Bài giảng Sinh lý vật nuôi: Chương 7

Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

Sinh lý c¸c c¬ quan chøc n¨ng

Tiªu ho¸?

Ch−¬ng 7. Sinh lý tiªu ho¸ vµ hÊp thu

* Ph©n gi¶i T.¨n tõ miÖng (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)ruét giµ biÕn ®æi c¸c hîp chÊt h÷u c¬ phøc t¹p (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)®¬n gi¶n cã thÓ hÊp thu ®−îc (Protein (cid:1)a.a, Gluxit (cid:1)®−êng ®¬n ….)

HÖ tiªu ho¸

S¬ ®å hÖ tiªu ho¸ vµ mét sè tuyÕn ngoµi èng tiªu ho¸

* DiÔn ra d−íi 3 t¸c ®éng: c¬ häc, ho¸ häc & VSV

Khoa CNTY - DHNN1

1 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

CÊu t¹o ®o¹n ruét non

PhÇn lín ®−êng tiªu ho¸ ë d¹ dµy ®¬n ®Òu cã cÊu t¹o t−¬ng tù

S¬ ®å ®iÒu hoµ hÖ thÇn kinh ®èi víi c¸c c¬ quan tiªu ho¸

§ 1 – Tiªu ho¸ ë miÖng

- Nhai vµ tÈm T.¨n víi n−íc bät (SGK) - Nuèt (SGK)

+ 3 giai ®o¹n: - LÊy T.¨n, n−íc uèng (SGK)

- Ho¸ häc (enzim)

LÊy T.¨n, n−íc uèng (c¸c loµi „„„ „ cã c¸ch lÊy „„„ „ )

+ ChÞu t¸c dông 2 qu¸ tr×nh: - C¬ häc (nhai)

+ LÊy thøc ¨n: Lîn (dïng mòi ñi)

Tr©u bß (l−ìi, giËt)

Ngùa, dª cõu (m«i trªn + r¨ng cöa)

+ Uèng n−íc: Loµi ¨n thÞt (thÌ l−ìi, cong nh− th×a)

C¸c loµi kh¸c (hót nhê ¸p lùc xoang miÖng)

Khoa CNTY - DHNN1

2 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

(cid:2)Nhai (cung ph¶n x¹ nhai cã quan hÖ víi trung khu tiÕt n−íc bät) + Cung ph¶n x¹:

N.m miÖng

T.¨n

Vá n·o

Trung khu nhai (hµnh tuû)

nhai

c¬ nhai

+ Trung khu tiÕt n−íc bät ë hµnh tuû còng HF (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) nhai cµng kü (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) n−íc bät cµng nhiÒu....

+ Loµi nhai l¹i (nhai 2 lÇn): lÇn 1 nhai s¬ qua, lÇn 2 î lªn nhai l¹i

PhÇn nµy chñ yÕu tËp trung thµnh phÇn t¸c dông cña n−íc bät

N−íc bät - Mang tai (tuyÕn t−¬ng dÞch): lo·ng, kh«ng nhÇy v× Ýt mucoproteit

nh−ng nhiÒu protein vµ men

(tuyÕn hçn hîp): nhÇy, nh−ng kh«ng cã men

VÞ trÝ tuyÕn n−íc bät ë chã

Mang tai

tuyÕn d−íi hµm

tuyÕn d−íi l−ìi

S¬ ®å ho¹t ®éng tuyÕn n−íc bät

99 --> 99,4% H2O

- D−íi hµm - D−íi l−ìi

0,6 -->1% VCK

2/3 muxin

Muèi

Men (Amilaza, Mantaza)

2-, cña Na+, K+, Mg2+, Ca2+

Cl-, CO3

2-, SO4

§.biÖt NaHCO3 (nhai l¹i)

C¸c s.p trao ®æi CO2, urª, lysozim (diÖt khuÈn)

1.1.®Æc tÝnh, TP

(lîn 7.2; chã 7.36; tr©u bß 8, nhiÒu NaHCO3)

* pH ˛ loµi (kiÒm yÕu)

Khoa CNTY - DHNN1

3 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

1.2. T¸c dông

+ TÈm −ít (cid:1) DÔ nuèt, t¹o ®é Èm cho d¹ cá

+ Lµm tr¬n (cid:1) tr¸nh x©y x¸t c¬ giíi n.m

+ Tiªu ho¸ T.¨n: T’ mang tai tiÕt men tiªu ho¸ tinh bét

Amilaza

Tinh bét

Mantoz

n Dextrin

Mantaza

Mét phÇn, Mantoz

2 Glucoz

ChØ x¶y ra ë ng−êi, lîn. Cßn loµi nhai l¹i, ngùa hÇu nh− k0 cã men nµy

+ Hoµ tan mét sè chÊt g©y vÞ gi¸c (cid:1) KT vÞ gi¸c (muèi, ®−êng)

+ DiÖt khuÈn: Lisozim, ngoµi ra cßn cã IgA

+ §iÒu tiÕt nhiÖt = tho¸t h¬i n−íc (tuyÕn må h«i kÐm ph¸t triÓn)

!+ Riªng loµi nhai l¹i:

KiÒm m¹nh (NaHCO3) (cid:1)®é Èm, pH d¹ cá thÝch hîp vsv ph¸t triÓn (trung hoµ a. bÐo)

Chøa Urª, VTM C cÇn cho VSV. Ph©n gi¶i protªin t¹o NH3 theo m¸u (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)Gan t¹o Urª (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) m¸u (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)n−íc bät (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)D¹ cá (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) Protein VSV (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)Nguån d.d−ìng (TiÕt kiÖm Nit¬-phi protein)

1.3. §iÒu tiÕt tiÕt n−íc bät (TK vµ TD)

(cid:3) ThÇn kinh

+ PXC§K: C/quan nhËn c¶m (thÞ gi¸c, khøu gi¸c, thÝnh gi¸c) (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) TK vµo (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) Vá n·o (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) TK ra (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) hµnh tuû (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) g/c vµ phã g/c (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) TuyÕn n−íc bät.

(cid:3) ThÓ dÞch:

[A.bÐo] m¸u vµ calicrein (do TK phã g/c g©y tiÕt) lµm t¨ng tiÕt n−íc bät.

+ PXK§K: T.¨n (cid:1)n.m miÖng (cid:1)TK truyÒn vµo (V,VII,IX, X)(cid:1)Trung khu (hµnh tuû) (cid:1)TK truyÒn ra (g/c: tiÕt Ýt, nhiÒu muxin - phã g/c: tiÕt nhiÒu, lo·ng)(cid:1)3 ®«i tuyÕn

Khoa CNTY - DHNN1

4 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

3 nhãm

§ 2- tiªu ho¸ ë d¹ dµy

§¬n D¹ dµy kÐp

Hçn hîp (®o¹n ®Çu K0, sau cã tuyÕn- ngùa Ba tói (l¹c ®µ) Cã tuyÕn chã, mÌo, thó ¨n thÞt Bèn tói tr©u, bß, dª, cõu

A- Tiªu ho¸ ë d¹ dµy ®¬n (chã, ngùa)

T©m vÞ

Thùc qu¶n

Th−îng vÞ & th©n vÞ

H¹ vÞ (Chñ, v¸ch)

TB phô (dÞch nhÇy)

TB v¸ch (HCl)

Th−îng vÞ (TB phô)

+ T−¬ng m¹c + C¬ tr¬n (vßng, däc, chÐo) + H¹ niªm m¹c + N.m¹c: 3 lo¹i TB

Th©n vÞ

(3 lo¹i TB)

TB chñ (men)

TB néi tiÕt

C¬ vßng h¹ vÞ

H¹ vÞ (Chñ, v¸ch)

Trung gian Lîn

99,5% H2O

1.§Æc tÝnh, thµnh phÇn, t¸c dông dÞch vÞ a. §Æc tÝnh, TP

-TP

--- c¸c KL:

--, PO4−

V« c¬

muèi Cl-, SO4− Na+, K+, Mg++, Ca++ ®.biÖt HCl

0,5% VCK

H÷u c¬

Protein (men, muxin), A. h÷u c¬: axÝt lactic, uric,…

kÕt hîp: muxin + c¸c a.h÷u c¬ t.¨n

HCltù do+ HClk.hîp+ photphat axÝt + lactic = axÝt tæng sè(cid:1)pH d.vÞ

- pH axÝt (chã: 1,5 – 2) pH (HCl q/®Þnh): $ 2 d¹ng: tù do: quyÕt ®Þnh ®é pH

Khoa CNTY - DHNN1

5 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

* C¬ chÕ h×nh thµnh HCl:

H+

- M¸u

+ HCO3

Dù tr÷ kiÒm

CO2 + H2O anhydraza cacbonic H2CO3 S¶n phÈm T§C

HCl

Cl- (TB v¸ch) + Na+

NaCl T.¨n

b. T¸c dông cña HCl

HCl

Pepsin (327 a.a)

+ pH thÝch hîp cho pepsin h.®éng (1,5 – 2,5)

+Tr−¬ng në protein, tan colagen t¹o ®iÒu kiÖn tiªu ho¸

+ DiÖt khuÈn (®Æc biÖt VK trong T.¨n)

+ §ãng më c¬ vßng h¹ vÞ: T.¨n toan xuèng t¸ trµng KT ®ãng c¬ vßng h¹ vÞ, khi dÞch t¸ trµng trung hoµ hÕt g©y më

+ KÝch thÝch tiÕt dÞch tuþ

c. T¸c dông cña c¸c enzim trong dÞch vÞ

+ Pepsinogen (400 a.a)

* Enzim T/ho¸ protein: pepsinogen (400a.a, do TB chñ tiÕt)

Pepsinogen (400 a.a) HCl Pepsin (327 a.a)

Protein Albumoz + Pepton + a.a

(pH = 2-3)

+ G/s non men catepxin (yÕu h¬n pepsin, pH = 4-5, HCltù do Ýt)

+ Protein s÷a do kimozin (cid:1) ®«ng s÷a

(pH = 6-7) (l−u l©u ë d¹ dµy t¹o ®k tiªu ho¸)

Cazeinogen Kimozin Cazein + Ca++ (cid:1) Cazeinat canxi (cid:4)(cid:4)(cid:4)(cid:4)b«ng tan trong s÷a

Khoa CNTY - DHNN1

6 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

* Enzim tiªu ho¸ mì:

Lipaza tiªu ho¸ mì s÷a (h/® pH axÝt). Mét phÇn tõ ruét non, Ýt t/d

* Tiªu ho¸ gluxÝt: k0 cã men. Men tõ n−íc bät vµ tõ T.¨n.

d. C¬ chÕ tù b¶o vÖ cña d¹ dµy

YÕu tè tÊn c«ng

YÕu tè b¶o vÖ + C¸c men ®Òu d¹ng tiÒn ho¹t ®éng + Muxin phñ bÒ mÆt n.m + M¸u (NaHCO3 cao)(cid:1)thµnh d.dµy pH cao (cid:1)pepsin k0 h/® (cid:1)k0 loÐt

+ HCl + Pepsin + VK lµm tæ nÕp gÊp(cid:1)viªm loÐt + YÕu tè t©m lý (stress) + R−îu, thuèc l¸…

(cid:1)Khi 2 yÕu tè c©n b»ng (cid:1) kh«ng bÞ loÐt d¹ dµy mÊt c©n b»ng (cid:1) loÐt

2. §iÒu tiÕt a. TK + PXK§K: trung khu ë hµnh tuû + PXC§K: Thêi gian, ®Þa ®iÓm, dông cô, mïi thøc ¨n…

TN: Cho t.¨n trùc tiÕp vµo d.dµy, sau 30’ (cid:1)tiÕt d.vÞ liªn tôc trong 1h. (T.¨n ngÊm vµo m¸u (cid:1)kÝch thÝch TK)

b. TD:

gastrin (cid:1)t¨ng tiÕt d.vÞ

Enterogastrin (n.m t¸ trµng tiÕt) t¸c dông vïng th©n vÞ Histamin (sp ph©n gi¶i a.a histidin) KT tiÕt HCl Coctisol (vá th.thËn) (cid:1)t¨ng tiÕt dÞch vÞ

* C¸c chÊt KT tiÕt progastrin HCl

Pha TK trong ®iÒu tiÕt sù tiÕt dÞch vÞ

ThÞ gi¸c, vÞ gi¸c, K.gi¸c vµ nhai

HF TK mª tÈu

Pha ®iÒu tiÕt sù tiÕt dÞch vÞ trong d¹ dµy

* C¸c chÊt øc chÕ Gastron (n.m h¹ vÞ), enterogastron (n.m t¸ trµng), urogastron (n−íc tiÓu)…/.

Khoa CNTY - DHNN1

7 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

B. Tiªu ho¸ ë d¹ dµy lîn

1. CÊu t¹o + Bªn tr¸i th−îng vÞ cã manh nang (cid:1) 5 vïng: - Thùc qu¶n nhá (K0 tuyÕn) - Manh nang, Th−îng vÞ (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)tuyÕn nhÇy - Th©n vÞ, H¹ vÞ (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)nh− d.dµy ®¬n

TH ho¸ häc 60 – 80%

TH VSV TH ho¸ häc

TH VSV :10% lactic, 90% VFA

TH c¬ häc TH ho¸ häc

2. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ ë d¹ dµy lîn tr−ëng thµnh

a. §Æc ®iÓm ph©n tiÕt

T.¨n ñ men > kh«ng ñ

+ TiÕt liªn tôc (khi ¨n t¨ng tiÕt, s¸ng > chiÒu) + L−îng dÞch vÞ ˛ T.¨n: T.¨n rang > ng©m, T.¨n sèng > chÝn

+ Nhu ®éng yÕu, xÕp líp (cid:1)pH c¸c líp „ (cid:1) ho¹t tÝnh men „

(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)ChÕ biÕn + thµnh lËp PXC§K (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)››› › hiÖu qu¶ tiªu ho¸

b. Qu¸ tr×nh tiªu ho¸

Protein: (x¶y ra ë s¸t v¸ch th©n vÞ, h¹ vÞ ?)

Gluxit: amilaza tõ n−íc bät, T.¨n (manh nang, th−îng vÞ & vïng gi÷a)

Lipit: lipaza - K0 ®¸ng kÓ (pH thÝch hîp = 7–8)

+ Ngoµi ra, vsv manh nang, th−îng vÞ (lîn con ch−a cã) ph©n gi¶i gluxit, tinh bét, xenlulose t¹o glucose (cid:1) axÝt h÷u c¬ (lactic 48 %, axetic 31%) vµo m¸u (nguån E)

+ VSV ph©n gi¶i protein vµ sö dông urª t¹o a.a vsv (cid:1) gi¸ trÞ d.d−ìng cao

Khoa CNTY - DHNN1

8 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

3. §Æc ®iÓm tiªu ho¸ d¹ dµy lîn con

+ §iÒu tiÕt TK ch−a hoµn thiÖn, ch−a cã pha tiÕt d.vÞ = p/x. Sau 20-25 ngµy míi xuÊt hiÖn (thÓ hiÖn: khi ¨n d.vÞ t¨ng tiÕt)

+ < 1 th¸ng d.vÞ thiÕu HCl tù do (tiÕt Ýt, k/h dÞch nhÇy) (cid:1) vsv cã ®k › (cid:1) bÖnh ®−êng ruét (ph©n tr¾ng)

+ Tiªu ho¸ protein s÷a nhê trypsin dÞch tuþ. K/n ng−ng kÕt s÷a › theo tuæi, sau 1 th¸ng ﬂ . Ho¹t lùc pepsin › râ.

løa/n¨m

+ Hai thêi kú khñng ho¶ng lîn con (sau 20 ngµy vµ sau cai s÷a)

C- tiªu ho¸ ë d¹ dµy kÐp

• CÊu t¹o: 4 tói

D¹ cá

D¹ tæ ong

+ 3 tr−íc (d¹ cá, tæ ong, l¸ s¸ch) Kh«ng tuyÕn, chØ TB phô tiÕt dÞch nhÇy

D¹ mói khÕ

+ 1 tói sau cã tuyÕn (mói khÕ)

D¹ l¸ s¸ch

(Gia sóc non d¹ cá vµ d¹ tæ ong kÐm ph¸t triÓn)

Sù nhai l¹i

+ Nhai l¹i lµ 1 ®Æc ®iÓm sinh lý cña loµi nhai l¹i (cid:1) Gióp ¨n nhanh, khi yªn tÜnh î lªn nhai l¹i.

+ NÕu ngõng(cid:1) rèi lo¹n tiªu ho¸, ch−íng h¬i…

T.ong

L¸ s¸ch

M. khÕ

R·nh thùc qu¶n

Tæ ong

Lç tæ ong l© s¸ch

D¹ mói khÕ

(cid:1) TËp ¨n sím: KT t¨ng HCl(cid:1) › men (cid:1) › k/n tiªu ho¸ Tr¸nh thiÕu HCl, søc tiªu ho¸ › (cid:1) cai s÷a sím(cid:1) b¶o vÖ mÑ, › CÇn cho lîn con bó s÷a ®Çu (VTM, KT, Kho¸ng).

Khoa CNTY - DHNN1

9 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

1. T¸c dông cña r·nh thùc qu¶n

• Tõ thùc qu¶n (cid:1)lç tæ ong- l¸ s¸ch, lßng m¸ng

• Gia sóc non (bó, uèng) (cid:1) khÐp t¹o èng (cid:1) L¸ s¸ch, mói khÕ

• §ãng kh«ng kÝn (cid:1)s÷a vµo d¹ cá (cid:1) lªn men (cid:1) ch−íng bông ®Çy h¬i

• Cµng lín cµng kh«ng thÓ khÐp hoµn toµn (gê dÉn n−íc).

• Thô quan ph¶n x¹: mµng nhÇy ë m«i, l−ìi, miÖng. Trung khu ë hµnh tủy liªn quan víi trung khu mót, bó.

2. Tiªu ho¸ ë d¹ cá

+ Thïng lªn men lín, tiªu ho¸ 50% VCK KF ®.b k/n tiªu ho¸ x¬ nhê vsv

2.1. §iÒu kiÖn d¹ cá: (thuËn lîi cho vsv)

+ pH = 5,5-7,4 æn ®Þnh (nhê n−íc bät)

+ NhiÖt ®é =38-420C, ®é Èm 80-90%

+ YÕm khÝ (02) < 1%

+ Nhu ®éng yÕu (cid:1) Thøc ¨n l−u l¹i l©u

2.2. HÖ VSV d¹ cá

+ NÊm (nÊm yÕm khÝ, Neocallimastix frontalis, Piramonas communis vµ Sphaeromonas communis)

+ Vi ®éng vËt (chñ yÕu protozoa, » 120 loài, 105 TB/g chÊt chøa ) + Vi khuÈn: » 200 loµi VK 109 vk/g chÊt chøa

Thêi gian sèng tèi ®a

Mét sè ®Æc ®iÓm quan träng cña c¸c nhãm VSV

MËt ®é (s.l−îng/ml) 1 x 1010

Khèi l−îng VSV (g/l dung tÝch) 15 - 27

%khèi l−îng VSV 50 - 90

Vi khuÈn -Nhãm ph©n gi¶i tinh bét -Nhãm ph©n gi¶i cellulose Protozoa NÊm

20-30’ 18 h 6 – 36h 24h

4 x 105 1 x 104 3 - 15 1 - 3 10 - 50 5 - 10

Khoa CNTY - DHNN1

10 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

p1 1. Nhãm ph©n gi¶i x¬ (cellulose)

Bacteroides succinogenes, Ruminococcus flavefaciens, Butyrivibrio fibrisolvens,

Ruminococcus albus, Cillobacterium cellulosolvens

2. Nhãm ph©n gi¶i Hemicellulose

Bacteroides ruminicola, Butyrivibrio fibrisolvens, Lachnospira multiparus

3. Nhãm ph©n gi¶i tinh bét

Bacteroides amilophilus, Butyrivibrio fibrisolvens, Succinimonas amylolytica, Bacteroides ruminantium, Selenomonas ruminantium, Streptococcus bovis

4. Nhãm ph©n gi¶i ®−êng: c¸c vk p.gi¶i x¬ ®Òu cã thÓ ph©n gi¶i ®−êng

5. Nhãm ph©n gi¶i protein: Peptostreptococcus, Clostridium

6. Nhãm t¹o NH3. Bacteroides Ruminicola 7. Nhãm t¹o mªtal (CH4): Methano baccterium, Methano ruminanlicum, Methano forminicum

8. Nhãm ph©n gi¶i mì 9. Nhãm tæng hîp vitamin B12 10. Nhãm sö dông c¸c axÝt hữu cơ: Peptostreptococcus elsdenii, propioni bacterium, Selenomonas lactilytica, Veillonella alacalescens, Veillonella gazogenes

- C¬ giíi: xÐ mµng Xenluloze, nghiÒn n¸t T.¨n - Ho¸ häc: enzim cña vsv - VSV tæng hîp protein b¶n th©n (dinh d−ìng quÝ)

2.3. Vai trß vsv

2.4. Tiªu ho¸ c¸c chÊt trong d¹ dµy cá

a. Xenluloz, Hemixenluloz (TP chñ yÕu trong t.¨n loµi nhai l¹i) Nhê men vsv (80% xelluloz ¨n vµo)

• Xenluloz Depolimepaza Polysacarit Glucozidaza Xenlubioz Xenlulobiaza 2bbb b Glucoze

Xellulaza

Xenluloz quan träng víi tr©u bß: cung cÊp E, d.d, ®¶m b¶o v/® d.dµy & khu«n ph©n (cid:1) ph¶i ®¶m b¶o tû lÖ trong kF (<14%(cid:1)t¸o bãn do x¬ cã t/d KT nhu ®éng ruét)

(VSV) Silobioza

„ „ „ + Hemixenluloz (VSV) Silobioz + c¸c sp „

(vk cã k/n s/d

Siloz (5C + 6C Mantose+ Galactose) ﬂ ﬂ ﬂ (cid:1)thªm ®−êng vµo KF (cid:1) k/n tiªu ho¸ xenluloseﬂ ®−êng ››› › (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)−/c vk p.gi¶i xenlulose).

b. Tiªu ho¸ tinh bét: (95% tiªu ho¸ ë d¹ cá)

Amilaza Mantoz + Dextrin (VSV)

Mantaza (VSV) 2aaa a -Glucoz

+ D.dµy ®¬n ®−êng vµo m¸u ngay(cid:1) glucoz huyÕt. D.kÐp 6% vµo m¸u, cßn l¹i lªn men vsv(cid:1) A.bÐo bay h¬i(cid:1) m¸u (nguån E qua oxh). 70% E nhê A.bÐo, nguån nguyªn liÖu t¹o ®−êng, mì s÷a.

+ Tinh bét

Khoa CNTY - DHNN1

11

Diapositive 31

Hemi khác cellulose là chứa cả pentose và hecsose và thường chứa axit uronic phamkimdang; 29/08/2006

Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

Cellulose

Tinh bột

Saccarose

Cellobiose

Maltose

Fructose

Pectin

Glucose

Fructan

Pentose

Axit Pyruvic

Hemicellulose

Axit citric

Axit lactic

Axit oxaloacetic

Axit sucinic

Axit propionic

Axit acetic

Axit valeric

Axit butyric

Tóm tắt quá trình chuyển hoá hydratcacbon trong dạ cỏ

(VSV) (VSV)

- 80% a.a vsv sö dông tæng hîp protein vsv - 20% khö amin: a.a Deaminaza A.h÷u c¬ + NH3

•Nit¬ phi protªin: vsv cßn s/d nit¬ phi protein T.¨n(cid:1)protein vsv (cid:1)bæ sung urª cho tr©u bß b»ng am«n hay cacbamÝt (45% nit¬)

c. Ph©n gi¶i protªin, nit¬ phi protªin •Protªin: Protein Proteaza peptit peptidaza a.a

NH2 Urªaza

R – C – COOH

O=C

CO2 + 2 NH3

(sp trao ®æi ®−êng)

(VSV)

s/d = p/− víi xªtoaxÝt

NH2

+ Sö dông urª th«ng qua c¸c ph¶n øng:

VD:

VSV (Transaminaza)

+ NH3

-NH2 dÔ nh−êng

COOH CH2 CH2 HC – NH2 COOH Axit glutaric

COOH CH2 CH2 C = O COOH aaa a -xetoglutaric

Tæng hîp Protein vsv x¶y ra song song víi sù ph©n gi¶i gluxit

Gluxit (hydratcacbon)

Protein

§−êng

Peptit + a.a

Nit¬ phi Protein

NH3

Xªtoaxit O

T.¨n

VSV

R – C – COOH

a.a

Protein vsv (Xuèng tiªu ho¸ á d¹ mói khÕ(cid:1)dinh d−ìng cho g/s)

Khoa CNTY - DHNN1

12 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

Thøc ¨n

Protein

N phi protein

n. bät

Urª

S ù c h u y Ó n h o ¸

N phi protein

Protein kh«ng bÞ ph©n gi¶i

Protein bÞ ph©n gi¶i

Peptit

d¹ cá

A. amin

Amoniac

Urª

c ¸ c h î p c h Ê t n i t ¬

gaN

Protein

vi sinh vËt

Urª

t r o n g d ¹

thËn

c á

N−íc tiÓu

Tiªu ho¸ trong ruét non

A.bÐo bay h¬i tæng sè vµ tû lÖ c¸c lo¹i a.bÐo

Sù thay ®æi pH, [A.bÐo bay h¬i] + theo thêi gian sau ¨n vµ vµ NH4 thµnh phÇn thøc ¨n

Khoa CNTY - DHNN1

13 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

- NhiÒu lÇn trong ngµy, thªm ®−êng dÔ tan t¹o xetoaxÝt - Ðp urª víi tinh bét thµnh viªn nÐn (cid:1)ph©n gi¶i chËm - Nªn trén lÉn T.¨n, r¾c lªn cá, c¸m, tr¸nh uèng trùc tiÕp

- ChØ bæ sung bª nghÐ > 6 th¸ng tuæi (hÖ vsv) - LiÒu l−îng 50 – 70g/ngµy/con

• Bæ sung urª + Vt¹o urª vsv > 4VchuyÓn amin(cid:1) b/s nhiÒu (cid:1) thõa NH3(cid:1)v¸ch d.cá (cid:1) m¸u (cid:1) tróng ®éc kiÒm (cid:1)bæ sung chó ý:

+ ý nghÜa: cung cÊp 1/3 nhu cÇu protein c¬ thÓ, chÊt l−îng protein cao

(cid:1) Ýt

+ VSV cßn tæng hîp nhiÒu lo¹i VTM nhãm B: B1, B2, B6, B12

khi tr©u bß thiÕu VTM B

Trõ khi KF qu¸ thiÕu coban (nguyªn liÖu)

d. Sinh tæng hîp VTM

• VSV lªn men t¹o 1000 lÝt/ ngµy ®ªm CO2 (50 – 60 %),

CH4: 30 – 40 % cßn l¹i H2S, H2, N2, O2

tho¸t ra qua î h¬i. NÕu kh«ng (cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) ch−íng bông ®Çy h¬i.

2.5. Sù t¹o thµnh thÓ khÝ vµ î h¬i

Glucose vsv R−îu + CO2 NaHCO3 + axÝt h÷u c¬ (cid:1) muèi Na + H2CO3

+ T¹o CO2: Do lªn men glucose vµ tõ NaHCO3 n−íc bät ›

H2O CO2

› › › ›

vsv

+ T¹o CH4 hoÆc hoµn nguyªn CO2

2CH3COOH + CH4

2C2H5OH + CO2 CO2 + 2H2

(cid:1) CH4

(cid:5) + O2 (hoµn nguyªn)

›

+ T¹o H2S do ph©n gi¶i a.a chøa S nh− methionin + N2 vµ O2 theo T.¨n vµo

(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) NN. ch−íng bông ®Çy h¬i: + Nhu ®éng d¹ cá kÐm hoÆc liÖt d¹ cá + Tróng ®éc (cid:1)mÊt ph¶n x¹ î h¬i + Lªn men qu¸ nhanh: mïa xu©n cá non nhiÒu saponin(cid:1) søc c¨ng bÒ mÆt thÓ lángﬂ (cid:1)sinh nhiÒu khÝ bµo…

3. Chøc n¨ng d¹ tæ ong: tói trung gian v/chuyÓn T.¨n

Gi÷a tæ ong & d.cá cã 1 “gê” chØ cho T.¨n lo·ng hoÆc ®· nghiÒn nhá qua. Khi co bãp (cid:1)T.¨n nhµo trén, 1 phÇn trë l¹i d.cá, 1phÇn vµo d¹ l¸ s¸ch

Khoa CNTY - DHNN1

14 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

4. Chøc n¨ng d¹ l¸ s¸ch: “Ðp läc” khi co bãp (cid:1) Ðp T.¨n lo·ng vµo mói khÕ, phÇn th« gi÷ l¹i gi÷a c¸c l¸, tiªu ho¸ c¬ häc (n−íc & axÝt hÊp thô m¹nh)

5. Tiªu ho¸ ë d¹ mói khÕ: nh− d¹ dµy ®¬n, cã tuyÕn

+ d.vÞ tiÕt liªn tôc

+ L−îng dÞch, pH, ho¹t lùc men Ýt ˛ T.¨n (T.¨n ®· biÕn ®æi)

+ Chøa men pepsin, kimozin, lipaza

+ L−îng HCl thay ®æi theo tuæi (bª: 2,5 - 3,5; bß: 2,17 – 3)

§ 3 - tiªu ho¸ ë ruét non

(cid:1)DÞch tuþ, dÞch mËt, dÞch ruét

I. DÞch tuþ:

+ §iÒu hoµ = TK – TD

tuyÕn tuþ tiÕt, ®æ vµo t¸ trµng

1. §Æc tÝnh thµnh phÇn

+ pH kiÒm 7,8 – 8,4 (T/øng ®é axÝt d.vÞ)

v« c¬ NaHCO3, NaCl,

Muèi CaCl2, Na2HPO4, NaH2PO4

+ æn ®Þnh nhê c¸c muèi v« c¬ (®.biÖt NaHCO3) 90% H2O + Thµnh phÇn:

ChÊt h÷u c¬: protein, men.

Mèi quan hÖ gi¶i phÉu gi÷a tuyÕn tuþ, d¹ dµy vµ t¸ trµng

Sù ho¹t ho¸ men tiªu ho¸ protein cña dÞch tuþ

10%VCK

Khoa CNTY - DHNN1

15 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

2. T¸c dông cña dÞch tuþ a. Nhãm ph©n gi¶i protein

tripsin

Tripsin

+Tripsinogen enterokinaza(dÞch ruét) tripsin (cid:1) tù h/ho¸ Protein peptit + a.a (m¹nh, triÖt ®Ó h¬n pepsin)

+ Cacboxipolypeptidaza: T¸c dông lªn polypeptit t¸ch a.a

kimotripsin + Kimotripsinogen (yÕu h¬n tripsin) Protein peptit +a.a

* Amilaza (amilopsin): tinh bét (cid:1) mantose * Mantaza: Mantose (cid:1) 2glucose * Lactaza: Lactose (cid:1) glucose + galactose (Q.träng g/s non bó s÷a) * Saccaraza: Saccarose (cid:1)glucose + fructose

c. Nhãm ph©n gi¶i mì Lipit lipaza glyxerin +axÝt bÐo Nh©n tè ho¹t ho¸ lipaza: Xistein, muèi canxi, A. Tioglicoleic, d.mËt

secretin

3. §iÒu tiÕt tiÕt dÞch tuþ: TK-TD

vµo m¸u (cid:1) KT tuyÕn tuþ (giµu kiÒm, nghÌo enzim)

l−îng men d.tuþ

- HCl KT n.m ruét non tiÕt pancreozimin (cid:1)› - Phã g/c tiÕt axetylcolin (cid:1) › tiÕt l−îng dÞch

§iÒu hoµ tuþ tiÕt HCO3 b»ng thÓ dÞch

§iÒu hoµ tiÕt enzym cña tuyÕn tuþ vµ sù co bãp tói mËt b»ng thÓ dÞch

cholescystokinin

•TK: g/c, phã g/c •TD: - HCl tõ d.dµy xuèng KT t¸ trµng tiÕt secretinogen HCl

Khoa CNTY - DHNN1

16 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

1. §Æc tÝnh thµnh phÇn

• §¾ng, kiÒm, dÝnh, mµu vµng thÉm (¨n thÞt), xanh thÉm (¨n cá)

• TP: 90% H2O + 10%VCK - Muèi mËt (muèi Na cña glycocolic, taurocolic)

bilivecdin (sp’ oxy ho¸ bilirubin)

(cid:1)S.lý: h/c giµ vì (100 –120 ngµy tuæi) (cid:1)t¹o s¾c tè mËt

(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1)B.lý: Sèt cao, vk, KST (cid:1) vì h/c(cid:1) › s¾c tè mËt(cid:1) n−íc tiÓu(cid:1) n−íc tiÓu vµng. Vµo m¸u(cid:1) hoµng ®¶n. HoÆc t¾c èng mËt (cid:1) vµo m¸u (cid:1) hoµng ®¶n (s¸n l¸ gan)

(cid:1)(cid:1)(cid:1)(cid:1) Cholesteron do gan vµ thËn t¹o ra tõ c¸c axÝt bÐo chuyÓn axetyl Co A thµnh cholesteron mét phÇn th¶i vµo mËt

- T/d: ë gan s¶n xuÊt axÝt mËt (cid:1)chuyÓn ho¸ t¹o VTM D

Gan, tói mËt, tuyÕn tuþ vµ vµ c¸c èng th¶i dÞch mËt vµ dÞch tuþ

- T/h¹i: vµo m¸u (cid:1)x¬ cóng thµnh m¹ch (cid:1)cao huyÕt ¸p

Khoa CNTY - DHNN1

17 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

Sù tuÇn hoµn cña muèi mËt

2. T¸c dông dÞch mËt

+ Ho¹t ho¸ ›

t/d lipaza

+ Nhò ho¸ mì: ﬂ

søc c¨ng bÒ mÆt, t¹o ®k cho lipaza t/d

& h¹t <0,5 m m (cid:1)hÊp thô trùc tiÕp

+ A. mËt + A.bÐo(cid:1)phøc hoµ tan (cid:1) t¹o ®k h/thô a.bÐo

+ Trung hoµ HCl tõ d.vÞ xuèng (cid:1) −/c h/® pepsin

+ Gióp hÊp thu VTM hoµ tan trong dÇu

+ T¨ng nhu ®éng ruét

3. §iÒu tiÕt (SGK): TK – TD

TB biÓu m« víi c¸c vi nhung

NÕp gÊp bªn trong thµnh ruét non

L«ng nhung vµ tuyÕn ruét

CÊu t¹o gi¶i phÉu cña ruét non

2 lo¹i tuyÕn tiÕt III. DÞch ruét non: Brunner (chØ ®o¹n t¸ trµng), Lieberkun (suèt däc n.m r.non)

Khoa CNTY - DHNN1

18 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

1. §Æc tÝnh, thµnh phÇn

- Kh«ng mµu, pH kiÒm 8.2-8.7

muèi v« c¬, cholesteron protein (chñ yÕu men)

- TP: H2O (99-99.5%) + VCK (0.5-1%)

2. T¸c dông a. Tiªu ho¸ protein

- D.ruét + T.¨n(cid:1) d−ìng chÊp (TP æn ®Þnh, chÊt cÇn tiªu ho¸, h.thu)

- Aminopeptidaza: c¾t m¹ch peptit phÝa nhãm amin tù do, p.gi¶i(cid:1)a.a NH2- CH – CO – NH – CH – CO – NH – CH - COOH

- Erepxin: thuû ph©n albumoz & pepton (cid:1) a.a (K0 cã t/d víi protein nguyªn vÑn, trõ cazein s÷a) - Dipeptiaza: Dipeptit (cid:1) 2 a.a - Prolinaza: c¾t m¹ch peptit ®Ó gi¶i phãng a.a prolin

- Enterokinaza: h.ho¸ Trisinogen (cid:1) Tripsin (b/c c¾t 1 ®o¹n peptit)

Axit nucleic Nucleaza Nucleotit Nucleotit Nucleotidaza Nucleosit

Nucleosit Nucleosidaza KiÒm purin + Pentoz + H3PO4 (pirimidin)

photphat ra khái h.chÊt

c. Ph©n gi¶i gluxit: amilaza, mantaza, saccaraza vµ lactaza d. Ph©n gi¶i lipit: lipaza, photpholipaza & colestero-esteraza e. Photphataza: ph©n gi¶i tÊt c¶ c¸c photphat v« c¬, h÷u c¬ t¸ch

§ 4 - tiªu ho¸ ë ruét giµ

(manh, kÕt, trùc)

• Gi÷a R.non & R.giµ: van “håi–manh trµng” (h/® = p/x¹)

• T.ho¸ chñ yÕu ë R.non, R.giµ cã nh−ng Ýt h¬n & ˛ loµi:

Ngùa: K0 d¹ cá (cid:1) manh trµng ®−îc coi nh− d¹ cá (tiªu ho¸ 50% x¬, 40% protein)

- §V ¨n cá: quan träng (kÓ c¶ lîn):

Khoa CNTY - DHNN1

19 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

carnivore

omnivore

s: stomach

ce:cecum

Simple- stomached herbivore

co: colon

r: rectum

ruminant

(cid:6)Tiªu ho¸ ë ruét giµ: nhê men ruét non vµ vsv ruét giµ

+Qu¸ tr×nh thèi r÷a: vsv g©y thèi r÷a protein (cid:1)sp’ thèi (Indol, Phenol, scatol, cresol & c¸c khÝ H2S, CO2, H2…) 1 phÇn theo ph©n ra ngoµi, phÇn lín ®Õn gan khö ®éc gäi chung lµ Indical th¶i qua n−íc tiÓu. (cid:1)KiÓm tra Indical n−íc tiÓu (cid:1)th¨m dß c/n khö ®éc gan

+ T/d s−ëi Êm (T0 R.giµ cao h¬n c¸c bé phËn kh¸c)

I. C¬ quan hÊp thu

§ 5- Sù hÊp thu

+ MiÖng: r−îu

+ D¹ dµy: - §¬n: n−íc, ®−êng ®¬n, muèi kho¸ng, a.a

- KÐp: AXBBH, NH3, a.a, muèi kho¸ng

+ Ruét non: n−íc, ®−êng ®¬n, a.a, muèi (n.m nhiÒu nÕp nh¨n, nhiÒu nhung mao (cid:1)t¨ng S bÒ mÆt. Trong c¸c nhung mao cã hÖ TK t¹o co bãp c¬ tr¬n (cid:1)hót d2 vµo m¸u)

Khoa CNTY - DHNN1

20 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

II- C¬ chÕ hÊp thu: BÞ ®éng + chñ ®éng

1. HÊp thu bÞ ®éng: lý ho¸ th«ng th−êng

Ruét co bãp (cid:1)› P trong ruét ®ång thêi c¸c nhung mao gi·n (cid:1) mao qu¶n gi·n (cid:1) dinh d−ìng tõ ruét vµo m¸u

+ Läc qua: ˛ P thuû tÜnh ruét vµ gi÷a m¸u

+ ThÈm thÊu: H2O tõ d2 nh−îc tr−¬ng(cid:1) ®¼ng vµ −u tr−¬ng + KhuyÕch t¸n: chªnh lÖch [ ], ion tõ n¬i cã [ ] cao (cid:1) thÊp

nhu cÇu c¬ thÓ (ng−îc bËc thang)

+ Lùc hót tÜnh ®iÖn: do c¸c chÊt 2 phÝa tÝch ®iÖn tr¸i dÊu

2. HÊp thu chñ ®éng: ˛

- Tèn n¨ng l−îng do ATP

a. HÊp thu chñ ®éng = vËt mang

+ g®1: S (c¬ chÊt) + C (vËt t¶i )(cid:1)phøc CS (bÒ mÆt mµng) + g®2: CS k/t¸n vµo g¾n ATP (cid:1)phøc h/®, v/c theo vi kªnh

trong hÖ l−íi néi chÊt

vµo TBC(cid:1)mao qu¶n

+ g®3: CS enzim C + S

§K: - Ph¶i cã vËt mang (th−êng 1 protein)

S

Èm bµo

Quay l¹i mµng v/c chÊt „

K Ï

C

C ATP

t Õ b µ o

Enzim

Vi kªnh

mao m¹ch

III. Sù hÊp thu c¸c lo¹i thøc ¨n

b. Èm bµo (Pinoxitoz) + Ph©n tö lín (g Globulin) chñ yÕu ë gia sóc non + Mµng TB lâm thµnh hèc, g¾n l¹i (cid:1) §−a vµo trong.

men ®−êng ®¬n (cid:1) AXBBH (cid:1) m¸u

1. Sù hÊp thu ®−êng: ®−êng ®¬n & AXBBH

• Gluxit(T. ¨n) • Riªng g/s non h/thu ®−êng kÐp (Lactose=Glucose+ galactose) •V hÊp thu ˛ lo¹i ®−êng (SGK): G > F

+ [®−êng] trong ruét non + §−êng 6C hÊp thu nhanh h¬n 5C do 6C vµo thµnh ruét ®−îc

photphorin ho¸ (cid:1)ﬂ [®−êng] m¸u (cid:1)› VhÊp thu. 5C ng−îc l¹i. §−êng fructose hÊp thu chËm v× ph¶i chuyÓn sang glucose (cid:1)Mét sè g/thÝch: hÊp thu chñ ®éng ph¶i cÊu t¹o vßng d¹ng D-glucose.

+ pH, tuæi, chÕ ®é dinh d−ìng…

• HÊp thu ®−êng nhê vËt t¶i qua 3 g® • HÊp thu ®−êng ˛ :

Khoa CNTY - DHNN1

21 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

2. HÊp thu protein: d¹ng a.a, peptit ®¬n gi¶n

mµng TB nhung mao

Trong TB

aaa a -glutamin amino axit

- G/s non cã kh¶ n¨ng hÊp thu g - globulin = Èm bµo - DiÔn ra: cuèi t¸ trµng, ®Çu kh«ng vµ håi trµng - Chñ ®éng nhê vËt t¶i - GÇn ®©y cã thªm c¬ chÕ a.a v/c nhê chu tr×nh a -glutamin

a.a

Sisteinglyxin

5-oxoprolin

Glutathion

glyxin

Sistein

ATP ADP

glutamat

ATP

aaa a -glutamin Sistein

Ngoµi mµng

ADP

: [a.a] ruét, tû lÖ c¸c a.a.

-HÊp thu ˛ (cid:1)ChØ hÊp thu ®−îc c¸c a.a theo mèi t−¬ng quan nhÊt ®Þnh(cid:1) cÇn c©n ®èi a.a trong KF Ngoµi ra cßn chÞu ¶/h cña c¸c VTM, cña ®−êng ….

3. HÊp thô lipit: glyxerin + axÝt bÐo

+ Glyxerin hoµ tan cã thÓ hÊp thô trùc tiÕp = khuyÕch t¸n + A.bÐo khã tan + muèi mËt (cid:1) phøc tan (cid:1) hÊp thu vµo TB biÓu m« nhung mao t¸ch ra vµo m¸u (A.bÐo <12C vµo m¸u, cßn >12C vµo b¹ch huyÕt, cßn a.mËt vÒ gan)

+ Trong TB n.m ruét ®a sè A.bÐo + glyxerin(cid:1)mì trung tÝnh vµ photphatit + §é nãng ch¶y cµng cao (cid:1) nhò ho¸ vµ hÊp thu cµng tèt + F <0,5m m

4. N−íc vµ muèi kho¸ng (SGK)

a. N−íc: ˛ ASTT = c¬ chÕ k.t¸n thÈm thÊu

+ Tõ d2 nh−îc tr−¬ng (cid:1) −u, ®¼ng tr−¬ng

+ §¼ng tr−¬ng: chÊt tan & n−íc cïng hÊp thu K0 ˛ lÉn nhau

+ ¦u tr−¬ng: H2O tõ m¸u(cid:1)ruét ®Õn ®¼ng tr−¬ng míi h.thu + H.thu H2O tõ d2 ®−êng ˛ lo¹i ®−êng & [®−êng]. ¦u, ®¼ng tr−¬ng(cid:1)hÊp thu chËm. Tèt nhÊt lµ glucose nh−îc tr−¬ng (1-2%)

b. Muèi kho¸ng: d¹ng hoµ tan trong n−íc˛ :

+ §é hoµ tan: ®é hoµ tan cao(cid:1) hÊp thu m¹nh.

+ Ho¸ trÞ ion: ion ho¸ trÞ thÊp(cid:1)hÊp thu nhanh.

Khoa CNTY - DHNN1

22 Pham Kim Dang - Bo mon SLSHDV

3/20/2008

+ Na+, K+: d¹ng muèi Cl-. + Ca++ d−íi d¹ng phøc víi axÝt mËt + P d¹ng v« c¬ + Mg++ hÊp thu ng−îc bËc thang + Fe d¹ng ho¸ trÞ 2…

5. VTM: d¹ng nguyªn vÑn

+ VTM nhãm B,C tan trong n−íc hÊp thu nhanh = kh.t¸n thÈm thÊu (Riªng B1 hÊp thu sau khi photpho ho¸) + B12 hÊp thu ë håi manh trµng nhê Èm bµo + VTM tan trong dÇu mì A, D, E, K ph¶i cã muèi mËt. Do ®ã lµm gi¶m hÊp thu mì ë ruét. ./.