Bài giảng Xã hội học đại cương: Chương 7

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

1. XÃ HỘI HỌC ĐÔ THỊ

3. XÃ HỘI HỌC TỘI PHẠM

2. XÃ HỘI HỌC NÔNG THÔN

4. XÃ HỘI HỌC GIÁO DỤC

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

1. Xã hội học đô thị

1.1. Khái niệm xã hội học đô thị

Đô thị đƣợc thể hiện qua các yếu tố

Số lƣợng dân cƣ tập trung trên một phạm vi lãnh thổ hạn chế (mật độ dân số cao) Đại bộ phận dân cƣ làm các hoạt động sản xuất phi nông nghiệp Là môi trƣờng sống trực tiếp, tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển xã hội và cá nhân Giữ vai trò chủ đạo đối với các vùng nông thôn xung quanh và với toàn xã hội nói chung.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

1. Xã hội học đô thị

1.1. Khái niệm xã hội học đô thị

Xã hội học đô thị?

Là một ngành khoa học xã hội học chuyên biệt xét theo cơ cấu xã hội - lãnh thổ, nghiên cứu lịch sử hình thành, các quy luật hoạt động và phát triển của xã hội đô thị với tƣ cách là một chỉnh thể, bản chất và các biểu hiện của các sự kiện, hiện tƣợng xã hội và các quá trình xã hội diễn ra trong đời sống xã hội đô thị.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

1. Xã hội học đô thị

1.2. Các hướng nghiên cứu chính của xã hội học đô thị

Quá trình đô thị hóa

Cơ cấu xã hội

Lối sống đô thị

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

1. Xã hội học đô thị

1.2. Các hướng nghiên cứu chính của xã hội học đô thị

Đô thị hóa là khái niệm dùng để chỉ quá trình diễn ra những thay đổi về mặt lịch sử, kinh tế - xã hội của xã hội, thể hiện trong sự phát triển và lớn mạnh của các đô thị, dân cƣ đô thị và sự phổ biến lối sống đô thị tới toàn xã hội.

- Tỉ lệ dân cƣ đô thị thƣờng xuyên tăng lên; - Sự vƣợt trội trong các lĩnh vực giao thông công cộng, thị trƣờng, dịch vụ, phúc

Các dấu hiệu của quá trình đô thị hóa: lợi công cộng… so với các khu vực dân cƣ khác. - ………………

Quá trình đô thị hóa

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

1. Xã hội học đô thị

1.2. Các hướng nghiên cứu chính của xã hội học đô thị

Cơ cấu xã hội

Cơ cấu xã hội đô thị là tổng thể các giai cấp tầng lớp xã hội các nhóm xã hội hợp thành cộng đồng dân cƣ của một đô thị xét trong các mối quan hệ và sự tác động qua lại lẫn nhau giữa chúng.

Cơ cấu xã hội – nhân khẩu Cơ cấu xã hội – lãnh thổ Cơ cấu xã hội – nghề nghiệp Cơ cấu xã hội – giai cấp

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

2. Xã hội học nông thôn

2.1. Khái niệm xã hội học nông thôn

- Nông thôn là một hình thức cƣ trú mang tính không gian – lãnh thổ - xã hội của con ngƣời, nơi sinh sống của những ngƣời chủ yếu làm nghề nông và những nghề khác có liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến hoạt động sản xuất nông nghiệp.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

2. Xã hội học nông thôn

2.1. Khái niệm xã hội học nông thôn

Xã hội nông thôn?

Là một cộng đồng xã hội có tổ chức gồm những ngƣời cùng sống với nhau ở nông thôn, hợp tác với nhau thành những đơn vị xã hội (gia đình, dòng họ, làng xóm,…) để thỏa mãn các nhu cầu xã hội cơ bản, cùng chia sẻ một nền văn hóa chung và hoạt động nhƣ một đơn vị xã hội có tính độc lập tƣơng đối.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một số nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học nông thôn a. Cơ cấu xã hội nông thôn

Cơ cấu xã hội nông thôn

Phân tầng xã hội Cơ cấu xã hội giai cấp Cơ cấu xã hội – nghề nghiệp

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một số nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học nông thôn

b. Các thiết chế chính trị - xã hội

Các thiết chế chính trị - xã hội

Thiết chế chính trị Làng Gia đình và dòng họ ở nông thôn

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một số nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học nông thôn

c. Văn hóa nông thôn

- Cấu trúc vật chất của văn hóa nông thôn

- Các giá trị tinh thần của văn hóa nông thôn

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một số nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học nông thôn

d. Lối sống nông thôn

Các yếu tố tác động đến lối sống nông thôn

Điều kiện cƣ trú Sử dụng thời gian nhàn rỗi Lao động nghề nông

CHƢƠNG 7 CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

2. Xã hội học nông thôn

2.2. Một số nội dung nghiên cứu cơ bản của xã hội học nông thôn

d. Lối sống nông thôn

+ Mang tính cộng đồng xã hội rất cao

+ Phong cách giao tiếp, ứng xử mang tính chân tình,

cởi mở, chan hòa.

Đặc trƣng của lối sống nông thôn

+ Lối sống đƣợc hình thành trên cơ sở những điều kiện sinh hoạt vật chất nhất định, phƣơng thức sản xuất nhƣ thế nào thì phƣơng thức sống thể hiện nhƣ thế.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

3.1. Khái niệm xã hội học tội phạm.

3.2. Quá trình hình thành và phát triển của “Xã hội học tội phạm”.

3. XÃ HỘI HỌC TỘI PHẠM

3.3. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu xã hội học tội phạm.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

Tội phạm, tệ nạn xã hội đã nghiên cứu ở châu Âu từ cuối thế kỷ 18.

Cesare Beccaria đƣợc coi là 1 trong những ngƣời sáng lập ra khoa học tội phạm học hiện đại (1764).

Cesare Lombroso: có thể phát hiện ra tội phạm dựa vào đặc trƣng thể chất, ngoại hình.

Khuynh hƣớng y-sinh học.

Các nhà tâm lý học: tình trạng tâm lý không bình thƣờng là yếu tố khuyến khích hành vi sai lệch trong quá trình XHH cá nhân.

Là khoa học nghiên cứu hành vi lệch chuẩn và quy luật về: số lƣợng, cơ cấu, biến đổi của tình hình phạm tội; đặc điểm của ngƣời phạm tội; kế hoạch hóa về xây dựng phƣơng hƣớng, biện pháp phòng ngừa tội phạm.

3.1. Khái niệm xã hội học tội phạm.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

Quetelet: Lý giải mối liên hệ giữa tác nhân xã hội và tội phạm

Thế kỷ 19.

3.2. Quá trình hình thành phát triển xã hội học tội phạm. Durkheim quan niệm tội phạm là hiện tƣợng bình thƣờng và cần thiết cho xã hội vì nó có thể tạo ra cơ sở cho sự thay đổi xã hội.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

Thế kỷ 20.

Phái Chicago tìm hiểu mối liên hệ giữa điều kiện sống; quan niệm tội phạm không có mối liên hệ với đặc điểm thể chất cá nhân và là sự phản ứng lại sự thiếu hoàn thiện của môi trƣờng xã hội. Robert Merton, Albert Cohen phân tích yếu tố thuộc cấu trúc xã hội và tội phạm: tội phạm là sản phẩm của áp lực vô hình có nguồn gốc từ cấu trúc xã hội.

Năm 1930-1940: XHH tội phạm chú ý hơn đến mối liên hệ cá nhân và các quá trình xã hội, quá trình XHH cá nhân.

Thế kỷ 19.

3.2. Quá trình hình thành phát triển xã hội học tội phạm.

Giữa thế kỷ 20: Ronald Akers tiếp tục phát triển theo hƣớng tập trung vào quá trình bắt chƣớc xã hội; Travis Hirschi chú ý đến yếu tố kiểm soát xã hội.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

Thế kỷ 20.

Xã hội học tội phạm là lĩnh vực xã hội học chuyên biệt, nghiên cứu, lý giải hiện tƣợng tội phạm và hành vi phạm tội trong quan hệ với các yếu tố thuộc về môi trƣờng xã hội.

Thế kỷ 19.

Xã hội học tội phạm ra đời sau và là 1 hƣớng nghiên cứu của Tội phạm học.

3.2. Quá trình hình thành phát triển xã hội học tội phạm.

Hiện nay, xã hội học đang giữ địa vị thống trị trong các nghiên cứu về tội phạm trên thế giới.

Tóm lại, XHH tội phạm.

CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

Khuynh hƣớng lý thuyết kiểm soát xã hội.

Khuynh hƣớng lý thuyết bắt chƣớc xã hội.

Phƣơng pháp survey.

Phƣơng pháp nghiên cứu lịch đại (Cohort Research hoặc Longitudinal Research).

Phƣơng pháp phân tích tài liệu.

Phƣơng pháp quan sát và phỏng vấn.

3.3. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu xã hội học tội phạm.

CHƢƠNG 7 CHƢƠNG 7

MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA MỘT SỐ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU CỦA XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT XÃ HỘI HỌC CHUYÊN BIỆT

4. Xã hội học giáo dục

4.1. Khái niệm xã hội học giáo dục

- Xã hội học giáo dục là một chuyên ngành trong xã hội học, có mục đích tìm hiểu ảnh hƣởng và những mối quan hệ qua lại mang tính quy luật giữa hoạt động giáo dục với những lĩnh vực hoạt động khác nhau của đời sống xã hội nhƣ chính trị, kinh tế, văn hoá, khoa học, v.v...

- Giáo dục là quá trình đƣợc tổ chức có ý thức, hƣớng tới mục đích khơi gợi và biến đổi nhận thức, năng lực, tình cảm, thái độ của cả ngƣời dạy và ngƣời học theo hƣớng tích cực.