ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
KHOA NGỮ VĂN
_ _ _ _ __ _ _ _ _
BÀI TẬP NHÓM 6
HỌC PHẦN :
TIẾN TRÌNH VĂN HỌC
ĐỀ TÀI:
CHỦ NGHĨA HIỆN SINH
Giảng viên Sinh viên thực hiện:
Huế, 20/ 01/ 2021
A.THUY T HI N SINHẾ Ệ
I. CH NGHĨA HI N SINH TH GI IỦ Ệ Ế Ớ
1. Khái ni m.ệ
Thu t ng “Existentialism”(Ch nghĩa hi n sinh), có g c t “Existence”cóậ ữ ủ ệ ố ừ
nghĩa là s t n t i hay hi n h u, nh ng không ph i là s t n t i c a các sự ồ ạ ệ ữ ư ả ự ồ ạ ủ ự
v t, hi n t ng v t lý hay s t n t i c a sinh v t mà là s t n t i c a conậ ệ ượ ậ ự ồ ạ ủ ậ ự ồ ạ ủ
ng i. ườ
2. S hình thành ch nghĩa hi n sinhự ủ ệ
Ch nghĩa hi n sinh ra đi Đc cu i chi n tranh th gi i th nh t v i haiủ ệ ờ ở ứ ố ế ế ớ ứ ấ ớ
đi bi u l n là Martin Heidegger (1889-1976) và Karl Jasper (1883 - 1969), sauạ ể ớ
đó lan nhanh sang Pháp t o nên các tên tu i nh Jean Paul Sartre (1905-1980),ạ ổ ư
Garbie Marcel (1889 -1978), Albert Camus (1913-1960), Merleau Ponty (1908-
1961).
Ban đu, ch nghĩa hi n sinh là m t trào l u văn h c ph n ánh tri t lý s ngầ ủ ệ ộ ư ọ ả ế ố
t nhiên, t t i, t do b ng các hình th c ti u thuy t, truy n, k ch, thi ca,ự ự ạ ự ằ ứ ể ế ệ ị
nh t ký, ti u lu n, v.v... Theo dòng th i gian, tri t lý s ng đó đc đa sậ ể ậ ờ ế ố ượ ố
ng i ch p nh n và lý lu n hóa, tr u t ng hóa tr thành m t tr ng pháiườ ấ ậ ậ ừ ượ ở ộ ườ
tri t h c, m t phong trào xã h i, nh h ng sâu r ng trong l i s ng gi i tr .ế ọ ộ ộ ả ưở ộ ố ố ớ ẻ
S ra đi c a ch nghĩa hi n sinh là hi n t ng xã h i t t y u phù h p v iự ờ ủ ủ ệ ệ ượ ộ ấ ế ợ ớ
xu h ng phát tri n tâm lý th i đi ch ng l i b n th lu n và nh n th c lu nướ ể ờ ạ ố ạ ả ể ậ ậ ứ ậ
trong siêu hình h c truy n th ng, theo đó các tri t gia m i mê tìm ki mọ ề ố ế ả ế
ngu n g c vũ tr , lý gi i quá trình nh n th c mà b quên thân ph n và ki pồ ố ụ ả ậ ứ ỏ ậ ế
s ng con ng i, không lý gi i m i quan h ph thu c gi a cá nhân và xã h i,ố ườ ả ố ệ ụ ộ ữ ộ
gi a t do và t t y u. Tuy khoa h c k thu t có m t đ gi m nh s c laoữ ự ấ ế ọ ỹ ậ ặ ể ả ẹ ứ
đng, nh ng r i ch ng m y ch c máy móc đã ép con ng i theo gu ng quayộ ư ồ ẳ ấ ố ườ ồ
và tr thành nô l c a nó. Trong cu c s ng hi n đi, đ t n t i con ng iở ệ ủ ộ ố ệ ạ ể ồ ạ ườ
nhi u lúc ph i t đánh m t mình, b đi ngôi t “nhân v ” thành “đi t ”, tề ả ự ấ ị ổ ừ ị ạ ừ ừ
“ch th ” thành “đi t ng”, t “tôi” thành “nó”. Chung quy là bu c ph i thaủ ể ố ượ ừ ộ ả
hóa đúng nh nh n đnh c a tri t gia Nitschez: “Con ng i đã ch t”.ư ậ ị ủ ế ườ ế
Ch nghĩa hi n sinh đng th i là s đáp tr t t ng t bi n tr u t ng tri tủ ệ ồ ờ ự ả ư ưở ư ệ ừ ượ ế
h c Hegel trong quá trình đi tìm các khái ni m ph bi n mà không quan tâmọ ệ ổ ế
đn đi s ng hi n th c c a con ng i và ch nghĩa lãng m n trong văn h cế ờ ố ệ ự ủ ườ ủ ạ ọ
c đi n đã lý t ng hóa tình yêu và cu c s ng, d n d t con ng i ngày càngổ ể ưở ộ ố ẫ ắ ườ
xa r i hi n th c. Tri t h c truy n th ng quá lý thuy t, ch nghĩa lãng m nờ ệ ự ế ọ ề ố ế ủ ạ
văn h c c đi n lún sâu miêu t nh ng chuy n tình lâm ly bi tráng, trong khiọ ổ ể ả ữ ệ
đó con ng i s ng càng ngày càng t do vàườ ố ự th c d ng, giao ti p gi a ng iự ụ ế ữ ườ
và ng i tr nên c i m , th ng th n, đi s ng con ng i đòi h i m i v n đườ ở ở ở ẳ ắ ờ ố ườ ỏ ọ ấ ề
ph i c th h n, sát th c h n, d n thân hay “hi n sinh h n”.ả ụ ể ơ ự ơ ấ ệ ơ
3. Nh ng ti n đ lý lu n c a ch nghĩa hi n sinhữ ề ề ậ ủ ủ ệ
Ch nghĩa hi n sinh không ph i là s n ph m nh t th i c a th i hi n đi màủ ệ ả ả ẩ ấ ờ ủ ờ ệ ạ
có ngu n g c sâu xa trong l ch s . Quan ni m v đi ng i và thân ph n conồ ố ị ử ệ ề ờ ườ ậ
ng i đã manh nha trong tri t lý Ph t giáo khi Đc Ph t Thích Ca đc đo,ườ ế ậ ứ ậ ắ ạ
đng gi a tr i đt, ch tay nói: “Thiên th ng, Đa h , duy Ngã đc tôn”. “Tứ ữ ờ ấ ỉ ượ ị ạ ộ ứ
di u đ”, t c b n chân lý t i cao mà Đc Ph t “ng ” ra trongệ ế ứ ố ố ứ ậ ộ nh ngữ năm
tháng tu hành kh luy n đã ph n ánh chân thành c th đi s ng con ng iổ ệ ả ụ ể ờ ố ườ
và n i kh c a nó - đó là m t cu c hành trình tuân theo lu t nhân qu “Sinh -ỗ ổ ủ ộ ộ ậ ả
Lão - B nh - T ” và “Luân h i, Nghi p báo”. Tri t lý nhân sinh Ph t giáo đãệ ử ồ ệ ế ậ
đt ra tình hu ng có v n đ v con ng i, mà c t lõi là làm gì và làm nh thặ ố ấ ề ề ườ ố ư ế
nào đ gi i thoát con ng i kh i “tam đc” (Tham, Sân, Si) đa con ng iể ả ườ ỏ ộ ư ườ
đn t do, s ng ung dung t t i trong th gi i đy v t d c và bi n đng.ế ự ố ự ạ ế ớ ầ ậ ụ ế ộ
ph ng Tây c đi,Ở ươ ổ ạ tri t gia Socrate v iế ớ lu n đi m “con ng i hãy tậ ể ườ ự
nh n th c chính mình”ậ ứ đã m đu giai đo n nh n th c con ng i. Theo ông,ở ầ ạ ậ ứ ườ
m i t t ng và ho t đng ph i làm gia tăng ý nghĩa c a t n t i con ng i,ọ ư ưở ạ ộ ả ủ ồ ạ ườ
b i vì, đi v i con ng i v n đ không ph i là s ng mà là s ng t t, s ng cóở ố ớ ườ ấ ề ả ố ố ố ố
ích cho xã h i. Cái ch t c a ông là m t đ tài và ngu n c m h ng b t t nộ ế ủ ộ ề ồ ả ứ ấ ậ
c a tri t h c và văn h c ngh thu t ch ng minh cho s bi đát c a m t ki pủ ế ọ ọ ệ ậ ứ ự ủ ộ ế
ng i khao khát làm đi u thi n, nh ng b tha nhân lên án, k t t i và b c t .ườ ề ệ ư ị ế ộ ứ ử
Xét v ph ng di n văn h c, Kinh thánh (The Bible)ề ươ ệ ọ c a Đo Ky tô là m tủ ạ ộ
ti u thuy t miêu t đi s ng nhân qu n bu i khai thiên l p đa. Hình t ngể ế ả ờ ố ầ ổ ậ ị ượ
Adam và Eva đi di n cho hai gi i s ng mù lòa, cô đn bu n t i đành ph i ănạ ệ ớ ố ơ ồ ủ ả
trái c m đ đc sáng m t, sáng lòng trên v n đa đàng báo hi u m t l chấ ể ượ ắ ườ ị ệ ộ ị
s đau bu n và ph m t i c a nhân lo i. Abraham đc miêu t nh m t vử ồ ạ ộ ủ ạ ượ ả ư ộ ị
anh hùng s n sàng hi n t đa con trai yêu d u cho Thiên chúa, hành vi “b tẵ ế ế ứ ấ ấ
đc dĩ” này ph n ánh mâu thu n gi ng xé n i tâm trong s l a ch n c a conắ ả ẫ ằ ộ ự ự ọ ủ
ng i gi a m t bên là tình c m, bên kia là lý t ng cao th ng.ườ ữ ộ ả ưở ượ
Đu th i trung đi, Thánh Augustin đã tuyên b : ''Hãy đi sâu vào b n thân,ầ ờ ạ ố ả
chân lý n m trong n i tâm con ng i''. B ng lu n đi m đó, ông đã đi sâu phânằ ộ ườ ằ ậ ể
tích th gi i n i tâm đ qua đó khám phá ngu n g c b t an và lo âu c a conế ớ ộ ể ồ ố ấ ủ
ng i. Tác ph mườ ẩ X ng t iư ộ (Confession) c a ông đã lý gi i v ngu n g củ ả ề ồ ố
th n thánh c a con ng i, v đi s ng tâm linh ph c t p c a nó, v m iầ ủ ườ ề ờ ố ứ ạ ủ ề ố
quan h gi a ng i và th n, theo đó Chúa đã sáng t o và chi ph i đi s ngệ ữ ườ ầ ạ ố ờ ố
con ng i, do v y đ đn đáp công n này, m i ng i c n ph i d n thân vàoườ ậ ể ề ơ ỗ ườ ầ ả ấ
đi s ng, ph i yêu th ng nhau, vì cái ác, s đau kh ch xu t hi n khi thi uờ ố ả ươ ự ổ ỉ ấ ệ ế
v ng tình yêu th ng, khi con ng i hành đng theo ý chí t do nên b sa ngã.ắ ươ ườ ộ ự ị
Đn th i khai sáng, tri t gia ng i Pháp - Pascal trong tác ph mế ờ ế ườ ẩ Các suy
tư (Pensses) đã phát bi u r ng, “con ng i ch là m t cây s y y u t trongể ằ ườ ỉ ộ ậ ế ớ
m i t o v t, nh ng là m t cây s y bi t t duy”. Qua vi c đ c p đn tọ ạ ậ ư ộ ậ ế ư ệ ề ậ ế ư
t ng tôn giáo và tri t h c, Pascal đã miêu t sinh đng vi c nhân lo i ng pưở ế ọ ả ộ ệ ạ ậ
chìm trong c nh bao la vô t n c a vũ tr . Theo ông, “t t c ph m giá conả ậ ủ ụ ấ ả ẩ
ng i là t t ng”, nh ng còn m t cái quan tr ng h n, cao h n c tườ ở ư ưở ư ộ ọ ơ ơ ả ư
t ng là con tim., b i vì “con tim có lý l riêng c a nó mà lý trí không bi tưở ở ẽ ủ ế
đc”. Có th nói, quan ni m c a Pascal m đu cho m t khuynh h ng m iượ ể ệ ủ ở ầ ộ ướ ớ
v nghiên c u thân ph n con ng i - phát hi n tính mâu thu n trong giá trề ứ ậ ườ ệ ẫ ị
ng i - m t giá tr v a cao th ng v a th p hèn, nh m n. “Con ng i -ườ ộ ị ừ ượ ừ ấ ỏ ọ ườ
Pascal vi t -ế m t v t m i l ! M t quái v t, m t s h n mang, m t s mâuộ ậ ớ ạ ộ ậ ộ ự ỗ ộ ự
thu n, m t đi u k di u! Là quan tòa xét x muôn loài và đng th i là m tẫ ộ ề ỳ ệ ử ồ ờ ộ
con giun đt đn đn; là kho chân lý, và là b ch a s hoang mang và saiấ ầ ộ ể ứ ự
l m; là ni m kiêu hãnh và là căn bã c a vũ tr ”.ầ ề ủ ụ
B c sang th i c n đi, văn hào Nga Dostoievsky - trong các tác ph m vănướ ờ ậ ạ ẩ
h c c a mình, đc bi t là trongọ ủ ặ ệ ti u thuy tể ế T i ác và s tr ng ph tộ ự ừ ạ đã miêu
t tr ng thái tâm lý c a các nhân v t d a trên lu n đ xu t phát: “N u khôngả ạ ủ ậ ự ậ ề ấ ế
có th ng Đ, thì m i đi u đu có th làm”. Lu n đ này tuy đt ra m t tìnhượ ế ọ ề ề ể ậ ề ặ ộ
hu ng gi đnh, nh ng th c t đã kh ng đnh vai trò c a th n h c và tôn giáoố ả ị ư ự ế ẳ ị ủ ầ ọ
trong vi c c ng c đo đc con ng i, ph n ánh tính mâu thu n trong suyệ ủ ố ạ ứ ườ ả ẫ
nghĩ và hành đng c a con ng i, đt n n móng cho vi cộ ủ ườ ặ ề ệ nghiên c u điứ ờ
s ng tâm lý. Khi trích d n lu n đ này, tri t gia hi n sinh ng i Pháp Paulố ẫ ậ ề ế ệ ườ
Sactre cho r ng, “đây chính là đi m xu t phát c a ch nghĩa hi n sinh”.ằ ể ấ ủ ủ ệ
Ch nghĩa hi n sinh hi n đi tr c ti p d a trên quan ni m v con ng i c aủ ệ ệ ạ ự ế ự ệ ề ườ ủ
tri t gia Đan M ch - K erkegaard (1813-1855), ông đã s m nhìn th y tính ch tế ạ ỉ ớ ấ ấ
t bi n c a Hegel khi tri t gia này tìm cách thâu tóm m i th c t i vào trongư ệ ủ ế ọ ự ạ
h th ng tri t h c c a mình và trong quá trình lu n gi i th gi i ông đã đánhệ ố ế ọ ủ ậ ả ế ớ
m t y u t quan tr ng là t n t i ng i. Trong khi đó đây l i là đi u c t y uấ ế ố ọ ồ ạ ườ ạ ề ố ế
c a tri t h c, vì t n t i tr c h t ph i là t n t i c a m t cá th ng i, s ng,ủ ế ọ ồ ạ ướ ế ả ồ ạ ủ ộ ể ườ ố
khát v ng, l a ch n và d n thân.Thuy t hi n sinh c a Kierkegaard có th tómọ ự ọ ấ ế ệ ủ ể
l c trong quan ni m cho r ng, “m i conượ ệ ằ ọ ng i ph i đc hi u nh là sườ ả ượ ể ư ở
h u b n ch t c t y u là ng i”.ữ ả ấ ố ế ườ
Nhìn chung, s ra đi c a ch nghĩa hi n sinh nh m t li u pháp tâm lý gi iự ờ ủ ủ ệ ư ộ ệ ả
t a nh ng c ch c a đi s ng xã h i đã b giam hãm m t th i gian dài, bỏ ữ ứ ế ủ ờ ố ộ ị ộ ờ ị
c m tù b i nh ng c m k c a ch đ phong ki n, lên án thói đo đc gi vàầ ở ữ ấ ỵ ủ ế ộ ế ạ ứ ả
s tha hóa con ng i trong xã h i bi n đng v khoa h c công ngh , mongự ườ ộ ế ộ ề ọ ệ
c c u v t con ng i tr c th m h a chi n tranh, đa con ng i tr vướ ứ ớ ườ ướ ả ọ ế ư ườ ở ề
ngôi v làm ng i chân chính.ị ườ
4. Quan ni m hi n sinh vệ ệ ề con ng i và thân ph n con ng iườ ậ ườ
Tri t lý c a ch nghĩa hi n sinh xoay quanh ch đ con ng i, tr ng tâm làế ủ ủ ệ ủ ề ườ ọ
b n tính, thân ph n, th gi i n i tâm, quan h gi a con ng i và hoàn c nhả ậ ế ớ ộ ệ ữ ườ ả
s ng.ố
Quan h gi a t n t i và b n ch t c a con ng i.ệ ữ ồ ạ ả ấ ủ ườ Theo ch nghĩa hi n sinh,ủ ệ
t n t i c a con ng i có tr c b n ch t c a nó. Đnh nghĩa con ng i làồ ạ ủ ườ ướ ả ấ ủ ị ườ
không th , b i con ng i không là gì khác ngoài s hi n h u hay hi n di nể ở ườ ự ệ ữ ệ ệ
(c a th xác). Paul Sartre cho r ng, “con ng i tr c h t ph i hi n h u, g pủ ể ằ ườ ướ ế ả ệ ữ ặ
g nhau, xu t hi n ra trong th gi i đã, r i theo đó t đnh nghĩa mình. Conỡ ấ ệ ế ớ ồ ự ị
ng i, n u không th đnh nghĩa đc, chính là vì tr c h t nó là h vô. Nóườ ế ể ị ượ ướ ế ư
ch t n t i sau đó, và s là t n t i nh nh ng gì nó s t t o nên... Con ng iỉ ồ ạ ẽ ồ ạ ư ữ ẽ ự ạ ườ
không ch t n t i nh nó đc quan ni m, mà còn t n t i nh nó mu n thỉ ồ ạ ư ượ ệ ồ ạ ư ố ể
hi n... Con ng i không là gì khác ngoài nh ng gì mà nó t t o nên. Đó làệ ườ ữ ự ạ
nguyên t c đu tiên c a thuy t hi n sinh. Đó cũng là đi u mà ng i ta g iắ ầ ủ ế ệ ề ườ ọ
là tính ch th ... con ng i có m t ph m giá cao h n hòn đá hay cái bàn... conủ ể ườ ộ ẩ ơ
ng i tr c h t là m t d phóng (project) đang s ng v m t ch th , thay vìườ ướ ế ộ ự ố ề ặ ủ ể
là m t th rêu, m t th n m m c hay m t búp súp l ... con ng i tr c h tộ ứ ộ ứ ấ ố ộ ơ ườ ướ ế
s là nh ng gì mà nó d đnh t n t i” .Nh v y, con ng i là t n t i t i cao,ẽ ữ ự ị ồ ạ ư ậ ườ ồ ạ ố