Bài giảng Triết học Mác - Lênin: Chương 3 - Chủ nghĩa duy vật lịch sử (2023)

KHOA CHÍNH TRỊ - LUẬT

BỘ MÔN CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN

BÀI GIẢNG MÔN

TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN

Biên soạn: Bộ môn CNML

NỘI DUNG MÔN HỌC

Chương 1: Khái luận về Triết học và triết học Mác- Lênin

Chương 2: Chủ nghĩa duy vật biện chứng

08/19/23

Chương 3: Chủ nghĩa duy vật lịch sử

TÀI LIỆU HỌC TẬP MÔN HỌC

ọ (giáo trình Bộ GDĐT) 1. Sách, giáo trình chính: ế Giáo trình Tri t h c Mác – Lênin

2. Tài liệu tham khảo: •

•

[1] Hướng dẫn học tập môn KTCTML (khoa Chính trị- Luật) [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo trình Những Nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2014. [3] Hội đồng Trung ương chỉ đạo biên soạn giáo trình quốc gia các bộ môn khoa học Mác – Lênin, Giáo trình Triết học Mác-Lênin, Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội, 08/19/23 2010.

• ……..

ĐÁNH GIÁ MÔN HỌC (Từ khóa 13ĐH trở đi)

Chuyên cần

PB/Thảo luận

Kiểm

TT/Tiểu

Thi cuối kỳ

tra/BT

luận

(10%)

(60%)

(10%)

(Từ khóa 12ĐH trở về trước)

Chuyên cần

PB/Thảo luận

Kiểm

TT/Tiểu

Thi cuối kỳ

tra/BT

luận

(5%)

(10%)

(70%)

(10%)

(5%)

08/19/23

CHƯƠNG 3

CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

Số tiết giảng: 19

Tự học: 38

NỘI DUNG BÀI GIẢNG

I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI IV. Ý THỨC XÃ HỘI V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

1. Sản xuất vật chất là cơ sở của tồn tại và phát triển xã hội

2. Biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

4. Sự phát triển các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên

1. Sản xuất vật chất là cơ sở của tồn tại và 1. Sản xuất vật chất là cơ sở của tồn tại và phát triển xã hội phát triển xã hội

Sản xuất là một loại hình hoạt động đặc trưng của con người và xã hội loài người

I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI

2. Biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

a. Phương thức sản xuất

b. Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

2. Biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất

a. Phương thức sản xuất

b. Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng Khái niệm cơ sở hạ tầng:

3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

CƠ SỞ HẠ TẦNG

QHSX TÀN DƯ QHSX THỐNG TRỊ QHSX MẦM MỐNG

3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

Khái niệm: Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ những quan điểm, tư tưởng về xã hội như chính trị, pháp quyền, triết học, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật v.v…

Với những thiết chế xã hội tương ứng (Nhà nước, đảng phái, tôn giáo các tổ chức chính trị - xã hội khác…) được hình thành trên một cơ sở hạ tầng nhất định.

3. Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

b. Quy luật về mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng của xã hội.

CSHT và KTTT là hai phương diện cơ bản của đời sống xã hội. Chúng tồn tại trong mối quan hệ thống nhất biện chứng với nhau, tác động lẫn nhau, trong đó CSHT đóng vai trò quyết định đối với KTTT, đồng thời KTTT thường xuyên có sự tác động trở lại CSHT.

4. Sự phát triển các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên

a. Phạm trù hình thái kinh tế - xã hội

b. Tiến trình lịch sử - tự nhiên của xã hội loài người

c. Giá trị khoa học bền vững và ý nghĩa cách mạng

4. Sự phát triển các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên

a. Phạm trù hình thái kinh tế - xã hội

Khái niệm:

-HTKT-XH là một phạm trù của CNDVLS chỉ xã hội ở từng nấc thang lịch sử nhất định,

-Với một kiểu QHSX đặc trưng cho xã hội đó,

- Phù hợp với một trình độ nhất định của LLSX với một KTTT tương ứng được xây dựng trên những QHSX ấy.

4. Sự phát triển các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên

b. Tiến trình lịch sử - tự nhiên của xã hội loài người

C.Mác (1818 -1883)

“…Tôi nói, sự phát triển các hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên…”

( C.Mác)

II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

1. Vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp

2. Dân tộc, quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại

II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

1. Vấn đề giai cấp và đấu tranh giai cấp

a. Giai cấp

b. Đấu tranh giai cấp

c. Đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản

II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC

2. Dân tộc, quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại

a. Dân tộc

tộc

Dân

là cộng đồng người hình thành trong quá trình lịch sử với những đặc là: cùng trưng cơ bản chung sống trên một lãnh thổ, có chung một nền kinh tế, có chung một ngôn ngữ và có chung một nền văn hoá, tâm lý, tính cách.

2. Dân tộc, quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại

b. Mối quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại

*Quan hệ giai cấp – dân tộc: Trong các thời kỳ lịch sử, vấn đề dân tộc và giai cấp luôn có

mối quan hệ hữu cơ với nhau.

2. Dân tộc, quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại

b. Mối quan hệ giai cấp - dân tộc - nhân loại

*Quan hệ giai cấp, dân tộc với nhân loại: Giai cấp, dân tộc và nhân loại có mối quan hệ biện chứng với

nhau với nhau.

III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI

1. Nhà nước

2. Cách mạng xã hội

3. Phương pháp cách mạng

4. Vấn đề cách mạng xã hội trên thế giới hiện nay

Nguồn gốc nhà nước

“Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hoà được ”

- Nhà nước chỉ ra đời khi xã hội có sự phân chia giai cấp, mâu thuẫn giai cấp và đấu tranh giai cấp không thể điều hoà.

V.I.LENIN

Bản chất của nhà nước

- Nhà nước là một tổ chức chính trị của xã hội có

giai cấp, là bộ máy quyền lực của giai cấp thống trị để

quản lý mọi mặt của xã hội nhằm bảo vệ lợi ích và địa

vị cho giai cấp mình.

Đặc trưng cơ bản của nhà nước

Những đặc trưng cơ bản của nhà nước

Các kiểu và hình thức nhà nước

NN VÔ SẢN

NN TƯ SẢN

Bốn kiểu Nhà nước trong lịch sử

NN PHONG KIẾN

NN CHỦ NÔ QUÝ TỘC

III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI

1. Nhà nước

2. Cách mạng xã hội

2.1. Nguồn gốc của cách mạng xã hội

2.2. Bản chất của cách mạng xã hội

III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI

3. Phương pháp cách mạng

III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI

4. Vấn đề cách mạng xã hội trên thế giới hiện nay

- Hiện tại, có nhiều mâu thuẫn trong xã hội

- Xu thế hòa giải, đối thoại đang là xu thế chủ đạo hiện nay

- Xu hướng giữ vững độc lập tự chủ của Quốc gia, dân tộc, không phụ thuộc, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, đấu tranh cho độc lập, hòa bình diện ra mạnh mẽ trên thế giới....

IV. Ý THỨC XÃ HỘI

a. Khái niệm ý thức xã hội b. Kết cấu của ý thức xã hội c. Tính giai cấp của ý thức xã hội d. Quan hệ biện chứng giữa tồn tại xã hội

và ý thức xã hội

e. Các hình thái ý thức xã hội

Khái niệm tồn tại xã hội

- Tồn tại xã hội: Là khái niệm dùng để chỉ phương diện sinh hoạt vật chất và các điều kiện sinh hoạt vật chất của xã hội; bao gồm các yêu tố cơ bản: phương thức sản xuất vật chất, điều kiện tự nhiên và dân cư.

Các yếu tố cơ bản tồn tại xã hội

Điều hiện tự nhiên

Phương thức sản xuất

Điều kiện dân số

IV. Ý THỨC XÃ HỘI

Khái niệm ý thức xã hội

YTXH là khái niệm dùng để chỉ phương diện sinh hoạt tinh thần của xã hội, nảy sinh từ tồn tại xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định.

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

CON NGƯỜI

BẢN TÍNH TỰ NHIÊN

BẢN TÍNH XÃ HỘI

1. Khái niệm con người và bản chất con người

Bản chất con người không phải là một cái trừu tượng cố hữu của cá nhân riêng biệt.

“Trong tính hiện thực của nó, bản chất con người là tổng hòa của các quan hệ xã hội”.

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

- Thực chất của hiện tượng tha hóa con người là lao động của con người bị tha hóa. Do chế độ tư hữu về TLSX nên lao động không phải là để sáng tạo mà chỉ để đảm bảo sự tồn tại của thể xác

2. Hiện tượng tha hóa con người và vấn đề giải Phóng con người

V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI

quần chúng nhân dân

 Là cộng đồng XH có tổ chức, có chung lợi ích dưới sự L/đạo của những cá nhân hay các tổ chức CT-XH nhất định

Company Logo

3. Vai trò của quần chúng nhân dân và cá nhân trong lịch sử