BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
◆
ĐÀO DUY HÀ
CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG LỰC
CẠNH TRANH CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP
CHẾ BIẾN SỮA VIỆT NAM
Chuyên ngành: KINH TẾ PHÁT TRIỂN
Mã số: 9310105
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ
HÀ NỘI - 2024
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN
Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. BÙI ĐỨC TUÂN
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án
cấp Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
Vào: ngày tháng năm 2024
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Đại học Kinh tế Quốc dân
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Năng lc cnh tranh (NLCT) l mt ch đ quan trng. Tuy nhiên, ni hm ca
cm t NLCT đưc hiu theo nhiu cch khác nhau, dẫn đến phương php đo lường,
loi dữ liệu có th sử dng, phương php xc định các yếu tố ảnh hưởng (YTAH) đến
NLCT cũng rất đa dng và không có s thống nhất, đặc biệt là ở cấp ngành.
Ngành công nghiệp chế biến (CNCB) sữa Việt Nam có vai trò quan trng đối
phát trin kinh tế và an sinh xã hi. Tuy nhiên, quy mô và s phát trin ca ngành còn
hn chế, chưa tương xứng với tim năng thị trường bởi ngun cung sữa nguyên liệu
trong nước mới chỉ đp ứng đưc khoảng trên 40% nhu cầu ni địa, hơn 60% cn li
phải nhp khu t nước ngoi.
Mặt khác, ngành CNCB sữa Việt Nam đang chịu sức ép cnh tranh ngày càng
lớn khi các hiệp định ưu đãi thuế quan có hiệu lc. Vì vy, việc làm rõ thế nào là
NLCT ca mt ngnh, đo lường NLCT như thế nào, yếu tố nào ảnh hưởng đến NLCT
ca ngành, t đó p dng đ xc định NLCT ca ngành CNCB sữa Việt Nam hiện
nay mnh hay yếu, nhân tố no có vai tr thúc đy NLCT cần phát huy, nhân tố nào
đang kìm hãm cần cải thiện, và có th cải thiện như thế nào là cần thiết. Đó l lý do
tác giả la chn đ tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lc cạnh tranh ca ngành
công nghiệp chế biến sữa Việt Nam” đ nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu:
Mc tiêu chung ca lun n l đnh gi thc trng v phân tích cc YTAH đến
NLCT ca ngành CNCB sữa Việt Nam, t đó đ xuất các giải pháp giúp nâng cao
NLCT ca ngành CNCB sữa Việt Nam.
Các mc tiêu c th là: Làm rõ khái niệm và ni hàm v NLCT ngành áp dng
cho ngành CNCB sữa; Phân tích v đnh gi NLCT ngnh CNCB sữa Việt Nam; Xác
định v phân tích cc YTAH đến NLCT ca ngành CNCB sữa Việt Nam; Đ xuất các
giải pháp và khuyến nghị nhằm nâng cao NLCT ngành CNCB sữa Việt Nam.
3. Câu hỏi nghiên cứu
Các câu hỏi nghiên cứu cần đưc làm rõ nhằm gm: NLCT ngành CNCB sữa
ca mt quốc gia đưc hiu như thế nào? Làm thế no đ đnh gi đưc NLCT ngành
CNCB sữa ca mt quốc gia? Có những yếu tố nào có th ảnh hưởng đến NLCT ca
ngành CNCB sữa ca mt quốc gia? Thc trng NLCT ngành CNCB sữa Việt Nam
v cc YTAH đến NLCT ca ngành CNCB sữa Việt Nam hiện nay ra sao? Những
giải pháp nào có th giúp nâng cao NLCT ca ngành CNCB sữa Việt Nam?
2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Lun án nghiên cứu NLCT v cc YTAH đến NLCT ca ngành CNCB sữa
Việt Nam. Trong đó, ngành CNCB sữa bao gm các DN chế biến các sản phm t
sữa có ngun gốc t đng vt đang hot đng ti Việt Nam, bao gm cả các DN trong
nước và các DN có vốn đầu tư t ngoi (FDI). Cc YTAH đến NLCT ca ngành
CNCB sữa đưc tiếp cn theo mô hình Kim cương ca Porter (1990).
4.2. Phạm vi nghiên cứu
+ Phm vi ni dung: Lun án nghiên cứu NLCT cấp ngành và giới hn ở các
khía cnh như khi niệm, chỉ số đo lường v cc YTAH đến NLCT.
+ Phm vi không gian: NLCT ca ngành CNCB sữa Việt Nam sẽ đưc so sánh
với 86 quốc gia có hot đng xuất khu sữa trên thế giới trước khi đi vo phân tích
chi tiết cho ngành CNCB sữa Việt Nam. Phân tích cc YTAH đến NLCT ca ngành
đưc giới hn trong bối cảnh ngành CNCB Việt Nam.
+ Phm vi thời gian: NLCT ca ngành CNCB sữa sẽ đưc tính toán và so sánh
trong giai đon 2000 – 2020, cn ước lưng cc YTAH đến NLCT sẽ thc hiện trên
mẫu nghiên cứu t năm 1990 đến 2020.
5. Nội dung và phương pháp nghiên cứu
Lun n sử dng cả phương php nghiên cứu định tính v định lưng đ phân
tích bốn ni dung ch yếu gm: (i) Tổng quan nghiên cứu v xc định khung lý
thuyết v NLCT ngnh CNCB sữa; (ii) Phân tích NLCT ca ngnh CNCB sữa Việt
Nam; (iii) Phân tích v ước lưng cc YTAH đến NLCT ngnh CNCB sữa Việt
Nam; (iv) Đ xuất cc giải php v kiến nghị nhằm nâng cao NLCT ca ngnh
CNCB sữa Việt Nam.
6. Đóng góp mới của luận án
- Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận
Thứ nhất, lun n đã lm rõ hơn ni hm v NLCT ca ngnh CNCB sữa.
Theo đó, NLCT ca ngnh CNCB sữa đưc th hiện v đnh gi thông qua khả năng
chống chi v pht trin ca ngnh không chỉ ở thị trường ni địa m cn cả ở thị
trường quốc tế. Tuy nhiên, khả năng đó cần da trên cơ sở đt đưc hiệu quả
SX&KD ca cc DN trong ngnh.
Thứ hai, lun n đã hon thiện b tiêu chí, chỉ tiêu v phương php đo lường
NLCT p dng với ngnh CNCB sữa. Phương php ny quy đổi cc chỉ tiêu thông
qua phép biến đổi Z v tổng hp thnh mt gi trị duy nhất, cho phép so snh v đnh
gi NLCT ngnh CNCB sữa giữa cc quốc gia với nhau.
Thứ ba, lun n đã kim định v xc nhn mt số YTAH đến NLCT ngnh
3
CNCB sữa Việt Nam trong ngắn hn v di hn, góp phần cng cố mô hình phân tích
(Kim cương ca Michael Porter).
- Những phát hiện, đề xuất mới rút ra được từ kết quả nghiên cứu
Thứ nhất, lun n chứng minh tim năng pht trin ca ngnh CNCB sữa Việt
Nam cn lớn. Tuy nhiên, sức ép cnh tranh trên cả thị trường ni địa v quốc tế có xu
hướng ngy cng cao.
Thứ hai, lun n pht hiện NLCT ca ngnh CNCB sữa Việt Nam tương đối
cao so với cc quốc gia khc trên thế giới, xếp thứ 30/87 quốc gia đưc xếp hng.
Trong đó, cc chỉ tiêu kinh tế th hiện kh tốt nhưng đang có xu hướng giảm dần,
trong khi cc chỉ tiêu ở khía cnh thương mi thì cn hn chế nhưng đang dần đưc
cải thiện.
Thứ ba, lun n pht hiện quy mô đn b, tỷ gi hối đoi v chính sch l cc
nhân tố tc đng thun chiu v hỗ tr nâng cao NLCT ca ngnh; gi sữa nguyên
liệu tuy có tc đng ngưc chiu nhưng có vai tr thúc đy NLCT; quy mô cầu có tc
đng tích cc trong ngắn hn nhưng tiêu cc trong di hn; trong khi đ mở thương
mi thì ngưc li. Bên cnh đó, khả năng tiếp cn ngun vốn, năng suất sữa nguyên
liệu, thị hiếu ca người tiêu dùng (NTD), điu kiện khí hu, v.v. cũng l những yếu tố
bất li đối với NLCT ca ngnh CNCB sữa Việt Nam.
Thứ tư, nhằm nâng cao NLCT ca ngnh CNCB sữa, lun n đã nêu ra cc
hm ý chính sch v thích ứng với tình hình vbiến đng ca thị trường, cải thiện
trc tiếp cc chỉ tiêu đo lường NLCT, v thúc đy cc yếu tố ảnh hưởng (YTAH) đến
NLCT. Lun n cũng đã đ xuất mt số kiến nghị với Chính ph, cc B, Ban, Ngnh
v Hiệp hi sữa Việt Nam như hon thiện cc quy định đảm bảo chất lưng sản
phm, nâng cao năng lc quản lý, hỗ tr tổ chức xúc tiến thương mi, nâng cao công
tc d bo, tăng cường vai tr gim st thị trường, hỗ tr giải quyết cc tranh chấp
thương mi, v.v.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết lun và ph lc, lun án có kết cấu 4 chương như sau:
Chương 1: Tổng quan nghiên cứu năng lc cnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng
đến năng lc cnh tranh cấp ngành.
Chương 2: Cơ sở lý thuyết v năng lc cnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng đến
năng lc cnh tranh cấp ngành.
Chương 3: Kết quả nghiên cứu năng lc cnh tranh và các yếu tố ảnh hưởng
đến năng lc cnh tranh ca ngành công nghiệp chế biến sữa Việt Nam.
Chương 4: Giải php nâng cao năng lc cnh tranh ca ngành công nghiệp chế
biến sữa Việt Nam.