Bài giảng Nguyên lý thống kê kinh tế - Chương 7: Chỉ số, cung cấp cho người học những kiến thức như: Khái niệm, tác dụng, đặc điểm và phân loại; Phương pháp tính chỉ số; Hệ thống chỉ số. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng môn Nguyên lý thống kê kinh tế - Chương 7: Chỉ số
- Chương 7
CHỈ SỐ
1
- Những nội dung chính
Khái niệm, tác dụng, đặc điểm và phân loại
Phương pháp tính chỉ số
Hệ thống chỉ số
2
- 7.1. Khái niệm, tác dụng, đặc điểm và phân loại
7.1.1. Khái niệm
”Là chỉ tiêu tương đối biểu hiện quan hệ so sánh giữa hai mức độ
nào đó của một hiện tượng nghiên cứu”
Ví dụ:
Chỉ số doanh thu của doanh nghiệp A năm 2017/2016 là
115%.
Chỉ số giá gạo ĐBSH so với ĐBSCL năm 2016 đạt 97%.
Chỉ số giá bán sản phẩm M của cửa hàng X qua 2 quý năm
2016 đạt 156%.
3
- QUÝ I QUÝ II
MẶT
HÀNG Giá bán Lượng hàng Giá bán Lượng hàng
(1000đ) hóa tiêu thụ (1000đ) hóa tiêu thụ
Gạo (kg) 14,5 150 14 160
Xăng (lít) 24,5 200 24 220
Vải (m) 17 50 16,5 40
4
- 7.1. Khái niệm, tác dụng, đặc điểm và phân loại
7.1.2. Tác dụng
Biểu hiện biến động của hiện tượng qua thời gian.
Biểu hiện biến động của hiện tượng qua không gian.
Biểu hiện các nhiệm vụ kế hoạch hoặc tình hình thực hiện kế
hoạch.
Phân tích vai trò và ảnh hưởng của từng nhân tố đến sự biến
động của toàn bộ tổng thể kinh tế phức tạp.
5
- 7.1. Khái niệm, tác dụng, đặc điểm và phân loại
7.1.3. Đặc điểm của phương pháp chỉ số
Do đối tượng của phương pháp chỉ số là những hiện tượng phức
tạp (gồm các đơn vị khác nhau về tên gọi, đơn vị tính, giá trị sử
dụng) nên không thể cộng trực tiếp chúng lại với nhau để so sánh.
Vì vậy trước hết phải chuyển các đơn vị hoặc phần tử có tính chất
khác nhau này trả về dạng giống nhau để có thể cộng trực tiếp với
nhau mà so sánh.
Khi có nhiều nhân tố cùng tham gia vào việc tính chỉ số phải giả
định chỉ có một nhân tố thay đổi, các nhân tố khác phải được cố
định.
6
- 7.1. Khái niệm, tác dụng, đặc điểm và phân loại
7.1.4. Phân loại
Căn cứ vào phạm vi tính toán
Chỉ số cá thể: nói lên biến động của một chỉ tiêu nào đó của từng
đơn vị, từng phần tử.
Chỉ số chung: nói lên biến động của một chỉ tiêu nào đó của toàn
bộ tổng thể phức tạp.
Căn cứ về tính chất của chỉ tiêu nghiên cứu
Chỉ số chỉ tiêu chất lượng: nói lên biến động của các chỉ tiêu chất
lượng (giá thành, năng suất lao động…)
Chỉ số chỉ tiêu khối lượng: nói lên biến động của các chỉ tiêu khối
lượng (sản lượng, lượng hàng hóa tiêu thụ, diện tích…)
7
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.1. Chỉ số cá thể
Chỉ số cá thể về giá
Biểu hiện quan hệ so sánh giữa mức giá của từng mặt hàng ở hai
thời gian.
Công thức tính:
p1 i p : Chỉ số cá thể về giá
ip p1 : Giá bán lẻ mặt hàng kỳ nghiên cứu
p0 p0 : Giá bán lẻ mặt hàng kỳ gốc
8
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.1. Chỉ số cá thể
Chỉ số cá thể về lượng hàng hóa tiêu thụ
Biểu hiện quan hệ so sánh giữa khối lượng tiêu thụ của từng mặt
hàng ở hai thời gian.
Công thức tính:
q1 iq : Chỉ số cá thể về lượng HH tiêu thụ
iq q1 : KL tiêu thụ mặt hàng kỳ nghiên cứu
q0 q0 : KL tiêu thụ mặt hàng kỳ gốc
9
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.2. Chỉ số chung
Chỉ số chung về giá cả
Biểu hiện quan hệ so sánh giữa giá bán của một nhóm hay toàn bộ
các mặt hàng ở kỳ nghiên cứu và kỳ gốc.
Công thức tính:
Ip : Chỉ số chung về giá
Ip
pq 1 1 p1 , p0 : Giá bán mỗi mặt hàng kỳ nghiên
pq 0 1
p1
cứu và kỳ gốc
: KL tiêu thụ của mỗi mặt hàng kỳ
nghiên cứu
10
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.2. Chỉ số chung
Chỉ số chung về lượng hàng hóa tiêu thụ
Biểu hiện quan hệ so sánh giữa khối lượng tiêu thụ của một nhóm
hay toàn bộ các mặt hàng thuộc phạm vi nghiên cứu giữa hai thời gian
Công thức tính:
: Chỉ số chung lượng HH tiêu thụ
Iq
p q q1 , q0 : lượng HH tiêu thụ mỗi mặt hàng
Iq 0 1
pq 0 0
kỳ nghiên cứu và kỳ gốc
p0 : giá bán của mỗi mặt hàng kỳ gốc
11
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.3. Chỉ số bình quân
Chỉ số bình quân cộng
Biểu hiện sự biến động về nhân tố khối lượng hàng hóa tiêu thụ.
Công thức tính:
Iq
i p q q 0 0
pq 0 0
Được sử dụng trong trường hợp có số liệu về mức tiêu thụ hàng hóa
kỳ gốc và chỉ số cá thể về lượng hàng hóa tiêu thụ
12
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.3. Chỉ số bình quân
Chỉ số bình quân điều hòa
Biểu hiện sự biến động của giá cả hàng hóa tiêu thụ
Công thức tính:
Ip
pq 1 1
pq
i 1 1
p
Được sử dụng trong trường hợp có số liệu về mức tiêu thụ hàng hóa
kỳ nghiên cứu và chỉ số cá thể về giá cả.
13
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.4. Chỉ số không gian
Chỉ số không gian chỉ tiêu chất lượng
Được dùng để so sánh giá bán của hai thị trường ở hai điều kiện
không gian khác nhau.
Công thức tính:
I p( A/ B)
p A Q
p B Q
Trong đó: Q : Tổng sản lượng tiêu thụ từng mặt hàng ở hai thị trường
A và B.
14
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.4. Chỉ số không gian
Chỉ số không gian chỉ tiêu khối lượng
Được dùng để so sánh khối lượng sản phẩm của hai thị trường ở hai
điều kiện không gian khác nhau.
Công thức tính:
Iq( A/ B)
pq A
p : Giá bình quân từng mặt hàng
pq B chung cho cả hai khu vực
p qA pn : giá cố định từng mặt hàng do
Iq( A/ B) n
Nhà nước quy định
p n qB
15
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.5. Chỉ số kế hoạch
Được dùng để biểu hiện nhiệm vụ kế hoạch hoặc tình hình thực hiện
kế hoạch đối với từng chỉ tiêu.
Chỉ số kế hoạch về giá thành:
Chỉ số kế hoạch giá thành: I kz
z k q1
z 0 q1
Chỉ số thực hiện kế
I tz
z q 1 1
hoạch giá thành:
z q k 1
16
- 7.2. Phương pháp tính chỉ số
7.2.5. Chỉ số kế hoạch
Chỉ số kế hoạch về khối lượng sản phẩm tiêu thụ:
Chỉ số kế hoạch lượng hàng
I kq
z
0 qk
hóa tiêu thụ:
z 0 q0
Chỉ số thực hiện kế hoạch
I tq
z q 0 1
lượng hàng hóa tiêu thụ:
z q
0 k
17
- 7.3. Hệ thống chỉ số
7.3.1. Khái niệm và tác dụng
Khái niệm
Hệ thống chỉ số là một dãy các chỉ số có liên hệ với nhau hợp thành
một phương trình cân bằng
Ví dụ:
o Chỉ số sản lượng = Chỉ số NSLĐ X Chỉ số quy mô lao động
o Chỉ số doanh thu = Chỉ số giá X Chỉ số lượng hàng hóa tiêu thụ
Tác dụng
Tính một chỉ số chưa biết khi biết các chỉ số còn lại
Qua hệ thống chỉ số có thể phân tích vai trò và ảnh hưởng của các
nhân tố đến sự biến động của một chỉ tiêu nào đó, từ đó biết được
nhân tố nào tác động tích cực hay tiêu cực để có cơ sở điều chỉnh.
18
- 7.3. Hệ thống chỉ số
7.3.2. Phương pháp xây dựng hệ thống chỉ số
Phương pháp được áp dụng phổ biến là phương pháp liên hoàn.
Đặc điểm của phương pháp liên hoàn:
Một hiện tượng KT phức tạp có bao nhiêu nhân tố cấu thành thì trong hệ
thống chỉ số có bấy nhiêu chỉ số nhân tố
Mỗi chỉ số nhân tố có quyền số và thời kỳ quyền số khác nhau
Trong một HTCS thì chỉ số toàn bộ bao giờ cũng bằng tích của các chỉ số
nhân tố
Các bước xây dựng HTCS theo phương pháp liên hoàn:
Phân tích chỉ tiêu nghiên cứu ra các nhân tố cấu thành, sắp xếp các nhân tố
theo thứ tự tính chất lượng giảm dần và tính số lượng tăng dần.
Viết chỉ số toàn bộ và chỉ số cho các nhân tố.
19
- 7.3. Hệ thống chỉ số
7.3.3. Vận dụng HTCS phân tích biến động của hiện tượng
Mô hình 1: Vận dụng HTCS phân tích biến động của các chỉ tiêu toàn bộ
(doanh thu, chi phí sản xuất, sản lượng thu hoạch, giá trị sản xuất…) do
ảnh hưởng bởi các nhân tố.
Mô hình 2: Vận dụng HTCS phân tích biến động của chỉ tiêu chất lượng
bình quân (giá bán bình quân, giá thành bình quân, năng suất lao động
bình quân…) do ảnh hưởng bởi các nhân tố.
20
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
