CHƯƠNG II
VĂN HÓA NHẬN THỨC
I. Nhận thức về vũ trụ :
1. Tư tưởng xuất phát về bản chất vũ trụ
2. Triết lý về cấu trúc không gian của vũ
trụ
3. Triết lý về cấu trúc thời gian của vũ trụ
II. Nhận thức về con người :
1. Nhận thức về con người tự nhiên
I. NHẬN THỨC VỀ VŨ TRỤ :
1.TƯ TƯỞNG XUẤT PHÁT VỀ BẢN THỂ VŨ TRỤ -
TRIẾT LÝ ÂM DƯƠNG :
1.1. Bản chất và khái niệm :
- Tư duy lưỡng phân-lưỡng hợp của cư dân nông
nghiệp : phân chia vũ trụ thành từng cặp biểu
tượng vừa đối lập vừa thống nhất.
- Âm và dương được xem là hai tố chất cơ bản
hình thành nên vũ trụ vạn vật
1.2. Hai quy luật của triết lý âm-dương :
Không có gì hoàn toàn âm hoặc hoàn toàn dương,
trong âm có dương và trong dương có âm.
Âm và dương luôn gắn bó mật thiết và chuyển hóa
cho nhau : âm cực sinh dương, dương cực sinh âm.
1.3. Triết lý âm-dương và tính cách người Việt :
- Triết lý sống quân bình, hài hòa.
- Khả năng thích nghi cao với mọi hoàn
cảnh
- Tinh thần lạc quan.
2. TRIẾT LÝ VỀ CẤU TRÚC KHÔNG
GIAN CỦA VŨ TRỤ :
2.1. Mô hình Tam tài : là mô hình cấu trúc không
gian gồm ba yếu tố :
- Thể thuần âm
- Thể thuần dương
-Thể kết hợp âm-dương
- Mô hình tam tài trong văn hóa Việt Nam : thiên-
địa-nhân, cha-mẹ-con…
2.2. Mô hình Ngũ hành : là mô hình cấu trúc không
gian gồm năm yếu tố (Thủy, Hỏa, Mộc, Kim, Thổ),
có quan hệ tương sinh, tương khắc
- Tương sinh : Thủy->Mộc->Hỏa->Thổ ->Kim ->Thủy
- Tương khắc: Thủy≠Hỏa ≠ Kim ≠ Mộc ≠ Thổ ≠Thủy
- Ứng dụng ngũ hành trong văn hóa Việt Nam : y
học, bói toán, phong thủy…