Bài giảng "Chỉ thị sinh học môi trường: Chỉ thị sinh học môi trường nước (Phần 5: Tảo)" cung cấp cho người học các kiến thức: Vai trò, ý nghĩa của tảo; khái quát về tảo (Algae), thực vật bám (Periphyton), tảo là sinh vật chỉ thị (Algae as Indicators). Mời các bạn cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Chỉ thị sinh học môi trường: Chỉ thị sinh học môi trường nước (Phần 5: Tảo) - GS.TS. Nguyễn Thế Nhã
- 05-Apr-15
3. CHỈ THỊ SINH HỌC MÔI TRƯỜNG NƯỚC Nội dung chính
PHẦN NĂM – TẢO (ALGAE) - 01
1. Vai trò, ý nghĩa của tảo
2. Khái quát về tảo (Algae)
3. Thực vật bám (Periphyton)
4. Tảo là sinh vật chỉ thị (Algae as Indicators)
Nguyễn Thế Nhã
0912.202.305 nhanguyenthe@gmail.com
Vai trò, ý nghĩa của Tảo (Algae) Vai trò, ý nghĩa của Tảo (Algae)
Cơ sở của chuỗi thức ăn trong thủy vực Vật liệu sản xuất thạch trắng (agar), iốt
Là chỉ thị tốt cho ô nhiễm môi trường (alginate), thuốc bổ trợ giàu protein, vitamin và
Giúp giảm thiểu dư thừa dinh dưỡng. Bảo vệ
vi khoáng dùng cho người. Vi tảo được dùng để
môi trường nuôi thủy sản khi tiêu thụ lượng sản xuất carotenoid, astaxanthin, acid béo
muối khoáng dư thừa. không bão hòa...
Agar: Chất nhầy phơi khô chế từ một số loại Rau
Tảo đơn bào được nuôi trồng công nghiệp để tạo
ra nguồn thức ăn cho ngành nuôi tôm. câu (Gracilaria sp., Gelidium sp.) thuộc ngành
Tảo đỏ (Rhodophyta).
Cung cấp ôxy, thức ăn sơ cấp cho cá & động
vật thủy sinh khác, nơi đẻ trứng cho cá
1
- 05-Apr-15
Vai trò, ý nghĩa của Tảo (Algae) Vai trò, ý nghĩa của Tảo (Algae)
• http://www.techmartvietnam.vn/Default.aspx?tabid=280&action=detail&productid=34584
Tảo silic tạo ra các mỏ diatomid, đó là loại
• Agar: Rong câu Gracilaria verrucosa nguyên liệu xốp, nhẹ, mịn được dùng trong nhiều
• Rong câu → Xử lý hóa chất → Rửa → Xử lý kiềm → Tẩy ngành công nghiệp.
bằng chất hoạt động bề mặt → Tẩy màu → Ngâm muối
acetat → Nấu chiết → Xử lý trợ lọc → Dịch lọc → Định
hình → Loại nước → Làm khô → Nghiền bột → Bao gói.
Ngành Tảo theo Peter Pancik
Tảo (Algae)
http://www.thallobionta.czm.sk
Vietsciences- Nguyễn Lân Dũng, Nguyễn Hoài Hà
Câu hỏi: Mẹ tảo lục mong ước gì?
16/07/2006
Trả lời: Mong rằng những đứa con gái của mình Vi tảo thuộc các ngành sau đây:
nhanh lớn và cưới được anh váng ao hồ 1. Ngành Tảo lục (Chlorophyta):
2. Ngành Tảo lông roi lệch
(Heterokontophyta)
3. Ngành Tảo mắt (Euglenophyta):
4. Ngành Tảo đỏ (Rhodophyta):
2
- 05-Apr-15
Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo
Dạng hình thái 1) Kiểu Monad: Tảo đơn bào, sống đơn độc hay
TT
Ng. Lân Dũng…2006 ĐH Cần Thơ thành tập đoàn, chuyển động nhờ lông roi
1 Kiểu Monad Đơn bào có roi Monadoide/monadale
2 Kiểu Pamella Palmelloid/capsal/tetras Sorastrum spinulosum
poral
3 Kiểu hạt Hạt Coccoid
4 Kiểu tập đoàn Colonial Forms
5 Kiểu sợi Sợi Filamentous
6 Kiểu bản Bản Thallose Forms
7 Kiểu ống Ống A Siphonaceous Form
8 Kiểu cây Phaeophyta
Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo
2) Kiểu Pamella: Tảo đơn bào, không có lông roi, 3) Kiểu Hạt: Tảo đơn bào, không có lông
sống chung trong bọc chất keo thành tập đoàn roi, sống đơn độc.
dạng khối có hình dạng nhất định hoặc không. Các 4) Kiểu Tập đoàn: Các tế bào sống thành tập
tế bào trong tập đoàn không phụ thuộc nhau đoàn và giữa các tế bào có liên hệ với
nhau nhờ tiếp xúc trực tiếp hay thông qua các
sợi sinh chất
Gloeocystis sp. Volvox
Pediastrum duplex
3
- 05-Apr-15
Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo
5) Kiểu Sợi: Cấu tạo thành tản (thallus) đa 6) Kiểu Bản: Tản đa bào hình lá do tế bào
bào do tế bào chỉ phân đôi theo cùng một mặt sinh trưởng ở đỉnh hay ở gốc phân đôi theo
phẳng ngang, sợi có phân nhánh hoặc không. các mặtphẳng cả ngang lẫn dọc. Bản cấu tạo
bởi một hay nhiều lớp tế bào.
Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo Hình thái và cấu tạo tế bào của Tảo
7) Kiểu Ống: Tản là một ống chứa nhiều 8) Kiểu Cây: Tản dạng sợi hay dạng bản
nhân, có dạng sợiphân nhánh hay dạng cây phân nhánh, hoặc có dạng thân- lá- rễ giả.
có thân , lá và rễ giả (rhizoid). các tế bào Thường mang cơ quan sinh sản có mức độ
thông với nhau vì tuy phân chia nhưng không phân hóa cao.
hình thành vách ngăn
4
- 05-Apr-15
Thực vật hay sinh vật đơn bào? SINH SẢN - Reproduction
Plant vs. Protist
Tảo là gì? • Sinh sản vô tính: Bào tử động hoặc tĩnh
(Spore)
Một tế bào đơn giản – Tảo đơn bào
Sống thành khối lớn • Dạng sinh sản đơn giản, tạo ra các giao tử
(gametes)
Nên tạo thành vật có nhiều tế bào
hợp lại thành mô đơn giản
• Tuy nhiên cũng có thể có trứng và tế bào tinh
Xem thêm (Nguyễn Lân Dũng, 2006) (sinh sản hữu tính)
Trùng roi - Tảo đơn bào dạng roi với 1 tế bào Sinh sản của tảo
có roi tự chuyển động được
Câu hỏi: Tại sao Tảo trượt môn toán?
Why did the algae fail math?
Trả lời: Khi phải nhân Tảo lại chia
He divided when mutliplying
5
- 05-Apr-15
Nguồn năng lượng Nơi cư trú trên cạn của Tảo
• Sinh vật dị dưỡng (Heterotrophic)-Heteron=(khác • Động vật-
dị) Trophe=Dinh dưỡng: Tổng hợp chất hữu cơ • Rùa/ba ba, ốc sên, giun, giáp xác, cá sấu…,
từ chất vô cơ • Đất-
• Nhiều nơi khác nhau
• Thực vật trên cạn-
• Quang hợp
• Nấm có địa y, phía khuất bóng của cây, lá mục
(rừng mưa), hang hốc trong cây, cây nắp ấm
• Đá-
• Bên trong và bên ngoài đá
Nơi cư trú trong nước của Tảo (tiếp)
Nơi cư trú trong nước của Tảo
Thực vật thủy sinh- • Hồ/đập chứa nước Reservoirs-
oBên trong và bên ngoài • Sinh cảnh lý tưởng cho nhóm vi tảo (microalgae)
Đầm, phá, ao tù- • Sông, suối, lạch Rivers, Streams, Creeks-
oNhiều chất dinh dưỡng • Phân bố rộng
Đầm lầy, Bogs, marshes, swamps- • Bùn & cát Mud & Sand-
oNhiều chất dinh dưỡng • Có nhiều loài.
Suối nước nóng Hot Springs- • Ao, vũng, hào rãnh bên lề đường và hố/vũng
oTảo xanh-lục chiếm ưu thế nước trên đá (Ponds, Puddles, Roadside
Hồ Lakes-
Ditches, & Rock Pools)
oTất cả đều có Tảo nổi /phù du (planktonic
• Tảo được phát tán qua đường không
algae) và tảo sống bám (periphytic)
6
- 05-Apr-15
Tảo sống phụ sinh/bám (Periphyton) Sinh vật phụ sinh (sống bám)
và sinh vật đáy
• Bám dính trên giá thể
Phụ sinh Epiphytic
sinh vật sống bám mà không
• Nguồn thức ăn cho cá & ĐVKXS gây hại cho sinh vật khác
• Chỉ thị cho chất lượng nước
Sinh vật đáy Benthic
• Đặc trưng cho mức độ thay đổi tình trạng sinh lý
Sống bên trong hoặc trên nền
và quần xã sinh vật đáy của thủy vực
Chỉ thị ô nhiễm Pollution Indicators: Tảo chỉ thị ô nhiễm:
Vì sao tảo là SV chỉ thị tốt? Mục tiêu
• Có quần thể lớn trong tự nhiên Đánh giá:
Lượng sinh khối (Biomass)
• Có phản ứng nhanh với ô nhiễm môi trường Loài Species
Thành phần Composition
• Có thể định loại đến loài.
Tình trạng sinh học của tập đoàn sinh vật bám
• Dễ thu thập mẫu
• Có thể chịu đựng tốt hoặc mẫn cảm với tình trạng
môi trường đặc trưng nào đó
7
- 05-Apr-15
Loài chỉ thị ô nhiễm:
Tảo chỉ thị ô nhiễm: Phosphorus Phosphorus
Dinobryon Pandorina
Thay đổi trong tập đoàn Tảo
Tình trạng phú dưỡng tăng hay giảm phụ thuộc
Scenedesmus
vào sinh vật phụ sinh/SV đáy, pH, chế độ nước, Schroederia
Anabaena
tình trạng gốc….
Quy định của Mỹ (Florida)
- 05-Apr-15
Xử lý dữ liệu Ảnh mẫu
• Sử dụng ảnh mẫu
• Công cụ thu thập Cosmarium
mẫu Hydrodictyon
Chlorella
• Kính hiển vi
Microspora
Thu thập số liệu (1) Thu thập số liệu (2)
Loại chất nền của tảo Kỹ thuật thu mẫu Loại chất nền Kỹ thuật thu mẫu
Chất nền lớn (không di Đặt ống nhựa có đai sao cho ống
Chất nền cứng di Chọn chuyển chất nền đại diện
chuyển được) chạm chất nền. Tách tảo đưa vào
chuyển được ra khỏi nước, chải hoặc cạo tảo ống nhựa bằng bàn chải đánh răng,
ra khỏi giá thể rồi rửa sạch cho bàn chải móng tay hoặc cái nạo.
vào lọ chứa. Chuyển tảo ra khỏi ống nhựa bằng
Chất nền mềm di chuyển Đặt một phần giá thể mềm ống hút pipette.
được (cây) vào dụng cụ chứa cùng Chất bùn lỏng Loose Úp đĩa petri lên chất nền. Đưa chất
ít nước. Lắc mạnh và cọ rửa nền vào đĩa bằng cách luồn lưỡi
nhẹ để tách tảo ra khỏi giá thể.
Sediments
bay xuống dưới đĩa petri Tách chất
Loại bỏ giá thể ra khỏi dụng cụ nền ra khỏi sông, đưa vào dụng cụ
chứa tảo. chứa. Tảo được tách ra bằng thìa,
kẹp hay ống hút
9
- 05-Apr-15
Tài liệu tham khảo Đám tảo khổng lồ bao vây
Nam Cực
1.) Periphyton as Biological Indicators
http://www.epa.gov/bioindicators/html/periphyto Với chiều dài lên tới 200km, một đám
n.html tảo dọc theo bờ biển Nam Cực lớn
2.)Rapid Bioassessment Protocols For Use in đến nỗi vệ tinh nhân tạo có thể phát
Streams and Wadeable Rivers: Periphyton, hiện nó từ trên vũ trụ.
Benthic Macro-invertebrates, and Fish
Second Edition Xem chi tiết
http://www.epa.gov/owow/monitoring/rbp/
Loài tảo độc màu đỏ có tên Lingulodinium polyedrum, gây chết
cho cá và động vật có vỏ và… (ảnh: Kai Schumann)
10
- 05-Apr-15
• Nước biển bỗng đỏ rực, sau
chuyển sang xanh thẫm, rồi
đen ngòm như nước cống.
• Cua, cá chết la liệt, san hô
chết bạc trắng; rong biển, cỏ
biển cũng chết. Hầu hết sinh
vật biển bị tiêu diệt… sau đó
mùi hôi thối bốc lên…
• Đó là "thủy triều đỏ“ ở biển
Bình Thuận..
MỘT SỐ bài viết về THỦY TRIỀU ĐỎ
Hình ảnh THỦY TRIỀU ĐỎ
Danh sách bài viết
"Thủy triều đỏ" hay sự "nở hoa" của
tảo làm nước biển màu đỏ, có khi màu
THỦY TRIỀU ĐỎ Ở BÌNH THUẬN
xanh, màu xám hoặc màu cám gạo...
Hiện tượng "nở hoa" thường đồng
TTĐ Ở QUẢNG ĐÔNG
hành với sự giảm thiểu nhanh chóng
hàm lượng ô-xy trong nước, làm chết
nhiều loài sinh vật.
11
- 05-Apr-15
Kế hoạch ngăn chặn sự ấm lên toàn cầu có thể dẫn đến
tình trạng tảo độc nở hoa
• Trong hơn 20 năm qua, các nhà khoa học đã tranh luận
rằng liệu việc bổ sung thêm sắt vào biển có thể giữ
cacbon đioxit hiệu quả trong khí quyển bằng cách dẫn
đến sự tăng trưởng nhanh chóng của thực vật phù du hay
không, một loại thực vật đại dương nhỏ hấp thụ khí nhà
kính từ không khí.
• Nghiên cứu gần đây cho thấy đưa nhiều sắt vào đại dương
cũng có thể gây ra một sự phát triển bùng nổ của tảo độc. Bãi biển nổi tiếng Qingdao, tỉnh Shandong TQ, bị đe dọa bởi
nạn tảo xanh nhưng có vẻ như không ngăn cản được khách
du lịch tới nghỉ ở đây.
7.400 dặm vuông bị phủ bởi tảo Đó là loài tảo Enteromorpha prolifera. Theo báo China Daily
khu vực nhiễm tảo có kích thước 70x100m
12
- 05-Apr-15
Tảo lam đe dọa hồ Xuân Hương (Đà lạt)
Xem phim
Dòng sông 5 màu 01
Dòng sông 5 màu 02
Dòng sông 5 màu 03
Dòng sông 5 màu 04
Dòng sông 5 màu 05
13
- 05-Apr-15
Xử lý tảo và vi khuẩn ở hồ Gươm bằng Tảo lam đe dọa ao hồ nước Anh
sóng siêu âm?
Xem chi tiết
Xem chi tiết
ALGAE BLOOM – TẢO “NỞ HOA”
PHIM VỀ HIỆN TƯỢNG TẢO “NỞ HOA”
Phim 01: Hiện tượng thủy triều đỏ
Phim 02: “Sông đỏ” ở Ấn Độ
Phim 03: Tảo nở hoa – Big Picture
Phim 04: Tảo nở hoa ở Ban căng
Phim 05: Algae Bloom Lake Erie
Phim 06: TT đỏ bờ biển Bondi
Phim 07: Tảo xanh “nở hoa” ở Trung Quốc
Phim 08: Sông bất ngờ chuyển màu đỏ ở TQ
14
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
