VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
LÊ THỊ THU HẰNG
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI TIÊU DÙNG
MỸ SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI
(TỪ NĂM 1945 ĐẾN NĂM 1960)
Ngành: Lịch sử thế giới
Mã số: 9229011
LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS. TRẦN THỊ VINH
Hà Nội - 2019
ii
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tư
liệu được sử dụng trong luận án hoàn toàn trung thực, khách quan và có
nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Những kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng
được công bố trong bất kì công trình nào khác.
Tác giả luận án
Lê Thị Thu Hằng
iii
LỜI CẢM ƠN
Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Trần Thị Vinh,
giáo viên hướng dẫn, người đã ủng hộ ý tưởng nghiên cứu khoa học của tôi
và là chỗ dựa tinh thần quan trọng giúp tôi hoàn thành luận án này.
Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Viện Nghiên cứu Châu Mỹ đã tạo
điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và công tác, các thầy cô
trong Viện Sử học, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, Khoa Lịch sử,
Học viện Khoa học Xã hội Việt Nam, Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội và đồng nghiệp Viện Nghiên cứu Châu Mỹ đã quan tâm, giúp đỡ tôi
trong quá trình học tập và nghiên cứu.
Tôi cũng xin gửi lời biết ơn sâu sắc tới gia đình tôi, chồng, các con và
bạn bè thân thiết đã là nguồn động viên lớn lao và động lực để tôi hoàn thành
luận án này.
Xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..........................................................iv
DANH MỤC HÌNH VÀ BẢNG BIỂU........................................................... v
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................... 1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án ...................................... 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ....................................... 4
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án .................. 5
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án .................................................. 6
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án ................................................. 7
7. Cơ cấu của luận án .................................................................................. 9
CHƯƠNG 1-TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ....... 10
1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước ............................................... 10
1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ................................................ 12
1.2.1. Công trình về những vấn đề lý thuyết ............................................ 13
1.2.2. Các công trình nghiên cứu kinh điển .............................................. 15
1.2.3. Các công trình nghiên cứu đương đại ............................................. 19
1.2.4. Các công trình nghiên cứu về xã hội tiêu dùng Mỹ thời hậu chiến 22
1.2.5. Các công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của xã hội tiêu dùng Mỹ28
Một số nhận xét ......................................................................................... 32
CHƯƠNG 2-CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỰ PHÁT TRIỂN
CỦA XÃ HỘI TIÊU DÙNG MỸ ................................................................. 35
2.1. Cơ sở lý luận về xã hội tiêu dùng .................................................... 35
2.1.1. Khái niệm xã hội tiêu dùng ............................................................. 35
2.1.2. Các lý thuyết về sự tồn tại và phát triển của xã hội tiêu dùng ........ 37
2.2. Cơ sở lịch sử của xã hội tiêu dùng Mỹ ........................................... 43
2.2.1. Thời kỳ lập quốc (1620-1775) ........................................................ 43
ii
2.2.2. Thời kỳ Cách mạng Mỹ (1776-1854) ............................................. 45
2.2.3. Thời kỳ đầu công nghiệp hóa (1885-1920) .................................... 47
2.3. Cơ sở hình thành xã hội tiêu dùng Mỹ giai đoạn 1945-1960 ....... 52
2.3.1. Yếu tố chính trị ............................................................................... 52
2.3.2. Yếu tố kinh tế .................................................................................. 57
2.3.3. Yếu tố xã hội ................................................................................... 61
Tiểu kết chương 2 ...................................................................................... 66
CHƯƠNG 3-SỰ VẬN ĐỘNG CỦA XÃ HỘI TIÊU DÙNG MỸ (1945 -
1960) ................................................................................................................ 67
3.1. Những thay đổi trong phương thức tiêu dùng của nước Mỹ
(1945-1960) ............................................................................................... 67
3.1.1. Thay đổi về nhà ở ........................................................................... 67
3.1.2. Thay đổi về phương tiện di chuyển ................................................ 72
3.1.3. Thay đổi về thiết bị tiêu dùng tiết kiệm lao động ........................... 78
3.1.4. Thay đổi về các loại hình giải trí .................................................... 85
3.2. Sự phát triển của các công cụ thúc đẩy tiêu dùng ở Mỹ .............. 88
3.2.1. Quảng cáo và truyền thông ............................................................. 89
3.2.2. Thẻ tín dụng .................................................................................... 94
3.2.3. Trung tâm thương mại .................................................................... 97
3.2.4. Phương thức chăm sóc và giáo dục trẻ em ................................... 102
Tiểu kết chương 3 .................................................................................... 106
CHƯƠNG 4-MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ XÃ HỘI TIÊU DÙNG MỸ .... 108
4.1. Tác động của xã hội tiêu dùng Mỹ ............................................... 108
4.1.1. Tác động kinh tế ........................................................................... 108
4.1.2. Tác động xã hội ............................................................................. 114
4.1.3. Tác động môi trường..................................................................... 124
4.2. Một số nhận xét về xã hội tiêu dùng Mỹ và gợi ý cho Việt Nam 129