Bài giảng Kinh tế vi mô: Chương 1 - TS. Nguyễn Tiến Dũng

KINH TẾ HỌC VI MÔ MICROECONOMICS

TS Nguyễn Tiến Dũng ĐHQG TP. HCM

Kết cấu nội dung:  Phần mở đầu: Giới thiệu chung  Chương 1: Cung, cầu và thị trường. Tác động của

Chính phủ đến thị trường và giá cả

 Chương 2: Lựa chọn của người tiêu dùng  Chương 3: Lý thuyết sản xuất và quyết định của một hãng. Định giá trong điều kiện sức mạnh thị trường

 Chương 4: Lý thuyết trò chơi và chiến lược cạnh

tranh

 Chương 5: Cần bằng tổng quát và hiệu quả kinh tế  Chương 6: Thị trường và thông tin bất cân xứng  Chương 7: Yếu tố ngoại tác và hàng hoá công

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. N. Gregory Mankiw. Nguyên lý Kinh tế học (Principles of economics). Tập 1. NXB Thống kê. 2. David Begg, S. Fischer, R. Dornbusch. Kinh tế học, NXB Thống kê. 3. Paul. A. Samuelson & Wiliam D. Nordhalls. Kinh tế học. NXB Thống kê. 4. Robert S. Pindyck, Daniel L. Rubinfeld. Kinh tế học vi mô, NXB Thống kê

PHẦN MỞ ĐẦU: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ KINH TẾ HỌC

I. SƠ LƯỢC VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ

PHÁT TRIỂN CỦA KINH TẾ HỌC

KINH TẾ HỌC HIỆN ĐẠI

Trình độ nhận thức

KTCT MARX-LENIN

KTH Tân cổ điển

KTCTTS Cổ điển

CN Trọng nông

CN Trọng thương

TK XV-XVI

Cổ đại

Trung cổ

XVII

XVIII

XIX

xx XXI Tiến trình lịch sử

I. SƠ LƯỢC VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ

PHÁT TRIỂN CỦA KINH TẾ HỌC

 1. Nhöõng tö töôûng kinh teá ñaàu tieân

TRUNG HOA

Thôøi kyø coå ñaïi:

ẤN ĐỘ

PHƯƠNG ĐÔNG

AI CẬP

CỔ ĐẠI

HY LẠP

PHƯƠNG TÂY

LA MÃ

Các tư tưởng kinh tế đầu tiên đã xuất hiện, nhưng chưa có hệ thống; chỉ được thể hiện thông qua các tác phẩm của các khoa học khác

I. SƠ LƯỢC VỀ SỰ HÌNH THÀNH VÀ

PHÁT TRIỂN CỦA KINH TẾ HỌC

 1. Nhöõng tö töôûng kinh teá ñaàu tieân

Thôøi kyø Trung coå:

THỜI KỲ ĐẦU (SƠ KỲ TRUNG CỔ- TK V-XI)

TRUNG CỔ

TRUNG KỲ TRUNG CỔ (TK XII-XV)

HÂU KỲ TRUNG CỔ (TK XVI-XVII)

Bị ảnh hưởng bởi những giáo lý, quan niệm đạo đức của xã hội phong kiến, kìm hãm sự phát triển của các khoa học. Khoa học kinh tế chưa thể ra đời

2. GIA ĐÌNH CÂY KINH TẾ

CN Troïng thöông TK XVII-XVIII

QUESNEY, 1758

A. SMITH, 1776

LÉON WALRAS

J.S. MILL, 1848 A.MARSHALL

T.R. MALTHUS,

D. RICARDO, 1817

I. FISHER

LIÊN XÔ, ĐÔNG ÂU

K. MARX, 1867

J.M. KEYNES, 1936 P.SAMUELSON

NỀN KINH TẾ CHUYỂN ĐỔI

TRÖÔØNG PHAÙI CHÍNH THOÁNG HIEÄN ÑAÏI

TRUNG QUỐC Harcourt, Inc. items and derived items copyright © 2001 by Harcourt, Inc.

Economy. . . . . . The word economy comes from a Greek word for “one who manages a household.”

…. Thuaät ngöõ kinh teá baét nguoàn töø tieáng Hy Laïp coù nghóa laø “ngöôøi quaûn lyù moät hoä gia ñình”

Kinh tế học là gì?

 Có rất nhiều định nghĩa khác nhau!

P. A. Samuelson: Kinh tế học là việc nghiên cứu xã hội sử dụng các nguồn lực khan hiếm như thế nào để sản xuất ra các hàng hóa có giá trị và phân phối chúng cho các đối tượng khác nhau.

N. G. Mankiw: Kinh tế học là môn học nghiên cứu

phương thức xã hội quản lý nguồn lực khan hiếm của mình.

J.E. Stiglitz: Kinh tế học nghiên cứu về sự khan hiếm, về các nguồn lực sẽ được phân bổ như thế nào giữa những cách sử dụng cạnh tranh nhau

D. Begg: Kinh tế học là việc nghiên cứu xem xã hội giải quyết quyết định các vấn đề: sản xuất cái gì, sản xuất như thế nào và sản xuất cho ai.

 …

 Điểm chung nhất trong các định nghĩa trên?

Xã hội và nguồn lực khan hiếm: Society and Scarce Resources

Việc quản lý nguồn lực của xã hội có ý nghĩa quan trọng vì nguồn lực có tính khan hiếm.

Sự khan hiếm …

Scarcity . . .

… xã hội vấp phải giới hạn về nguồn lực và vì thế không thể sản xuất mọi hàng hoá và dịch vụ như mọi người mong muốn.

Kinh tế học Economics

(Economics is the study of how society manages its scarce resources)

Kinh tế học là môn học nghiên cứu phương thức xã hội quản lý nguồn lực khan hiếm của mình.

Nhà kinh tế nghiên cứu… Economists study. . .  How people make decisions.

 How people interact with each other.

 The forces and trends that affect the economy as a

whole.

 Mọi người đưa ra quyết định như thế nào?  Mọi người quan hệ qua lại với nhau như thế nào?  Các lực lượng và xu thế ảnh hưởng đến nền kinh

tế với tư cách một tổng thể.

II. 10 Nguyên lý của Kinh tế học

Ten Principles of Economics

CON NGƯỜI RA QUYẾT ĐỊNH NHƯ THẾ NÀO

 The first four principles deal with how people make decisions.

People face tradeoffs.

Nguyên lý 1: Con người phải đối mặt với sự đánh đổi.

“There is no such thing as a free lunch!” “Mọi cái đều có cái giá của nó”

People face tradeoffs. To get one thing, we usually have to give up another thing.  Guns v. butter  Food v. clothing  Leisure time v. work  Efficiency v. equity

Để có đựơc cái này,thông thường chúng ta phải từ bỏ cái kia  Súng và bơ.  Đồ ăn và áo quần.  Thời gian rỗi và làm việc  Hiệu quả và công bằng

The cost of something is what you give up to get it. Nguyên lý 2. Chi phí cuûa moät thöù laø caùi maø baïn phaûi töø boû ñeå coù ñöôïc noù.

Decisions require comparing costs and benefits of alternatives.

 Whether to go to college or to work?  Whether to study or go out on a date?  Whether to go to class or sleep in?

Quy trình ra quyết định đòi hỏi phải so sánh chi phí và ích lợi của các hành động khác nhau

 Quyết định đi học Đại học hay đi làm?  Đi học hay đi chơi trong một ngày?  Tới lớp học hay ngủ ở nhà?

The opportunity cost of an item is what you give up to obtain that item.

Chi phí cơ hội của một thứ là cái mà bạn phải từ bỏ để có được nó.

 Vào ngày lễ Valentine, Nam và Hoa trao đổi quà cho nhau. Nam tặng An một đóa bông hồng và An tặng Nam 1 hộp Chocolate. Cả hai đều chi hết 10$. Đồng thời họ cũng chi hết 50$ cho một bữa ăn tối lãng mạn và chia đều cho chi phí đó. Nam và An có chịu khỏan OC nào không? Nếu có hãy xác định OC đó.

Ví dụ về chi phí cơ hội

Xe máy 50

Máy tính 0

A

40

8 B

 Một nền kinh tế có 2 ngành sản xuất: xe máy và máy tính. Giả sử nền kinh tế trong tình trạng toàn dụng. Các khả năng sản xuất được thể hiện như sau: - Xác định chi phí cơ hội của việc sản xuất xe máy và máy tính

30

14 C

- Theo quy luật thì chi phí cơ hội tăng hay giảm dần, hoặc không đổi?

15

18 D

- Có thể mô hình hoá chi phí cơ hội bằng đường nào?

0

20 E

Rational people think at the margin. Nguyên lý 3. Con ngöôøi duy lí suy nghó taïi ñieåm caän bieân Marginal changes are small, incremental

adjustments to an existing plan of action.

Những thay đổi cận biên để chỉ những điều chỉnh nhỏ và tăng dần trong kế hoạch hành động hiện có.

People make decisions by comparing costs and benefits at the margin.

 Moïi ngöôøi ñöa ra quyeát ñònh baèng caùch so saùnh chi phí vaø lôïi ích taïi ñieåm caän bieân

Có nhiều tình huống:

 Tiêu dùng thêm một đơn vị sản phẩm  Giá vé máy bay giá rẻ (có cả việc phân

biệt giá)

 Giá vé máy bay cho những hành khách

dự phòng.

 Các chỗ ghế phụ cho các các chuyến tàu

xe dịp lễ, tết.

Nguyên lý 4. Con ngöøôi phaûn öùng vôùi caùc kích thích.

People respond to incentives.

 Marginal changes in costs or benefits motivate

people to respond.

 The decision to choose one alternative over another occurs when that alternative’s marginal benefits exceed its marginal costs!

 Những thay đổi cận biên về chi phí và ích lợi

làm mọi người phải phản ứng lại.

 Quyết định chọn 1 cái này thay cái khác xảy ra khi ích lợi cận biên vượt quá chi phí cận biên. - Ví dụ: khi tiêu dùng các hàng hĩa thay thế…

Vấn đề cần chú ý khi phân tích bất kỳ chính sách nào:

 Hậu quả, kết quả trực tiếp…  Những tác động gián tiếp do các kích thích

tạo ra.

 Nếu chính sách làm thay đổi các kích thích sẽ làm cho con người thay đổi hành vi của họ.

CON NGƯỜI TƯƠNG TÁC VỚI NHAU NHƯ THẾ NÀO?

 The next

three principles deal with how people interact.

Nguyên lý 5. Thương mại làm cho mọi người đều có lợi (đọc kỹ chương 9)

Trade can make everyone better off.

 Mọi người được lợi từ khả năng tiến hành các

hoạt động thương mại với nước khác.

 Kết quả cạnh tranh mang lại lợi ích từ thương

mại.

 Thương mại cho phép mỗi người chuyên môn hoá vào một lĩnh vực mà mình làm tốt nhất.

Nguyên lý 6. Thị trường luôn là phương thức tốt để tổ chức hoạt động kinh tế Markets are usually a good way to organize economic activity.

 In a market economy, households decide what

to buy and who to work for.

 Firms decide who to hire and what to produce.

 Trong nền kinh tế thị trường, các hộ gia đình

quyết định mua cái gì và làm việc cho ai.  Các doanh nghiệp quyết định thuê ai và sản

xuất cái gì.

Adam Smith nêu ra nhận định: khi tác động qua lại với nhau trên thị trường, các hộ gia đình và doanh nghiệp hành động như thể họ được dẫn dắt bởi một “bàn tay vô hình” (“invisible hand.”) A. Smith: “…Khơng phải nhờ lịng nhân từ của người bán thịt, chủ cửa hàng rượu hay người bán bánh mì mà chúng ta cĩ được bữa tối, mà chính là nhờ lợi ích riêng của họ…” và “…trong khi làm như vậy, cũng như trong nhiều trường hợp khác, anh ta được dẫn dắt bởi một bàn tay vơ hình hướng tới việc phụng sự cho một mục đích nằm ngồi dự định của anh ta…”

Nguyên lý 7. Đôi khi Chính phủ có thể cải thiện được kết cục thị trường

7. Governments can sometimes improve market outcomes.  Thất bại thị trường (Market failure ) xảy ra khi mà thị trường tự nó thất bại trong việc phân bổ nguồn lực có hiệu quả.

Khi thị trường thất bại, Chính phủ có thể can thiệp bằng cách thúc đẩy hiệu quả (efficiency) và sự công bằng (equity). Tuy nhiên khơng phải đúng trong mọi trường hợp.

7. Governments can sometimes improve market outcomes.

Thất bại thị trường có khả năng là do ảnh hưởng ngoại hiện gây nên.

Aûnh hưởng ngoại hiện (externality ) - là ảnh hưởng do hành vi của một người tạo ra đối với phúc lợi của người ngoài cuộc.

 Thaát baïi thò tröôøng cuõng coù theå laø do söùc maïnh thò tröôøng gaây ra. Söùc maïnh thò tröôøng (Market power) laø khaû naêng cuûa moät caù nhaân hoaëc nhoùm ngöôøi trong vieäc gaây aûnh höôûng quaù möùc leân giaù caû thò tröôøng.

NỀN KINH TẾ VỚI TƯ CÁCH LÀ MỘT TỔNG THỂ VẬN HÀNH NHƯ THẾ NÀO?

 The last three principles deal with the economy as a whole.

Nguyên lý 8. Mức sống của một nước phụ thuộc vào năng lực sản xuất của nước đó.

8. The standard of living depends on a country’s production.

Standard of living may be measured in

different ways:

 By comparing personal incomes.  By comparing the total market value of a

nation’s production.

Chất lượng cuộc sống coù theå ñöôïc ño

löôøng baèng nhieàu phöông thöùc khaùc nhau:

 So saùnh thu nhaäp cuûa caùc coâng daân.  So saùnh giaù trò toång theå neàn kinh teá veà naêng suaát lao ñoäng cuûa moät quoác gia.

8. The standard of living depends on a country’s production.

Almost all variations in living standards are explained by differences in countries’ productivities.

Hầu hết sự khác biệt về mức sống có nguyên nhân ở sự khác nhau về năng suất lao động của một quốc gia

8. The standard of living depends on a country’s production.

Productivity is the amount of goods and services produced from each hour of a worker’s time.

Năng lực sản xuất là số lượng hàng hóa và dịch vụ được làm ra trong một giờ lao động của một công nhân.

Năng suất cao hơn ð Mức sống cao hơn

Higher productivity Higher standard of living

Nguyên lý 9.Giá cả tăng khi Chính phủ in quá nhiều tiền 9. Prices rise when the government prints too much money. Inflation is an increase in the overall level of

prices in the economy.

Lạm phát (Inflation) là sự gia tăng của mức giá

chung trong nền kinh tế.

 Một trong những nguyên nhân gây ra lạm phát là sự gia tăng của đồng tiền. (Năm 2007, lượng tiền đưa vào lưu thơng tăng 130%)

 Khi Chính phủ tạo ra một lượng tiền lớn, giá trị của tiền giảm.  M.Friedman: Lạm phát mới thực sự là con bệnh khĩ chữa

nhất.

Nguyên lý 10. Chính phủ phải đối mặt với sự đánh đổi ngắn hạn giữa lạm phát và thất nghiệp

10. Society faces a short-run tradeoff between inflation and unemployment.

Đường Phillips là đường minh hoạ cho sự đánh đổi giữa lạm phát và thất nghiệp:

ịLạm phát ð đThất nghiệp Sự đánh đổi ngắn hạn !

The Phillips Curve illustrates the tradeoff between inflation and unemployment:

Inflation  Unemployment It’s a short-run tradeoff!

III. Thinking Like an Economist

Tư duy như một nhà kinh tế

The Economist as a Scientist

Nhà kinh tế với tư cách 1 nhà khoa học

The economic way of thinking . . .  Involves thinking analytically and objectively.  Makes use of the scientific method.

Tư duy kinh tế ….  Liên quan tới suy nghĩ có tính phân tích và

khách quan.

 Tạo ra việc sử dụng phương pháp khoa học

Phương pháp khoa học The Scientific Method

 Uses abstract models to help explain how a complex,

real world operates.

 Söû duïng nhöõng moâ hình tröøu töôïng ñeå lyù

giaûi theá giôùi vaän haønh nhö theá naøo

 Develops theories, collects, and analyzes data to prove

the theories.

 Nghó ra caùc lí thuyeát, thu thaäp soá lieäu, phaân tích chuùng ñeå chöùng minh giaû thuyeát.

Quan sát, giả thuyết và tiếp tục quan sát!

Observation, Theory and More Observation!

Vai trò của các giả định

The Role of Assumptions

 Economists make assumptions in order to make the world easier to understand. Caùc nhaø kinh teá ñöa ra caùc giaû ñònh ñeå laøm cho theá giôùi trôû neân deã hieåu hôn. The art in scientific thinking is deciding which assumptions to make.  Ngheä thuaät trong tö duy khoa hoïc laø quyeát ñònh ñöa ra nhöõng giaû ñònh naøo. Economists use different assumptions to answer different questions.  Caùc nhaø kinh teá söû duïng caùc giaû thuyeát khaùc nhau ñeå lyù giaûi caùc vaán ñeà khaùc nhau.

Tư duy kinh tế

Bao gồm việc phát triển các mô hình từ các giả thuyết và những phân tích về các mô hình.

Sử dụng 2 cách tiếp cận :

 Dùng phép mô tả (báo cáo các sự việc,…)  Dùng phép phân tích (đưa ra giả thuyết)

Các mô hình kinh tế (Economic Models)  Caùc nhaø kinh teá söû duïng caùc moâ hình thaät söï ñôn giaûn ñeå caûi thieän söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi veà theá giôùi.  Hai moâ hình kinh teá cô baûn nhaát bao goàm:

 Biểu đồ vòng chu chuyển (The

Circular Flow Model)

 Đường giới hạn năng lực sản xuất (The Production Possibilities Frontier)

Biểu đồ vòng chu chuyển

The Circular-Flow Model

The circular-flow model is a simple way to visually show the economic transactions that occur between households and firms in the economy.

Biểu đồ vòng chu chuyển là cách thức đơn giản nhất để thể hiện một cách rõ ràng phương thức tác động qua lại giữa hộ gia đình và doanh nghiệp tham gia vào nền kinh tế

The Circular-Flow Diagram

spending

revenue

Market of goods And services

Goods and services sold

Goods and services bought

Firms

Householders

Input of production

Labors, lands, capitals

Market of productions

Salery, profits

Incomes

Đường giới hạn năng lực sản xuất The Production Possibilities Frontier The production possibilities frontier is a graph showing the various combinations of output that the economy can possibly produce given the available factors of production and technology.

Đường giới hạn năng lực sản xuất chỉ ra sự kết hợp sản lượng mà nền kinh tế có thể sản xuất ra bằng các nhân tố và công nghệ sản xuất hiện có.

The Production Possibilities Frontier

Giả sử một nền kinh tế

Sản xuất hai hàng hóa: Ô tô và máy tính. Có nhiều phương án kết hợp các nguồn lực để sản xuất hai hàng hóa này:

P. Án Ô tô Máy tính 0 2000 2200 3000

1000 700 600 0

A B C D

The Production Possibilities Frontier

Quantity of Computers Produced

D

3,000

F

C

B

2,200 2,000

Production possibilities frontier

E

1,000

A

700

0

300

600 1,000

Quantity of Cars Produced

Concepts Illustrated by the Production Possibilities Frontier

Efficiency Tradeoffs Opportunity Cost Economic Growth

Sự dịch chuyển của PPF

Quantity of Computers Produced

4,000

3,000

An outward shift in the production possibilities frontier

E

2,100 2,000

A

700

750

0 1,000

Quantity of Cars Produced

Kinh tế vi mô & kinh tế vĩ mô

 Kinh tế vi mô (Microeconomics) tập trung vào mỗi phần của nền kinh tế. Các hộ gia đình và các doanh nghiệp đưa ra quyết định như thế nào, và cũng như sự tương tác giữa họ trên các thị trường cụ thể như thế nào

 Kinh tế vĩ mô (Macroeconomics) tập

trung vào toàn thể nền kinh tế Các thị trường như là một thể thống nhất tương tác ở tầm quốc gia như thế nào

Phân tích thực chứng và chuẩn tắc

Các nhận định thực chứng (Positive

statements ) là những nhận định mô tả thế giới như thế nào Được gọi là phân tích thực chứng

Các nhận định chuẩn tắc(Normative statements) là những nhận định rằng thế giới cần phải làm như thế nào. Đựơc gọi là phân tích chuẩn tắc.