Bài giảng môn học Luật hành chính 1: Bài 4 - Nguyễn Hữu Lạc

25/10/2016<br /> <br /> 1. QUAN NIỆM VỀ CƠ QUAN CÓ THẨM<br /> QUYỀN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC<br /> <br /> BÀI 4<br /> CƠ QUAN CÓ THẨM QUYỀN QUẢN<br /> LÝ NHÀ NƯỚC VÀ CƠ QUAN QUẢN<br /> LÝ NHÀ NƯỚC<br /> <br /> 2. KHÁI NIỆM VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA CƠ<br /> QUAN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC<br /> 2.1 Khái niệm cơ quan quản lý nhà nước<br /> (cơ quan hành chính nhà nước)<br /> Cơ quan hành chính nhà nước là một<br /> hệ thống cơ quan trong bộ máy nhà nước<br /> được thành lập theo hiến pháp và pháp<br /> luật, để thực hiện quyền lực nhà nước, có<br /> chức năng quản lý hành chính nhà nước<br /> trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã<br /> hội một cách chủ yếu, thường xuyên và<br /> liên tục.<br /> <br /> Quản lý nhà nước là một hoạt động<br /> phức tạp, đòi hỏi phải thực hiện đồng bộ<br /> và có hệ thống. Hoạt động này được thực<br /> hiện bởi tất cả các cơ quan nhà nước<br /> trong phạm vi thẩm quyền của của các cơ<br /> quan đó, bao gồm các cơ quan sau:<br /> - Cơ quan quyền lực nhà nước<br /> - Chủ tịch nước<br /> - Cơ quan xét xử<br /> - Cơ quan kiểm sát<br /> <br /> HỆ THỐNG CƠ QUAN HÀNH CHÍNH<br /> NHÀ NƯỚC<br /> Chính phủ<br /> <br /> Bộ, cơ quan ngang<br /> Bộ<br /> <br /> UBND Cấp<br /> tỉnh<br /> <br /> Sở và tương tương<br /> <br /> UBND Cấp<br /> huyện<br /> <br /> Phòng và tương<br /> đương<br /> <br /> UBND Cấp<br /> Xã<br /> <br /> 2.2 Đặc điểm của cơ quan hành chính nhà<br /> nước<br /> 2.2.1 Đặc điểm chung<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước hoạt động<br /> mang tính quyền lực nhà nước, được tổ<br /> chức và hoạt động trên nguyên tắc tập<br /> trung dân chủ.<br /> - Mỗi cơ quan hành chính nhà nước đều có<br /> một thẩm quyền nhất định, thẩm quyền<br /> này do pháp luật quy định<br /> <br /> Công chức chuyên<br /> <br /> 4<br /> <br /> trách<br /> <br /> - Cơ quan hành chính nhà nước được<br /> quyền đơn phương ban hành văn bản<br /> quy phạm pháp luật hành chính và văn<br /> bản đó có hiệu lực bắt buộc đối với các<br /> đối tượng có liên quan; cơ quan hành<br /> chính nhà nước có quyền áp dụng các<br /> biện pháp cưỡng chế đối với các đối<br /> tượng chịu sự tác động, quản lý của cơ<br /> quan hành chính nhà nước.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 25/10/2016<br /> <br /> 2.2.2 Đặc điểm đặc thù<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước có<br /> chức năng quản lý hành chính nhà<br /> nước, thực hiện hoạt động chấp hành<br /> và điều hành trên mọi lĩnh vực của đời<br /> sống xã hội.<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước nói<br /> chung là cơ quan chấp hành, điều hành<br /> của cơ quan quyền lực nhà nước.<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước là hệ<br /> thống cơ quan có mối liên hệ chặt và có<br /> đối tượng quản lý rộng lớn.<br /> <br /> 3. PHÂN LOẠI CƠ QUAN HÀNH<br /> CHÍNH NHÀ NƯỚC<br /> 3.1 Theo căn cứ pháp lý để thành lập<br /> Theo căn cứ pháp lý để thành lập, cơ<br /> quan hành chính nhà nước được phân<br /> thành hai loại:<br /> - Loại 1: Các cơ quan hiến định:<br /> + Do Hiến pháp quy định việc thành lập.<br /> + Được thành lập trên cơ sở các đạo luật và văn<br /> bản dưới luật.<br /> - Loại 2: Các cơ quan luật định: là cơ<br /> quan hành chính nhà nước do luật, các<br /> văn bản dưới luật quy định việc thành<br /> lập.<br /> <br /> 3.4 Căn cứ vào cách thức tổ chức và giải<br /> quyết công việc<br /> Nếu căn cứ vào nguyên tắc tổ chức và<br /> giải quyết công việc thì cơ quan hành<br /> chính nhà nước chia thành hai loại sau:<br /> - Các cơ quan tổ chức và hoạt động theo<br /> nguyên tắc tập thể lãnh đạo<br /> - Các cơ quan tổ chức và hoạt động theo<br /> nguyên tắc lãnh đạo một người<br /> <br /> - Là hệ thống cơ quan có lực lượng cán<br /> bộ, công chức quản lý đông đảo, trực<br /> tiếp, thường xuyên, liên tục nhất.<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước có chức<br /> năng quản lý nhà nước dưới ba hình<br /> thức là ban hành các văn bản chủ đạo,<br /> văn bản quy phạm và văn bản cá biệt.<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước là chủ<br /> thể cơ bản, quan trọng nhất của Luật<br /> hành chính.<br /> <br /> 3.2 Theo địa bàn phạm vi hoạt động<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước ở trung<br /> ương.<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước ở địa<br /> phương.<br /> 3.3 Căn cứ vào tính chất và phạm vi thẩm<br /> quyền<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm<br /> quyền chung<br /> - Cơ quan hành chính nhà nước có thẩm<br /> quyền chuyên môn.<br /> <br /> 4. HỆ THỐNG CƠ QUAN HÀNH CHÍNH<br /> NHÀ NƯỚC<br /> Theo Hiến pháp 2013, hệ thống hành<br /> chính nhà nước gồm có:<br /> + Các cơ quan hành chính nhà nước ở<br /> trung ương.<br /> + Các cơ quan hành chính nhà nước ở địa<br /> phương.<br /> + Các đơn vị cơ sở trực thuộc bộ máy<br /> hành chính nhà nước.<br /> <br /> 2<br /> <br /> 25/10/2016<br /> <br /> 5. CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ<br /> NƯỚC Ở TRUNG ƯƠNG<br /> 5.1 Chính phủ - cơ quan hành chính nhà<br /> nước cao nhất<br /> 5.1.1 Vị trí pháp lý của Chính phủ<br /> - Chính phủ là một thiết chế chính trị nắm quyền<br /> hành pháp<br /> - Là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất của nước<br /> Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam,<br /> - Là cơ quan chấp hành của Quốc hội – Chính phủ<br /> chịu trách nhiệm báo cáo trước Quốc hội.<br /> <br /> 14<br /> <br /> 15<br /> <br /> 16<br /> <br /> 5.1.2 Thẩm quyền của Chính phủ<br /> Chính Phủ là cơ quan hành chính Nhà<br /> nước cao nhất nên Chính Phủ có quyền<br /> quản lý trên tất cả các lĩnh vực bao gồm<br /> các thẩm quyền trên tất cả các lĩnh vực<br /> của đời sống xã hội như:<br /> -Kinh tế; khoa học, công nghệ và môi<br /> trường;<br /> -Văn hoá, giáo dục, thông tin, thể thao<br /> và du lịch;<br /> -Y tế và xã hội;<br /> -Dân tộc và tôn giáo;<br /> 17<br /> <br /> 3<br /> <br /> 25/10/2016<br /> <br /> - Quốc phòng, an ninh, trật tự an toàn xã<br /> hội;<br /> - Đối ngoại; tổ chức hệ thống hành chính<br /> nhà nước;<br /> - Pháp luật và hành chính tư pháp.<br /> <br /> - Quyền xây dựng và lãnh đạo toàn bộ hệ<br /> thống tổ chức, các cơ quan quản lý nhà<br /> nước từ trung ương tới địa phương, từ cơ<br /> quan HCNN có thẩm quyền chung đến cơ<br /> quan HCNN có thẩm quyền chuyên môn.<br /> - Quyền tổ chức những đơn vị sản xuất,<br /> kinh doanh theo những hình thức thích<br /> hợp, lãnh đạo các đơn vị ấy kinh doanh<br /> theo đúng pháp luật.<br /> <br /> 5.1.4 Nhiệm vụ và quyền hạn của TTCP<br /> 1. Lãnh đạo công tác của Chính phủ, các thành<br /> viên Chính phủ, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính<br /> phủ, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân các cấp<br /> 2. Triệu tập và chủ toạ các phiên họp của Chính<br /> phủ;<br /> 3. Đề nghị Quốc hội thành lập hoặc bãi bỏ các<br /> Bộ, cơ quan ngang Bộ; trình Quốc hội phê chuẩn đề<br /> nghị về việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức, cho<br /> từ chức vì lý do sức khoẻ hoặc lý do khác đối với<br /> Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan<br /> ngang Bộ; trong thời gian Quốc hội không họp trình<br /> Chủ tịch nước quyết định tạm đình chỉ công tác của<br /> Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan<br /> ngang Bộ;<br /> <br /> Các thẩm quyền trên được nghiên<br /> cứu cụ thể như sau:<br /> - Quyền sáng kiến lập pháp<br /> - Quyền lập quy<br /> - Quyền quản lý và điều hành toàn bộ<br /> hoạt động quản lý nhà nước trên tất cả<br /> các lĩnh vực của đời sống xã hội theo<br /> đúng đường lối, chủ trương chính sách<br /> của Đảng, văn bản luật của Quốc hội,<br /> Ủy ban thường vụ Quốc hội và hệ thống<br /> văn bản lập quy của Chính phủ.<br /> <br /> 5.1.3 Cơ cấu tổ chức Chính phủ<br /> Theo Điều 02 Luật tổ chức Chính phủ, cơ<br /> cấu tổ chức Chính phủ gồm có:<br /> + Các Bộ.<br /> + Các cơ quan ngang Bộ<br /> <br /> 4. Thành lập hội đồng, ủy ban thường<br /> xuyên hoặc lâm thời khi cần thiết để giúp Thủ<br /> tướng nghiên cứu, chỉ đạo, phối hợp giải<br /> quyết những vấn đề quan trọng, liên ngành;<br /> 5. Bổ nhiệm, miễn nhiệm, cách chức Thứ<br /> trưởng và chức vụ tương đương; phê chuẩn<br /> việc bầu cử các thành viên Uỷ ban nhân dân<br /> tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; miễn<br /> nhiệm, điều động, cách chức Chủ tịch, các Phó<br /> Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực<br /> thuộc trung ương; phê chuẩn việc miễn<br /> nhiệm, bãi nhiệm các thành viên khác của Uỷ<br /> ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc<br /> trung ương;<br /> <br /> 4<br /> <br /> 25/10/2016<br /> <br /> 6. Quyết định các biện pháp cải tiến lề lối<br /> làm việc, hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước,<br /> đề cao kỷ luật, ngăn ngừa và kiên quyết đấu<br /> tranh chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu,<br /> hách dịch, cửa quyền trong bộ máy và trong<br /> cán bộ, công chức, viên chức nhà nước;<br /> 7. Đình chỉ việc thi hành hoặc bãi bỏ thông<br /> tư của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang<br /> Bộ, quyết định, chỉ thị của Uỷ ban nhân dân và<br /> Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực<br /> thuộc trung ương trái với Hiến pháp, luật và các<br /> văn bản của các cơ quan nhà nước cấp trên;<br /> <br /> 5.2 Bộ, cơ quan ngang Bộ<br /> 5.2.1 Quan niệm về Bộ, cơ quan ngang Bộ<br /> Bộ, cơ quan ngang Bộ (gọi tắt là Bộ) là<br /> cơ quan của Chính phủ, là cơ quan quản lý<br /> nhà nước có thẩm quyền chuyên môn ở<br /> trung ương, được tổ chức theo chế độ thủ<br /> trưởng một người, đứng đầu là các Bộ<br /> trưởng (hay Chủ nhiệm ủy ban, Thống<br /> đốc). Các cơ quan cấp Bộ thực hiện chức<br /> năng quản lý nhà nước theo ngành (quản<br /> lý chức năng, quản lý liên ngành) hay đối<br /> với lĩnh vực (quản lý tổng hợp) trên phạm<br /> vi toàn quốc<br /> <br /> 8. Đình chỉ việc thi hành những nghị<br /> quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh, thành<br /> phố trực thuộc trung ương trái với Hiến<br /> pháp, luật và các văn bản của các cơ quan<br /> nhà nước cấp trên, đồng thời đề nghị Uỷ<br /> ban thường vụ Quốc hội bãi bỏ;<br /> 9. Thực hiện chế độ báo cáo trước nhân<br /> dân về những vấn đề quan trọng thông<br /> qua những báo cáo của Chính phủ trước<br /> Quốc hội, trả lời của Chính phủ đối với chất<br /> vấn của đại biểu Quốc hội và ý kiến phát<br /> biểu với cơ quan thông tin đại chúng.<br /> <br /> 5.2.2 Cơ cấu tổ chức của Bộ<br /> Các tổ chức giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước<br /> gồm:<br /> a) Vụ;<br /> b) Văn phòng;<br /> c) Thanh tra;<br /> Ngoài ra, một số Bộ, cơ quan ngang Bộ có<br /> thể có thêm<br /> d) Cục;<br /> đ) Tổng cục và tương đương;<br /> e) Cơ quan đại diện của Bộ ở địa phương<br /> và ở nước ngoài.<br /> Các tổ chức sự nghiệp nhà nước trực thuộc<br /> Bộ.<br /> <br /> 5.3 Các cơ quan thuộc Chính phủ<br /> 5.3.1 Quan niệm về các cơ quan thuộc Chính<br /> phủ<br /> Là những cơ quan do Chính phủ thành lập<br /> nhằm thực hiện các hoạt động sự nghiệp.<br /> Thủ trưởng các cơ quan này không phải là<br /> thành viên của Chính phủ, có quyền tham dự<br /> các phiên họp của Chính phủ nhưng không có<br /> quyền biểu quyết.<br /> <br /> Các cơ quan thuộc Chính phủ hiện nay<br /> <br /> 5<br /> <br />