Tri u ch ng h c b máy hô h pệ ứ ọ ộ ấ
TRI U CH NG H C B MÁY HÔ H PỆ Ứ Ọ Ộ Ấ
M c tiêuụ h c t pọ ậ
1.N m đc các tri u ch ng c năng c a b máy hô h pắ ượ ệ ứ ơ ủ ộ ấ
2.N m đc các tri u ch ng th c th c a b máy hô h pắ ượ ệ ứ ự ể ủ ộ ấ
3.Ch đnh và bi t đánh giá các xét nghi m c n lâm sàng trong ch n đoán b nh hô ỉ ị ế ệ ậ ẩ ệ
h pấ
I. TRI U CH NG C NĂNG Ệ Ứ Ơ
Là nh ng tri u ch ng mà b nh nhân c m th y, nh n bi t r i khai l i v iữ ệ ứ ệ ả ấ ậ ế ồ ạ ớ
th y thu c và là nguyên nhân đa b nh nhân đi khám.ầ ố ư ệ
1. Ho
1.1. Đnh nghĩa ị
Là m t ph n x có đi u ki n, m c đích là t ng đàm hay ch t l ra kh iộ ả ạ ề ệ ụ ố ấ ạ ỏ
đng hô h p.ườ ấ
1.2. Nguyên nhân
- T n th ng đng hô h p + t n th ng đng hô h p trên nh : H ng, thanhổ ươ ườ ấ ổ ươ ườ ấ ư ọ
qu n, Amygdal + viêm Khí ph qu n c p hay m n tính, giãn ph qu n, u ph i, henả ế ả ấ ạ ế ả ổ
ph qu n, các th ng t n ch mô ph i, b nh màng ph i, trung th t.ế ả ươ ổ ủ ổ ệ ổ ấ
- Các b nh v tim m ch : Các b nh tim m ch làm tăng áp l c tu n hoàn ph i nhệ ề ạ ệ ạ ự ầ ở ổ ư
h p van hai lá, suy tim trái, nh i máu ph i.ẹ ồ ổ
1.3. Các d ng ho ạ
- Ho khan (không có đàm)
- Ho có đàm : Trong đàm có ch t nh y, m , máu...ấ ầ ủ
- Ho gà : Là ho t ng chu i k ti p nhau, càng lúc càng nhanh r i y u d n, sau đó cóừ ỗ ế ế ồ ế ầ
giai đo n hít vào th t sâu nghe nh ti ng gà gáy. Sau c n ho thì m t đ môi tím, haiạ ậ ư ế ơ ặ ỏ
mí m t s ng, t nh m ch c n i.ắ ư ỉ ạ ổ ố
- Ho l ng thanh (hai âm) : âm tr m và âm cao xen l n nhau do th ng t n dây th nưỡ ầ ẫ ươ ổ ầ
kinh qu t ng c.ặ ượ
-Ho t t ti ng, khán ti ng : ắ ế ế
2. Kh c đàm ạ
do viêm y t h u hay thanh qu n.ế ầ ả
2.1. Đnh nghĩa ị
Tri u ch ng h c b máy hô h pệ ứ ọ ộ ấ
Đàm là ch t ti t c a đnghô h p g m có ch t nh y, h ng c u, b ch c u,ấ ế ủ ườ ấ ồ ấ ầ ồ ầ ạ ầ
m ... đc t ng ra kh i đng hô h p sau khi ho.ủ ượ ố ỏ ườ ấ
2.2. Nguyên nhân
- Áp xe ph i : đàm có m l n máu, s l ng có th nhi u hay t ng bãi nh nhổ ủ ẫ ố ượ ể ề ừ ỏ ư
hình đng xu, có mùi tanh hay r t hôi th i.ồ ấ ố
- Nh i máu ph i : đàm có màu đ b m, không có b t.ồ ổ ỏ ầ ọ
- Phù ph i c p : đàm th ng l ng, có b t, màu h ng.ổ ấ ườ ỏ ọ ồ
- Viêm ph i : đàm màu g s t, l ng ít và khó kh c.ổ ỉ ắ ượ ạ
- Hen ph qu n : đàm dính, có l n c n nh ng h t g i là đàm ng c, sau khi kh cế ả ợ ợ ữ ạ ọ ọ ạ
đàm thì khó th gi m và b nh nhân th y d ch u.ở ả ệ ấ ễ ị
- Giãn ph qu n : đàm s l ng nhi u, mùi tanh, kh c nhi u vào bu i sáng, khi đế ả ố ượ ề ạ ề ổ ể
vào ng nghi m th y có 4 l p t d i lên là m đc, n c nh y, m nh y và trênố ệ ấ ớ ừ ướ ủ ặ ướ ầ ủ ầ
là b tọ
2.3. Các lo i đàm ạ
- Đàm thanh d ch : là đàm l ng, trong có ít b t, ti t ra t các ph huy t qu n, g pị ỏ ọ ế ừ ế ế ả ặ
trong phù ph i c p.ổ ấ
- Đàm nh y.ầ
- Đàm m : ch t nh y, b ch c u, t bào ho i t , vi trùng có khi l n máu và củ ấ ầ ạ ầ ế ạ ử ẫ ả
Fibrin.
- Đàm máu : máu t i hay đ s m, b m đen.ươ ỏ ẩ ẩ
- Đàm b đu : có màu tr ng ngà, nhuy n và d ch nh y trong tr ng h p u lao v .ả ậ ắ ễ ị ầ ườ ợ ở
3. Khó th ở
3.1. Đnh nghĩa ị
Là c m giác b c n tr khi th nên ph i v n d ng đn s ho t đng c a cácả ị ả ở ở ả ậ ụ ế ự ạ ộ ủ
c hô h p và c hoành. Đây là m t tri u ch ng ch quan và cũng là tri u ch ngơ ấ ơ ộ ệ ứ ủ ệ ứ
khách quan mà th y thu c nh n bi t qua s thay đi các y u t hô h p bìnhấ ố ậ ế ự ổ ế ố ấ
th ng. Bình th ng nh p th t 12-20 l n/ph, d i 10 l n là khó th ch m, trên 24ườ ườ ị ở ừ ầ ướ ầ ở ậ
l n là khó th nhanh, nh p th tr em nhanh h n ng i l n, ng i ch i th thaoầ ở ị ở ở ẻ ơ ườ ớ ườ ơ ể
nh p th ch m h n ng i bình th ng.ị ở ậ ơ ườ ườ
3.2. Phân lo i khó th ạ ở
- Khó th vào :th ng g p do th ng t n hay h p đng hô h p trên nh viêm y tở ườ ặ ươ ổ ẹ ườ ấ ư ế
h u, thanh khí qu n, b nh b ch h u, chèn áp thanh, khí - ph qu n l n.ầ ả ệ ạ ầ ế ả ớ
- Khó th ra : do co th t các ti u ph qu n trong hen ph qu n, viêm ph qu nở ắ ể ế ả ế ả ế ả
c p... th ng khó th ch m.ấ ườ ở ậ
- Khó th c p tính : là khó th c hai thì, khó th nhanh g p trong các b nh làmở ấ ở ả ở ặ ệ
gi m th tích hô h p nh viêm ph i, tràn khí, d ch màng ph i..., b nh tim...ả ể ấ ư ổ ị ổ ệ
Tri u ch ng h c b máy hô h pệ ứ ọ ộ ấ
- Khó th d ng Kussmaul : là khó th sâu, ch m - th vào - ngh - th ra - ngh g pở ạ ở ậ ở ỉ ở ỉ ặ
trong tr ng h p máu b nhi m toan.ườ ợ ị ễ
- Khó th d ng Cheynes - Stokes : nh p th nhanh d n r i ch m l i d n- ngh vàở ạ ị ở ầ ồ ậ ạ ầ ỉ
ti p t c nh th - g p trong th ng t n trung tâm hô h p nh nhi m đc n ng,ế ụ ư ế ặ ươ ổ ấ ư ễ ộ ặ
ch n th ng s não.ấ ươ ọ
- Khó th t ng c n : g p trong hen ph qu n.ở ừ ơ ặ ế ả
- Khó th khi g ng s c : trong suy hô h p m n, b nh tim nh .ở ắ ứ ấ ạ ệ ẹ
- Khó th th ng xuyên : trong suy tim n ng, suy hô h p n ngở ườ ặ ấ ặ
4. Đau ng c ự
Là m t tri u ch ng hoàn toàn ch quan , nên ph i h i k tính ch t c a tri uộ ệ ứ ủ ả ỏ ỷ ấ ủ ệ
ch ng này nh hoàn c nh xu t hi n, ví trí, c ng đ, h ng lan, tính ch t (liên t cứ ư ả ấ ệ ườ ộ ưở ấ ụ
hay t ng c n, thay đi theo t th , g ng s c ...) và các tri u ch ng kèm theoừ ơ ổ ư ế ắ ứ ệ ứ
4.1. Đau xóc ng cự
Th ng là đau nông, đáy ng c, x y ra đt ng t và nhi u kèmtheo khó thườ ở ự ả ộ ộ ề ở
c p, g p trong viêm ph i,tràn d ch màng ph i...ấ ặ ổ ị ổ
4.2. Đau nh dao đâmư
là đau sâu m t bên ng c, đau d d i nh có m t v t nh nđâm vào ng c,ở ộ ự ữ ộ ư ộ ậ ọ ự
kèm theo khó th vã m hôi, m ch nhanh g p trong tràn khí màng ph i.ở ồ ạ ặ ổ
4.3. Đau th t ng cắ ự
C n đau có th đt ng t hay tăng d n lên phía sau x ng c hay vùng timơ ể ộ ộ ầ ở ươ ứ
lan lên vai trái và ch y d c theo m t trong cánh tay trái,trong nh i máu c tim.ạ ọ ặ ồ ơ
4.4. Đau ran tr c ng cướ ự
Th ng đau âm , liên t c, đau nông, th ng g p trong cácb nh ph i m nườ ỉ ụ ườ ặ ệ ổ ạ
tính.
Nh ng đau ng c có th là m t tri u ch ng c a các b nh không ph i hô h pư ự ể ộ ệ ứ ủ ệ ả ấ
nh áp xe gan,c n đau qu n gan, đau th n kinh s n, đau d dày.ư ơ ặ ầ ườ ạ
II. TRI U CH NG TH C THỆ Ứ Ự Ể
Khi khám ph i đ b nh nhân ng i (ho c n m) t th tho i mái,cân đi, cácả ể ệ ồ ặ ằ ư ế ả ố
c ng c tr ng thái ngh ng i, m h t áo đn th t l ng, b o b nh nhân th đu vàơ ự ở ạ ỉ ơ ở ế ế ắ ư ả ệ ở ề
th b ng mũi. Ph i khám k đng hô h p trênvà toàn thân đ giúp ch n đoánở ằ ả ỹ ườ ấ ể ẩ
nguyên nhân, hay ch n đoán xác đnh và ch n đoán phân bi t các b nh không ph iẩ ị ẩ ệ ệ ả
hô h p...ấ
1. Nhìn
Ph i nhìn toàn th nh : t th ng i b nh, cách th , v m t, màu s c da,ả ể ư ư ế ườ ệ ở ẻ ặ ắ
nh ng b t th ng trên da, móng tay, chân...ữ ấ ườ
1.1. Da
Tri u ch ng h c b máy hô h pệ ứ ọ ộ ấ
- Màu s c: xem da có tím, tái hay, v m hôi không.ắ ả ồ
- Các b t th ng da nh v t s o cũ, phù ng c, tu n hoàn bàng h , các kh i u,ấ ườ ở ư ế ẹ ở ự ầ ệ ố
các b t th ng da vùng ng c.ấ ườ ở ự
- Móng tay chân có khum m t kính đng h ( trong suy hô h p m n) ngón tay dùiặ ồ ồ ấ ạ
tr ng( nung m ph i kéo dài) kh p ngón tay chân phì đi ( u ph i: h i ch ng Piereố ủ ổ ớ ạ ổ ộ ứ
Marie)
1.2. Hình th l ng ng cể ồ ự
Bình th ng l ng ng c cân đi hai bên, di đng đu theo nh p th , nh p thườ ồ ự ố ộ ề ị ở ị ở
làm thay đi chu vi l ng ng c t 5-10cm, đng kính tr c sau/ đng kính ngangổ ồ ự ừ ườ ướ ườ
là 5/7.
-L ng ng c hình thùng: là l ng ng c giãn tov m i phía, đng kính tr c sau g nồ ự ồ ự ề ọ ườ ướ ầ
b ng đng kính ngang, các gian s n giãn r ng,x ng s n n m ngang g p trongằ ườ ườ ộ ươ ườ ằ ặ
h i ch ng khí ph th ng.ộ ứ ế ủ
- L ng ng c hình c gà: do x ng c b đy ra phía tr c nên l ng ng c nhô raồ ự ứ ươ ứ ị ẩ ướ ồ ự
tr c nh c gà, g p trong hen ph qu n ng i b hen t nh .ướ ư ứ ặ ế ả ở ườ ị ừ ỏ
- L ng ng c giãn l n m t bên: g p trong tràn khí, tràn d ch màng ph i, u ph i quáồ ự ở ộ ặ ị ổ ổ
l n...ớ
- L ng ng c b x p m t bên: g p trong x p ph i hay dày dính màng ph i. ồ ự ị ẹ ở ộ ặ ẹ ổ ổ
- L ng ng c b v o m t bên: do v o c t s ng b m sinh hay m c ph i.ồ ự ị ẹ ộ ẹ ộ ố ẩ ắ ả
- L ng ng c còi x ng: có hai chu i h t s n hai bên d c theo các s n s n. ồ ự ươ ổ ạ ườ ở ọ ụ ườ
- L ng ng c b phù vàcó tu n hoàn bàng h : do chèn ép thung th t, l ng ng c phùồ ự ị ầ ệ ấ ồ ự
n và s ng, đau, g p trong tràn m màng ph i.ề ư ặ ủ ổ
2.Sờ
2.1. Giúp ta phát hi n b t th ng c a các c hô h p, các x ng s n kho ngệ ấ ườ ủ ơ ấ ươ ườ ả
liên s n, tìm các đi m đau, phù, và s rung thanh.ườ ể ờ
2.2. Khám rung thanh
- Đnh nghĩa : Rung thanh là âm nói c a b nh nhân truy n qua thành ng c và d i ị ủ ệ ề ự ộ
vào lòng bàn tay c a th y thu c đt trên ng c c a b nh nhân, bình th ng rung ủ ầ ố ặ ự ủ ệ ườ
thanh t ng đi đu hai bên nh ng ng i g y th ng rõ h n ng i m p.ươ ố ề ở ư ở ườ ầ ườ ơ ườ ậ
- Cách khám : b nh nhân ng i ngay ng n, th y thu c đt hai bàn tay lên hai bênệ ồ ắ ầ ố ặ
l ng ng c đi x ng,các ngón tay n m ngang theo các kho ng gian s n, lòng bànồ ự ố ứ ằ ả ườ
tay áp sát l ng ng c, b o b nh nhân đm 1,2,3... thì ti ng nói b nh nhân s rungồ ự ả ệ ế ế ệ ẽ
vào lòng bàn tay th y thu c . Khám t trên xu ng d i, phía tr c và phía sau.ầ ố ừ ố ướ ướ
- B nh lý : n u rung thanh tăng h n bình th ng thì vùng đó b đông đc ph i, n uệ ế ơ ườ ị ặ ổ ế
rung thanh gi m ho c m t là do tràn khí , d ch màng ph i, dày dính màng ph i...ả ặ ấ ị ổ ổ
3. Gõ
Tri u ch ng h c b máy hô h pệ ứ ọ ộ ấ
3.1. Gõ tr c ti p ự ế
Th y thu c dùng các đu ngón tay ph i gõ lên thành ng c b nh nhân đ tìmầ ố ầ ả ự ệ ể
vùng đc và vùng trong. Ph ng pháp này ít dùng vì gây đau cho b nh nhân và ítụ ươ ệ
chính xác.
3.2. Gõ gián ti p ế
Th y thu c dùng ngón gi a bàn tay ph i gõ lên l ng các ngón tay c a bàn tayầ ố ữ ả ư ủ
trái đt s n trên l ng ng c b nh nhân, các ngón tay n m ngang theo các kho ng liênặ ẵ ồ ự ệ ằ ả
s n, gõ t trên xu ng, bên ph i r i bên trái, phía tr c và phía sau.ườ ừ ố ả ồ ướ
- Bình th ng hai ph i gõ trong, vùng tim và gan gõ đc.ườ ổ ụ
- Gõ vang c hai ph i : g p trong khí ph th ng toàn th .ả ổ ặ ế ủ ể
- Gõ vang m t ph i hay m t vùng : trong tràn khí màng ph i.ộ ổ ộ ổ
- Gõ đc trong tràn d ch màng ph i, x p ph i, đc ph i hay dày dính màng ph i...ụ ị ổ ẹ ổ ặ ổ ổ
4. Nghe
Đ b nh nhân n m hay ng i, t th tho i mái, cân đi và th b ng mũi.ể ệ ằ ồ ư ế ả ố ở ằ
4.1. Âm th ở
Do âm h u môn và âm ph bào, nghe êm d u c hai thì nh ng thì th vào rõầ ế ị ả ư ở
h n, thay đi tùy v trí nh vùng đnh ph i, r n ph i, nách nghe rõ h n, ng i g y,ơ ổ ị ư ỉ ổ ố ổ ơ ườ ầ
tr con nghe rõ h n ng i m p.ẻ ơ ườ ậ
- Thay đi c ng đ :ổ ườ ộ
+ Âm ph bào gi m : trong x p ph i (t t ph qu n), h p ph qu n, khí ph th ng,ế ả ẹ ổ ắ ế ả ẹ ế ả ế ủ
đc ph i, tràn khí, d ch màng ph i...ặ ổ ị ổ
+ Âm ph bào tăng : vùng ph i th bù (trên m c tràn d ch)ế ở ổ ở ứ ị
- Các âm th i.ố
+ Âm th i ng là âm h u môn truy n qua ph qu n g p vùng ph i b đông d c nênố ố ầ ề ế ả ặ ổ ị ặ
tăng lên, nghe đc c hai thì nh ng thì th vào rõ h n.ượ ả ư ở ơ
+ Âm th i hang : là âm h u môn truy n qua ph qu n vào trong m t hang r ng l n,ố ầ ề ế ả ộ ỗ ớ
có v dày và n m sát l ng ng c, nghe tr m h n và rõ thì th ra.ỏ ằ ồ ự ầ ơ ở ở
+ Âm th i vò : là âm th i hang nh ng g p trong tr ng h p hang quá l n hay trànổ ố ư ặ ườ ợ ớ
khí màng ph i, nghe r t tr m và có khi nghe nh ti ng kim khí ch m nhau.ổ ấ ầ ư ế ạ
+ Âm th i màng ph i : là âm th i ng b bi n đi qua l p d ch m ng c a màngố ổ ố ố ị ế ổ ớ ị ỏ ủ
ph i, nghe đc thì th ra, g p trong đc ph i n m trong l p d ch màng ph i.ổ ượ ở ở ặ ặ ổ ằ ớ ị ổ
- Các ti ng ran (rales)ế
+ Ran n : hay ran m t thì, nghe đc cu i thì th vào, nghe nh ti ng ran mu i,ổ ộ ượ ở ố ở ư ế ố
g p trong h i ch ng đông đc ph i gây ti t d ch đc trong lòng ph nang.ặ ộ ứ ặ ổ ế ị ặ ở ế