Bài giảng Triết học: Chương 7 - Nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn

Trong bối cảnh phát triển của triết học và đời sống xã hội, mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn luôn là một vấn đề cốt lõi, có ý nghĩa nền tảng. Chương này tập trung phân tích sâu sắc nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, một nguyên tắc kim chỉ nam cho hoạt động nhận thức và cải tạo thế giới của con người. Tầm quan trọng của việc nắm vững nguyên tắc này thể hiện ở khả năng định hướng hành động, kiểm chứng và phát triển tri thức, góp phần vào sự tiến bộ chung. Mục tiêu của nghiên cứu này là làm rõ bản chất của phạm trù thực tiễn và phạm trù lý luận, đồng thời chỉ ra những yêu cầu cơ bản và ý nghĩa phương pháp luận của chúng trong giai đoạn phát triển hiện nay, nhằm khắc phục những sai lầm trong tư duy và hành động.

Sinh viên, giảng viên các ngành triết học, khoa học xã hội, chính trị học; nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách quan tâm đến mối quan hệ giữa tư duy và hành động trong bối cảnh phát triển quốc gia.

Tài liệu này hệ thống hóa các khái niệm cơ bản về thực tiễn và lý luận, làm rõ bản chất và vai trò của từng phạm trù. Thực tiễn được định nghĩa là toàn bộ hoạt động vật chất có mục đích, mang tính lịch sử – xã hội của con người nhằm cải biến tự nhiên, xã hội và bản thân, bao gồm các hoạt động sản xuất vật chất, chính trị – xã hội và thực nghiệm khoa học. Lý luận, ngược lại, là hệ thống tri thức được khái quát từ thực tiễn, phản ánh những mối liên hệ bản chất và quy luật của các sự vật, hiện tượng. Tài liệu phân biệt rõ giữa tri thức kinh nghiệm và tri thức lý luận, nhấn mạnh rằng tri thức kinh nghiệm là cơ sở hình thành tri thức lý luận, trong khi tri thức lý luận cung cấp cái nhìn sâu sắc, khái quát hơn. Trọng tâm của chương là nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, một mối quan hệ biện chứng trong đó thực tiễn là cơ sở, động lực, mục đích và tiêu chuẩn của lý luận. Đồng thời, lý luận phải được vận dụng để chỉ đạo thực tiễn, và thông qua thực tiễn, lý luận tiếp tục được bổ sung, kiểm nghiệm và phát triển. Phương pháp tiếp cận này đòi hỏi lý luận luôn bám sát thực tiễn để tổng kết kinh nghiệm và phát triển, còn hoạt động thực tiễn phải được dẫn dắt bởi lý luận khoa học, phù hợp với điều kiện lịch sử cụ thể. Ý nghĩa phương pháp luận của nguyên tắc này là vô cùng quan trọng, giúp khắc phục được các "bệnh kinh nghiệm" (chỉ dựa vào kinh nghiệm mà bỏ qua lý luận) và "bệnh giáo điều" (tuyệt đối hóa lý luận mà bỏ qua thực tiễn), từ đó thúc đẩy sự phát triển bền vững trong giai đoạn cách mạng hiện nay.