228
PHẦN II: THỐNG KÊ
Thống kê toán là bộ môn toán học nghiên cứu quy luật của các
hiện tượng ngẫu nhiên có tính chất số lớn trên cơ sở thu nhập và
xử lý các số liệu thống kê (các kết quả quan sát).
Nội dung chủ yếu của thống kê toán là xây dựng các phương
pháp lý thuyết thu nhập và xử lý các số liệu thống kê, nhằm rút
ra các kết luận khoa học từ thực tiễn, dựa trên những thành tựu
của lý thuyết xác suất.
Thống kê ứng dụng bao gồm thống kê mô tả và thống kê suy
diễn. Việc thu thập, sắp xếp và xử lý dữ liệu, trình bày tóm tắt
các số liệu của tổng thể hay của một mẫu được gọi là thống kê
mô tả. Còn việc sử dụng các thông tin của dữ liệu để tiến hành
các suy đoán, mô hình hóa, giải thích các biến động … về tổng
thể gọi là thống kê suy diễn.
229
Thống kê được ứng dụng vào mọi lĩnh vực khoa học và xã hội. Một số
ngành đã phát triển thống kê ứng dụng chuyên sâu trong ngành như
thống kê trong xã hội học, trong y khoa, trong giáo dục học, trong tâm
lý học, trong kỹ thuật, trong sinh học, trong phân tích hóa học, trong
thể thao, trong hệ thống thông tin địa lý, trong xử lý hình ảnh… Thống
kê được sử dụng để nhận thức tình hình và hỗ trợ ra quyết định trong
các lĩnh vực kinh doanh và quản lý nhà nước.
Ở một khía cạnh khác, người ta cho rằng các kiến thức thống kê có thể
bị dùng sai do sự diễn giải dữ liệu có lợi cho chủ đích người trình bày;
hoặc có sai lệch mà người làm nghiên cứu không nhận ra. “Thống kê
giống như những cái bánh nhân thịt, nó ngon khi bạn biết người đã
làm ra chúng, và khi bạn biết rõ thành phần của chúng”- Lawrence
Lowell, chủ tịch trường Harvard, 1909 – trích từ tài liệu số (7). Mặt khác,
các kết quả thống kê được thông tin qua các phương tiện truyền
thông hay bị đơn giản đi quá mức về những chi tiết rất quan trọng
như phạm vi nghiên cứu… dẫn đến công chúng có thể hiểu sai.
230
Chương 4: LÝ THUYẾT MẪU & LÝ THUYẾT ƯỚC LƯỢNG
4a. Sơ lược về LÝ THUYẾT MẪU - slide 231
4b. LÝ THUYẾT ƯỚC LƯỢNG - slide 254
Bảng 2: Phân phối XS của hàm trung bình mẫu và tỷ lệ mẫu (slide 261).
Bảng 3: Công thức xác định các khoảng ước lượng cho và p;+ hướng dẫn (các slide 267-268)
Bảng 4: Phân phối XS của hàm hiệu 2 trung bình mẫu và hiệu 2 tỷ lệ mẫu (các slide 294-295).
Bảng 5: Công thức xác định các khoảng ước lượng cho 1- 2 và p1-p2 ( các slide 296-297).
Bảng 2 và Bảng 4 dùng cho cả chương 4 và chương 5.
Chương 5: KIỂM ĐỊNH GIẢ THIẾT THỐNG KÊ
(KIỂM ĐỊNH 1 MẪU - KIỂM ĐỊNH 2 MẪU )
Chương 6: PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI
(PHÂN TÍCH PHƯƠNG SAI 1 YẾU TỐ )
Chương 7: LÝ THUYẾT HỒI QUY ĐƠN
4.1. Một số khái niệm:
•Tổng thể thống kê (Population) là tập hợp các phần tử thuộc
đối tượng nghiên cứu, cần được quan sát, thu thập và phân
tích theo một hoặc một số đặc trưng nào đó. Các phần tử tạo
thành tổng thể thống kê được gọi là đơn vị tổng thể.
•Mẫu (sample) là một số đơn vị được chọn ra từ tổng thể theo
một phương pháp lấy mẫu nào đó. Các đặc trưng mẫu được
sử dụng để suy rộng ra các đặc trưng của tổng thể nói chung.
•Đặc điểm thống kê (dấu hiệu nghiên cứu) là các tính chất
quan trọng liên quan trực tiếp đến nội dung nghiên cứu và
khảo sát cần thu thập dữ liệu trên các đơn vị tổng thể; Người
ta chia làm 2 loại: đặc điểm thuộc tính và đặc điểm số lượng.
231
Chương 4a: LÝ THUYẾT MẪU
Chương 4: L{ thuyết mẫu và L{ thuyết ước lượng
232
•Phương pháp nghiên cứu toàn bộ tổng thể phù hợp khi kích
thước tổng thể nhỏ; khi có được sự kết hợp với các khảo sát
quy mô lớn; khi có sự hỗ trợ của công nghệ trong việc thu thập
và xử lý số liệu lớn… Trong những trường hợp phổ biến hơn,
người ta áp dụng phương pháp nghiên cứu không toàn bộ, đặc
biệt là phương pháp chọn mẫu.
•Nếu mẫu được chọn ra một cách ngẫu nhiên và xử lý bằng các
phương pháp xác suất thì thu được kết luận một cách nhanh
chóng, đỡ tốn kém mà vẫn đảm bảo độ chính xác cần thiết.
•Có 2 phương pháp để lấy một mẫu có n phần tử : lấy có hoàn
lại và lấy không hoàn lại. Nếu kích thước mẫu rất bé so với kích
thước tổng thể thì hai phương pháp này được coi là cho kết
quả như nhau.
•Về mặt lý thuyết, ta giả định rằng các phần tử được lấy vào mẫu
theo phương thức có hoàn lại và mỗi phần tử của tổng thể đều
được lấy vào mẫu với khả năng như nhau.
Chương 4: L{ thuyết mẫu và LT ước lượng