06/10/09
5
Khái niệm chung về biểu tƣợng
Theo từ điển Tâm lý học (Vũ Dũng- NXB KHXH - 2000): "Biểu
tƣợng là hình ảnh các vật thể, cảnh tƣợng và sự kiện xuất hiện
trên cơ sở nhớ lại hay tƣởng tƣợng. Khác với tri giác, biểu
tƣợng có thể mang tính khái quát. Nếu tri giác chỉ liên quan
đến hiện tại, thì biểu tƣợng liên quan đến quá khứ và tƣơng
lai.“
Theo từ điển Tiếng Việt (GS Hoàng Phê chủ biên): "Biểu tƣợng
là hình ảnh tƣợng trƣng, là hình ảnh của nhận thức, cao hơn
cảm giác, cho ta hình ảnh của sự vật còn giữ lại trong đầu óc
khi tác dụng của sự vật vào giác quan đã chấm dứt".
Cấu trúc của biểu tƣợng
Theo luận điểm của I.M Xêtrênốp:"Các biểu tƣợng là kết quả trung gian từ
các tri giác phân chia thành từng thành phần riêng lẻ của sự trừu tƣợng
hoá một tổng số nhất định các vật thể cùng loài và thành phần của sự trừu
tƣợng hoá này bao gồm ngoài các dấu hiệu bề ngoài còn có các dấu hiệu
không phơi bày ra một cách trực tiếp mà phải nhờ một sự phân tích chi
tiết về mặt trí tuệ và thể chất các vật thể,cũng nhƣ quan hệ giữa chúng
với nhau vàgiữa chúng với con ngƣời".
Qua luận điểm này, cấu trúc của biểu tƣợng có thể phân chia thành:
Những biểu hiện bề ngoài vô cùng đa dạng của hiện thực.
Những dấu hiệu của sự vật,hiện tƣợng của hiện thực mà tự chúng
không phơi bày ra .
Cấu trúc của biểu tƣợng
Biểu tƣợng vừa đƣợc giữ lại trong trí nhớ của chủ thể,đồng
thời dƣới ảnh hƣởng của tri giác mới (tác động của thế giới
khách quan) và tƣởng tƣợng thì nội dung của chúng lại đƣợc
bổ xung và phong phú thêm.
Biểu tƣợng là yếu tố động,luôn thay đổi,tuỳ thuộc vào ảnh
hƣởng của tri giác tác động cũng nhƣ tuỳ thuộc vào trí tƣởng
tƣợng phong phú của mỗi cá nhân.
Phân loại biểu tƣợng
Dựa vào tiêu chí: Hình tƣợng của sự vật và hiện tƣợng tri giác từ
trƣớc đƣợc sắp xếp lại trong ý thức con ngƣời đến mức độ nào,
ngƣời ta phân chia biểu tƣợng thành hai loại:
Biểu tƣợng của trí nhớ:là hình ảnh của tri giác lúc trƣớc đƣợc tái hiện
lại trong một hoàn cảnh nhất định.
Biểu tƣợng của tƣởng tƣợng:là hình ảnh mới đƣợc trí tƣởng tƣợng
tạo nên trên nền của biểu tƣợng cũ.
Biểu tƣợng của tƣởng tƣợng là hình ảnh mới,đƣợc chế biến lại từ
những biểu tƣợng của trí nhớ,là "BT của BT ", thƣờng đƣợc chủ
thể sáng tạo dựa trên các cách thay đổi số lƣợng , kích thƣớc,
chắp ghép, liên hợp,nhấn mạnh,điển hình hoá, khái quát cao hơn
so với biểu tƣợng của trí nhớ.
Vai trò trong hoạt động tâm lý
Biểu tƣợng là một trong những hình thức quan trọng của sự
phản ánh chủ quan về thế giới khách quan.
Không có biểu tƣợng thì không thể có ýthức.
Do gắn với các yếu tố tổng hợp nên biểu tƣợng là bậc thang
chuyển hoá từ hình ảnh cụ thể đến khái niệm trừu tƣợng,từ
cảm giác và tri giác đến tƣ duy.
Biểu tƣợng mang tính chất biến đổi rộng rãi, rõ nét - cho phép
xây dựng hình ảnh mới, nên chúng đóng vai trò quan trọng và
cần thiết trong hoạt động sáng tạo của con ngƣời .
Trí nhớ
Định nghĩa
Đặc điểm
Vai trò
Các quá trình cơ bản
