zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Y Tế - Sức Khoẻ

» Y khoa - Dược

Bài giảng Dược lý học - Bài 21: Thuốc sát khuẩn, thuốc tẩy uế

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Báo xấu

45
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

"Bài giảng Dược lý học - Bài 21: Thuốc sát khuẩn, thuốc tẩy uế" cung cấp các kiến thức bao gồm định nghĩa thuốc sát khuẩn, chất tẩy uế; tiêu chuẩn của một thuốc sát khuẩn lý tưởng; cơ chế tác dụng của các thuốc sát khuẩn thông thường; tác dụng ngoại ý và áp dụng trên lâm sàng của các thuốc sát khuẩn thông thường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Dược lý học - Bài 21: Thuốc sát khuẩn, thuốc tẩy uế

dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa Bµi 21: Thuèc s¸t khuÈn - thuèc tÈy uÕ Môc tiªu häc tËp: Sau khi häc xong bµi nµy, sinh viªn cã kh¶ n¨ng: 1. Ph¸t biÓu ®îc ®Þnh nghÜa thuèc s¸t khuÈn, chÊt tÈy uÕ. Tiªu chuÈn cña mét thuèc s¸t khuÈn lý tëng. 2. Tr×nh bµy ®îc c¬ chÕ t¸c dông cña c¸c thuèc s¸ t khuÈn th«ng thêng 3. Nªu ®îc t¸c dông, t¸c dông ngo¹i ý (hoÆc ®éc tÝnh) vµ ¸p dông trªn l©m sµng cña c¸c thuèc s¸t khuÈn th«ng thêng 1. §¹i c¬ng 1.1. §Þnh nghÜa - Thuèc s¸t khuÈn, thuèc khö trïng (antiseptics) lµ thuèc cã t¸c dông øc chÕ sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn c¶ in vitro vµ in vivo khi b«i trªn bÒ mÆt cña m« sèng (living tissue) trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thÝch hîp. - Thuèc tÈy uÕ, chÊt tÈy uÕ (disinfectants) lµ thuèc cã t¸c dông diÖt khuÈn trªn dông cô, ®å ®¹c, m«i trêng. 1.2. §Æc ®iÓm - Kh¸c víi kh¸ng sinh hoÆc c¸c hãa trÞ liÖu dïng ®êng toµn th©n, c¸c thuèc nµy Ýt hoÆc kh«ng cã ®éc tÝnh ®Æc hiÖu. - T¸c dông kh¸ng khuÈn phô thuéc nhiÒu vµo nång ®é, nhiÖt ®é vµ thêi gian tiÕp xóc: nång ®é rÊt thÊp cã thÓ kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña vi khuÈn, nång ®é c ao h¬n cã thÓ øc chÕ vµ nång ®é rÊt cao cã thÓ diÖt khuÈn. - §Ó lµm v« khuÈn, cã thÓ dïng c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c: + NhiÖt ®é + Dung dÞch kh«ng chÞu nhiÖt, cã thÓ läc qua mµng cã lç d = 0,22 micron, hoÆc chiÕu tia cùc tÝm cã bíc sãng 254nm víi liÒu kho¶ng 20 0.000 microwatt-sec/cm 2, hoÆc chiÕu tia , hoÆc “tiÖt trïng” l¹nh (cho qua khÝ ethylen oxyd hoÆc ng©m trong dung dÞch glutaraldelhyd, rîu formaldehyd) 1.3. C¸c thuèc s¸t khuÈn lý tëng cÇn ®¹t ®îc c¸c tiªu chuÈn sau - T¸c dông ë nång ®é lo·ng - Kh«ng ®éc víi m« hoÆc lµm háng dông cô - æn ®Þnh - Kh«ng lµm mÊt mµu hoÆc kh«ng nhuém mµu
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa - Kh«ng mïi - T¸c dông nhanh ngay c¶ khi cã mÆt protein l¹, dÞch dØ viªm - RÎ HiÖn cha cã chÊt nµo ®¹t ®îc! 1.4. Ph©n lo¹i theo c¬ chÕ t¸c dông - oxy hãa: H 2O2, phøc hîp cã clo, KMnO 4 - Alkyl ho¸: Ethylenoxyd, Formaldehyd, Glutaraldehyd - Lµm biÕn chÊt protein: cån, phøc hîp phenol, iod, kim lo¹i nÆng - ChÊt diÖn ho¹t: c¸c phøc hîp amino bËc 4 - Ion ho¸ cation: chÊt nhuém - ChÊt g©y tæn th¬ng mµng: clorhexidin 1.5. Nguyªn t¾c dïng thuèc s¸t khuÈn 1.5.1. ë da lµnh - Röa s¹ch chÊt nhên - B«i thuèc s¸t khuÈn 1.5.2. Trªn vÕt th¬ng - §o pH ë chç cÇn b«i. X¸c ®Þnh vi khuÈn (nÕu cÇn) - Lµm s¹ch vªt th¬ng - Röa b»ng níc diÖt khuÈn - B«i thuèc tuú theo pH vªt th¬ng 2. C¸c thuèc s¸t khuÈn th«ng thêng 2.1. Cån Thêng dïng cån ethylic (C 2H5OH) vµ isopropyl (isopropanol) [CH 3CH(OH)CH 3] 60 - 70%. T¸c dông gi¶m khi ®é cån 90%. C¬ chÕ: g©y biÕn chÊt protein T¸c dông: diÖt khuÈn, nÊm bÖnh, siªu vi. Kh«ng t¸c dông trªn bµo tö. Dïng riªng hoÆc phèi hîp víi t¸c nh©n diÖt khuÈn kh¸c. ë nång ®é thÊp cån cã thÓ ®îc sö dông nh c¸c c¬ chÊt cho mét sè vi khuÈn, nhng ë nång ®é cao c¸c ph¶n øng khö hydro sÏ bÞ øc chÕ. 2.2. Nhãm halogen 2.2.1. Iod
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa - C¬ chÕ: Iod lµm kÕt tña protein vµ oxy hãa c¸c enzim chñ yÕu theo nhiÒu c¬ chÕ: ph¶n øng víi c¸c nhãm NH, SH, phenol, c¸c carbon cña c¸c acid bÐo kh«ng b·o hoµ, lµm ng¨n c¶n t¹o mµng vi khuÈn. - Iod cã t¸c dông diÖt khuÈn nhanh trªn nhiÒu vi khuÈn, virus vµ nÊm bÖnh. Dung dÞch 1: 20.000 cã t¸c dông diÖt khuÈn trong 1 phót, diÖt bµo tö trong 15 phót vµ t¬ng ®èi Ýt ®éc víi m«. - ChÕ phÈm vµ c¸ch dïng: Iod ®îc dïng nh thuèc s¸t khuÈn vµ tÈy uÕ. + Cån iod: cã iod 2% + kali iodid 2,4% (®Ó lµm iod dÔ tan) + cån 44 -50%. Nhîc ®iÓm lµ h¬i kÝch øng da, sãt vµ nhuém mµu da. + Povidon - iod, lµ “chÊt dÉn iod” (iodophore), chÕ t¹o b»ng c¸ch t¹o phøc iod víi polyvinyl pyrolidon. Iod sÏ ®îc gi¶i phãng tõ tõ. HiÖn ®îc dïng nhiÒu v× v÷ng bÒn h¬n cån iod ë nhiÖt ®é m«i trêng, Ýt kÝch øng m«, Ýt ¨n mßn ki m lo¹i. Tuy nhiªn gi¸ thµnh ®¾t. Víi vÕt th¬ng më, do ®éc víi nguyªn bµo sîi (fibroblast) nªn cã thÓ lµm chËm lµnh. ChÕ phÈm: - Betadin - Povidin 2.2.2. Clo - T¸c dông vµ c¬ chÕ: clo nguyªn tè ph¶n øng víi níc t¹o thµnh acid hypoclor¬ (HOCl). C¬ chÕ diÖt khuÈn cßn cha râ. + Cã thÓ HOCl gi¶i phãng oxy míi sinh ra ®Ó oxy hãa c¸c thµnh phÇn chñ yÕu cña nguyªn sinh chÊt: 2 HOCl = H 2O + Cl2 + O + HoÆc, Cl kÕt hîp víi protein cña mµng tÕ bµo ®Ó t¹o thµnh phøc hîp N - Clo lµm gi¸n ®o¹n chuyÓn hãa mµng tÕ bµo. + HoÆc, oxy hãa nhãm - H cña mét sè enzym lµm bÊt ho¹t kh«ng håi phôc. T¸c dông ë pH trung tÝnh hoÆc acid nhÑ (tèi u lµ 5) ë nång ®é 0,25 ppm (phÇn triÖu) Clo cã t¸c dông diÖt khuÈn trªn nhiÒu chñng, trõ vi khuÈn lao cã søc ®Ò kh¸ng 500 lÇn m¹nh h¬n. Clo kh«ng cßn ®îc dïng nh mét thuèc s¸t khuÈn v× cã t¸c dông kÝch øng vµ bÞ mÊt ho¹t tÝnh bëi c¸c chÊt h÷u c¬ do chóng dÔ kÕt hîp víi c¸c chÊt h÷u c¬. Tuy nhiªn, nã cßn ®îc dïng nhiÒu lµm thuèc tÈy uÕ vµ khö trïng níc v× rÎ. - C¸c chÕ phÈm: . Cloramin: lµ c¸c dÉn xuÊt Cl  N cña sulfonamid, dÉn xuÊt guanidin, phøc hîp N dÞ vßng, chøa 25 - 29% Clo. T¸c dông kÐo dµi, Ýt kÝch øng m«, nhng yÕu.
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa Thêng dïng Cloramin T (Na -p-toluen sulfon cloramid), dung dÞch 1 -2% ®Ó röa vÕt th¬ng. . Halazon (acid p-dicloro sulfamidobenzoic): viªn 4mg ®ñ s¸t khuÈn cho 1 lÝt níc, uèng ®îc sau 30 phót. 3. C¸c chÊt oxy hãa Thêng dïng peroxyd hydro (H 2O2, níc oxy giµ), thuèc tÝm (KMnO 4). Do cã t¸c dông oxy hãa, t¹o gèc tù do, nªn c¸c thuèc nµy lµm tæn h¹i mµng vi khuÈn, ADN vµ mét sè thµnh phÇn chñ yÕu kh¸c cña tÕ bµo. Níc oxy giµ 3- 6% cã t¸c dông diÖt khuÈn vµ virus, nång ®é cao h¬n (10 - 25%) diÖt ®îc bµo tö. Khi tiÕp xóc víi m« sÏ gi¶i phãng oxy ph©n tö. Kh«ng thÊm vµo m« nªn chØ dïng ®Ó sóc miÖng vµ röa c¸c vÕt th¬ng, c ¸c bé phËn gi¶. Catalase lµm bÊt ho¹t thuèc. Níc oxy giµ ®éc víi nguyªn bµo sîi nªn cã thÓ lµm chËm liÒn sÑo vÕt th¬ng. Kh«ng ®îc dïng H 2O2 díi ¸p lùc ®Ó röa c¸c vÕt th¬ng s©u cã r¸ch n¸t v× cã thÓ t¹o h¬i ë díi da. - Thuèc tÝm: víi nång ®é 1:10.000, cã t¸c dông diÖt nhiÒu lo¹i vi khuÈn trong 1 giê. Nång ®é cao h¬n dÔ kÝch øng da. Thêng dïng röa c¸c vÕt th¬ng ngoµi da cã rØ níc. 4. C¸c kim lo¹i nÆng Mäi kim lo¹i nÆng ®Òu cã t¸c dông diÖt khuÈn. Thêng dïng lµ Hg, Ag. 4.1. Thuû ng©n - T¸c dông vµ c¬ chÕ: ion Hg ++ lµm kÕt tña protein vµ øc chÕ c¸c enzym mang gèc SH. V× vËy c¸c vi khuÈn bÞ øc chÕ bëi Hg, cã thÓ ho¹t ®éng trë l¹i khi tiÕp xóc víi c¸c phøc hîp cã nhãm SH. Thuû ng©n h÷u c¬ cã t¸c dông k×m khuÈn vµ yÕu h¬n cån, kÐm ®éc h¬n Hg v« c¬. - ChÕ phÈm: Thuèc ®á (mercurochrom) dung dÞch 2%, chØ dïng b«i ngoµi da. Kh«ng nªn b«i diÖn réng ë vïng ®· mÊt da. Kh«ng ®îc uèng, cã thÓ g©y ®éc cho èng thËn. Dïng thËn träng ë trÎ s¬ sinh. 4.2. B¹c - T¸c dông vµ c¬ chÕ: B¹c ion kÕt tña protein vµ ng¨n c¶n c¸c ho¹t ®éng chuyÓn hãa c¬ b¶n cña tÕ bµo vi khuÈn. C¸c dung dÞch muèi b¹c v« c¬ cã t¸c dông s¸t khuÈn. - C¸c chÕ phÈm: . B¹c nitrat dung dÞch 1% dïng nhá m¾t cho trÎ míi ®Î, chèng ®îc bÖnh lËu cÇu g©y viªm m¾t. HiÖn ®ang thay thÕ b»ng pomat kh¸ng sinh.
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa . B¹c - Sulfadiazin 1% díi d¹ng kem b«i ch÷a báng, lµm gi¶i phãng tõ tõ c¶ b¹c vµ sulfadiazin, cã t¸c dông diÖt khuÈn tèt vµ lµm gi¶m ®au. B«i diÖn réng vµ kÐo dµi, ®«i khi cã thÓ g©y gi¶m b¹ch cÇu. . C¸c chÕ phÈm b¹c díi d¹ng keo (collargol, protargol, arg yrol) cã t¸c dông k×m khuÈn tèt, Ýt g©y th¬ng tæn cho m«. ChÕ phÈm chøa 20% b¹c dïng s¸t khuÈn niªm m¹c. Thuèc bÞ huû bëi ¸nh s¸ng nªn ph¶i ®Ó trong lä mÇu. Mäi chÕ phÈm b¹c dïng l©u g©y chøng nhiÔm b¹c (argyrism). 5. Xµ phßng Xµ phßng lµ chÊt diÖn ho¹t l o¹i anion, thêng lµ c¸c muèi Na hoÆc K cña mét sè acid bÐo. V× NaOH vµ KOH lµ c¸c base m¹nh trong khi phÇn lín acid bÐo l¹i lµ c¸c acid yÕu, v× vËy c¸c xµ phßng khi tan trong níc ®Òu lµ c¸c base m¹nh (pH 8.0 - 10.0), dÔ kÝch øng da (pH cña da = 5,5 - 6,5). Mét sè xµ phßng ®îc s¶n xuÊt víi pH = 7. C¸c xµ phßng lo¹i bá trªn bÒ mÆt da c¸c chÊt bÈn, c¸c chÊt xuÊt tiÕt, biÓu m« trãc vÈy vµ mäi vi khuÈn chøa trong ®ã. §Ó lµm t¨ng t¸c dông s¸t khuÈn cña xµ phßng, mét sè chÊt diÖt khuÈn ®· ®îc cho thªm vµo nh hexaclorophan, phenol, carbanilid, lµ nh÷ng chÊt sÏ tr×nh bµy ë díi. 6. C¸c hîp chÊt chøa phenol Phenol ®îc Lister dïng ®Çu tiªn tõ n¨m 1867 ®Ó tiÖt khuÈn. Do lµm biÕn chÊt protein vµ kÝch øng da nªn ®éc, chØ dïng ®Ó tÈy uÕ. Ngµy nay dïng c¸c chÊt thay t hÕ. 6.1. Hexaclorophen Lµ chÊt k×m khuÈn m¹nh. Xµ phßng vµ chÊt tÈy uÕ chøa 3% hexaclorophen cã t¸c dông k×m khuÈn m¹nh vµ l©u bÒn v× gi÷ l¹i ë líp sõng cña da. Nhng dïng nhiÒu lÇn cã thÓ bÞ nhiÔm ®éc, nhÊt lµ ë trÎ nhá. 6.2. Carbanilid vµ Salicylanilid HiÖn dïng thay thÕ hexaclorophen trong “xµ phßng s¸t khuÈn”. Dïng thêng xuyªn xµ phßng nµy cã thÓ lµm gi¶m mïi cña c¬ thÓ do ng¨n ngõa ®îc sù ph©n huû cña vi khuÈn víi c¸c chÊt h÷u c¬ cho trong må h«i. C¸c lo¹i xµ phßng nµy cã thÓ g©y dÞ øng hoÆc mÉn c¶m víi ¸nh s¸ng. 6.3. Clohexidin Lµ dÉn xuÊt cña biguanid, cã t¸c dông lµm ph¸ ví mµng bµo t¬ng cña vi khuÈn, ®Æc biÖt lµ chñng gram (+). Dïng trong “xµ phßng s¸t khuÈn”, níc sóc miÖng. Dung dÞch 4% dïng röa vÕt th¬ng. Thuèc cã thÓ ®îc gi÷ l¹i l©u ë da n ªn t¸c dông k×m khuÈn kÐo dµi. Tuy nhiªn Ýt ®éc víi ngêi v× kh«ng kÝch øng vµ kh«ng hÊp thu qua da vµ niªm m¹c lµnh. C©u hái tù lîng gi¸
dîc lý häc 2007 - ®¹i häc Y Hµ néi s¸ch dïng cho sinh viªn hÖ b¸c sÜ ®a khoa 1. Ph¸t biÓu ®Þnh nghÜa vÒ thuèc kh¸ng sinh, thuèc s¸t khuÈn vµ thuèc tÈy uÕ. 2. KÓ c¶ tiªu chuÈn cña mét thuèc s¸t khuÈn lý tëng vµ nguyªn t¾c dïng thuèc s¸t khuÈn 3. Tr×nh bµy c¬ chÕ t¸c dông vµ ph©n tÝch u nhîc ®iÓm cña c¸c thuèc s¸t khuÈn: cån, iod, clo. Tr×nh bµy c¬ chÕ t¸c dông, ¸p dông vµ ph©n tÝch u nhîc ®iÓm cña H 2O2, KMnO 4, Ag, xµ phßng.

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.