Bài giảng Sinh học người và động vật: Sinh lý nội tiết 2

Ệ Ọ Ệ Ệ

Ọ Ệ H C VI N NÔNG NGHI P VI T NAM KHOA CÔNG NGH SINH H C

̀ ƯƠ

I VA ĐÔNG VÂT

NG Biology of Human and Animal

̣ ̣

SINH HOC̣

ả ị ầ Gi ng viên: TS. Tr n Th Bình Nguyên

https://www.facebook.com/binhnguyencnsh

f g+

binhnguyencnsh@gmail.com 094 466 1010

SINH LÝ

NÔI TIÊ T 2́

́ ƯƠ ̀ VU NG D ̀ I ĐÔ I

́ TUYÊ N YÊN

́ ̀ TUYÊ N TU NG

́ ́ TUYÊ N GIA P

́ ́ ̣ TUYÊ N CÂN GIA P

́Ư ́ TUYÊ N C

́ ́ ̣ ̣ TUYÊ N TUY NÔI TIÊ T

ƯỢ ̣ ́ TUYÊ N TH NG THÂN

HYPOTHALAMUS

TRH

CRH

GnRH

GHRH GHIH

PIH & TRH

́ TUYÊ N YÊN

TSH

ACTH

PRL

FSH & LH

́ TUYÊ N ĐI CH́

Tuyê n ́ gia ṕ

Tuyê n ́ sinh duc̣

Tuyê n ́ vú

́ Tuyê n vo ượ ng Th thâṇ

ƯƠ

VU NG D

̀ I ĐÔ I

̣ ̉ ̉ ̣

1 ́ KHA I NIÊM & PHÂN LOAỊ

̣ ̉

CA C HORMON GIAI ́ ́ Ư C CHÊ PHO NG & ́ ̀ ƯƠ CUA VU NG D I ĐÔ I ̀

BAN CHÂ T HO A HOC & TA C DUNG CUA CA C HORMON GIAI ́ Ư PHO NG & C CHÊ

̉ ̉

́ ̣ ̣ KHA I NIÊM & PHÂN LOAI

̀ ứ ấ ầ ọ ộ

̀ ́ ươ Vu ng d i đô i là c u trúc th n kinh quan tr ng thu c gian não, có ch c ộ ế t. năng n i ti

́ ƯƠ ̣ PHÂN LOAI VU NG D I

́ƯƠ

VU NG D

VU NG D ̀

́ƯƠ ̃Ư ĐÔ I GI A

̀ ĐÔ I SAU

̀ VU NG D ̀ ĐÔ I TR

́ƯƠ I ́ƯƠ C

̀ ĐÔ Ì 2 3 1

ướ c vú, trên

ữ ồ i gi a, ữ ữ Nhân l ụ b ng gi a, ư l ng gi a,... Nhóm nhân tr vú, c vú,…ủ

ướ Nhân trên th , ị ạ nhân c nh, ấ não th t, nhân ị c th . tr

́ ́ ́ ́ ̀ ́ ̀ Ư ƯƠ ̉ ̉ CA C HORMON GIAI PHO NG & C CHÊ CUA VU NG D I ĐÔ I

ả

ướ ồ ợ ả

ứ

Vùng d i đ i có kh năng ổ i t ng h p các hormon gi phóng (Releasing Hormone) ế c ch và các hormon ủ (Inhibitory Hormone) c a các ướ ế t ế c tuy n yên. bào thùy tr

ứ ử

ấ ướ ướ

ế Hormon khu ch tán vào ạ ạ m ng mao m ch th nh t ệ ạ ồ i r i theo h m ch c a d ố ồ c đ i – yên xu ng thùy tr ế tuy n yên

3 BAN CHÂ T HO A HOC & TA C DUNG CUA CA C HORMON GIAI PHO NG & C

́ ́ ́ ́ ́ ́ Ư ̉ ̣ ̣ ̉ ̉

ả ứ ế i phóng và c ch GH: GHRH và GHIH

ề ả ồ

ế ế

t GH và ng ế ỳ ướ ạ ứ ả ỳ ướ c tuy n yên bài ti ế c tuy n yên làm gi m bài ti ượ ạ c l i t hormon GH. bào thu tr i c ch t CHÊ ́ Hormon gi (Growth Hormone Releasing Hormone và Growth Hormone Inhibitory Hormone): § C hai đ u là polypeptid g m 44 acid amin. ụ § GHRH có tác d ng kích thích thu tr ế ế § GHIH l

ả

ấ ơ ấ

i phóng TSH: TRH (Thyrotropin Releasing Hormone) ả ế ỉ ồ ổ ế ợ bào thu tr

ỳ ướ ế t TSH. c tuy n yên bài ti t Hormon gi § TRH là hormon có c u trúc r t đ n gi n, ch g m 3 acid amin. ế ỳ ướ c tuy n yên t ng h p và bài ti § TRH kích thích t ế ụ § Ngoài ra TRH còn có tác d ng kích thích thu tr

prolactin.

ả

i phóng ACTH: CRH (Corticotropin Releasing Hormone) ộ

ỳ ướ ế ế ổ ợ bào thu tr c tuy n yên t ng h p và bài ti t ACTH. Hormon gi § CRH là m t peptid có 41 acid amin. ế § CRH kích thích t

3 BAN CHÂ T HO A HOC & TA C DUNG CUA CA C HORMON GIAI PHO NG & C

́ ́ ́ ́ ́ ́ Ư ̉ ̣ ̣ ̉ ̉

CHÊ ́

ả ). i phóng FSH và LH: GnRH (Gonadotropin Releasing Hormon

ộ

ế

ổ ị ợ ị ế ế

ế c tuy n yên t ng h p và bài ti t theo nh p. Nh p bài ti ắ ư ặ ặ

ự ế ụ ề ả

Hormon gi § GnRH là m t peptid có 10 acid amin ướ ế ả § GnRH kích thích t bào thùy tr t c hai ượ c bài ti t GnRH liên hormon FSH và LH. GnRH đ ơ ế ẽ ế quan ch t ch đ n s bài ti t LH h n là FSH. V ng m t GnRH hay đ a ế GnRH và dòng máu đ n tuy n yên liên t c thì c LH và FSH đ u không bài ti t.ế

ứ ế

ế ấ

ủ ủ ư ế ướ ụ ứ ừ ế Hormon c ch prolactin: PIH (Prolactin Inhibitory hormon) ẫ § C u trúc c a PIH đ n nay v n ch a rõ. § Tác d ng c a PIH là c ch bài ti t prolactin t thùy tr ế c Tuy n yên.

́ TUYÊ N YÊN

TÔNG QUAN

̀ ́ C TUYÊ N YÊN

CA C HORMON THU Y ́ SAU TUYÊ N YÊN § ADH § OXYTOCIN

́ CA C HORMON THU Y ́ ƯƠ TR § GH § TSH § ACTH

FLH & LH PROLACTIN

̉ TÔNG QUAN

ả ặ ng kính kho ng 1cm, n ng 0.5>1 gam, n m ằ trong h ố

ồ ữ ộ ớ ướ c và thùy sau (thùy gi a g p v i thùy tr c)

ướ ế ớ ậ ướ ồ ườ c ướ nhỏ, đ Kích th ướ ủ ươ yên c a x ng b m ầ G m 2 ph n: thùy tr Liên quan m t thi t v i vùng d i đ i.

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

§ Hormon phát tri n c th −

ướ ế ợ ổ ạ Thùy tr c tuy n yên t ng h p và bài ti t ế 6 lo i hormon :

ể ơ ể GH (Human Growwth hormon)

§ Hormon kích thích tuy n giáp −

ế TSH (Thyroid Stimulating Hormon)

§ Hormon kích thích tuy n v th

ỏ ượ ế ậ ng th n – ACTH (Adreno Corticotropin

Hormone)

§ Hormon kích thích nang tr ng −

§ Hormon kích thích hoàng th − ể LH (Luteinizing Hormone)

ứ FSH ( Follicle Stimulating Hormone)

§ Hormon kích thích bài ti

ế ữ t s a − PRL(Prolactin)

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

Ể Ơ Ể

̉ ̣

ả , có kh năng ạ t o kháng

ầ ố ử ấ HORMON PHÁT TRI N C TH − GH: ́ ́ § Ban châ t ho a hoc ứ Là 1 protein ch a 191 aa thể C u trúc phân t có 2 c u n i disulfua.

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

ả làm phát tri n ể h u h t các mô có kh năng tăng tr

ưở trong ng ế

ơ ể ượ ủ ạ ướ HORMON PHÁT TRI N C TH − GH: § Tác d ng: ụ ơ ể ừ c th . V a làm tăng kích th ọ bào => tăng tr ng l Ể Ơ Ể ế ầ ừ ướ ế c t ng c th , tăng kích th bào, v a làm tăng quá trình phân chia t c các ph t ng.

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

Ể Ơ Ể

HORMON PHÁT TRI N C TH − GH: § Tác d ng:ụ

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

Ể Ơ Ể

HORMON PHÁT TRI N C TH − GH: § Tác d ng:ụ

Ta c dung lên sun & ngươ

́ Ta c dung lên chuyên ho a Carbohydrat

§ Gi m

ử s

ụ d ng

§ Tăng

ả glucose.

§ Tăng

ự d

ữ tr

ắ l ng ở ế t

ọ đ ng ụ bào s n ạ t o

bào

ươ

protein ế t và ng. x

̣ ̣ ̣ ̉

ạ t o năng § Tăng ồ ừ ượ l t ngu n lipid: do làm tăng thoái hóa Lipid.

ả

ộ

glycogen. ể ậ § Gi m v n chuy n bào, ộ đ

ế glucose vào t ồ n ng tăng glucose trong máu.

ươ

ố § Tăng t c đ sinh ụ ế ả bào s n s n các t ạ ế t t o bào và ng. x

ế

§ Tăng bài ti

t insulin.

sinh thích § Kích ợ ổ t ng h p protein: do tăng quá trình sao chép ADN và tăng t oạ mARN.

ế

ể § Tăng chuy n hóa ụ bào s n thành

ạ ươ

bào t o x

ng.

các t ế t

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

Ể Ơ Ể

̀ ̀ HORMON PHÁT TRI N C TH − GH: ́ ̀ § Điê u ho a ba i tiê t

ấ ươ ệ ậ ứ ắ ng, luy n t p g ng s c => t GHế Stress, ch n th tăng bài ti

ạ ứ ỗ i ch => ế bài ti t GHế Somatostatin là 1 hormone t c ch

ế ặ ộ glucose, acid béo trong máu gi mả , ho c ặ thi u protein n ng và

t GHế ồ N ng đ kéo dài => tăng bài ti

ế ướ ự ề ư ủ ể ầ c bài ti i s đi u khi n g n nh hoàn toàn c a 2 hormone t d

ượ GH đ GHRH và GHIH

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

Ể Ơ Ể

ướ

c tuy n yên tr

u năng tr ổ ậ

ế ệ

ổ

ượ c năng tr ệ

Ư ướ c ồ tu i d y thì gây b nh kh ng l

ướ ổ ậ c tu i d y thì Nh ơ ể ư gây b nh lùn nh ng c th cân đ i.ố

́ ̣ HORMON PHÁT TRI N C TH − GH: § Ca c bênh liên quan

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

Ể Ơ Ể

ệ

ầ

ệ

B nh to đ u ngón

B nh simmonds.

́ ̣ HORMON PHÁT TRI N C TH − GH: § Ca c bênh liên quan

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ́ KI CH TÔ TUYÊ N GIA P − TSH

ọ ượ ử ng phân t 28000 ́ ọ TSH là 1 glycoprotein, có tr ng l

̣ ấ ả § B n ch t hóa h c: ́ § Ta c dung:

́ ̣ TA C DUNG

́ CÂ U TRU C ́ TUYÊ N GIA Ṕ ́Ư CH C NĂNG ́ TUYÊ N GIA Ṕ

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ́ ́ KI CH TÔ TUYÊ N GIA P − TSH

̣ ́ § Ta c dung:

́ ́ ́ ́ CÂ U TRU C TUYÊ N GIA P

1 2 3

ố ượ

ng c ướ

Tăng s l và kích th bàoế t

ổ ế Tăng bi n đ i ế bào các t giáp nang tr )→ố ụ (kh i Tăng phát tri n ể ệ ố h th ng mao ủ ạ c a m ch ế tuy n giáp

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ́ ́ KI CH TÔ TUYÊ N GIA P − TSH

̣ ́ § Ta c dung:

́ ́ ́ Ư CH C NĂNG TUYÊ N GIA P

1 2 3

phân

ế ho t ạ Tăng ộ ơ đ ng b m iod → ả tăng kh ắ năng b t iod ắ Tăng g n iod → vào tyrosin ạ t o hormone tuy n giáp

→ ả

Tăng i ả gi thyroglobulin → ả gi i phóng hormone vào máu gi m ấ ch t keo trong lòng nang giáp

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ́ ́ KI CH TÔ TUYÊ N GIA P − TSH

̀ ̀ ́ ̀ § Điê u ho a ba i tiê t

ể ừ ố t TSH c a tuy n yên ch u s đi u khi n t trên xu ng c a TRH

ị ự ề ượ ủ ướ ồ ế ế ứ M c bài ti vùng d ủ ế ế ị ự ề i đ i và ch u s đi u hòa ng ủ c c a tuy n đích là tuy n giáp.

ướ ồ ẽ ế ề ồ ộ ế ế i đ i tăng thì tuy n yên s bài ti t nhi u TSH

ệ ố ả ả ồ ộ ộ ượ ạ ế ồ i n u n ng đ TRH gi m thì n ng đ TSH gi m. Khi h th ng c l

ế ể ả ủ ế ớ ị ổ ươ ồ ứ ng, m c bài ti t TSH c a tuy n yên có th gi m t i

N u n ng đ TRH vùng d và ng iướ d đ iyên b t n th m cứ ằ b ng không.

ồ ế ả ộ ưở ớ ự ế ế ng t i s bài ti ủ t TSH c a tuy n

N ng đ hormone tuy n giáp nh h yên

ơ ế ề ượ ươ theo c ch đi u hòa ng c âm tính và d ng tính.

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ̉ ̣ NG THÂN −

ƯỢ ồ ớ ́ HORMON KI CH THI CH TUYÊ N VO TH ACTH ọ là 1 phân t ấ ả § B n ch t hóa h c: ử polypeptide l n g m 39aa

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ƯỢ ̉ ̣ NG THÂN −

́ HORMON KI CH THI CH TUYÊ N VO TH § Tác d ng: ụ ACTH

́ ̣ TA C DUNG

1 2 3 4

NA Õ

́Ư CH C NĂNG NG VO TH

́ ́ CÂ U TRU C NG VO TH

̀ TÊ BA O SĂ C TỐ

ặ

ọ

ậ

ả

ớ

Kích thích s n ả ố ắ ấ xu t s c melanin.

Tăng quá trình h c t p và trí nh , tăng c m xúc s hãiợ

̉ ̉

ƯỢ THÂṆ Kích thích t ng ổ ợ ế t h p và bài ti hormone do ho t ạ hóa các enzyme proteinkinase A

ƯỢ THÂṆ § Làm tăng sinh ế bào đ c t ệ ế bào bó t t bi ướ l i => và ở ế làm tuy n n to.

§ Thi u ACTH ng

ậ

ế => v th th n teo l

ỏ ượ ạ i

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ƯỢ ̉ ̣ NG THÂN −

̀ ̀

́ HORMON KI CH THI CH TUYÊ N VO TH ACTH ̀ § Điê u ho a ba i tiê t ́

ồ ế ị ồ ộ

ế ủ Do n ng đ CRH c a vùng d ề t nhi u, ng ACTH đ ộ ượ c bài ti ướ ồ i đ i quy t đ nh, khi n ng đ CRH tăng thì ượ ạ c l i.

ụ ề ượ ươ Do tác d ng đi u hòa ng c âm tính và d ủ ng tính c a cortisol.

ị ọ ồ ề ượ ồ ộ c đi u hòa theo nh p sinh h c. Trong ngày n ng đ

ờ ả →ấ ầ ấ ả ầ 8 gi ấ sáng gi m d n, th p nh t: kho ng 23 gi ờ ồ ạ r i l i tăng d n

ế ươ ườ ả ồ ộ ổ ng n ng đ ACTH trong huy t t ng vào bu i sáng kho ng 10

ể ế ấ ồ ộ ị ộ N ng đ ACTH đ cao nh t: 6 về sáng. Bình th → 50 pg/ml, khi b stress n ng đ tăng r t cao, có th lên đ n 600 pg/ml

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ́ ̣

ượ HORMON KI CH THI CH TUYÊ N SINH DUC − FSH & LH ấ § B n ch t hóa h c: glycoprotein. FSH đ

ọ c ả FSH và LH đ u là ớ ề ử ượ ọ ng phân t là 32000. ở 236 aa v i tr ng l ấ c c u LH có 215 aa và tr ng ọ

ng là 30000.

̣ ả ạ t o b i ượ l ́ § Ta c dung:

́ ̣ TA C DUNG

̣ ̣

́ TUYÊ N SINH DUC NAM ́ TUYÊ N SINH DUC N ̃Ư

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ́ ̣

FSH

ể

ẽ ế § Kích thích t bào k Leyding: phát ế t testosteron tri n và bài ti

ế

ấ

Tuy n ế sinh d c ụ nam

bào Sertoli phát tri n t các ch t tham gia vào ả

ấ

ố § Kích thích ng tinh phát tri n. ế § Kích thích t và bài ti quá trình s n xu t tinh trùng.

ớ ế

ạ

ể ệ ượ

i chín + gây hi n t

ỏ ủ

ạ

ể § Kích thích noãn nang phát tri n là bào h t ớ đó t o thành l p v c a noãn

ế

ạ

ỏ

ớ

kích thích tăng sinh l p t ể ừ đ t nang.

bào h t và l p v còn

ố ợ Ph i h p FSH: làm phát tri n noãn ế ớ nang ti n t ng phóng noãn. § Kích thích t ể

ạ l

Tuy n ế sinh d c ụ nữ

ủ

§ Kích thích l p t

ế

ể i phát tri n thành hoàng th . ớ ế ạ bào c a h t noãn ể t estrogen và

và hoàng th bài ti progesteron.

̣ HORMON KI CH THI CH TUYÊ N SINH DUC − FSH & LH§ Ta c dung: ́

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ́ ̣

̀ ̀

ướ ồ ủ HORMON KI CH THI CH TUYÊ N SINH DUC − FSH & LH§ Điê u ho a ba i tiê t ́ ̀ ụ Do tác d ng kích thích c a hormone vùng d i đ i GnRH.

ề ụ ượ ủ

ụ ế ứ

ế ế ế ẽ ả ồ c c a hormone sinh d c: Testosteron, estrogen, ượ ạ i c l ề t nhi u

Do tác d ng đi u hòa ng progesterone. Khi các hormone này tăng thì c ch tuy n yên và ng ế ộ n u n ng đ các hormone này gi m s kích thích tuy n yên bài ti FSH và LH.

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ́ ̀ ́ ̃Ư HORMON KI CH THI CH BA I TIÊ T S A − PROLACTIN (PRL)

ớ ọ ọ prolactin là 1 hormone protein có 198 aa v i tr ng

ử ấ § B n ch t hóa h c: 22500. ng phân t l

̣ ả ượ ́ § Ta c dung:

́ Ki ch thi ch́

a Ba i tiê t s

̃ư ́ ̀ trên tuyê n ́ vú

PROLACTIN

Chiu ta c ́ dung̣

Estrogen va ̀ Progesteron

̀ ́ ́ ƯƠ CA C HORMON THU Y TR ́ C TUYÊ N YÊN

́ ̀ ́ ́ ̃Ư HORMON KI CH THI CH BA I TIÊ T S A − PROLACTIN (PRL)

̀ ̀

ầ ồ ồ

ứ ơ ở ế ế ẫ ồ ộ

́ ̀ § Điê u ho a ba i tiê t ộ ở ộ Khi có thai n ng đ prolactin tăng cao, sau khi sinh vài tu n n ng đ tr iạ l m c c s n u không cho con bú, n u cho con bú n ng đ prolactin v n cao.

ượ ề ướ ả ưở ủ ế t prolactin đ c đi u hòa d i nh h ng c a hormone vùng

ế ạ ủ ứ ị ồ ố ế ố ụ khác. Prolactin ch u tác d ng c ch m nh c a PIH

ướ ồ ổ ươ ướ ồ ặ ổ ươ i đ i. Khi t n th ng vùng d i đ i ho c t n th ng vùng d ế ừ t t

ử ướ ồ ự ế i đ i − yên s bài ti t prolactin tăng lên trong khi các

ủ ế ạ ả ự S bài ti iướ d đ i và 1 s y u t cượ đ bài ti hệ ạ m ch c a d hormone khác c a tuy n yên l i gi m đi.

́ ́ ̀ CA C HORMON THU Y SAU TUYÊ N YÊN

ADH & OXYTOCIN

ượ

ố ướ

ồ Có ngu n g c ừ i vùng d t đ i ồ

ấ

ế ừ Đ c bài ti t t ơ các n ron mà ở ư than kh trú ạ nhân c nh não th t và nhân trên nh .ị

ầ

ế

c ượ Sau khi đ ợ ổ t ng h p chúng ậ ượ c v n đ ọ ể d c chuy n ụ ợ s i theo tr c ứ ở ế các đ n ch a ằ ỏ ọ b c nh n m ậ trong t n cùng ư th n kinh kh ủ trú c a thùy sau tuy n yên

1 2 3

́ ́ ̀ CA C HORMON THU Y SAU TUYÊ N YÊN

HORMON ADH

ọ ọ ADH hay còn g i là vasopressin là 1 peptid có 9aa

̣ ấ ả § B n ch t hóa h c: ́ § Ta c dung:

Giam ba i ̀ ́ươ ́ tiê t n c

tiêủ

ADH

́ La m tăng ́ huyê t a p

́ ́ ̀ CA C HORMON THU Y SAU TUYÊ N YÊN

HORMON ADH

̀ ̀ ́ ̀ § Điê u ho a ba i tiê t

ẩ ấ ề ể ậ ẩ ặ ấ ấ ấ

ệ ề ế ẽ ị ị

ế ế ị Đi u hòa áp su t th m th u: khi d ch th đ m đ c (áp su t th m th u tăng), nhân trên th b kích thích, các tín hi u kích thích s truy n đ n thùy sau tuy n yên và gây bài ti t ADH.

ằ ề ể ể ạ ả ộ

ế ệ ụ t ADH. Tác d ng này đ c bi 15 – 25%,

ả ườ ặ ể ầ ớ ơ ồ Đi u hòa b ng th tích máu: th tích máu gi m là m t tác nhân m nh gây bài ti ộ khi đó n ng đ ADH có th tăng t ể ạ t m nh khi th tích máu gi m t i 50 l n cao h n bình th ừ ng.

́ ́ ̀ CA C HORMON THU Y SAU TUYÊ N YÊN

HORMON OXYTOCIN

ứ ớ ử ỉ ọ là 1 peptid có 9aa, ch có aa th 8 khác v i phân t

ả ADH ấ § B n ch t hóa h c: § Tác d ng: ụ

́ ̣ TA C DUNG

1 2

ử

ụ Tác d ng bài ấ ữ xu t s a

§ Có tác d ng co t

ậ

ể ế bào bi u § Làm t ạ ơ i ép mô c co l →ế vào nang tuy n ố ữ ẩ đ y s a ra ng tuy n.ế

ẻ ượ

ụ Tác d ng lên cung ử ụ ạ cung m nh khi mang thai. Ở ố ộ 1 s đ ng v t không có oxytocin không đ đ

́ ́ ̀ CA C HORMON THU Y SAU TUYÊ N YÊN

ồ ế ươ ộ ượ ng n ng đ oxytocin huy t t ng là 1 4 pmol/l. oxytocin đ c

Ế

Ặ

Ả

Ệ

ế ặ HORMON OXYTOCIN ́ ̀ ̀ § Điê u ho a ba i tiê t ườ Bình th bài ti

THÍCH TÂM LÝ HO C KÍCH THÍCH H GIAO C M:

§ Mút núm vú

ữ

ặ ế

→

ạ

ấ

→

ấ

→ ệ tín hi u kích ề ủ ố ề c truy n v t y s ng ướ ồ i đ i làm kích thích ở nhân c nh não th t

§ Nh ng kích thích tâm lý ho c ệ ả h giao c m có liên quan đ n ả ạ ộ tăng bài ho t đ ng c m xúc ế ti t oxytocin tăng bài xu t s a.ữ

tín hi u này đ

§ Nh ng

ượ ế

ữ ề

ế

§ Kích thích quá m nh, kéo dài →

ạ t oxytocin

ế

ượ thích đ → vùng d ơ các n ron và nhân trên nh .ị ệ c ố truy n xu ng thùy sau tuy n ể yên đ bài ti

t oxytocin

→ ế ứ c ch bài ti ấ ữ m t s a.

ơ ọ t do kích thích c h c ho c tâm lí. Ự KÍCH THÍCH TR C TI P VÀO NÚM VÚ

TUYÊ N TU NG

ế ữ ủ ầ trung tâm c a não, gi a 2 bán c u, chui

ỏ ố § Là 1 tuy n nh gi ng qu tùng, n m ỗ ặ ả ủ ồ ằ ở trong rãnh ch g p nhau c a 2 đ i não.

ả ưở ứ ế ị ườ ng b vôi hóa. § Th ị ấ ớ § Khi l n b m t đi. ứ § Có ch c năng nh h ủ ng đ n th c/ng .

TUYÊ N GIA P

TÔNG QUAN

TUYÊ N

HORMON GIA Ṕ

̉ TÔNG QUAN

́ ̣ ̉ ̣

ướ ướ ả Đăc điêm câ u tao ả § D i thanh qu n, tr c khí qu n.

§ Đ n v c u t o:

ơ ị ấ ạ nang giáp.

ứ

ế c lót b ng t

ấ ầ ằ ượ t (ch t keo), đ ế ế t hormone, đáy t ạ ớ ế ỉ

§ Nang giáp ch a đ y các ch t bài ấ ế ti bào bào bài ti ế ti p xúc v i mao m ch, đ nh ti p xúc v i lòng nang.

ớ

́ ́ HORMON TUYÊ N GIA P

ế

ế ế ế ế

ườ ủ ứ

Hormon tuy n giáp bào nang tuy n ti bào C ti Ch c năng chung c a hormone tuy n giáp là: ở ồ g m Triodothyroxin T3 và Tetraiodothyroxin T4 do t ế t ra. tăng c ớ t ra và Calcitonin do t ế ấ ng quá trình oxy hóa ể ủ ế ấ bào, làm tăng tính th m c a màng v i các ch t chuy n hóa. ể ty th trong t

ủ

ụ ể ạ ầ

ể ượ ể ơ ể ể ng, chuy n hóa glucid,

ư ủ ư ậ ấ ả ầ

ủ ụ

ế ậ ứ ể ả

§ Tác d ng c a THYROXIN T3T4: Chuy n hóa iod: nhu c u iod tăng khi thai nghén, l nh,… Phát tri n c th : tham gia chuy n hóa năng l protein, lipid,… ệ ề Tham gia đi u hòa th n kinh th c v t, tăng kh năng h ng ph n c a h th nầ kinh. § Tác d ng c a CALCITONIN: Làm gi m calci và phosphate, thông qua quá trình c ch v n chuy n calci từ x

ươ ạ ị ng vào máu và d ch mã ngo i bào.

́ ́ HORMON TUYÊ N GIA P

ư ưở Ca c bênh liên quan ở ổ

ể

ặ u năng ậ ớ ọ

ự ữ ư

ưở ng thành tăng tr ầ ạ ộ ổ ướ

ệ ạ

́ Ư ng thành: tu i ch a tr con v t l n nhanh và tăng chuy n hóa ả ề v m i m t, gi m d tr Lipid và ầ ấ Ở Glucid, th n kinh tăng h ng ph n. ưở ng kích tu i đã tr ơ ể c c th , ho t đ ng th n kinh và th ể chuy n hóa tăng m nh => b nh Basedow.

§ Nh

ượ c tr tr

ổ tu i ể

c năng ướ ổ ưở ị ệ ầ

ưở ướ c năng ng ư ơ ể ự thành: làm ng ng s phát tri n c th . ở ổ ượ Nh ng thành => tu i đã tr ệ b nh b u c , phù niêm d ch, b nh đ n đ n.ộ

TUYÊ N CÂN GIA P

TÔNG QUAN

HORMON TUYÊ N GIA P: PARATHAMON

̉ TÔNG QUAN

ỏ ở ế ồ ầ ướ ủ ế G m 4 tuy n nh 2 đ u trên và d i c a 2 thùy tuy n giáp.

ế ỏ ỗ ộ M i tuy n nh : dài 3 8mm, r ng 2 5mm, dày 2mm

́ ́ HORMON TUYÊ N GIA P: PARATHAMON

ọ ượ ng: 95000

ế Là 1 peptid có 84aa, tr ng l ụ Tác d ng: ả tăng calci huy t ế và gi m phosphate huy t.

́ ́ HORMON TUYÊ N GIA P: PARATHAMON

→ ạ ả ấ ế ơ ho t hóa enzyme adenylylcyclase ụ gi m tái h p th

ở ố ụ C ch tác d ng: ậ ng th n phosphate

→ ượ ề ộ ươ ế calci đ c huy đ ng nhi u vào máu x ễ ề ng m m d Ca c bênh liên quan: u năng tuy n:

ươ ố ễ ng giòn d gãy, r i

́ Ư gãy. ượ § Nh ạ c năng tuy n: ạ ộ ấ ế làm tăng h p thu calci, làm x ệ ầ ậ ấ lo n ho t đ ng th n kinh, xu t hi n co gi t.

́Ư

́ TUYÊ N C

́Ư

́ TUYÊ N C

§ Là n i tr ượ

ơ ưở ế ấ ở ng thành t bào T, là c quan có 2 thùy trung th t tr

ủ ạ

ự ướ ơ c Đ c hình thành trong quá trình lõm vào c a ngo i bì trong quá trình mang ạ ổ thai=> t o c và ng c.

§ T bào lympho trong tuy n c, còn đ

ượ ọ ế ứ ế c g i là t

ế ứ ể ế các giai đo n phát tri n khác nhau. Nói chung, h u h t t

ệ ố ế ứ ư

ưở ủ ỉ ng thành. Ch có t

ế ạ ưở ế bào T bào tuy n c, là t ạ ề ế ế ầ ở bào T non đ u ạ ế ứ ả ự ưở ỏ ng thành x y ra trong đi vào v tuy n c qua h th ng m ch máu. S tr ủ ẽ ưở ế ỏ vùng v , và khi t ng thành chúng s di c qua vùng t y, bào tuy n c tr ủ ế ế ứ do đó vùng t y ch a ch y u là t bào T bào T đã tr ế ứ ể ỏ ớ ng thành m i đi ra kh i tuy n c đ vào máu và mô lympho ngo i biên. tr

TUYÊ N TUY NÔI TIÊ T

̣ ̣

TÔNG QUAN

̉ ̣ ̣

HORMON INSULIN

HORMON GLUCAGON

́ RÔ I LOAN HOAT TUYÊ N ĐÔNG TUY NÔI TIÊ T́

̣ ̣

̉ TÔNG QUAN

ộ

là ồ các

ấ ể ti u ể ả

ứ ạ ả

ề ể ả

ượ ỗ ể ế c phân bi

ấ ắ

ế ụ T y n i ti t bao g m các c u trúc ả ọ ượ đ o g i c đ Langerhans. Bao quanh ti u đ o có nhi u mao m ch. M i ti u đ o ch a 3 ti u đ o chính là t bào anpha, ệ ằ t b ng c u beta, delta: đ ấ ạ t o hình thái và tính ch t khi b t màu nhu m.ộ

HORMON INSULIN

ng phân t

ỏ ọ ỗ ử ằ ở ố ỗ ấ ạ b i 2 chu i aa n i v i nhau b ng . Khi 2 chu i aa 5808. ầ c u n i disulfua

ẽ ấ ạ Là m t ộ protein nh , tr ng l ượ ố ớ C u t o này tách ra thì ho t tính s m t.

HORMON INSULIN

́ ̣ ̉ TA C DUNG CUA INSULIN

ể

ụ

ể

ụ

ể

Tác d ng lên chuy n hóa carbohydrat

Tác d ng chuy n hóa Lipid

Tác d ng chuy n hóa ự protein và s tăng ngưở

§ Tăng thoái hóa glucose

ợ

ổ

ậ

ể

cở ơ

ể

ế

ự ữ § Tăng d tr glycogen

§ Tăng v n chuy n tích ế ự c c các aa vào trong t bào

§ Tăng t ng h p và v n chuy n acid béo đ n mô mỡ § Tăng

ổ t ng

ọ ọ

§ Tăng sao chép ch n l c

cở ơ

ợ h p ữ tr

→ ự d

DNA m iớ

triglyceride Lipid

ị § Tăng d ch mã RNA

ự ữ ở

ớ

ậ § Thu nh p, d tr và ử ụ gan s d ng glucose ạ ế Ứ c ch quá trình t o ườ ng m i. đ

HORMON INSULIN

́ ̀ ̀ ̀ Điê u ho a ba i tiê t Insulin

ộ ồ ầ

ồ ề ế ượ ơ ộ ế ữ ở ứ ộ ộ c bài ti m c này => isulin đ t nhi u. N ng đ glucose

ế

t isulin. ụ ộ ộ ế t

ơ ế ầ ệ Ở ề ấ ị ả ả ầ đi u ki n nh t đ nh, kích thích th n kinh giao c m và phó giao c m

ườ ườ ế ợ ơ ế ể ị § C ch th d ch: ộ ồ N ng đ glucose: n u n ng đ glucose đ t ng t tăng 23 l n cao h n bình ườ th ng và gi tăng trên 100mg/dl => isulin tăng 1025 l n. ầ ồ ặ ộ ố N ng đ aa: m t s aa, đ c biêt Agr, Lys kích thích bài ti ồ N ng đ hormon: gastrin, secretin, cholecystokinin có tác d ng bài ti isulin. § C ch th n kinh: cũng ể có th làm tăng isulin. ự ủ ệ ầ H th n kinh t t isulin trong tr ng h p bình th ch bài ti ng.

HORMON GLUCAGON

ả

ế ừ ế ả ồ ọ t t

ụ ủ ể ề ượ ụ ớ ộ bào anpha c a ti u đ o Langerhan khi n ng đ glucose ủ c v i tác d ng c a

ượ ử ọ ấ B n ch t hóa h c: ượ Đ c bài ti t ả gi m trong máu. Glucose có nhi u tác d ng ng insulin. Là 1 polypeptide có 29 aa, tr ng l ng phân t 3485.

́ ̣

ả ạ ườ ở i glycogen và t o đ ng gan.

ở

ể ậ ượ gan và v n chuy n acid béo => tăng l ng

i Lipid ợ ượ Ta c dung: ể tăng phân gi Chuy n hóa carbohydrat: ỡ ả mô m Tăng phân gi ở Ứ ế ổ c ch t ng h p triglyceride acid béo năng l ng.

HORMON GLUCAGON

ủ ế ồ ộ ồ ế ụ ộ ̀ t glucagon ph c thu c ch y u vào n ng đ glucose, n ng đ aa

ộ ố ế ố

ộ ồ i 70 mg/ml => tăng bài ti

ố ồ ướ ộ ả ộ khác. ả ượ ạ c l ế t ế i, n ng đ glucose tăng => gi m bài ti t

ệ ặ t là alanine và arginine => tăng bài

ệ ậ ặ ộ ồ ộ ừ ầ ́ ̀ Điê u ho a ba i tiê t ự S bài ti trong máu và m t s y u t N ng đ glucose trong máu gi m xu ng d ề ầ glucagon lên nhi u l n. Ng glucagon. ộ ồ N ng đ aa tăng cao trong máu, đ c bi ế ti t glucagon. Luy n t p và lao đ ng n ng => n ng đ glucagon tăng t 45 l n.

́ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ RÔ I LOAN HOAT ĐÔNG TUYÊ N TUY NÔI TIÊ T

ệ ườ ế ả ả t insulin t

ể ủ ớ

ễ ặ ớ

ủ ừ ế bào beta c a ti u đ o do gi m bài ti t ng: B nh đái tháo đ ủ ụ ạ ế ả bào beta nh y c m v i tác d ng phá h y c a virut Langerthan, đôi khi do t ế ự ưở ề ả ặ ể ự ng đ n s mi n v i beta, ho c do di truy n nh h ho c do các kháng th t ả sinh s n beta.

ố t insulin: do có kh i u ở ế t bào beta =>

ạ ườ ị ng huy t: ế ứ ả H đ insulin b bài ti ế do tăng bài ti ế t quá m c => gi m glucose trong máu.

ƯỢ

́ TUYÊ N TH

NG THÂN

TÔNG QUAN

ƯỢ

̉ ̣ ̣

̉ ̣

VO ̉ ƯỢ TH THÂṆ

́ RÔ I LOAN HOAT TUYÊ N ĐÔNG ƯỢ TH

́ NG THÂN

́ CA C HORMON NG TH VO THÂṆ § CORTISOL § ALDOSTERON § ANDROGEN

̉ TÔNG QUAN

ỏ ằ ặ ậ

ế ỏ ượ ế ậ ủ ậ ồ ấ ạ v th ỗ ượ ng th n G m 2 tuy n nh n m trên 2 th n, m i tuy n n ng 4g. ng th n và t y th C u t o:

̉ TÔNG QUAN

́ ́ ượ ̣ ̣ Câ u tao tuyê n th ng thân

ằ ượ ủ § T y th

ậ n m ế

ạ ộ

ớ ả ầ ở ng th n ứ ủ trung tâm c a tuy n có ch c năng liên quan v i ho t đ ng th n kinh giao c m.

ậ ầ ớ l p c u,

ớ ướ ỏ ượ § V th ớ l p bó, l p l ng th n: i

̉ ƯỢ ̣ VO TH NG THÂN

ỏ ượ ề ậ ấ Các hormon v th ơ ng th n đ u là h p ch t steroid

PHÂN LOAỊ

HORMON SINH DUC̣

HORMON VO ̉ ́ CHUYÊN HO A ́ƯƠ C MUÔ I N

HORMON VO ̉ CHUYÊN HO A NG̀ƯƠ

§ Androgen

ấ ạ

§ Aldosterol: r t m nh § Desoxycorticosterol

ạ ấ

: y uế

§ Corticosteron § ……..

§ Cortisol: r t m nh § Corticosterol: ơ ế § y u h n § Prednisolon: ợ § hormon t ng h p § Dexamethason: ợ ổ hormon t ng h p

ổ

̉ ƯỢ ̣ VO TH NG THÂN

ế

ầ ỏ c năng ph n v tuy n: ố ọ

ệ ấ

́ Ca c bênh liên quan ượ § Nh ắ ỏ ạ C t b 1 bên => không gây r i lo n nghiêm tr ng ắ ỏ ế C t b 2 bên => gây ch t vài ngày ế xu t hi n b nh Cushing khi có u ầ ỏ u năng ph n v tuy n: ị ạ ế ệ ế ườ ệ ở ế t ươ Ư tuy n, b nh nhân béo d d ng, tăng huy t áp, đái tháo đ ỏ bào v ố ng x p. ng, x

́ ̉ ƯỢ ̣ CA C HORMON VO TH NG THÂN

Ụ TÁC D NG CORTISOL

§ Tăng t o đ

̀ ạ ườ ớ ở ấ ả ộ ng m i gan: cortisol la m tăng t t c enzyme và huy đ ng

ụ aa. ả ở ế t abfo

ụ

ố ị ứ

ễ ế ị

ệ ố bào máu và h th ng mi n d ch ị ế

ự ầ

§ Gi m tiêu th glucose ể § Tác d ng lên chuy n hóa protein, Lipid § Ch ng stress, viêm, d ng ụ § Tác d ng lên t ủ ị § Tăng bài ti t HCL c a d ch v § N ng đ cortisol cao => tăng áp l c nhãn c u ợ § N ng đ cortisol tăng => gi m sinh t ng h p ARN, protein, collagen c a

ộ ộ ủ ả ổ

ồ ồ ươ x ng.

́ ̉ ƯỢ ̣ CA C HORMON VO TH NG THÂN

Ụ Ủ

ẽ ẫ ớ ng thân s d n t

ừ ượ ỏ ượ ụ ế ỏ ể ầ i ch t trong vài ngày, vài tu n ố ướ c

ế ạ

ấ ấ ố bào ng th n.

ạ

ể ố ớ ế ế ướ ọ ộ ố ụ ụ ế TÁC D NG C A ALDOSTERON ộ ế Thi u toàn b hormon v th ố ặ tr khi đ c ti p mu i liên t c ho c tiêm hormon v chuy n hóa mu i n ủ => tính sinh m ng c a aldosterone. ậ ở ế § Tăng tái h p thu Na+, tăng bài xu t K+ t ế ạ § Tác d ng lên th tích ngo i bào và huy t áp đ ng m ch. ồ ố bào ng tuy n m hôi và ng tuy n n § Tác d ng đ i v i t c b t.

Ế Ề

ế t Aldosterone là:

ạ

i bài ti ị ệ ố ủ ườ ấ ĐI U HÒA BÀI TI T ớ ưở ế ố ng t anh h Ba y u t ộ ồ § Tăng n ng đ K+ trong d ch ngo i bào ạ ộ § Tăng ho t đ ng c a h th ng renin – agiotenson trong tr ợ ng h p m t

máu.

§ Tăng n ng đ Na+ trong d ch ngo i bào

ạ ồ ộ ị

́ ̉ ƯỢ ̣ CA C HORMON VO TH NG THÂN

́ ̣ ̉ TA C DUNG CUA ANDROGEN

i:ớ

ế ọ ứ ở ưở ệ ượ nam tr ng lâm sàng,

ổ ưở ươ ướ ẻ ỏ ặ ậ ng v t to tr c tu i tr ể ng thành, phát tri n các đ c tính

§ Nam gi ể ứ Ch c năng sinh h c không đáng k . ự S bài ti ng thành không gây hi n t t quá m c: ở tr nh làm d sinh d c th phát tr

ướ ụ ứ ổ ậ c tu i d y thì.

§ N gi

ế ệ ượ ề t quá nhi u androgen gây hi n t ng nam hóa ữ ớ Bài ti i: