Bài giảng Tâm lý học: Tổng quan và ứng dụng

TÂM LÝ HỌC







CHƯƠNG I

MT S VN ð CƠ BN CA TÂM LÝ HC

I . KHÁI QUÁT V TÂM LÝ HC

1. Khái nim v tâm lý

- Theo cách hiu thông thưng: Hiu, ñoán ý ngưi khác, ñi ñn cách cư x phù

hp

- Theo khoa hc: là tt c nhng hin tưng tinh thn xy ra trong não con ngưi,

nó gn lin và ñiu hành mi hành vi và hot ñng ca con ngưi.

Tâm lý còn ñưc gi là th gii ni tâm hay “Lòng ngưi”.

2. Bn cht ca hin tưng tâm lý ngưi

2.1.Tâm lý là s phn nh hiên thc khách quan vào não ngưi.

2.2 .Tâm lý mang tính ch th.

2.3. Bn cht xã hi – lch s ca tâm lý ngưi.

3. Khái nim v tâm lý hc

3.1. Khái nim tâm lý hc

Tâm lý hc là mt khoa hc nghiên cu s hình thành vn hành và phát trin

ca hot ñng tâm lý, tc là nghiên cu con ngưi nhn thc th gii khách quan bng

con ñưng nào, theo qui lut nào, nghiên cu thái ñ ca con ngưi ñi vi cái mà h

nhn thc ñưc hoc làm ra.

ði tưng ca tâm lý hc là các hin tưng tâm lý.

3.2. V trí ca tâm lý hc

Tâm lý hc ñưc ny sinh trên nn tri thc ca nhân loi và do nhu cu ca

cuc sng ñòi hi. Nhìn tng th, tâm lý hc ñng  v trí giáp ranh gia khoa hc t

nhiên, khoa hc xã hi, khoa hc kinh t và trên nn ca trit hc. Ngưi ta d ñoán

th k 21 là th k mũi nhn, hàng ñu ca tin hc, tâm lý hc và sinh vt hc.

3.3 . Vai trò và ý nghĩa ca tâm lý hc du lch

Vic ra ñi ca ngành du lch gn lin vi nhiu ngành khác như giao thông vn

ti, dch v! khách sn, hưng d"n du lch, các dch v! ăn ung, bán hàng, chiêu ñãi

viên, qung cáo . . ð ph!c v! thit thc cho ngành du lch, nhiu lĩnh vc khoa hc ra

ñi như: ða lý du lch, văn hoá du lch, tâm lý hc du lch. . .

Tâm lý hc du lch là mt ngành ca khoa hc tâm lý và cũng là mt ngành trong

h thng các khoa hc v du lch.

Tâm lý hc du lch có nhim v

Nghiên cu các hin tưng tâm lý ca du khách, ca cán b công nhân viên ngành

du lch, tìm ra nhng ñc ñim tâm lý qui lut tâm lý ca h.

* Vai trò, ý nghĩa ca tâm lý hc du lch

Cung cp h thng lý lun v tâm lý hc, trên cơ s ñó, các nhà kinh doanh du lch

nhn bit ñưc nhu cu, s thích, tâm trng, thái ñ . . . ca khách du lch ñ ñnh

hưng, ñiu khin và ñiu ch&nh quá trình ph!c v! khách du lch.

Trên cơ s hiu bit tâm lý hc, các nhà kinh doanh du lch s' có kh năng nhn

bit, ñánh giá ñúng v kh năng kinh doanh ca mình, hoàn thin và nâng cao năng

lc chuyên môn, năng lc giao tip và rèn luyn các ph(m cht tâm lý cn thit.

Vic nm ñưc nhng ñc ñim tâm lý ñc trưng ca du khách , các hin tưng tâm lý

xã hi thưng gp trong du lch s' giúp cho vic ph!c v! khách du lch tt hơn.

Ngoài ra, tâm lý hc du lch giúp cho vic ñào to, tuyn chn, b trí, t chc

lao ñng, xây dng văn hoá ca doanh nghip du lch, x lý hài hoà các mi quan h

trong doanh nghip.

4. Phân loi hin tưng tâm lý







Có nhiu cách phân loi các hin tưng tâm lý. Cách ph bin nht trong các

tài liu tâm lý hc là vic phân loi các hin tưng tâm lý theo thi gian t)n ti ca

chúng và v trí tương ñi ca chúng trong nhân cách. Theo cách chia này, các hin

tưng tâm lý có ba loi chính :

Các qúa trình tâm lý

Các trng thái tâm lý

Các thuc tính tâm lý.

II. CƠ S MÔI TRƯNGT NHIÊN VÀ MÔI TRƯNG XÃ HI CA TÂM

LÝ

1.Cơ s môi trưng t nhiên

ðiu kin t nhiên tác ñng mnh m' ti mc quyt ñnh ñi sng con ngưi, ñ li

nhng du n sâu sc trên tâm lý con ngưi. ðiu kin t nhiên bao g)m v trí, ña lý,

kh năng tài nguyên, thi tit, khí hu và nhiu nhân t sinh thái khác. ðiu kin t

nhiên nh hưng ñn c vóc ngưi, màu da, màu tóc. . . kh năng thích nghi và chu

ñng ca cơ th, nhưng quan trng hơn c là nh hưng ñi vi tác phong, tư tưng . .

. Con ngưi  vùng hàn ñi thưng trm lng, ít nói hơn so vi vùng ôn ñi, và vùng

nhit ñi. Nhng nưc có v trí ña lý thun li cho vic giao lưu như nưc Pháp,

Singapor, thưng có cư dân ci m, giàu ngh thut giao tip và có phong t!c tp quán

pha tp.

* nhng nơi thiên nhiên khc nghit, ñt ñai nghèo nàn, con ngưi chu thương

chu khó và giàu óc sáng to. ðó là trưng hp ca cư dân Nht Bn, PhilipPin, ðan

Mch, Na Uy, Thu+ ðin . . Nhng nơi thiên nhiên thun li, hay ñưc phát hin sm

thì tr thành nhng trung tâm ñô hi và là nhng nơi ca các nn văn minh như Trung

Quc, ,n ð, Pháp, ðc, Tây Ban Nha, Trung Cn ðông. * ñây con ngưi có b dày

văn hoá truyn thng, nên tâm lý, dân tc tr nên bn vng. Trái li nhng vùng ñt

mi khai phá, cư dân ô hp , văn hoá lai tp, con ngưi tr nên thc d!ng hơn và cũng

thô hơn trong ng x. ðó là trưng hp ca Hoa Kỳ.

2.Cơ s môi trưng xã hi ca tâm lý

Nói ñn môi trưng xã hi là nói dn các nhóm xã hi và các vn ñ dân tc,

giai tng xã hi, phong t!c tp quán, ngh nghip, tín ngư.ng tôn giáo. ðó là nhng

yu t góp phn hình thành tâm lý con ngưi.

Tr/ sơ sinh b cô lp vi sinh hot xã hi s' không có hot ñng tư duy và ngôn

ng, không có ñi sng tư tưng tình cm, tr/ ln lên s' có cách sng gn vi bn

năng ñng vt.

Tr/ sơ sinh gia cng ñ)ng này ln lên gia mt cng ñ)ng khác s' có li sng,

ñc thù tâm lý ca cng ñ)ng th hai.

Trong môi trưng xã hi thì quá trình phát trin lch s ca dân tc là nhân t

hàng ñu. Chính là do chung lưng ñu ct, ci to thiên nhiên, t chc xã hi, bo t)n

nòi ging, chng ngoi xâm mà các dân tc ñã to ra dân tc tính cho mình. Chúng ta

có th tìm thy ví d! trên qua tinh thn thưng võ, ngang tàng ca ngưi Cô Dc, tinh

thn võ sĩ ño ca ngưi Nht, nhng nét tiêu biu ca văn minh ðông Á ca ngưi

Trung Hoa, tinh thn ñc lp, t ch và sc mnh chng ngoi xâm ca dân tc ta, thái

ñ lãnh ñm ca ngưi Anh, tinh thn thc d!ng ca ngưi M0. . .

Tuy nhiên các ñc ñim dân tc không bao gi chi phi toàn b ñc tính ca

t1ng b phn, t1ng cá nhân. Vì vy, có th xem xét mt ngưi thông qua dân tc ca

h, nhưng không th ñánh giá dân tc thông qua mt con ngưi. ðây là mt vn ñ

mang tính trit lý, ñòi hi ngưi ph!c v! du lch không ng1ng tìm hiu, tích lu0 kin







thc, có phương pháp giao tip tt trong khi ph!c v! khách du lch, nht là khách

Quc t.

S chuyn dch v cư dân, s giao lưu trong sn xut và thương mi gia các vùng

ña lý trên th gii ñã chi phi hoc du nhp truyn thng văn hoá t1 dân tc này sang

dân tc khác. Vì vy mt quc gia có th mang màu sc văn hoá ca nhiu dân tc.

Trái li, ñc tính văn hoá ca mt dân tc ñưc t)n ti  nhiu quc

III. CÁC HIN TƯNG TÂM LÝ CƠ BN

1.Nh n th!c cm tính

1.1.Cm giác

Là mt quá trình tâm lý phn ánh t1ng thuc tính riêng l/ bên ngoài ca s vt

và hin tưng ñang trc tip tác ñng vào các giác quan ca ta.

* ð"c ñi$m ca cm giác

Cm giác ch& phn ánh t1ng thuc tính riêng l/ ca s vt, hin tưng.

Cm giác ch& phn ánh nhng thuc tính bên ngoài ca s vt, hin tưng.

Cm giác phn ánh hin tưng khách quan mt cách trc tip và c! th.

Cm giác ph! thuc vào sc kho/, tâm trng, kinh nghim sng, tri thc ngh

nghip, các quá trình tâm lý khác.

Cm giác là mc ñ ñu tiên ca hot ñng nhn thc, hot ñng phn ánh ca

con ngưi, là hình thc ñnh hưng ñu tiên ca cơ th trong th gii xung quanh.

Nhưng nó là nn tng ca s nhn thc ca con ngưi. Là “Viên gch ” ñu tiên xây

nên “Toà lâu ñài nhn thc ”.

*Các loi cm giác

Căn c vào v trí ca ngu)n kích thích gây ra cm giác, ngưi ta chia cm giác

thành

Nhng cm giác bên ngoài: Cm giác nhìn, cm giác nghe, cm giác ngi, cm

giác nm, và cm giác da.

Nhng cm giác bên trong: cm giác vn ñng, cm giác s mó, cm giác thăng

bng, cm giác rung và cm giác cơ th.

*Các qui lu t cơ bn ca cm giác

Qui lut ngưng cm giác: Mun có cm giác thì phi có s kích thích vào các

cơ quan cm giác và các kích thích ñó phi ñt ti mt gii hn nht ñnh, gii hn

mà  ñó kích thích gây ra ñưc cm giác là ngư.ng cm giác.

Qui lut v s thích ng: ð phn nh ñưc tt nht và bo v h thn kinh, cm

giác ca con ngưi có kh năng thích ng vi kích thích. Thích ng là kh năng thay

ñi ñ nhy cm ca cm giác cho phù hp vi s thay ñi ca cưng ñ kích thích,

khi cưng ñ kích thích tăng thì gim ñ nhy cm và ngưc li.

Qui lut này ñưc th hin rõ  s thích ng ngh nghip ca ngưi lao ñng.

Ví d!: Ngưi ñu bp trong các nhà hàng, khách sn cm thy bình thưng trong môi

trưng nóng bc ca bp lò.

Qui lut tác ñng ln nhau ca cm giác

Là s thay ñi tính nhy cm ca mt cm giác này dưi nh hưng ca mt

cm giác khác. Vì vy, khi có s kích thích yu lên cơ quan cm giác này s' làm tăng

ñ nhy cm ca cơ quan cm giác kia và ngưc li.Ví d!: Âm thanh mnh d2 làm cho

cm giác v màu sc gim xung và ngưc li. Hoc t giy trng trên nn ñen trng

hơn khi thy nó trên nn xám.







Các qui lut ca cm giác có mt ý nghĩa to ln trong hot ñng kinh doanh

du lch: T1 vic trang trí ni tht phòng ngh& sao cho ñ3p mt ( hài hoà v màu sc,

khách có cm giác rng rãi, thoáng mát, thm chí ngay c trong nhng phòng nh,

thiu ánh sáng ) ñn vic trình bày món ăn hp d"n, lôi cun ( Màu sc, mùi v ).

1.2 . Tri giác

Là mt quá trình tâm lý phn ánh mt cách trn v3n các thuc tính bên ngoài

ca s vt, hin tưng ñang trc tip tác ñng vào các giác quan ca ta.

Có th ñc m(u chuyn sau ñây ñ phân bit cm giác ( s phn nh s vt mt

cách riêng l/, t1ng khía cnh ) vi tri giác ( s phn ánh mt cách tng hp, trn v3n )

“Bn anh em mù hi nhau quan sát con voi: ngưi th nht s ñ!ng cái chân bèn nói:

con voi ging như ct tr!. Ngưi th hai mò trúng cái vòi bèn nói: ñâu phi nó ging

cái chày. Ngưi th ba ñ!ng cái b!ng , vut ve mt h)i, r)i nói: theo tôi nó ging cái

chum ñng nưc. Ngưi th tư li nm cái tai: trt c, nó ging như cái nia. Bn ngưi

cãi nhau om sòm không ai chu ai. Làm th nào chu ñưc ch chính bàn tay mình s

mó, ch ñâu phi nghe ngưi ta nói li sao mà bo là mơ ng . . .

Có ngưi ñi qua, d1ng li hi ñu ñuôi câu chuyn, cưi và bo: không mt ai

trong bn anh em là thy ñưc rõ con voi như th nào ! nó ñâu có ging cây ct nhà,

mà các chân nó như ct nhà. Nó ñâu có ging cái nia, mà cái tai nó ging cái nia. Nó

ñâu có ging như chum ñng nưc, mà cái b!ng nó ging như cái chum ñng nưc.

Nó cũng ñâu có ging cái chày, mà chính cái vòi nó ging cái chày. Con voi là chung

tt c nhng cái y: chân, l4 tai, b!ng và vòi ”.

* con ngưi, do có tích lu0 kinh nghim, do có ngôn ng, nên s tri giác ( s

tng hp các cm giác riêng l/, ñ có mt hình tưng trn v3n ) ñưc b sung rt

nhiu. chính nh có kinh nghim, mà con ngưi, tuy mi nhn bit bng cm giác mt

s thuc tính ca s vt, có th tri giác ñưc s vt. S tham gia ca kinh nghim góp

phn vào quá trình tri giác, to nên cái gi là tng giác.

*Các qui lu t ca tri giác

Qui lut v tính ñi tưng ca tri giác

Qui lut v tính la chn ca tri giác

Tính có ý nghĩa

Tính n ñnh

Tính tng giác

5o nh tri giác

2.Nh n th!c lý tính

2.1. Tư duy

Tư duy là mt quá trình tâm lý phn ánh nhng thuc tính bn cht, nhng mi

quan h và mi liên h bên trong có tính qui lut ca s vt, hin tưng trong hin thc

khách quan mà trưc ñó ta chưa bit.

Tư duy là mc ñ nhn thc mi v cht so vi cm giác và tri giác. Quá trình

phn ánh này là quá trình gián tip, ñc lp và mang tính khái quát, ñưc ny sinh trên

cơ s hot ñng thc ti2n, t1 s nhn thc cm tính nhưng vưt xa các gii hn ca

nhn thc cm tính.

*ð"c ñi$m

Tính có vn ñ ca tư duy

Tính gián tip ca tư duy

Bài giảng: Tâm lý học

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi