ th tín d ng…
ủ ệ ố
:
1.4. Vai trò c a h th ng tài chính
ế ế
Khuy n khích ti ệ
t ki m.
ầ ư ế Khuy n khích đ u t .
ẩ ả ấ ổ Thúc đ y s n xu t và trao đ i hàng hóa.
ườ ệ ưở ế Tăng c ả
ng hi u qu và tăng tr ng kinh t .
ờ ố ệ ả ế ộ C i thi n đ i s ng kinh t xã h i.
ƯƠ Ơ Ở Ự Ủ Ệ ƯỚ CH NG 2: C S CHO S CAN THI P C A NHÀ N C VÀ VAI TRÒ
Ủ ƯỚ Ố Ệ Ệ Ể C A NHÀ N Ệ
C TRONG VI C PHÁT TRI N H TH NG TÀI CHÍNH VI T
Ệ
NAM HI N NAY.
2.1.
ệ ủ ơ ở ự ướ C s cho s can thi p c a nhà n c.
ứ ế ế ớ ắ ề ậ Các nhà nghiên c u kinh t trên th gi ủ
i đã tranh lu n khá gay g t v vai trò c a
ướ ố ớ ự ể ế ủ ữ ộ ố nhà n c đ i v i s phát tri n kinh t ể
ủ ế
c a m t qu c gia, ch y u gi a hai quan đi m:
ế ậ ướ ự ỉ ủ ướ ề
n n kinh t t p trung d i s ch huy c a nhà n ề
c và n n kinh t ế ị ườ
th tr ự
ng d a vào
ầ
thành ph n kinh t ế ư
t nhân.
N n kinh t
ề ế ậ ướ ự ỉ ủ ướ t p trung d i s ch huy c a nhà n c:
ự ế ứ ề ằ ế ậ ướ ự ỉ ủ Th c t đã ch ng minh r ng n n kinh t t p trung d i s ch huy c a nhà n ướ
c
ể ệ ở ố ấ ạ ưở ế ậ ấ ạ
là th t b i. Th t b i này th hi n ộ
t c đ tăng tr ng kinh t ờ ố
ch m, đ i s ng nhân
ượ ả ờ ỳ ề ệ ế ấ ở ệ dân không đ c c i thi n. Và th i k n n kinh t bao c p Vi ứ
t Nam đã minh ch ng
ề
cho đi u đó.
ờ ỳ ề ế ơ ế ậ ạ ộ ế ạ Th i k mà n n kinh t ho t đ ng theo c ch t p trung k ho ch hóa. Nhà n ướ
c
ạ ộ ế ạ ế ầ ọ
lên k ho ch cho m i ho t đ ng kinh t . Thành ph n kinh t ế ư
t ị ấ
nhân b c m. Nông
ừ ế ế ệ ậ ả ợ ố
dân làm vi c trong các h p tác xã. Và k t qu là: T năm 1976 đ n 1980 thu nh p qu c
ậ ậ ấ ả
dân tăng r t ch m, th m chí có năm còn gi m. Năm 1977 tăng 2,8%, 1978 tăng 2,3 %,
ố ộ ả ả ưở ố 1979 gi m 2 %, 1980 gi m 1,4 %. Trong khi t c đ tăng tr ng dân s cao làm cho thu
ậ ầ ườ ả nh p bình quân đ u ng i gi m 14 %.
N n kinh t
ề ự ự ầ ế ị ườ
th tr ng t do d a vào thành ph n kinh t ế ư
t nhân
ầ ở ả ặ ệ ạ
Trong giai đo n đ u, kinh t ế ị ườ
th tr ng Châu Âu, c Châu Á và đ c bi t là M ỹ
ữ ườ ườ ị ườ ự ỏ
t ra khá thành công. Lúc này nh ng ng i theo tr ng phái th tr ng t ớ
do đã l n
ủ ế ệ ỉ ướ ề ế ti ng trong vi c ch trích vai trò c a nhà n ệ
c trong vi c đi u ti ệ
t can thi p vào th ị
ườ ả ủ ể ấ tr ng làm m t đi tính hi u qu c a nó.
ư ủ ế ả ầ ả ộ Nh ng đ n năm 2007 cu c kh ng ho ng tài chính toàn c u đã x y ra mà ngòi n ổ
ệ ở ỹ ủ ự ủ ả ấ ầ
đ u tiên xu t hi n ắ
M . Qua phân tích thì nguyên nhân c a s kh ng ho ng này b t
ồ ừ ệ ố ụ ẻ ề ỏ ớ ố ngu n t h th ng tài chính l ng l o cùng v i các công c tài chính truy n th ng. Các
ụ ụ ạ ớ nhà tài chính đã phát sinh ra các công c tài chính m i. Các công c này đã t o nên tính
ị ườ ộ ượ ể ệ năng đ ng cho th tr ồ
ng, giúp ngu n tài chính đ ả
ộ
c luân chuy n m t cách hi u qu .
ừ ệ ầ ư V a mang l ạ ợ
i l i ích cho ng ườ ế
i ti ừ
t ki m, v a mang l ạ ợ
i l i ích cho nhà đ u t ư
. Nh ng
ệ ơ ạ ộ ệ ố ữ ủ vi c l là công tác giám sát các ho t đ ng này đã tích lũy nh ng r i ro cho h th ng tài
ế ố ủ ế ả chính, là y u t ộ
chính mang đ n cu c kh ng ho ng trên.
N n kinh t
ề ế ướ ự ố ề ị
i s r i ren v chính tr . d
ừ ữ ề ế ể ấ ế
T nh ng năm 1960 đ n năm 1997, n n kinh t Thái Lan phát tri n r t nhanh và đ ượ
c
ứ ệ ồ ỏ ướ ậ m nh danh là “ con r ng nh ” Đông Á. Đ ng vào hàng các n c có thu nh p trung
ư ể ả ọ ị bình, t ỷ ệ
l ớ
đói nghèo gi m đi đáng k . Nh ng v i chính sách” coi tr ng thành th , xem
ẫ ớ ẹ ờ ữ ả ị nh nông thôn” trong th i gian dài d n t i kho ng cách giàu nghèo gi a thành th và
ị ầ ề ế ớ ơ
nông thôn ngày càng xa. V chính tr , t ng l p nông thôn không có ti ng nói. Và kh i
ứ ố ủ ư ụ ệ ả ớ ủ
mào là chính sách dân túy c a Thaksin đ a ra v i m c đích c i thi n m c s ng c a
ọ ừ ấ ủ ỏ ợ ự ệ ớ ả ả
ầ
t ng l p bình dân, nâng cao hi u qu s n xu t c a h . T đó, s đòi h i l ủ
i ích c a
ở ệ ể ạ ạ ớ ố ẽ
ầ
t ng l p bình dân phát tri n m nh m , cu i cùng là phá v hi n tr ng kinh t ế ự
t nhiên
ở ề nông thôn ở
Thái Lan, m ra n n kinh t ế ị ườ
th tr ề
ng nông thôn. Đi u này đã đem l ạ
i
ộ ứ ị ầ ế ể ề ấ ớ ờ ể ế
m t s c ép to l n đ n th ch chính tr c m quy n lúc b y gi ề
ế ầ
. Th ch c m quy n
ế ớ ả ộ ậ ổ ạ này đã liên k t v i nhau phát đ ng đ o chính l ố
t đ Thaksin. Tình tr ng mong mu n
ợ ố ậ ữ ả ườ ầ ố ậ ề l i ích đ i l p nhau căn b n gi a ng ể ế
i c m quy n và phe đ i l p không th ti n
ệ ươ ượ ộ ẫ ế ể ẫ ộ hành hi p th ng, không nh ng b l n nhau d n đ n các cu c bi u tình kéo dài nh ư
ữ ệ ề ấ ố ộ ị ướ hi n nay. Nh ng r i ren v chính tr , cho th y m t khi nhà n c không làm ch đ ủ ượ
c
ệ ụ ấ ớ ấ ề ấ ề ị ổ ổ ấ ướ ẽ
đ t n c s kéo theo h l y r t l n: t n th t v chính tr , t n th t v kinh t ế ộ
m t
ề
ặ
cách n ng n .
ủ ể ậ ướ ố ớ ề ế ấ
Qua đó, có th nh n th y rõ vai trò c a nhà n c đ i v i n n kinh t nói chung và h ệ
ự ủ ệ ố ướ ấ ị ộ ộ th ng tài chính nói riêng. S can thi p c a nhà n ứ
c trong m t m c đ nh t đ nh s ẽ
ệ ố ầ ẩ ổ ị ạ ự ố
thúc đ y h th ng tài chính qu c gia n đ nh, góp ph n mang l ề
ể
i s phát tri n cho n n
ế ả ệ ố ạ ộ ự ạ ả ả ả ọ kinh t ủ
, b o đ m s ho t đ ng lành m nh c a toàn h th ng, đ m b o m i quy n l ề ợ
i
ủ ể ề ế ả ọ ấ ế ề ộ ủ
c a các ch th trong n n kinh t và gi ủ
i quy t m i v n đ phát sinh do tác đ ng c a
ố ệ ệ ể ả ạ các nhân t ề
bên ngoài, bên c nh đó còn giúp c i thi n vi c ki m soát chính sách ti n
.ệ
t
2.2.
ế ạ ị ườ Ki n t o th tr ng
ấ ượ ể ế ộ ộ ườ ọ Ch t l ng m t th ch và m t môi tr ầ
ng kinh doanh có t m quan tr ng hàng
ể ủ ề ự ế ậ ướ ậ ự ầ
đ u cho s phát tri n c a n n kinh t . Vì v y mà, Nhà n c t p trung xây d ng khuôn
ổ ể ế ề ệ ợ ọ ườ ự ự ế ạ
kh th ch phù h p, t o đi u ki n cho m i ng i phát huy h t năng l c và s sáng
ạ ộ ộ ườ ạ ủ
t o c a mình mang l ạ ợ
i l i ích cho cá nhân và cho xã h i. T o ra m t môi tr ng kinh
ế ị ườ ẳ ơ ỏ ộ ể ặ doanh bình đ ng theo c ch th tr ề
ẽ
ng, ki m soát ch t ch và xóa b đ c quy n
ả ạ ậ ợ ế ệ ậ ơ ườ doanh nghi p. Pháp lu t và c ch chính sách ph i t o thu n l i cho ng i dân và
ủ ộ ể ệ ậ ả ấ ộ ế ố ế ở doanh nghi p phát tri n s n xu t. Ch đ ng h i nh p kinh t qu c t ộ
, m ra m t
ở ạ ớ ộ ệ ề ể ể ệ không gian phát tri n m i, r ng m . T o đi u ki n đ cá nhân và doanh nghi p phát
ế ề ị ườ ủ ậ ộ ộ huy h t ti m năng c a mình khi h i nh p m t th tr ớ
ng l n.
2.3.
ướ ệ ố ệ ể ủ
Vai trò c a Nhà n c trong vi c phát tri n h th ng tài chinh Vi ệ
t
ệ
Nam hi n nay
2.3.1. Vai trò c a nhà n
ủ ướ ố ớ ổ ứ c đ i v i các t ch c tài chính.
ổ ứ ồ ổ ứ ổ ứ T ch c tài chính bao g m: các t ch c ngân hàng và các t ch c phi ngân hàng
ị Đ nh nghĩa
ạ ổ ứ ụ ượ ạ ộ ự ệ Ngân hàng là lo i hình t ch c tín d ng đ ộ
c th c hi n toàn b ho t đ ng ngân
ạ ộ ụ ấ ạ
hàng và các ho t đ ng kinh doanh khác có liên quan. Theo tính ch t và m c tiêu ho t
ạ ồ ươ ể ạ ộ
đ ng, các lo i hình ngân hàng g m ngân hàng th ng m i, ngân hàng phát tri n, ngân
ầ ư ạ hàng đ u t ợ
, ngân hàng chính sách, ngân hàng h p tác và các lo i hình ngân hàng khác.
ạ ộ ạ ộ ề ệ ụ ị Ho t đ ng ngân hàng là ho t đ ng kinh doanh ti n t ớ
và d ch v ngân hàng v i
ườ ử ử ụ ố ề ể ấ ụ ề ậ ộ
n i dung th ng xuyên là nh n ti n g i, s d ng s ti n này đ c p tín d ng và cung
ứ ị ụ
ng các d ch v thanh toán.
ụ ứ ổ ổ ứ ụ ượ ự T ch c tín d ng phi ngân hàng ạ
là lo i hình t ch c tín d ng đ ệ
c th c hi n
ạ ộ ộ ố ư ộ ườ ư m t s ho t đ ng ngân hàng nh là n i dung kinh doanh th ng xuyên, nh ng không
ượ ề ử ổ ứ ỳ ạ ụ ụ ậ ị đ c nh n ti n g i không k h n, không làm d ch v thanh toán. T ch c tín d ng phi
ỹ ầ ư ồ ngân hàng g m công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, qu đ u t ả
và công ty b o
hi m.ể
ố ớ ủ ổ ứ Vai trò c a NN đ i v i các t ch c tài chính:
Nhà n
ướ ổ ứ ề ệ ự ệ ự
c xây d ng và t ch c th c hi n chính sách ti n t
ề ệ ả ố ưở ố ớ ớ ổ ị Chính sách ti n t qu c gia có nh h ng to l n đ i v i quá trình n đ nh kinh
ạ ộ ị ổ ứ ề ệ ự ệ ế
t ệ
xã h i. Do đó, vi c ho ch đ nh và t ch c th c hi n chính sách ti n t ố
qu c gia
ế ộ ậ ự ả ẽ Ở ệ ặ ậ ị ph i theo ch đ và tr t t ch t ch . Vi t Nam, Lu t Ngân hàng 1997 quy đ nh:
ướ ệ ề ệ ụ ự ự ệ ề ạ “Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam có nhi m v quy n h n xây d ng d án ti n t ố
qu c
ủ ể ố ộ ị ổ ứ ự ệ gia đ trình chính ph xem xét trình Qu c H i quy đ nh và t ch c th c hi n chính
sách này”.
ộ ậ ủ ở ề ả ớ ơ Đ c l p v i Chính ph b i NHTW là c quan qu n lý, đi u ti ế ề ệ
t ti n t và phát
ự ế ớ ự ạ ộ ể ủ ề ề ộ ế ủ
hành ti n, ho t đ ng c a nó tác đ ng tr c ti p t i s phát tri n c a n n kinh t .
ủ ự ứ ệ ả ơ ố ớ
Chính ph là c quan hành pháp, th c hi n ch c năng qu n lý vĩ mô đ i v i
ế ả ắ ủ ụ ế ề
n n kinh t . Do đó, Chính ph ph i n m trong tay các công c kinh t vĩ mô đ s ể ử
ố ợ ụ ề ằ ậ ộ ồ ộ ế ụ
d ng nó m t cách đ ng b và ph i h p các công c nh m v n hành n n kinh t trôi
ể ự ệ ả ả ố ụ ủ ự ệ ấ ch y và hi u qu , cũng là đ th c thi t t nhi m v c a mình, mà th c ch t là Chính
ủ ắ ề ệ ế ộ ph n m NHTW và thông qua NHTW tác đ ng đ n chính sách ti n t ố
qu c gia.
ố ợ ể ễ ỉ ạ ủ ầ ề
Chính ph có th d dàng ch đ o và yêu c u NHTW ph i h p chính sách ti n
ớ ố ế ằ ả ồ ộ ệ
t qu c gia v i các chính sách kinh t ệ
ả
vĩ mô khác nh m đ m b o tính đ ng b và hi u
ả ủ ổ ể ế ố ớ qu c a t ng th các chính sách kinh t ừ
ụ
tài chính đ i v i các m c tiêu vĩ mô trong t ng
ờ ỳ
th i k .
ướ ử ụ ậ ự ụ ậ ả Nhà n c s d ng pháp lu t làm công c qu n lý và duy trì tr t t cho các
ạ ộ ề ho t đ ng Ngân hàng trong n n kinh t ế
.
ự ơ ụ ề ề ạ ồ ố ơ Lĩnh v c Ngân hàng là n i tích t ự
và đi u hòa nhi u lo i ngu n v n là n i th c
ề ệ ệ ề ẩ ủ ự ế ố hi n chính sách ti n t ề
qu c gia. Lĩnh v c ti m n r i ro cao và liên quan đ n nhi u
ợ ủ ể ủ ề ề ạ ế ả ạ ộ ả l i ích c a nhi u lo i ch th trong n n kinh t . Đ m b o an toàn cho ho t đ ng ngân
ự ố ớ ề ế ờ ố ộ ỏ hàng và phát huy vai trò tích c c đ i v i n n kinh t và đ i s ng xã h i, đòi h i Nhà
ướ ể ệ ử ụ ữ ệ ậ ồ ộ n c cùng đ ng b nh ng bi n pháp trong đó có s d ng pháp lu t. Th hi n các
m t:ặ
ạ ộ ề ệ ậ ả ị M t làộ , ban hành các văn b n pháp lu t quy đ nh các đi u ki n ho t đ ng Ngân
ề ệ ự ử ụ ấ ạ ộ ấ ậ ồ hàng: đi u ki n, trình t ủ
, th t c c p, thu h i gi y phép thành l p và ho t đ ng c a
ế ượ ụ ợ ủ ể ế ộ ớ
TCTD phù h p v i m c tiêu, chi n l c phát tri n kinh t xã h i. Chính sách c a nhà
ướ ậ ở ề ậ ự ể n c đ xây d ng các loai hình TCTD ghi nh n đi u 4 lu t các TCTD: 12/12/1997
ữ ấ ề
ồ
g m nh ng v n đ :
ạ ộ ự ấ ả ố ớ ọ ổ Th ng nh t qu n lý v i m i ho t đ ng Ngân hàng, xây d ng các t ứ
ch c tín
ủ ứ ụ ứ ề ệ ầ ạ ố ị ế ụ
d ng hi n đ i, đ s c đáp ng nhu c u v n và d ch v ngân hàng cho n n kinh t dân
ề ệ ầ ệ ố ả ả ả ố ư
c , góp ph n chính sách ti n t qu c gia, đ m b o an toàn h th ng TCTD, b o v l ệ ợ
i
ủ ườ ở ề ích hành pháp c a ng i g i ti n.
ầ ư ố ồ ự ể ướ ạ Đ u t ể
v n và ngu n l c khác đ phát tri n các TCTD Nhà n ệ
ề
c t o đi u ki n
ổ ứ ữ ươ ườ cho các t ch c này gi vai trò trên th ng tr ng ti n t ề ệ
.
ạ ộ ụ ữ ể ợ Phát tri n các ngân hàng chính sách ho t đ ng không nh ng m c đích l ậ
i nhu n
ụ ụ ụ ự ệ ế ằ ộ ph c v nghĩa v và chính sách khác nh m th c hi n chính sách kinh t xã h i và Nhà
n c.ướ
ộ ở ữ ề ả ợ ạ ộ ủ ạ B o h s h u, quy n và l i ích h nh pháp khác trong ho t đ ng c a các
ệ ề ằ ạ ợ ườ ộ ươ ả ợ TCTD h p tác nh m t o đi u ki n cho ng i lao đ ng t ấ
ng tr nhau trong s n xu t
ờ ố
và đ i s ng.
ụ ụ ử ụ ệ ể
S d ng các ngân hàng ph c v phát tri n nông nghi p, nông thôn và nông dân
ề ố ạ ệ ấ ố ư
ớ
v i chính sách u đãi v v n, l ề
i su t và các đi u ki n vay v n.
ướ ử ụ ụ ả ậ ả Hai là, nhà n ạ
c s d ng pháp lu t làm công c b o đ m an toàn cho các ho t
ề ổ ế ạ ộ ộ
đ ng kinh doanh Ngân hàng t ng n n kinh t vì ho t đ ng kinh doanh Ngân hàng còn
ề ẩ ữ ướ ế ằ ạ ị ủ
ti m n nh ng r i ro cao, Nhà n ể
c ban hành các quy đ nh nh m h n ch và ki m
ụ ể ạ ộ ề ậ ổ soát ho t đ ng kinh doanh Ngân hàng. C th , đi u 79 Lu t các TCTD: T ng d n ư ợ
ố ớ ượ ủ ố ừ ổ cho vay đ i v i 1 khách hàng không v t quá 15% v n c a TCTD tr ố
ợ
t ng h p đ i
ừ ố ủ ủ ồ ổ ứ ả
ớ
v i các kho n cho vay t các ngu n v n y thác c a các t ch c, cá nhân hay tr ườ
ng
ậ ợ
h p v y là TCTD khác.
ướ ụ ử ậ ả ế ấ Ba là, nhà n c pháp lu t làm công c ngã ng a, gi i quy t các tranh ch p phát
ự ề ị ự ủ ụ ẩ ơ sinh trong lĩnh v c Ngân hàng: Quy đ nh v trình t ề
, th t c, c quan có th m quy n
ả ế ệ ả ấ ầ gi i quy t tranh ch p... Góp ph n b o v quy n l ề ợ ủ ổ ứ
i c a t ch c, cá nhân tham gia các
ệ ề ộ ự
quan h xã h i trong lĩnh v c ngân hàng trong n n kinh t ế
.
ướ ệ ố ử ụ ậ ướ ữ c thành l p và s d ng h th ng Ngân hàng, TCTD Nhà n c gi vai Nhà n
ủ ạ ề ế trò ch đ o trong n n kinh t ố
qu c dân
ướ ầ ư ể Ngân hàng nhà n c, Ngân hàng TMQD, Ngân hàng đ u t phát tri n, Ngân hàng
ạ ộ ứ ụ ệ ạ chính sách và các lo i hình TCTD khác. Ho t đ ng theo ch c năng, nhi m v Nhà
ướ ướ ụ ủ n c giáo nên các Ngân hàng, TCTD Nhà n c đóng vai trò là công c c a nhà n ướ
c
ề ệ ự ệ ụ ủ ướ ữ ệ
trong vi c th c hi n chính sách ti n t , tín d ng Ngân hàng c a Nhà n c và gi vai
ủ ạ ề ế ố trò ch đ o trong n n kinh t qu c dân.
ệ ớ ư ủ ệ ố ề NHNN Vi t Nam v i t ế
cách là NHTW c a h th ng ngân hàng có quy n quy t
ổ ứ ụ ố ướ ạ ứ ả
ị
đ nh cho vay, b o lãnh cho các t ch c tín d ng vay v n n c ngoài, t m ng cho
ướ ụ ạ ể ử ế ờ ỹ ngân sách nhà n c đ x lý thi u h t t m th i qu ngân sách nhà n ướ Vai trò chủ c.
ể ệ ở ệ ệ ố ướ ạ ộ ấ ả ạ
đ o th hi n vi c h th ng Ngân hàng, TCTD nhà n c ho t đ ng trên t t c các
ạ ộ ự ả ớ ưở lĩnh v c Ngân hàng v i quy mô ho t đ ng nên nh h ắ ố ớ ề
ng sâu s c đ i v i n n kinh t ế
ố ố ớ ạ ộ ủ ầ ộ ế và có tác đ ng chi ph i đ i v i ho t đ ng Ngân hàng c a các thành ph n kinh t khác.
ướ ể ủ ệ ố ự Nhà n c kích thích s phát tri n c a các h th ng Ngân hàng, TCTD Nhà n ướ
c
ườ ế ườ ạ ộ ị ườ ủ ạ
t o môi tr ng kinh t , môi tr ng pháp lý, giám sát ho t đ ng c a th tr ng.
ơ ự ự ể ệ ệ ậ ộ ậ ủ ủ Lu t NHNN hi n hành đã th hi n rõ h n s t ch và tính đ c l p c a NHNN
ự ứ ệ ệ ả ướ ề ề ệ trong vi c th c hi n các ch c năng qu n lý nhà n c v ti n t ạ ộ
và ho t đ ng ngân
ẽ ữ ứ ủ ệ ặ ẳ ố ọ ị ộ
hàng, kh ng đ nh m i quan h ch t ch gi a hai ch c năng quan tr ng c a m t
ề ệ ự ạ ộ ủ ố NHTW: th c thi chính sách ti n t qu c gia và giám sát an toàn ho t đ ng c a h ệ
ụ ể ủ ướ ố ệ ử ụ ế ị ủ th ng ngân hàng. C th , Th t ng Chính ph , NHNN quy t đ nh vi c s d ng các
ụ ự ề ệ ệ ấ ỷ ấ ố ồ ố công c th c hi n chính sách ti n t qu c gia, bao g m tái c p v n, lãi su t, t ố
giá h i
ự ữ ắ ụ ị ườ ệ ộ ệ ở đoái, d tr b t bu c, nghi p v th tr ụ
ng m và các công c , bi n pháp khác theo
ủ ị ủ
quy đ nh c a Chính ph .
ố ượ ể ượ ủ ề ỉ Đ i t ậ
ng đi u ch nh c a lu t ngân hàng có th đ c hình dung khái quát là quan
ả ộ ướ ư ệ ệ
h xã h i phát sinh trong quá trình qu n lý nhà n ộ ả
c cũng nh các quan h xã h i n y
ừ ạ ộ ề ệ ụ ủ ổ ứ sinh t ư
ho t đ ng l u thông ti n t , tín d ng, ngân hàng c a các t ch c đúng và ch ủ
ự ự ể ể ế ạ ổ ủ
th tham gia vào lĩnh v c ngân hàng. Chính s phát tri n đa d ng và luôn bi n đ i c a
ủ ể ị ườ ự ệ ệ các ch th tham giao vào th tr ạ ộ
ng nên vi c can thi p vào các lĩnh v c ho t đ ng
ể ể ề ị ớ ạ ự ệ ủ
ủ
c a ngân hàng đ ki m soát r i ro và đ ra các quy đ nh gi i h n lĩnh v c công vi c và
ậ ự ề ằ ả ả ờ ỉ ị ị ườ đi u ch nh k p th i nh m b o đ m tr t t trên th tr ng tài chính.
ị ườ ủ ế ể ớ ớ ữ V i xu th phát tri n cao c a th tr ng, ranh gi ấ
i gi a các trung gia tài chính v c
ị ườ ụ ể ể ể ả ạ ờ th tr ỹ ầ
ng ngày càng m nh t. C th , công ty b o hi m cũng có th cho vay, qu đ u
ợ ố ự ể ồ ố ượ ổ ư
t cũng có th tài tr v n cho d án. Lu ng v n không đ c đ vào kinh doanh mà
ị ườ ệ ố vào vi c mua bán trên th tr ng v n.
ừ ự ả ề ậ Năm t ế
2009 đ n 2011 Ngân hàng Nhà n cướ v aừ đ aư ra nhi u lu t, d th o, thông
ủ ụ ổ ố ư ướ d nẫ đi uề ki n,ệ hồ s ,ơ trình tự và th t c góp v n, mua c ph n c a t
t ầ ủ ổ ứ
ch c ng h
ỹ ưỡ ị ề ề ể ệ ầ ặ ả
tín d ng.ụ Dự th o quy đ nh k l ẽ ơ
ng và có ph n ch t ch h n v đi u ki n đ các
ầ ầ ổ ố ổ ố ướ ạ ngân hàng góp v n mua c ph n các ngân hang góp v n mua c ph n d i d ng công
ế ty liên doanh, liên k t ho c ặ d iướ d ngạ doanh m cụ đ uầ t .ư
ươ ậ ạ Vi cệ ki mể soát và h nạ chế các ngân hàng th ng m i thành l p công ty con, công
ế ầ ế ể ạ ty liên k t là c n thi ế
t đ tránh tình tr ng thông qua các công ty liên k t
ệ ố lách lu tậ cho vay n iộ bộ l nẫ nhau. Đi uề này cũng giúp cho h th ng ngân hàng
ượ ủ ầ ư ạ tránh đ ẩ
c r i ro khi đ y m nh đ u t vào lĩnh v cự kinh doanh khác.
2.3.2. Vai trò c a Nhà n
ủ ướ ơ ở ạ ầ ự ệ c trong vi c xây d ng c s h t ng tài
ạ ệ chính t i Vi t Nam
Tìm hi u v c s h t ng tài chính:
ể ề ơ ở ạ ầ
ề ả ầ ư ữ ệ ể ự Là nh ng n n t ng đ qua đó các doanh nghi p, nhà đ u t ệ
, cá nhân th c hi n
ị ườ ế ớ ị ị các giao d ch tài chính v i các đ nh ch tài chính trung gian và th tr ng tài chính.
ầ ủ ơ ở ạ ầ
Các thành ph n c a c s h t ng tài chính:
ệ ố ậ
H th ng pháp lu t
H th ng giám sát
ệ ố
H th ng thông tin
ệ ố
H th ng thanh toán
ệ ố
H th ng d ch v ch ng khoán
ụ ứ ệ ố ị
Ngu n nhân l c,…
ự ồ
ủ ướ ố ớ ệ ơ ở ạ ầ ự Vai trò c a Nhà n c đ i v i vi c xây d ng c s h t ng tài chính:
ướ ơ ở ạ ầ ự ấ ọ Nhà n ệ
c có vai trò r t quan tr ng trong vi c xây d ng c s h t ng tài chính
ổ ề ả ữ ạ ắ ơ ị n đ nh, có n n t ng v ng ch c; hay nói khác h n là t o ra khung pháp lý – C s h ơ ở ạ
ể ủ ệ ố ự ồ ả
ầ
t ng pháp lý cho s phát tri n c a h th ng tài chính, bao g m ban hành các văn b n
ậ ổ ứ ể ả ả ượ ấ ầ pháp lu t, t ch c ki m tra giám sát, đ m b o thông tin đ ủ ế
c cung c p đ y đ đ n
ủ ể các ch th tài chính….
ề ả ầ ư ệ ể ậ Đây chính là n n t ng đ qua đó các doanh nghi p, nhà đ u t , cá nhân l p k ế
ị ườ ự ế ệ ạ ớ ị ị ho ch và th c hi n các giao d ch tài chính v i các đ nh ch tài chính và th tr ng tài
ẩ ự ạ ộ ả ủ ệ ố ỗ ợ ệ chính. Qua đó, h tr và thúc đ y s ho t đ ng hi u qu c a h th ng tài chính.
ắ ẽ ạ ủ ể ậ ậ ữ ệ ề ộ Th t v y, m t khung pháp lý v ng ch c s t o đi u ki n cho các ch th trong
ị ườ ạ ộ ư ị ự ề ẻ ả ướ th tr ng ho t đ ng suôn s , có ni m tin vào s qu n lý cũng nh đ nh h ủ
ng c a
ướ ẩ ả ị ặ ừ ư ề ầ Nhà n ấ ạ
c. T đó, góp ph n thúc đ y s n xu t, t o ra giá tr th ng d cho n n kinh t ế
,
ổ ộ ị n đ nh an sinh xã h i.
ể ệ ờ ỳ ủ ả ơ ầ
Ngoài ra, trong th i k kh ng ho ng thì vai trò này càng th hi n rõ h n t m
ộ ấ ướ ủ ọ ề ả ậ ặ ợ quan tr ng c a mình, m t đ t n c có n n t ng pháp lu t tài chính h p lý và ch t ch ẽ
ế ế ể ạ ả ừ ả ứ ữ ậ ấ ấ ưở ủ ẽ
s có th h n ch đ n m c th p nh t nh ng h u qu t nh h ủ
ộ
ng c a cu c kh ng
ứ ườ ể ả ằ ệ ề ả ho ng, có th nói r ng khung pháp lý này chính là b c t ng thành b o v n n kinh t ế
ứ ữ ể ướ ữ phát tri n và đ ng v ng tr ộ
c nh ng tác đ ng bên ngoài.
ệ ả ự ổ ụ ệ ả ớ ị ặ
Đ c bi t, v i m c tiêu can thi p và đ m b o s n đ nh tài chính cũng nh gi ư ả
i
ứ ề ế ấ ạ ấ ị quy t các v n đ ngo i tác, thông tin b t cân x ng, tâm lý ỷ ạ
l ủ
i thì các quy đ nh c a
ướ ầ ậ ả ế ấ Nhà n c c n t p trung gi ề
i quy t các v n đ :
Quy đ nh c u trúc: G m các quy đ nh các lo i hình ho t đ ng, s n ph m tài
ạ ộ ạ ẩ ả ấ ồ ị ị
ạ ộ ủ ế ạ ị chính, ph m vi ho t đ ng c a các đ nh ch tài chính.
Quy đ nh an toàn: G m các quy đ nh thu c v qu n tr bên trong c a các đ nh
ủ ề ả ồ ộ ị ị ị ị
ế ỷ ệ ợ ố ờ ch tài chính (t n , v n, sinh l l i…)
Quy đ nh b o v các nhà đ u t
ầ ư ệ ả ị ề ợ ệ ả ồ ị
: G m các quy đ nh b o v quy n l i các nhà
ợ ụ ứ ề ộ ầ ư
đ u t , ngăn chăn các hành vi l i d ng ch c quy n, mua bán thông tin n i gián,
gian l n.ậ
ữ ứ ể ạ ọ ị Bên c nh đó, đ đáp ng nh ng vai trò quan tr ng đã nêu thì các quy đ nh, văn
ệ ố ả ả ả ượ ậ ữ ầ ả
b n pháp lý trong h th ng pháp lu t tài chính ph i đ m b o đ c nh ng yêu c u sau:
Phân đ nh đ
ị ượ ạ ộ ủ ề ệ ạ ủ ể
ạ
c quy n h n trách nhi m và ph m vi ho t đ ng c a các ch th ,
ế ị ế ộ các đ nh ch tài chính. Mang l ạ ợ
i l i ích kinh t cho toàn xã h i.
Ph i h p lý, ch t ch và đ m b o s ho t đ ng đ ng b , không ch ng chéo
ả ự ả ợ ạ ộ ẽ ả ặ ồ ộ ồ
ệ ố ữ gi a các khâu trong h th ng tài chính.
H n h t, ph i phù h p v i yêu c u, ti m l c th c t
ự ế ủ ấ ướ ự ế ề ầ ả ợ ớ ơ ả c a đ t n ả
c, đ m b o
ạ ằ ấ ự
s công b ng, nh t quán, nghiêm minh; công khai, minh b ch.
Ngoài ra, tùy theo tình hình kinh t
ế ả ầ ệ ố ệ
ậ
mà h th ng pháp lu t ph i d n hoàn thi n
ể ả ế ượ ự ị ữ ư ề ấ ượ đ gi i quy t đ c nh ng v n đ phát sinh ngoài d đ nh và ch a đ c quy
ả ậ ị
đ nh trong các văn b n lu t.
ơ ở ạ ầ ủ ướ ệ ệ C s h t ng tài chính và vai trò c a Nhà n c Vi t Nam hi n nay:
T ng quan v h th ng pháp lu t tài chính:
ề ệ ố ổ ậ
ệ ố ứ ấ ậ ệ ượ ươ ố ầ Th nh t, h th ng lu t pháp Vi t Nam đ c đánh giá là t ng đ i đ y đ đ h ủ ể ệ
ạ ộ ố th ng tài chính ho t đ ng.
ố ớ ị ườ ề ử ụ ể ể ồ Đ i v i th tr ng tài chính : Đ chuy n giao quy n s d ng các ngu n tài
ủ ế ụ ượ ử ụ ị ườ ạ chính, các công c ch y u đ c s d ng trên th tr ứ
ng tài chính là các lo i ch ng
ơ ở ệ ự ượ ệ ố ậ ỉ khoán. Trên c s đó, Vi t Nam đã xây d ng đ c h th ng pháp lu t hoàn ch nh,
ộ ể ề ạ ộ ị ườ ỉ ồ
đ ng b đ đi u ch nh các ho t đ ng trên th tr ng tài chính nói chung và th tr ị ườ
ng
ư ứ ứ ứ ậ ị ậ
ch ng khoán nói riêng nh ban hành lu t ch ng khoán và giao d ch ch ng khoán, lu t
ạ ộ ứ ề ề ệ ị ư
l u ký ch ng khoán quy đ nh v các quy trình ho t đ ng, các đi u ki n tham gia giao
ị ườ ặ ướ ả ướ ị
d ch trên th tr ng… M t khác, Nhà n c còn ban hành các văn b n d ậ
i lu t quy
ạ ộ ứ ụ ủ ệ ạ ổ ứ ị
đ nh ch c năng, nhi m v và ph m vi ho t đ ng c a các t ch c tài chính (ngân hàng
ướ ươ ổ ứ ụ nhà n c, ngân hàng th ạ
ng m i, các t ả
ch c tín d ng, công ty tài chính, công ty b o
hi mể
ố ớ ướ Đ i v i Tài chính công : hiên nay Nhà n ậ
c đã ban hành lu t ngân sách nhà n ướ
c,
ượ ờ ằ ề ề ả ậ ồ ỉ ngoài ra còn đ ụ
c đi u ch nh đ ng th i b ng nhi u văn b n pháp lu t khác nhau. M c
ủ ậ ướ ấ ề ằ ả ố ố đích c a lu t ngân sách nhà n c nh m qu n lý th ng nh t n n tài chính qu c gia,
ủ ộ ủ ệ ơ ổ ứ nâng cao tính ch đ ng và trách nhi m c a các c quan, t ệ
ch c, cá nhân trong vi c
ử ụ ả ướ ố ỷ ậ ử ụ ủ ế qu n lý và s d ng ngân sách nhà n c, c ng c k lu t tài chính, s d ng ti ệ
t ki m,
ủ ệ ả ả ướ ự ệ có hi u qu ngân sách và tài s n c a Nhà n ằ
c, tăng tích lũy nh m th c hi n công
ấ ướ ệ ạ ị ướ ủ ứ ộ ệ
nghi p hóa, hi n đ i hóa đ t n c theo đ nh h ầ
ng xã h i ch nghĩa, đáp ng yêu c u
ế ờ ố ả ả ộ ố ể
phát tri n kinh t xã h i, nâng cao đ i s ng nhân dân, b o đ m qu c phòng, an ninh,
ề ậ ụ ể ậ ấ ạ ớ ị ố
đ i ngo i. V i m c đích nêu trên, lu t này quy đ nh v l p, ch p hành, ki m tra,
ể ế ướ ề ệ ề thanh tra, ki m toán, quy t toán ngân sách nhà n ạ ủ
ụ
c và v nhi m v , quy n h n c a
ướ ậ ậ ậ ấ ướ ủ ệ ơ
c quan nhà n c các c p. Th t v y, lu t ngân sách nhà n c c a Vi t Nam đã quy
ụ ể ề ề ề ộ ử ấ ị
đ nh c th v tình hình thu, chi ngân sách và x lý các v n đ v b i chi ngân sách
ướ ạ ướ ư ậ ầ nhà n c. Bên c nh đó, Nhà n ồ
ế
c còn đ a ra các lu t thu góp ph n làm tăng ngu n
ề thu ngân sách, tăng GDP cho n n kinh t ế
.
ố ớ ề ệ ề ệ ậ ị Đ i v i Tài chính doanh nghi p ệ : Các quy đ nh v vi c thành l p, đi u ki n đăng
ề ợ ụ ủ ư ệ ký kinh doanh, quy n l i cũng nh nghĩa v c a các doanh nghi p tham gia th tr ị ườ
ng
ượ ư ụ ể ạ ộ ệ ậ đ ủ
c đ a ra c th trong Lu t doanh nghi p. Ngoài ra, trong quá trình ho t đ ng c a
ệ ượ ỗ ợ ằ ế ộ ế ể ượ mình, các doanh nghi p còn đ c h tr b ng các ch đ k toán, ki m toán đ c quy
ậ ế ạ ộ ề ệ ệ ạ ổ
ị
đ nh trong lu t k toán. Qua đó, t o đi u ki n giúp các doanh nghi p ho t đ ng n
ữ ệ ầ ườ ạ
ị
đ nh, góp ph n tăng doanh thu, t o công ăn vi c làm cho nh ng ng ả
ộ
i lao đ ng, c i
ứ ố ệ thi n m c s ng…
ố ớ ế ị ế ị Đ i v i các đ nh ch tài chính trung gian : Các đ nh ch tài chính trung gian có
ể ể ế ổ ạ ộ ứ ụ ự ể ả th k đ n là các t ch c tín d ng, các công ty b o hi m,… ho t đ ng d a trên các
ề ậ ậ ị ổ ứ ậ ả ụ ể ể đi u lu t quy đ nh trong lu t các t ấ
ch c tín d ng, lu t b o hi m, … Tiêu bi u nh t
ề ề ự ề ấ ấ ố chi ph i trong lĩnh v c ngân hàng là v n đ v lãi su t. Theo đó, nhi u chính sách quy
ề ứ ứ ề ạ ấ ờ ị
đ nh v m c lãi su t đã ra đ i, tùy theo th c tr ng n n kinh t ế ấ ướ
đ t n c mà Nhà n ướ
c
ậ ả ứ ể ấ ộ ợ ư
đ a ra các m c lãi su t huy đ ng và cho vay phù h p. Ngoài ra, lu t b o hi m đã góp
ề ợ ủ ữ ầ ả ả ườ ể ả ạ ị ph n đ m b o quy n l i c a nh ng ng i tham gia b o hi m, tránh tình tr ng b các
ể ợ ụ ề ủ ụ ế ả
công ty b o hi m l i d ng, chi m d ng ti n c a khách hàng.
ứ ả ậ ượ ề ướ ệ Th hai, các văn b n pháp lu t ngày càng đ ỉ
c đi u ch nh theo h ng hoàn thi n h ệ
ủ ể ụ ể ạ ộ ứ ặ ầ ố ủ
th ng tài chính, đáp ng yêu c u đ t ra c a các ch th ho t đ ng tài chính. C th :
ệ ự ậ ủ ứ ề ư
Trong năm 2013, có nhi u Lu t c a ngành Tài chính chính th c có hi u l c nh :
ộ ố ề ủ ậ ử ổ ự ậ ậ ả ổ D án Lu t Qu n lý thu (s a đ i); ế ử ổ Lu t s a đ i, b sung m t s đi u c a Lu t thu ế
ộ ố ề ủ ậ ử ổ ế ậ ổ ự ữ ậ TNDN; Lu t s a đ i, b sung m t s đi u c a Lu t thu GTGT; Lu t D tr ố
Qu c
ế ệ ử ổ ị ị ậ
gia; Lu t Giá; ự
Lu tậ th c hành ti ố
t ki m ch ng lãng phí (s a đ i). Các Ngh đ nh quy
ế ướ ậ ẫ ượ ủ ạ ả ị
đ nh chi ti t và h ng d n thi hành Lu t cũng đ ộ
c B Tài chính ch trì so n th o và
ủ ự ệ ạ trình Chính ph ban hành, t o hành lang pháp lý trong quá trình th c hi n.
ượ ỳ ọ ứ ố ộ ậ
Lu t Giá đ c Qu c h i Khóa XIII, K h p th 3 thông qua ngày 20/6/2012 và
ệ ự ừ ứ ượ ố ộ chính th c có hi u l c t ngày 01/01/2013; l ậ
u t DTQG đ c Qu c h i thông qua ngày
ệ ự ừ ơ ở ạ ọ 22/11/2012 và có hi u l c t ự
ngày 01/7/2013 t o c s pháp lý quan tr ng cho th c
ế ử ụ ệ ố ố ướ hành ti ả
t ki m ch ng lãng phí trong qu n lý, s d ng NSNN, v n nhà n ả
c, tài s n
ướ ự ộ ờ ộ ướ ả nhà n c, lao đ ng, th i gian lao đ ng trong khu v c nhà n c; qu n lý, khai thác và
ạ ộ ủ ổ ứ ả ấ ộ ử ụ
s d ng tài nguyên; ho t đ ng s n xu t, kinh doanh và tiêu dùng c a t ch c, h gia
ề ự ự ứ ế ể ậ ạ đình, cá nhân; qua đó t o ra chuy n bi n tích c c trong nh n th c v th c hành ti ế
t
ủ ệ ể ấ ố ộ ả
ki m, ch ng lãng phí c a các c p, các ngành và toàn th nhân dân lao đ ng, trong s n
ấ ượ ữ ế ả ệ ờ ố
xu t và đ i s ng, thu đ c nh ng k t qu đáng khích l ệ ề ế
v ti t ki m trong m t s ộ ố
lĩnh v c.ự
H th ng giám sát tài chính c a Vi
ệ ố ủ ệ t Nam
ệ ố ề V mô hình h th ng giám sát tài chính
ệ ơ HTQSTC Vi ả
t Nam đi theo mô hình giám sát phân tán, nghĩa là các c quan qu n
ượ ạ ị ế ậ ằ ậ ộ lý và giám sát đ c thành l p và v n hành nh m giám sát m t lo i đ nh ch tài chính
ị ườ ể ị ườ ấ ị ổ ơ ự
và khu v c th tr ng nh t đ nh trên t ng th th tr ng tài chính (TTTC). Hai c quan
ộ ộ ướ ệ ớ Ủ ấ
c p b là B Tài chính và Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam (NHNN) cùng v i y ban
ử ữ ể ề ả ố Giám sát tài chính qu c gia (UBGSTCQG) và B o hi m ti n g i (BHTG) là nh ng t ổ
ộ ậ ứ ệ ị ướ ủ ề ự ứ ệ ch c giám sát đ c l p, ch u trách nhi m tr c Chính ph v th c hi n các ch c năng
ủ giám sát c a mình trên TTTC.
ớ ư ấ ủ ề ố ứ
V i ch c năng t ề
v n cho Chính ph v đi u ph i giám sát trên TTTC,
ự ế ớ ộ ố ợ ệ ằ ắ ắ
UBGSTCQG có quan h ph i h p tr c ti p v i B Tài chính và NHNN nh m n m b t
ượ ạ ộ ự ễ ế ể ả ả đ ứ
c di n bi n ho t đ ng giám sát trên c 3 lĩnh v c ngân hàng, b o hi m, ch ng
ượ ư ế ả ầ ơ ị khoán; đ ộ
c yêu c u 2 c quan qu n lý này cũng nh các đ nh ch tài chính thu c
ụ ụ ủ ề ấ ẩ ả ộ th m quy n qu n lý c a NHNN và B Tài chính cung c p thông tin ph c v giám sát;
ị ề ử ố ớ ổ ứ ư ữ ệ ạ ế
có trách nhi m đ a ra nh ng khuy n ngh v x lý vi ph m đ i v i t ch c và cá nhân
ự tham gia 3 lĩnh v c trên.
ố ợ ả ộ ố ệ
NHNN và B Tài chính có m i quan h ph i h p chéo trong qu n lý và giám sát
ữ ươ ở ữ ạ ố ướ ộ ị nh ng ngân hàng th ng m i (NHTM) có s h u v n nhà n c do B Tài chính ch u
ệ ả ồ ờ ổ ệ ậ ứ ế trách nhi m qu n lý. Đ ng th i, hai t ố
ch c này còn có m i quan h m t thi t liên
ư ự ệ ế ệ ế ạ
quan đ n vi c phát hành trái phi u kho b c, cũng nh th c hi n các chính sách tài
ề ệ ế ế chính công và chính sách ti n t ệ ử ụ
có liên quan đ n vi c s d ng các trái phi u này.
ạ ộ ị ự ự ủ ế ơ Ho t đ ng ngân hàng ch u s giám sát tr c ti p c a C quan Thanh tra, Giám
ị ườ ị ự ự ể ả sát Ngân hàng (NHNN). Trong khi đó, th tr ế
ng b o hi m ch u s giám sát tr c ti p
ể Ủ ụ ứ ả ả ướ ủ
c a C c Qu n lý và Giám sát B o hi m; y ban Ch ng khoán Nhà n c (UBCKNN)
ự ế ố ớ ị ườ ệ ị ứ ch u trách nhi m giám sát tr c ti p đ i v i th tr ng ch ng khoán (TTCK).
ấ ấ ượ C u trúc trên cho th y mô hình giám sát phân tán đang đ c duy trì trên TTTC
ệ ướ ệ ứ Vi t Nam, xu h ng chuyên bi ắ ầ
t hóa công tác giám sát theo ch c năng đã b t đ u
ượ đ c hình thành.
ệ ự ủ ơ Hi u l c giám sát c a các c quan giám sát tài chính
ờ ướ ữ ứ ể ề ầ Trong th i gian qua, tr ữ
c nh ng thách th c trong yêu c u phát tri n b n v ng
ế ủ ộ ơ ệ ự ả kinh t xã h i, các c quan giám sát chuyên ngành c a Vi t Nam đã có s c i cách v ề
ặ ổ ứ ệ ự ụ ự ọ m i m t (t ủ
ch c, công c , nhân l c và chính sách). Tuy nhiên, hi u l c giám sát c a
ộ ộ ệ ẫ ề ồ ạ HTGSTC hi n hành v n b c l khá nhi u t n t ế
ạ
i và h n ch :
ủ ứ ấ ệ ề ướ ề ấ ặ ế Th nh t, HTGSTC c a Vi t Nam đã g p nhi u v n đ tr ể
c xu th phát tri n
ệ ậ ậ ờ ả
ủ
c a các t p đoàn tài chính trong th i gian qua. Hi n nay, ngoài t p đoàn tài chính b o
ể ả ệ ơ ổ ạ ộ ứ ụ ậ hi m B o Vi t còn có h n 10 t ch c tín d ng ho t đ ng theo mô hình t p đoàn tài
ứ ể ặ ả ặ ả ể
chính (ngân hàng – ch ng khoán – b o hi m; ho c ngân hàng – b o hi m; ho c ngân
ứ ế ả ướ ầ ị hàng – ch ng khoán), chi m kho ng d i 50% th ph n TTTC (UBGSTCQG, 2012).
ạ ộ ở ộ ừ ế ồ ờ ị ề ẩ
Các đ nh ch này không ng ng m r ng quy mô ho t đ ng, đ ng th i cũng ti m n
ề ủ ứ ạ ữ ẩ ạ ả nhi u r i ro đan xen gi a các s n ph m tài chính đa d ng và ph c t p.
ứ ệ ệ ử ề ề ầ ặ Th hai, Vi t Nam g p nhi u khó khăn trong vi c x lý các yêu c u v giám sát
ả ẩ ớ ướ ướ ự các s n ph m tài chính m i theo xu h ợ
ng tích h p. Xu h ữ
ng này là s đan xen gi a
ữ ụ ề ể ả ẩ ả ẩ ờ ớ ư ả
nhi u s n ph m tài chính đ ra đ i nh ng s n ph m tài chính m i, ví d nh b o
ể ế ế ệ ị hi m liên k t ngân hàng bancassuarance hay assurfinance khi n cho vi c xác đ nh c ơ
ứ ạ ế ứ ệ ệ ở ị quan giám sát nào ch u trách nhi m giám sát tr nên h t s c ph c t p. H qu t ả ừ ệ
vi c
ừ ể ẽ ả ừ ệ ệ ố ọ “t ủ
ch i” giám sát có th s gây ra r i ro nghiêm tr ng, còn h qu t vi c giám sát
ả ồ ượ ủ ư ạ ộ ch ng chéo, tuy gi m đ c r i ro nh ng l ồ ự
i làm lãng phí ngu n l c xã h i, gây ra s ự
ế ệ ả
thi u hi u qu trong giám sát.
ự ứ ế ệ ẻ ề ệ ạ ấ ố ợ
Th ba, đã xu t hi n nhi u h n ch trong vi c chia s thông tin và s ph i h p
ị ườ ữ ụ ệ ơ ề ế ạ ả gi a các c quan trong nhi m v giám sát th tr ng. Đi u này làm h n ch kh năng
ệ ố ủ giám sát c a toàn h th ng.
ứ ư ư ồ ạ ộ Th t ộ
, hành lang pháp lý cho ho t đ ng giám sát tài chính còn ch a đ ng b và
ủ ự ữ ư ế ấ ậ ầ ố ỉ thi u đ y đ . HTGSTC ch a hoàn ch nh, th ng nh t (có s phân tách gi a Lu t Ngân
ướ ổ ứ ụ ứ ể ả ậ ậ ậ ớ hàng Nhà n c, Lu t các T ch c tín d ng v i Lu t Ch ng khoán, Lu t B o hi m).
ề ậ ớ ấ ệ ườ ề ề ả ậ ả Các lu t này đ u đ c p t i v n đ giám sát an toàn, b o v ng i tiêu dùng, qu n tr ị
ủ ố ề ạ ủ
r i ro và công b thông tin c a các t ổ ứ ướ
ch c d ự
i quy n. Vì xây d ng tách b ch nhau
ố ượ ế ị ể ế ắ ặ nên các quy đ nh liên quan đ n các đ i t ấ
ng trên có th trùng l p ho c thi u nh t
ậ ớ ổ ứ quán v i nhau. Lu t giám sát theo chuyên ngành không cho phép t ch c giám sát có s ự
ề ự ư ự ử ệ ệ ạ
ạ
ộ ậ
đ c l p và quy n l c cũng nh s minh b ch trong vi c phát hi n, x lý các vi ph m
ưở ớ ự ệ ố ứ ự ồ ả
có nh h ng t ấ
i s an toàn h th ng khi đ ng nh t ch c năng xây d ng chính sách
ạ ộ ự ứ ể ệ ớ
v i ch c năng tri n khai th c hi n các ho t đ ng giám sát.
ề ỹ ạ ầ ệ ở ứ ậ ệ ư ị Th năm, v k thu t và h t ng công ngh , Vi t Nam ch a có quy đ nh
ệ ố ệ ạ ề ổ ệ ố ớ ỉ chung v giám sát h th ng tài chính t ng quát. Hi n t i, m i ch có h th ng các ch ỉ
ừ ệ ố ừ ỹ ờ tiêu giám sát t xa theo CAMELS (h th ng giám sát t M , ra đ i năm 1978) đ ượ
c
ụ ằ ộ ươ Thanh tra ngân hàng thu c NHNN áp d ng nh m đánh giá các ngân hàng th ạ
ng m i
ố ớ ụ ứ ư ể ẫ ỹ ả
và qu tín d ng nhân dân. Đ i v i ngành b o hi m và ch ng khoán thì v n ch a có h ệ
ả ệ ố ủ ệ ả ố ỉ th ng ch tiêu giám sát hi u qu . Tuy nhiên, ngay c h th ng CAMELS c a NHNN
ị ư ầ ủ
cũng b đánh giá là ch a đ y đ .
ề ệ ự ủ ứ ơ Th sáu, v hi u l c c a các c quan giám sát chuyên ngành trong giám sát tài
ề ồ ạ chính cũng còn nhi u t n t ụ ể
i. C th :
ủ ơ ố ớ ệ Đ i v i thanh tra NHNN: Giám sát ngân hàng hi n nay c a c quan thanh tra NHNN
ộ ỉ ố ị ỉ ơ ệ ượ ầ ự
hi n nay ch đ n thu n d a trên b ch s đ nh l ư
ng CAMELS, ch a có phân tích sâu
ế ớ Ủ ố ộ ả ả ợ ề ủ
v r i ro liên quan tài s n n , tài s n có. Trên th gi i, y ban Basel đã công b b 25
ắ ơ ả ề ệ ả ớ ạ ộ
nguyên t c c b n v thanh tra, giám sát ngân hàng hi u qu . So sánh v i ho t đ ng
ủ ơ ệ ạ ệ giám sát c a c quan thanh tra NHNN thì vi c giám sát ngân hàng t i Vi ấ
t Nam còn r t
ứ ư ế ề ặ ỉ ượ ư ạ
nhi u ch tiêu đang trong giai đo n xúc ti n ho c ch a đáp ng đ ầ
c yêu c u đ a ra
ắ ủ ộ trong b 25 nguyên t c c a BASEL.
ố ớ ư ườ ạ ộ
Đ i v i thanh tra UBCKNN: Ho t đ ng thanh tra giám sát ch a th ng xuyên liên
ạ ử ạ ầ ử ế ế ễ ạ ấ ạ ẫ
ụ
t c, ch tài x ph t x ph t còn th p, d n đ n vi ph m tái di n. H t ng công ngh ệ
ụ ụ ứ ư ượ ầ ph c v công tác thanh tra giám sát ch a đáp ng đ c yêu c u, trong khi các hành vi
ứ ạ ữ ế ạ ợ ơ ố ơ ị ộ
vi ph m ngày càng tinh vi và ph c t p. C ch ph i h p gi a các đ n v thu c
ứ ư ệ ị ữ
UBCKNN trong công tác giám sát ch a cao, vi c phân đ nh ch c năng giám sát gi a
ị ư ồ ơ các đ n v ch a rõ ràng và ch ng chéo.
ố ớ ụ ạ ộ ể ề ả ả Đ i v i C c qu n lý, giám sát b o hi m: Ho t đ ng thanh tra giám sát nhi u khi còn
ố ượ ự ệ mang tính tình hu ng. Công tác thanh tra giám sát đ ủ ế
c th c hi n ch y u là giám sát
ệ ế ạ ừ
t ủ
xa thông qua các báo cáo tài chính c a doanh nghi p mà thi u thanh tra t ỗ ộ
i ch m t
ỉ ự ệ ể ệ ả ọ
ớ
cách chuyên nghi p. Thanh tra b o hi m m i ch th c hi n thanh tra mang tính “ch n
ủ ế ậ ệ ả ẫ ẫ ự ả
ể
m u” ng u nhiên các doanh nghi p b o hi m và ch y u t p trung trong lĩnh v c b o
ể ệ ấ ạ ả ọ ộ ể
hi m phi nhân th . Trong khi đó, ngày nay đã xu t hi n thêm m t lo i hình b o hi m
ớ ầ ả ấ ươ ộ có tính ch t ngân hàng m i c n ph i có ph ụ ể ặ
ng pháp và n i dung thanh tra c th , đ c
ệ ề ủ ỉ bi t là các ch tiêu v r i ro.
ứ ả ế ạ ắ ộ ệ Th b y, còn thi u v ng n i dung giám sát an toàn vĩ mô. T i Vi ắ ầ
t Nam, b t đ u
ể ậ ỉ ừ
t ệ
năm 2009, UBGSTCQG đã tri n khai vi c thu th p các ch tiêu giám sát an toàn vĩ
ẻ ố ớ ề ẫ ấ ớ ỉ ệ mô và vi mô; tuy nhiên, v n đ này v n khá m i m đ i v i không ch riêng Vi t Nam.
ộ ấ ề ượ ể ộ ở Phát tri n n i dung giám sát an toàn vĩ mô tr thành m t v n đ đ ớ
c quan tâm l n
ướ ế ớ ủ
c a các n c trên th gi i.
ồ ạ ớ ệ ố ệ ặ ớ ữ
V i nh ng t n t i trên, h th ng tài chính Vi ả ố
t Nam đang ph i đ i m t v i các
ễ ị ổ ề ươ ướ ị ườ ữ ủ ế ộ ủ
r i ro ti m năng và d b t n th ng tr c nh ng bi n đ ng c a th tr ng hay s ự
ổ ề ữ ề ấ ầ ả ả thay đ i v chính sách. Đi u này cho th y, c n có nh ng gi ắ
i pháp kh thi trong ng n
ủ ệ ự ể ả ự ệ ạ ộ ạ
h n và dài h n trong vi c xây d ng m t HTGSTC đ hi u l c đ gi ế
i quy t tri ệ ể
t đ
ồ ạ các t n t i.
ơ ở ạ ầ ả ự ệ ố ệ Đánh giá hi u qu th c thi c s h t ng pháp lý và h th ng giám sát
ướ ủ
c a Nhà n c.
ể :
ư
Các u đi m
ệ ố ậ ượ ề ơ ả ả ượ H th ng pháp lu t đ c ban hành v c b n đã đ m bào đ ệ
c tính toàn di n
ự trên các lĩnh v c tài chính.
ư ộ ứ ệ ề ạ ị ề
Ngày càng hoàn thi n v hình th c cũng nh n i dung các quy đ nh, t o đi u
ệ ầ ế ệ ố ạ ộ ẻ ạ ki n cho các thành ph n kinh t trong h th ng tài chính ho t đ ng suôn s , t o ra giá
ị ặ ư ề ế ổ ộ ị tr th ng d cho n n kinh t và n đ nh an sinh xã h i.
ườ ư ề ề ậ ổ ớ Th ng xuyên đ i m i cũng nh ban hành thêm nhi u đi u lu t, chính sách phù
ự ế ớ ả ạ ộ ề ả ữ ế ấ ợ
h p v i tình hình th c t , gi i quy t nh ng v n đ n y sinh trong ho t đ ng tài chính.
ế
ộ ố ạ
M t s h n ch :
ệ ố ế ấ ậ ồ ộ ạ
H th ng pháp lu t tài chính còn thi u tính đ ng b , nh t quán, còn tình tr ng
ữ ệ ậ ả ẫ ồ ch ng chéo, mâu thu n gi a các văn b n pháp lu t hi n hành.
ộ ố ệ ạ ư ự ạ ậ ả ẫ ợ ớ M t s văn b n v n còn l c h u, ch a phù h p v i th c trang hi n t ư
i, ch a
ả ế ượ ữ ấ ấ ộ gi i quy t đ ề ả
c nh ng v n đ n y sinh đ t xu t.
ự ẻ ẫ ả ỏ ị Ngoài ra, s qu n lý, giám sát nêu ra trong các quy đ nh còn l ng l o, v n còn
ề ơ ở ạ ơ ộ ự ầ ậ ộ nhi u s h t o c h i cho các thành ph n tiêu c c trong xã h i lách lu t, tham nhũng,
ả ủ ế ạ ướ ườ chi m đo t tài s n c a nhà n c và ng i dân.
ủ 2.3.3. Vai trò c a Nhà n ướ ố ớ ị ườ
c đ i v i th tr ng tài chính
ị ườ ườ ự Th tr ng tài chính hình thành theo hai con đ ng: hình thành t phát và hình thành d ướ ự
i s
ệ ủ ủ ữ ướ can thi p c a Chính ph . Dù hình thành theo cách nào đi n a, thì Nhà n ấ
c cũng có vai trò nh t
ị ườ ể ệ ủ ướ ị
đ nh trong vi c hình thành và phát tri n th tr ng tài chính. Vai trò c a Nhà n ố ớ
c đ i v i th ị
ườ ầ ấ ọ ế ị ườ ằ ạ ượ ự ổ ị tr ng tài chính là r t quan tr ng và c n thi t, nh m giúp th tr ng đ t đ c s n đ nh và
ả ừ ệ ự ạ ưở ủ ề ể ạ hi u qu , t đó t o nên s tăng tr ng phát tri n lành m nh c a n n kinh t ế
.
ứ ướ ạ ạ ộ ị ườ ủ ờ ổ Th nh t ấ , Nhà n ự
c t o khuôn kh pháp lý cho s ra đ i và ho t đ ng c a th tr ng tài
chính.
ướ ệ ố ậ ạ ự ờ ổ Nhà n ạ ộ
c ban hành h th ng pháp lu t t o khuôn kh pháp lý cho s ra đ i và ho t đ ng
ị ườ ệ ố ậ ướ ơ ở ề ỉ ủ
c a th tr ng tài chinh. H th ng pháp lu t do Nhà n c ban hành là c s pháp lý đi u ch nh
ầ ư ủ ổ ứ ả các hành vi c a nhà phát hành, nhà đ u t và các t ch c trung gian tài chính, gi ế
i quy t tranh
ạ ộ ị ườ ử ủ ấ ạ ộ ố ch p và x lý các vi ph m trong ho t đ ng c a th tr ng tài chính. Có m t s nhóm quy ch ế
ượ đ c ban hành đó là:
ố ớ ế ườ + Quy ch pháp lý đ i v i các tác nhân tham gia vào thi tr ng
ứ ề ế ạ + Quy ch pháp lý v phát hành mua bán các lo i ch ng khoán.
ế ề ổ ứ ị ườ ế ổ ứ ị ườ ự ằ + Quy ch v t ch c th tr ng nh m xây d ng quy ch t ch c th tr ng.
ứ ướ ệ ố ự ậ ơ Th hai, Nhà n ệ
c thông qua h th ng pháp lu t cùng các c quan chuyên trách th c hi n
ạ ộ ị ườ ứ ủ ả ề
ch c năng qu n lý, giám sát, đi u hành các ho t đ ng c a th tr ng tài chính.
ạ ộ ữ ể ệ ấ ặ ế
+ Thanh tra nh ng đi m nghi v n ho c sai l ch trong ho t đ ng phát hành, niêm y t
ứ ố ch ng khoán và công b thông tin.
ạ ộ ị ạ ụ ở ứ + Thanh tra các ho t đ ng giao d ch t ị
i tr s giao d ch ch ng khoán.
ạ ộ ủ ổ ề ả ứ ổ + Thanh tra v kh năng tài chính và các ho t đ ng c a t ch c tài chính, các t ứ
ch c
ụ ứ ị kinh doanh, d ch v ch ng khoán...
ệ ậ ướ ạ ụ ể ạ ộ ủ ổ Vì v y, vi c Nhà n c t o ra khuôn kh pháp lý rõ ràng, c th cho ho t đ ng c a th ị
ườ ế ộ ộ ổ ị tr ng tài chính và duy trì ch đ xã h i n đ nh giúp:
ự ả ả ườ ầ ư ị ườ + B o đ m cho s an toàn trong môi tr ng đ u t trên th tr ng tài chinh
ế ượ ạ ự ủ ị ườ ặ + H n ch đ c các m t tiêu c c c a th tr ng
ệ ợ ọ ế ị ườ ả
+ B o v l i ích cho m i tác nhân kinh t tham gia th tr ng.
ủ ể ầ ủ ể ủ ứ ố ồ ồ + Cũng c lòng tin c a ch th c n ngu n tài chính và ch th cung ng ngu n tài chính.
ố ớ ứ ạ ỉ ướ ồ
+ T o ra s c hút đ i v i ngu n tài chính không ch trong n c mà còn t ừ ướ
n c ngoài.
ị ườ ể ở ạ ơ ộ ẩ
Thúc đ y th tr ng tài chính phát tri n ph m vi r ng h n.
ướ ạ ườ ế ị ườ ể Th baứ , Nhà n c t o môi tr ng kinh t cho th tr ng tài chính hình thành và phát tri n.
ẩ ự ể ể ế ả ư ả Đ thúc đ y s hình thành và phát tri n kinh t hàng hóa, đ m b o l u thông ti n t ề ệ
ượ ổ ị ướ ể ế ế ề ầ đ c n đ nh, Nhà n c có chính sách khuy n khích phát tri n kinh t nhi u thành ph n, đa
ươ ệ ố ạ ạ
d ng hóa, đa ph ng hóa các quan h đ i ngo i.
ể ủ ấ ớ ị ườ ế ộ Chính sách tác đ ng r t l n đ n các quá trình hình thành và phát tri n c a th tr ng tài
ề ệ ấ ề ạ ầ chính nh t là chính sách tài khóa và chính sách ti n t ế ạ
góp ph n ki m ch l m phát, t o công
ị ườ ể ổ ị ế ụ
c cho th tr ng tài chính, n đ nh và phát tri n kinh t .
ứ ư ướ ạ ơ ở ạ ầ ị ườ Th t , Nhà n c t o c s h t ng cho th tr ng tài chính
ướ ơ ở ậ ị ườ ự ệ ấ ọ Nhà n c đóng vai trò quan tr ng trong vi c xây d ng c s v t ch t cho th tr ng: h ệ
ố ế ị ụ ở ị ườ ủ ệ ị ở ị th ng máy móc, thi ơ
t b , tr s làm vi c, n i giao d ch c a th tr ng tài chính: S giao d ch
ứ ướ ch ng khoán, Ngân hàng Nhà n c…
ề ị ườ ơ ả ấ ụ ố ổ Cung c p thông tin c b n v th tr ng tài chính: T ng c c Th ng kê, trung tâm thông
ủ ụ ướ tin tín d ng CIC, website c a Ngân hàng nhà n c…
ướ ạ ườ ị ườ ấ Th nămứ , Nhà n c t o con ng i cung c p cho th tr ng tài chính
ị ườ ế ố ể ể ế ườ Th tr ng tài chính hình thành và phát tri n không th thi u y u t con ng i. V i c ớ ơ
ạ ộ ứ ạ ị ườ ế ỏ ệ ố ư ượ ch ho t đ ng ph c t p,th tr ng tài chính đòi h i h th ng nhân viên u tú, đ c trang b ị
ủ ế ứ ế ươ ữ ạ ậ ạ ầ
đ y đ ki n th c chuyên môn, kinh t , th ự
ạ
ng m i, lu t pháp, ngo i ng , thành th o th c
ể ượ ạ ớ ư ậ ế ầ ộ hành... Đ có đ c đ i ngũ nhân viên nh v y thì c n có chí phí đào t o l n, k hoach đào
ọ ấ ừ ả ồ ướ ườ ạ ọ ạ
t o bài b n, khoa h c l y t ngu n Ngân sách Nhà n c đó là các tr ng Đ i h c công nh ư
ạ ọ ạ ọ ạ ọ ế Đ i h c kinh T TPHCM, Đ i h c Ngân hàng, Đ i h c Tài chính & Marketing…
ự ủ ạ ướ ố ớ ị ườ ệ Th c tr ng vai trò c a Nhà n c đ i v i th tr ng tài chínhVi t Nam
ị ườ ề ạ ổ
V vai trò t o khuôn kh pháp lý và giám sát th tr ng tài chính
Chính sách tài chính trong m t s lĩnh v c còn ch m đ
ộ ố ự ậ ượ ể ộ
c ban hành và tri n khai m t
ộ ơ ế ồ ự ử ụ ề ồ ố ố ề
cách đ ng b , c ch phân ph i và s d ng ngu n l c tài chính qu c gia còn thiên v chi u
ủ ề ứ ạ ệ ả ế ấ ộ
r ng…, nên hi u qu và s c c nh tranh c a n n kinh t còn th p.
Các quy đ nh m i nh m đ m b o an toàn c a h th ng tài chính đã đ
ủ ệ ố ả ả ằ ớ ị ượ ổ ư
c b sung nh ng
ố ế ẫ ợ ấ ự ả ẩ ớ ượ ể so v i chu n m c qu c t v n còn kho ng cách. Gia tăng n x u đã đ ư
c ki m soát nh ng
ẫ ở ứ ữ ế ị ỷ ệ ợ ấ
t n x u v n ủ
m c cao. R i ro phát sinh t l ừ ệ ầ ư
vi c đ u t đan xen gi a các đ nh ch trên
ị ườ ư ủ ữ ứ ấ th tr ng tài chính, nh t là gi a ngân hàng và ch ng khoán, cũng nh r i ro phát sinh t ừ ở
s
ứ ớ ữ ẫ ữ
h u chéo v n đang là nh ng thách th c l n.
Hi n t
ệ ạ ị ườ ượ ệ ề ơ i, công tác giám sát th tr ng tài chính đ ư
c phân nhi m cho nhi u c quan nh :
ướ Ủ ứ ướ ụ ể ả ả Ngân hàng Nhà n c, y ban Ch ng khoán Nhà n c, C c Qu n lý giám sát b o hi m (B ộ
Ủ ố ướ ệ ẫ Tài chính), y ban Giám sát tài chính qu c gia, Thanh tra nhà n ế
c… vi c này d n đ n
ề ặ ồ ệ ủ ệ nhi u ch ng chéo trong quá trình giám sát. Đ c bi ế
t, vi c giám sát các r i ro chéo còn y u
ế ự ố ợ ơ ữ
do thi u s ph i h p gi a các c quan liên quan.
(cid:0) ế ả ị ổ ứ Các đ nh ch tài chính do NHNN qu n lý là các t ch c tín d ng ồ
ụ bao g m: NHTM
ướ ướ nhà n c, ngân hàng TMCP, Chi nhánh ngân hàng n c ngoài, Ngân hàng liên doanh, văn
ệ ủ ạ ổ ứ ụ ướ phòng đ i di n c a các t ch c tín d ng n c ngoài, công ty tài chính, công ty cho thuê tài
ụ ả ỹ chính và kho ng qu tín d ng nhân dân, Ngân hàng chính sách.
(cid:0) ứ ế ị ướ ở ị Ủ
Các đ nh ch tài chính do y ban Ch ng khoán Nhà n ả
c qu n lý là S giao d ch
ỹ ầ ư ứ ứ ứ ch ng khoán, các công ty ch ng khoán, qu đ u t ch ng khoán...
(cid:0) ữ ị ủ ế ộ ị Các đ nh ch tài chính khác do Chính ph và B tài chính qu n ả lý là nh ng đ nh
ử ụ ố ừ ế ồ ướ ể ả ồ ch có s d ng ngu n v n t ngân sách nhà n c và các công ty b o hi m bao g m: Qu ỹ
ư ể ể ả ộ ồ ố ỹ ả
b o hi m xã h i, các công ty b o hi m; các qu có ngu n g c ngân sách nh Qu đ u t ỹ ầ ư
ỹ ả ụ ể ị ươ phát tri n, Qu b o lãnh tín d ng đ a ph ng...
ề ấ ờ ơ ế ặ C ch giám sát còn n ng v gi y t hành chính.
ề ạ ườ ế ơ ở ạ ầ ị ườ V vai trò t o môi tr ng kinh t và c s h t ng cho th tr ng tài chính
ế ợ ề ệ ữ ề ợ ớ V i chính sách đi u hành h p lý, k t h p gi a chính sách tài khóa và chính sách ti n t linh
ạ ạ ắ ầ ướ ộ ố ỉ ố ệ ố ư ả ả ho t, l m phát đã b t đ u có xu h ng gi m, m t s ch s vĩ mô nh thanh kho n h th ng, t ỷ
ầ ổ ấ ị ướ ả ạ giá, cán cân thanh toán đang d n n đ nh, lãi su t có xu h ng ngày càng gi m t o môi tr ườ
ng
ế ổ ị ườ ẩ ị ể kinh t n đ nh thúc đ y th tr ng tài chính phát tri n.
ỉ ố ở ạ ấ ớ ướ ỉ ố ấ
Ch s CPI năm 2013 th p nh t so v i 10 năm tr l i đây. Các năm tr c ch s CPI tăng nh ư
sau: năm 2004 tăng 9,5%; năm 2005 tăng 8,4%; năm 2006 là 6,6%; năm 2008 là 19,89%; năm 2011
ụ ồ ổ ố là 18,13%, năm 2012 là 6,81%, 2013: 6,04% (Ngu n: T ng c c Th ng kê).
ầ ộ ướ ả ừ ố ấ
Tr n lãi su t huy đ ng d i 6 tháng gi m t ấ
10% năm 2012 xu ng còn 7% năm 2013, lãi su t
ổ ế ở ứ ướ ệ ả
cho vay gi m ph bi n ồ
m c 12%/năm (Ngu n: Ngân hàng Nhà n c Vi t Nam).
ỉ ố ứ ề ế ể ớ ố ờ Các ch s giá ch ng khoán năm 2013 đ u tăng so v i cu i năm 2012. Tính đ n th i đi m 24
ỉ ố ứ ự ủ 122013, VNIndex tăng 22,2%, HNXIndex tăng 19,32%. S gia tăng c a các ch s ch ng khoán
ư ệ ữ ở ộ ướ ụ ứ ộ ồ trong năm 2013 đã đ a Vi t Nam tr thành m t trong nh ng n ạ
c có m c đ ph c h i m nh
ế ấ ớ ị ườ ứ ố ạ ớ nh t th gi i. M c v n hóa th tr ả
ng năm 2013 cũng tăng so v i năm 2012, đ t kho ng
ỉ ồ ồ ớ ố ươ ươ 964.000 t đ ng (tăng 199.000 t ỉ đ ng so v i cu i năm 2012), t ng đ ồ
ng 31% GDP. (Ngu n:
ứ ỷ ướ U ban ch ng khoán nhà n c)
ị ườ ề ả ơ ớ ề ệ ướ V i vai trò là c quan qu n lý, đi u hành th tr ng ti n t , Ngân hàng Nhà n c (NHNN)
ạ ộ ỗ ợ ị ườ ự ủ ọ ơ ở ạ ầ
ấ
r t chú tr ng công tác xây d ng c s h t ng, h tr cho ho t đ ng c a th tr ng và công tác
ị ườ ề ệ ể ự ự ề ệ ầ ị ể
phát tri n th tr ng ti n t . NHNN đã xây d ng ph n m m đ th c hi n các giao d ch th ị
ườ ề ệ ữ ớ ổ ứ ị ườ ụ ư ệ tr ng ti n t gi a NHNN v i các t ch c tín d ng là thành viên th tr ụ ấ
ng nh nghi p v đ u
ụ ị ườ ế ệ ấ ụ ệ ở ộ ế ấ ạ
th u tín phi u kho b c, nghi p v th tr ầ
ng m và m t ph n nghi p v chi t kh u, tái chi ế
t
ố ấ ờ ấ ầ ị ườ ậ ượ kh u và cho vay c m c gi y t có giá. Các thông tin th tr ng thu th p đ c qua kênh này
ứ ể ự ươ ề ệ ề ợ cũng là căn c đ NHNN xây d ng ph ng án đi u hành chính sách ti n t ừ
phù h p trong t ng
ờ ỳ ừ ệ ố ắ ầ ệ ử ậ th i k . T năm 2002, NHNN b t đ u v n hành h th ng thanh toán đi n t liên ngân hàng, đây
ụ ụ ừ ữ ạ ộ ệ ố ự ế ệ ạ
là h th ng thanh toán tr c tuy n online hi n đ i ph c v ho t đ ng thanh toán, bù tr gi a các
ự ụ thành viên, xây d ng trung tâm thông tin tín d ng CIC.
ị ườ ự ụ ệ ể ộ ề ệ ạ ạ Nhi m v xây d ng và phát tri n m t th tr ng ti n t an toàn, lành m nh và minh b ch v ề
ụ ướ ớ ủ ậ ậ thông tin luôn là m c tiêu h ng t i c a NHNN. Chính vì v y, công tác thu th p, phân tích và
ạ ộ ệ ố ủ ư ề ố công b thông tin v ho t đ ng c a toàn h th ng ngân hàng nói chung cũng nh thông tin v th ề ị
ườ ề ệ ượ ạ ộ ế ứ ủ ọ tr ng ti n t nói riêng luôn đ c NHNN h t s c coi tr ng. Các thông tin ho t đ ng c a toàn
ị ườ ề ừ ị ườ ư ơ ở ọ th tr ng cũng nh thông tin v t ng thành viên tham gia th tr ố ớ
ng là c s quan tr ng đ i v i
ự ệ ế ươ ề ệ ề NHNN trong vi c ra các quy t sách và xây d ng ph ng án đi u hành chính sách ti n t ợ
phù h p
ạ ộ ờ ỳ ị ườ ủ ề ặ ư ấ ố ớ ừ
v i t ng th i k . M t khác, các thông tin v ho t đ ng c a th tr ng nh doanh s , lãi su t và
ị ượ ấ ườ ị ươ ỳ ạ
k h n giao d ch cũng đ c NHNN cung c p th ờ
ng xuyên, k p th i thông qua các ph ệ
ng ti n
ặ ệ ữ ữ ể thông tin, đ c bi t là qua website NHNN cũng là nh ng thông tin h u ích đ các thành viên th ị
ườ ế ượ ệ ị ủ tr ạ
ng trong vi c ho ch đ nh chi n l c kinh doanh c a mình.
ả ủ ướ ố ớ ị ườ Gi i pháp nâng cao vai trò c a Nhà n c đ i v i th tr ng tài chính
ể ế ớ ầ ự ữ ế ể ủ ị ườ ự Xây d ng nh ng th ch m i c n thi t cho s phát tri n c a th tr ng tài chính
ầ ạ ộ ệ ố ơ ở ế ệ ố ế C n rà soát l i toàn b h th ng pháp lý. Trên c s tham chi u thông l qu c t ề
vào đi u
ệ ể ế ự ề ể ể ợ ỉ ệ ụ ể ủ
ki n c th c a Vi ế
t Nam đ có s đi u ch nh phù h p, phát tri n các th ch còn đang khuy t,
ủ ể ộ ủ ề ệ ạ ằ ả ả ồ nh m đ m b o tính đ ng b c a khung pháp lý, t o đi u ki n cho các ch th tham gia th ị
ườ ủ ộ ườ ạ ả ạ ẫ ả tr ạ ộ
ng ch đ ng ho t đ ng trong môi tr ng c nh tranh lành m nh, song v n đ m b o các yêu
ố ớ ớ ấ ề ổ ự ể ậ ọ ị ế ầ
c u th n tr ng, an toàn đ i v i khu v c tài chính, v i v n đ n đ nh vĩ mô và phát tri n kinh t .
ế ượ ợ ử ế ệ ắ ạ ở ứ ấ ị ẩ Hoàn thi n các ch tài x ph t, g n k t đ c l ớ ủ
i ích v i r i ro ạ
m c nh t đ nh. Đ y m nh
ệ ư ấ ứ ệ ườ ị ườ ợ
vi c h p tác, t ể
v n, nghiên c u đ hoàn thi n môi tr ng pháp lý cho th tr ng nói chung và
ẩ ự ụ ỷ ư ị ụ ụ ị ể
ị
d ch v nói riêng nh d ch v u thác, giao d ch các công c phái sinh... thúc đ y s phát tri n
ị ườ ơ ở ủ ự ề ế ạ ố ị ủ
c a th tr ng v n theo chi u sâu trên c s đa d ng hóa s tham gia c a các các đ nh ch tài
chính trong và ngoài n c.ướ
ổ ứ ứ ả Rà soát mô hình t ố
ch c kinh doanh v n, ch ng khoán, các t ổ ứ ự
ch c t qu n, các qu đ u t ỹ ầ ư
;
ử ổ ứ ậ ậ ổ ứ ụ ể ậ ả S a đ i Lu t Ch ng Khoán, Lu t Các t ự
ch c tín d ng, Lu t Kinh doanh b o hi m, xây d ng
ộ ậ ư ể ề ế ả ậ ị ị Lu t Ki m toán đ c l p cũng nh các quy đ nh v chào bán, niêm y t, giao d ch, qu n lý các
ớ ớ ộ ố ợ ị giao d ch v n... cho phù h p v i v i l trình WTO.
ệ ủ ẩ ộ ơ ể ả ư ề ể Vi t Nam ch a có m t c quan giám sát vĩ mô đ th m quy n đ có th c nh báo, ngăn
ạ ủ ị ườ ử ữ ừ ủ ệ ự ả ng a và x lý h u hi u các lo i r i ro c a th tr ố ợ
ầ
ng tài chính, do đó c n ph i có s ph i h p
ệ ố ố ợ ư ể ơ ủ
c a các c quan này đ giám sát chung h th ng tài chính, cũng nh ph i h p các chính sách
ế ự ấ ợ kinh t vĩ mô và chính sách giám sát an toàn tài chính, xây d ng mô hình giám sát h p nh t, thay
ư ệ ệ ạ ộ ưở ự ự vì mô hình phân tán nh hi n nay. Vi c có m t “nh c tr ệ ố
ng” th c s trong giám sát h th ng
ấ ậ ể ầ ệ ạ ụ ữ ớ ệ ắ
tài chính m i có th d n kh c ph c nh ng b t c p hi n t ả
i, nâng cao hi u qu giám sát tài chính
ti n t ề ệ
.
ể ế ố ế ự ẩ Xây d ng th ch hài hòa các tiêu chu n qu c t
ả ạ ơ ị ườ ơ
Các c quan ho ch đ nh chính sách, c quan giám sát tài chính ph i tăng c ng trách
ự ử ủ ệ ậ ạ ạ ờ ị ệ ố
nhi m, nâng cao năng l c, k p th i nh n d ng và x lý r i ro phát sinh; lành m nh hóa h th ng
ế ở ữ ữ ự ệ ạ ộ ự
ữ
tài chính và xây d ng m t mô hình giám sát h u hi u, h n ch s h u chéo gi a 3 khu v c:
ứ ợ ứ ệ ấ ị ườ Ngân hàng – Ch ng khoán – Doanh nghi p ch m d t l i ích nhóm tháo túng trên th tr ố
ng v n
ụ ụ ể ề ơ
tín d ng ngân hàng… đ giúp kh i thông tín d ng cho n n kinh t ế
.
ừ ướ ụ ự ạ ệ ầ ấ ế ằ T ng b ẩ
c áp d ng các chu n m c Basel III t i Vi t Nam là yêu c u c p thi t nh m tăng
ườ ể ủ ạ ộ ố ớ ự ả ươ ạ c ng năng l c ho t đ ng, gi m thi u r i ro đ i v i các ngân hàng th ̀
ng m i va nâng cao
̀ ́ ́ ́ ̣ ươ ự ệ ạ ệ ̣ năng l c canh tranh trong thi tr ̀
ề
ng tai chinh quôc tê, t o đi u ki n cho các ngân hàng Vi t Nam
ể ở ộ ị ườ ờ ớ có th m r ng th tr ng trong th i gian t i.
ị ườ ạ Công khai, minh b ch hóa thông tin trên th tr ng
ệ ố ữ ư ụ ệ ẫ ổ ứ ế ụ ư
Hi n v n ch a có h th ng l u tr thông tin tín d ng và t ạ
ch c x p lo i tín d ng đ đ ủ ộ
ậ ướ ầ ừ ướ ấ ượ ủ tin c y, do đó Ngân hàng nhà n c c n t ng b c nâng cao ch t l ng c a Trung tâm thông tin
ụ ể ủ ị ườ ự ả ơ ộ ầ ư ế ố ủ tín d ng (CIC) . S phát tri n c a th tr ng v n khi n c c h i đ u t và r i ro đ u t ầ ư ề
đ u
ầ ư ơ ộ ự ề ằ ơ ọ ợ ơ ừ ầ ư ả tăng lên. Nhà đ u t có nhi u c h i l a ch n h n nh m thu l i cao h n t kho n đ u t này,
ầ ư ủ ủ ể ử ụ ữ ể ọ ố song r i ro trong đ u t ủ
ế
cũng tăng lên vì h không hi u h t nh ng ch th s d ng v n c a
ỉ ố ữ ủ ề ề ế ẽ ệ
mình. Nh ng thông tin v ch s tín nhi m c a các DN, các ngành trong n n kinh t s giúp các
ầ ư ướ ố ơ ế ị ầ ư ỗ nhà đ u t ị
có đ nh h ng t t h n m i khi ra quy t đ nh đ u t .
ị ườ ị ườ ủ ể ế ả ạ ố ỏ Th tr ng v n phát tri n, đòi h i ph i quan tâm đ n tính minh b ch c a th tr ạ
ng, t o
ượ ủ ể ủ ể ữ ữ ể ấ ố ự
d ng đ c lòng tin đ thu hút nh ng ch th cung c p v n và nh ng ch th có nhu c u s ầ ử
ị ườ ố ị ườ ể ố ủ ụ
d ng v n tham gia th tr ng, làm cho th tr ng có th phát huy t i đa vai trò c a nó.
ị ườ ấ ắ ớ ề ấ ố ế Tái c u trúc th tr ng v n g n v i quá trình tái c u trúc n n kinh t
ổ ứ ơ ấ ự ụ ệ ầ ạ ạ ế
Bên c nh đó, công tác tái c c u các T ch c tín d ng c n th c hi n các giai đo n ti p
ằ ữ ữ ệ ố ự ủ ề ạ ế ự ầ theo nh m gi v ng s an toàn c a h th ng, lành m nh hóa n n kinh t ệ
góp ph n th c hi n
ơ ấ ổ ể ề ề ế ồ ầ ậ ỉ ạ ể ờ Đ án tái c c u t ng th n n kinh t ế
, đ ng th i NHNN c n t p trung ch đ o tri n khai quy t
ệ ụ ệ ộ ồ ả ế ố ề ị ị li t, đ ng b các nhi m v , gi ế
i pháp đã đ ra trong các Ngh quy t s 01/NQCP, Ngh quy t
ủ ự ủ ụ ệ ổ ị ế ế ạ ề ố
s 02/NQCP c a Chính ph th c hi n m c tiêu n đ nh kinh t ẩ
vĩ mô, ki m ch l m phát, đ y
ỗ ợ ỗ ợ ự ư ụ ư ậ ẩ ạ ạ ạ
m nh h tr tín d ng cho 5 lĩnh v c u tiên… Ngoài ra, u tiên t p trung đ y m nh h tr ho t
ả ả ệ ể ệ ử ợ ấ ệ ả ộ
đ ng Công ty Qu n lý tài s n Vi ố
t Nam (VAMC) đ vi c x lý n x u có hi u qu ; đôn đ c,
ệ ơ ấ ạ ệ ổ ứ ẽ ỷ ụ ặ ự
giám sát vi c th c hi n c c u l i các t ể
ch c tín d ng; ki m soát ch t ch t giá và th tr ị ườ
ng
vàng.
ơ ấ ạ ị ườ ứ ự ể ả ồ ộ C c u l i Th tr ố
ả
ng ch ng khoán (TTCK) đ m b o s phát tri n đ ng b , cân đ i
ị ườ ữ ị ườ ế ế ổ ụ ừ ướ gi a th tr ng c phi u, trái phi u, th tr ng các công c phái sinh, t ng b c nâng cao vai trò
ầ ư ộ ố ể ể ề ệ ả ủ
c a TTCK trong huy đ ng v n cho đ u t ạ
phát tri n. Phát tri n v quy mô và hi u qu ho t
ị ườ ủ ị ế ươ ệ ươ ủ
ộ
đ ng c a th tr ng trái phi u (chính ph , đ a ph ng và DN), hoàn thi n ph ứ
ng th c phát
ự ế ế ầ ơ ộ ế ộ ố hành, xây d ng c ch khuy n khích các DN thu c các thành ph n kinh t huy đ ng v n qua
TTCK.
ớ ổ ệ ệ ấ ắ ầ ẩ Đ y nhanh quá trình tái c u trúc Doanh nghi p g n v i c ph n hóa Doanh nghi p nhà
ướ ầ ư ướ ố ố ượ ấ ượ n c, DN có v n đ u t n ằ
c ngoài, nh m tăng s l ng và ch t l ng hàng hóa cho th ị
ườ ạ ệ ướ ế tr ng. Đa d ng hóa các t ổ ứ ầ ư
ch c đ u t chuyên nghi p trong n c, khuy n khích các nhà đ u t ầ ư
ướ ị ườ ầ ư ệ n c ngoài tham gia th tr ng và đ u t lâu dài vào TTCK Vi t Nam.
2.3.3. Vai trò c a nhà n
ủ ướ ệ ả ả ạ c trong vi c b o đ m c nh tranh và
ố ề ộ
ch ng đ c quy n:
ướ ữ ế ị ệ ị ướ ệ ố ể Nhà n c gi vai trò quy t đ nh trong vi c đ nh h ng phát tri n h th ng tài
ệ ề ạ ả ả ộ ố chính trong đó có vi c đ m b o tính c nh tranh và ch ng đ c quy n thông qua các t ổ
ệ ố ự ứ ề
ch c th c thi giám sát và đi u hành h th ng tài chính.
ướ ủ ể ệ ố ậ Nhà n c là ch th ban hành h th ng pháp lu t.
ự ệ ậ Giám sát vi c th c thi pháp lu t.
ạ ộ ủ ề ệ ộ ị ả
Ch u trách nhi m đi u hành và qu n lý ho t đ ng c a toàn b HTTC.
ổ ệ ố ứ ụ ề ệ ở Các t ch c có nhi m v giám sát và đi u hành h th ng tài chính Vi ệ
t
Nam:
Ủ ố ệ ấ ọ ơ c quan quan tr ng nh t trong vi c giám y ban giám sát tài chính qu c gia:
ế ộ ủ ướ ướ sát tài chính, làm theo ch đ th t ị ự ỉ ạ ủ
ng, ch u s ch đ o c a nhà n ự
c, xây d ng chính
ế ượ ư ị ườ sách giám sát cũng nh chi n l ể
c phát tri n th tr ng.
ủ ộ ướ ủ ự ẽ ả Tác đ ng c a nhà n c s giúp y ban phân tích d báo, c nh báo
ị ườ ứ ộ ướ ể ơ m c đ thông tin th tr ị
ng, đ nh h ằ
ơ
ng phát tri n rõ ràng h n, chính xác h n nh m
ệ ố ả ạ ệ ả
đ m b o lành m nh hóa h th ng tài chính Vi t Nam.
ế ạ ấ
Tuy nhiên, trong quá trình theo dõi và giám sát còn thi u minh b ch và ch t
ệ ố ữ ự ể ạ ổ ượ
l ả
ớ ủ
ng các báo cáo. S phát tri n, đ i m i c a h th ng tài chính t o ra nh ng s n
ự ặ ẩ ơ ươ ph m lai chép, do đó công tác giám sát cũng g p khó khăn h n. S không t ng thích
ữ ẩ ệ ế ớ ẩ ủ ự ệ gi a các tiêu chu n Vi t Nam và tiêu chu n th gi i trong vi c giám sát d a trên r i ro
ộ ộ ế ề ế ầ
đã góp ph n làm b c l ủ
tính y u kém c a công tác đi u ti t và giám sát.
ủ ự ự ứ ệ ơ ộ Ngân hàng trung ngươ : là c quan tr c thu c chính ph th c hi n ch c năng
ả ướ ề ề ệ ạ ộ ạ ộ ủ qu n lý nhà n c v ti n t ọ
và ho t đ ng ngân hàng. M i ho t đ ng c a ngân hàng
ộ ỷ ư ấ ổ ả ượ ự ủ ướ ủ nh thay đ i lãi su t ngân hàng, biên đ t giá ph i đ c s cho phép c a th t ng.
ướ ạ ộ ớ ứ ủ ươ Ngày nay, nhà n c tác đ ng m nh t i ch c năng c a ngân hàng trung ng đó
ủ ộ ề ươ ằ là trao thêm quy n và tăng tính ch đ ng cho ngân hàng trung ng nh m nâng cao
ả ự ề ệ ả ả ạ ộ ệ ệ
hi u qu th c hi n chính sách ti n t , đ m o an toàn cho ho t đ ng ngân hàng.
ự ệ ấ ẩ Thông qua vi c ban hành các tiêu chu n, các chính sách lãi su t…Th c thi giám
ạ ộ ệ ố ạ ạ ả ằ ả sát ho t đ ng nh m đ m b o tính c nh tranh lành m nh trong h th ng ngân hàng.
ị ườ ề ờ ớ ợ ị ỉ ạ K p th i đi u ch nh chính sách phù h p v i tình hình th tr ng. Bên c nh đó, ệ ư
vi c u
ố ớ ộ ố ươ ướ ạ đãi chính sách đ i v i m t s ngân hàng th ạ
ng m i nhà n ộ ố
c t o ra m t s khó khăn
ấ ị ươ ầ ệ ố
nh t đ nh cho h th ng ngân hàng th ạ ổ
ng m i c ph n.
ộ ủ ứ ự ủ ệ ề ơ ủ
là c quan c a chính ph , th c hi n ch c năng v tài chính c a B tài chính:
ủ ướ ầ ư ế ồ
chính ph , bao g m: ngân sách nhà n c, thu , phí, đ u t tài chính, tài chính doanh
ủ ở ữ ộ ậ ự ế ệ ế ệ ệ ạ ả ầ
nghi p, h i quan, k toán, k toán đ c l p,.... th c hi n đ i di n ch s h u ph n
ủ ệ ậ ị ố
v n nhà n ướ ạ
c t i doanh nghi p theo quy đ nh c a pháp lu t.
ự ệ ướ Th c thi chính sách vĩ mô thông qua các doanh nghi p nhà n ị
c, đ nh h ướ
ng
ầ ư ể ư ề ạ phát tri n và thu hút đ u t . Nh ng đi u đó cũng gây ra tính c nh tranh không lành
ữ ệ ạ ướ ệ m nh gi a các doanh nghi p nhà n c và các doanh nghi p cùng ngành.
Ủ ứ ướ ườ ẩ ướ nhà n c tăng c ạ
ng đ y m nh công y ban ch ng khoán nhà n c:
ả ố ớ ổ ủ ứ ằ tác qu n lý, giám sát đ i v i các t ch c trung gian c a UBCKNN nh m góp
ữ ữ ị ườ ổ ị ứ ườ ợ ầ
ph n gi v ng, n đ nh th tr ng ch ng khoán, tăng c ng h p tác qu c t ố ế ổ ứ
, t
ch c
ị ườ ứ ứ ọ ứ ẩ ạ ề
nghiên c u khoa h c v ch ng khoán và th tr ự
ng ch ng khoán, đ y m nh th c
ị ườ ự ứ ệ ề ố ộ ứ ạ
hi n th ng kê d báo v ho t đ ng ch ng khoán và th tr ng ch ng khoán.
ủ ể ị ườ ầ ạ ứ Góp ph n làm minh b ch hóa các ch th tham gia vào th tr ng ch ng khoán.
ổ ứ ỹ ề ố ế ồ ố ế bao g m qu ti n qu c t (IMF), ngân hàng th ế Các t ch c tài chính qu c t :
ớ ướ ệ ề ạ gi ể
i (WB), ngân hàng phát tri n Châu Á (ADB).... Nhà n ể ể
c đã t o đi u ki n đ tri n
ụ ị ổ ứ ả ấ ọ khai các d ch v tài chính do các t ể ạ
ch c tài chính cung c p, tìm m i kh năng đ đ t
ượ ể ậ ầ ắ ị ượ ự ư đ c yêu c u theo các nguyên t c quy đ nh đ nh n đ c s u đãi trong vi c s ệ ử
ụ ị ụ
d ng các d ch v tài chính.
ƯƠ Ộ Ố Ả Ủ Ằ CH NG 3: M T S GI I PHÁP NH M PHÁT HUY VAI TRÒ C A NHÀ
ƯỚ Ố Ệ Ệ Ể Ệ N Ệ
C TRONG VI C PHÁT TRI N H TH NG TÀI CHÍNH VI T NAM HI N
NAY
ướ ị ườ ể ệ ị
3.1. Đ nh h ng phát tri n th tr ng tàichính Vi t Nam
ệ ố ả ạ ể ổ ệ ầ ạ ị H th ng tài chính và TTTC c n phát tri n n đ nh, lành m nh, hi u qu , t o
ề ưở ế ề ữ ự ề ả ả ố ệ
đi u ki n tang tr ng kinh t b n v ng, đ m b o các cân đ i tích c c trong n n kinh
ệ ề ạ ị ưở ế ề ữ ả ả ố ế ổ
t , n đ nh, t o đi u ki n tăng tr ng kinh t ự
b n v ng, đ m b o các cân đ i tích c c
ế ổ ệ ẩ ậ ả ộ ộ ị ề
trong n n kinh t , n đ nh và c i thi n an sinh xã h i, thúc đ y quá trình h i nh p
qu c t ố ế
.
ị ướ ị ườ ể ệ ướ ế ậ ộ Đ nh h ng phát tri n th tr ng tài chính Vi t Nam theo h ng thi t l p m t
ị ườ ề ữ ả ả ệ ả ố ị ơ ế ậ
c ch v n hành th tr ổ
ng có hi u qu , đ m b o tính n đ nh b n v ng, thông su t
ố ự ượ ủ ấ ị ườ và phát huy t t nh t vai trò c a các l c l ng th tr ng.
ị ườ ủ ề ỉ ớ ấ ế ấ
Đi u ch nh c u trúc c a th tr ợ
ng tài chính cho phù h p v i c u trúc kinh t .
ự ố ạ ề ả ị ườ ộ ệ ố
Xây d ng m t h th ng tài chính t t, t o n n t ng cho th tr ng tài chính phát
ể ổ ị tri n n đ nh
ạ ộ ị ườ ự ủ ệ ổ
Xây d ng và hoàn thi n khuôn kh pháp lý cho ho t đ ng c a th tr ng tài
ướ ẳ ầ ạ ơ ế ế ậ ư chính theo h ng t o sân ch i bình đ ng cho các thành ph n kinh t ti p c n nh nhau
ị ườ ố ồ ị ả ượ ạ ngu n v n ngân hàng và các giao d ch th tr ẩ
ng , s n ph m tài chính đ c minh b ch
ồ hóa, rõ ràng, không ch ng chéo.
ệ ố ố ổ ị ườ ủ ệ ớ ộ C ng c , đ i m i và hoàn thi n h th ng thanh tra, giám sát th tr ng lên m t
ớ ớ ữ ượ ạ ộ ứ ạ ầ
t m cao m i v i nh ng mô hình giám sát bao trùm đ c các ho t đ ng ph c t p, đa
ị ườ ủ
ạ
d ng c a th tr ng tài chính.
ả 3.2. Gi i pháp.
ướ ầ ả ạ ướ : Phân Nhà n ứ
c c n tách b ch 2 ch c năng qu n lý nhà n c và kinh doanh
ệ ứ ệ ấ ướ ẽ ệ ạ bi t rõ 2 ch c năng, tái c u trúc doanh nghi p nhà n c s giúp doanh nghi p ho t
ự ệ ả ơ ả ổ ự ả ị ộ
đ ng t hi u qu h n tránh tiêu c c tham nhũng, đ m b o n đ nh kinh t ế
.
ể ế ố ế ự ẩ Xây d ng th ch hài hòa tiêu chu n qu c t
ướ ầ ườ ậ ướ Nhà n c c n th ậ
ng xuyên theo dõi và c p nh t tình hình tài chính trong n c và
ế ớ ể ủ ạ ậ ừ ữ ề th gi ử
i đ nh n d ng và x lý r i ro phát sinh t đó đ ra nh ng chính sách đúng
ệ ố ự ệ ả ạ ờ ắ
đ n, kip th i, lành m nh hóa h th ng tài chính, xây d ng mô hình giám sát hi u qu ,
ế ở ữ ữ ứ ự ệ ạ
h n ch s h u chéo gi a 3 khu v c: Ngân hàng Ch ng khoán Doanh nghi p
ộ ố ế ụ ẩ ạ ệ ể Có l trình áp d ng các tiêu chu n an toàn qu c t Basel t i Vi t Nam giúp ki m
ự ạ ể ủ ợ ấ ả soát n x u, gi m thi u r i ro và nâng cao năng l c c nh cho trung gian tài chính.
ể ủ ệ ố ự ữ ự Xây d ng nh ng th ch ể ế cho s phát tri n c a h th ng tài chính
Xóa b nh ng th ch đã l c h u, không c n thi
ỏ ữ ể ế ạ ậ ầ ế t
Xây d ng th ch m i c n thi
ể ế ớ ầ ự ế ể ủ ự ố t cho s phát tri n c a hê th ng tài chính:
ự ệ ố ừ ệ ố
Xây d ng và hoàn thi n h th ng giám sát tài chính qu c gia: t ề
phân tán nhi u
ư ệ ấ ả ả ợ ơ
c quan nh hi n nay sang mô hình giám sát h p nh t đ m b o an ninh tài
ố chính qu c gia.
Th
ườ ệ ố ệ ờ ị ụ
ng xuyên thanh tra, giám sát h th ng tài chính: phá hi n k p th i các v
vi ph m.ạ
ề ế ụ ạ ầ ạ ị ử ạ
Ban hành các quy đ nh v ch tài, x ph t các v vi ph m tài chính c n m nh
ừ ụ ể ạ ơ tay h n đ răn đe, ngăn ng a các c vi ph m
Xây d ng các quy đ nh ch t ch h n đ i v i vi c thành l p doanh nghi p:
ố ớ ẽ ơ ự ệ ệ ậ ặ ị
ạ ộ ệ ệ ệ ả tránh doanh nghi p ma, doanh nghi p ho t đ ng không hi u qu ...
Tăng c
ườ ạ ướ ừ ướ ng minh b ch thông tin: Ngân hàng nhà n c t ng b c nâng cao
ấ ượ ụ ch t l ng thông tin tín d ng CIC
ề ữ ự ự ệ ổ ị Xây d ng chính sách vĩ mô n đ nh và b n v ng: th c hi n hài hòa chính sách tài
khóa và chính sách ti n tề ệ
ự ẩ ả ạ Đ y m nh c i cách hành chính trong lĩnh v c tài chính
ắ ớ ồ ự ử ụ ệ ả ổ Nâng cao hi u qu phân b và s d ng ngu n l c tài chính g n v i quá trình tái
ế ề
ơ ấ
c c u n n kinh t
