WWW.TAILIEUHOC.TK
Qu n lý nhà n cả ướ
v kinh tề ế
--- 2003 --
1. H th ng là gì?ệ ố
ý nghĩa c a kháiủ
ni m này trongệ
qu n lý kinh t ả ế
1. H th ngệ ố :
Là t p h p cácậ ợ
ph n t có m iầ ử ố
liên h và quan hệ ệ
v i nhau, có tácớ
đng chi ph i lênộ ố
nhau theo các qui
lu t nh t đnh đậ ấ ị ể
tr thành 1 ch nhở ỉ
th , t đó làm xu tể ừ ấ
hi n nh ng thu cệ ữ ộ
tính m i g i làớ ọ
"tính tr i" c a hồ ủ ệ
th ng mà t ngố ừ
ph n t riêng lầ ử ẻ
không có, ho c cóặ
nh ng không đángư
k .ể
2. Ph n tầ ử: Là
t bào có tính đcế ộ
l p t ng đi t oậ ươ ố ạ
nên h th ng.ệ ố
Trong h th ngệ ố
kinh t , ph n tế ầ ử
chính là các chủ
th kinh doanh cóể
t cách pháp nhânư
tr c xã h i trongướ ộ
khuôn kh tài s nổ ả
qui đnh c a h .ị ủ ọ
M t doanhộ
nghi p chính làệ
m t h th ng cácộ ệ ố
ph n t khác nhauầ ử
c a các y u t s nủ ế ố ả
xu t kinh doanhấ
đc k t l i theoượ ế ạ
lu t doanh nghi p,ậ ệ
mà tính tr i c a nóồ ủ
là hi u qu ho tệ ả ạ
đng chung l nộ ớ
h n c a doanhơ ủ
nghi p so v i k tệ ớ ế
qu c a t ng cáả ủ ừ
nhân, t ng y u từ ế ố
riêng r c a doanhẽ ủ
nghi p c ng l i.ệ ộ ạ
3. Môi tr ngườ
c a h th ngủ ệ ố : Là
t p h p các ph nậ ợ ầ
t , các phân h ,ử ệ
các h th ng khácệ ố
không thu c hộ ệ
th ng đang xét,ố
nh ng có quan hư ệ
tác đng v i hộ ớ ệ
th ng.ố
Ngày nay, m tộ
ch doanh nghi pủ ệ
mu n làm ăn t t thìố ố
ph i có môi tr ngả ườ
r ng l n (quan hộ ớ ệ
r ng v i các doanhộ ớ
nghi p, t ch cệ ổ ứ
khác) đòi h iỏ
ng i lãnh đoườ ạ
ph i dành ít nh tả ấ
90-95% th i gian,ờ
trí óc cho các quan
h đi ngo i.ệ ố ạ
4. Đu vàoầ
c a h th ng:ủ ệ ố Là
các lo i tác đngạ ộ
có th có t môiể ừ
tr ng lên hườ ệ
th ng. Đu vàoố ầ
trong n n kinh tề ế
qu c dân g m:ố ồ
Ngu n tài chính;ồ
T ch c lao đngổ ứ ộ
c a con ng i vủ ườ ề
s l ng, ch tố ượ ấ
l ng, đ liên k t;ượ ộ ế
Trang thi t b ,ế ị
nguyên nhiên li u,ệ
tài nguyên thiên
nhiên, trình độ
công ngh ; Trìnhệ
đ, ph m ch t,ộ ẩ ấ
nhân cách c a nhàủ
qu n lý; Thông tinả
và th tr ng, cùngị ườ
các m i quan hố ệ
đi ngo i; Th i cố ạ ờ ơ
cùng các tác đngộ
phi kinh t và cácế
r i ro có th khaiủ ể
thác ho c g pặ ặ
ph i; Có tác đngả ộ
c n phá c a hả ủ ệ
th ng khác.ố
5. Đu ra c aầ ủ
h th ngệ ố : Là các
ph n ng tr l iả ứ ở ạ
c a h th ng điủ ệ ố ố
v i môi tr ng.ớ ườ
Đu ra trong n nầ ề
kinh t qu c dânế ố
g m: s n xu t mồ ả ấ ở
r ng s c lao đngộ ứ ộ
dân c ; Làm lànhư
m nh công c tàiạ ụ
chính, đ ngu n tàiủ ồ
chính cho các ho tạ
đng kinh t xãộ ế
h i; B o v môiộ ả ệ
tr ng s ng và mườ ố ở
r ng không ng ngộ ừ
c s v t ch t kơ ở ậ ấ ỹ
thu t c a xã h i;ậ ủ ộ
B o đm đc l pả ả ộ ậ
kinh t c a đtế ủ ấ
n c.ướ
WWW.TAILIEUHOC.TK
WWW.TAILIEUHOC.TK
6. Hành vi c aủ
h th ngệ ố : là t pậ
h p các đu ra cóợ ầ
th có c a hể ủ ệ
th ng trong m tố ộ
kho ng th i gianả ờ
nh t đnh. Th cấ ị ự
ch t, hành vi c aấ ủ
h th ng chính làệ ố
cách x s t t y uử ự ấ ế
mà trong m i giaiỗ
đo n phát tri nạ ể
c a mình h th ngủ ệ ố
s ch n đ th cẽ ọ ể ự
hi n.ệ
7. Tr ng tháiạ
c a h th ngủ ệ ố : Là
kh năng k t h pả ế ợ
gi a các đu vàoữ ầ
và đu ra c a hầ ủ ệ
th ng xét m tố ở ộ
th i đi m nh tờ ể ấ
đnh.ị
8. M c tiêuụ
c a h th ngủ ệ ố : Là
tr ng thái mongạ
đi, c n có c a hợ ầ ủ ệ
th ng sau m t th iố ộ ờ
gian nh t đnh.ấ ị
Không ph i hả ệ
th ng nào cũng cóố
m c tiêu (nh hụ ư ệ
th ng th i ti t, hố ờ ế ệ
th ng th gi i vôố ế ớ
sinh...)
Xét theo c uấ
trúc bên trong hệ
th ng có m c tiêuố ụ
chung là m c tiêuụ
đnh h ng c a cị ướ ủ ả
h và m c tiêuệ ụ
riêng là m c tiêuụ
c th c a t ngụ ể ủ ừ
ph n t , t ng phânầ ử ừ
h trong h th ng)ệ ệ ố
9. Qu đoỹ ạ
c a h th ngủ ệ ố : Là
chu i các tr ngỗ ạ
thái n i h th ngố ệ ố
t tr ng thái đuừ ạ ầ
đn tr ng thái cu iế ạ ố
trong m t kho ngộ ả
th i gian.ờ
10. Nhi u c aễ ủ
h th ngệ ố : Là các
tác đng b t l i tộ ấ ợ ừ
môi tr ng ho cườ ặ
các r i lo n trongố ạ
n i b h th ngộ ộ ệ ố
làm l ch quĩ đoệ ạ
ho c làm ch m sặ ậ ự
bi n đi c a hế ổ ủ ệ
th ng.ố
11. Ch c năngứ
c a h th ngủ ệ ố : Là
kh năng c a hả ủ ệ
th ng trong vi cố ệ
bi n đu vào thànhế ầ
đu ra.ầ
12. Tiêu chí
c a h th ngủ ệ ố : Là
m t s qui đnh,ộ ố ị
m t s chu nộ ố ẩ
m cdùng đ l aự ể ự
ch n các ph ngọ ươ
ti n, th đo n đệ ủ ạ ể
đt đc m c tiêuạ ượ ụ
chung c a hủ ệ
th ng.ố
13. Ngôn ngữ
c a h th ngủ ệ ố : Là
hình th c ph n ánhứ ả
ch c năng c a hứ ủ ệ
th ng. Ch c năngố ứ
đóng vai trò n iộ
dung, còn ngôn ngữ
đóng vai trò hình
th c ph n ánh.ứ ả
14. C c u c aơ ấ ủ
h th ngệ ố : là hình
th c c u t o bênứ ấ ạ
trong c a hủ ệ
th ng, bao g m số ồ ự
s p x p tr t t c aắ ế ậ ự ủ
b ph n các ph nộ ậ ầ
t và các quan hử ệ
gi a chúng theoữ
cùng m t d u hi uộ ấ ệ
nào đy.ấ
Đc đi m vặ ể ề
c c uơ ấ : Có tính nổ
đnh t ng đi t oị ươ ố ạ
lên th năng choế
h th ng. M t hệ ố ộ ệ
th ng có th đcố ể ượ
bi u di n d iể ễ ướ
nhi u d ng c c uề ạ ơ ấ
khác nhau tuỳ
thu c vào tiêu th cộ ứ
ho c d u hi u xemặ ấ ệ
xét. Khi c c uơ ấ
thay đi s t o raổ ẽ ạ
đng năng cho hộ ệ
th ng. C c u hố ơ ấ ệ
th ng cũng nhố ư
chính h th ng c aệ ố ủ
nó có vòng đi. Khiờ
c c u đã tr lênơ ấ ở
l i th i thì c n s pỗ ờ ầ ắ
x p l i c c u đế ạ ơ ấ ể
t o đng năngạ ộ
m i.ớ
2. Nguyên lý
đi u khi n là gì?ề ể
Có nh ng nguyênữ
lý đi u khi n nàoề ể
Trong khi làm
b t k công vi cấ ỳ ệ
gì, mu n thànhố
công cũng ph iả
WWW.TAILIEUHOC.TK
WWW.TAILIEUHOC.TK
hi u và tuân thể ủ
đúng các đòi h iỏ
c a các qui lu t cóủ ậ
liên quan đi u đóề
đc th hi nượ ể ệ
thông qua các
nguyên lý ho tạ
đng.ộ
* Nguyên lý đi uề
khi n là nh ng quiể ữ
t c ch đo, nh ngắ ỉ ạ ữ
tiêu chu n hành viẩ
b t bu c ch thắ ộ ủ ể
ph i tuân th trongả ủ
quá trình th c hi nự ệ
các tác đng đi uộ ề
khi n.ể
1.Nguyên lý liên
h ng cệ ượ : Là
nguyên lý đi uề
khi n đòi h i chể ỏ ủ
th trong quá trìnhể
đi u khi n ph iề ể ả
n m ch c đcắ ắ ượ
hành vi c a điủ ố
t ng thông quaượ
các thông tin ph nả
h i (thông tinồ
ng c).ượ
M i liên hố ệ
ng c có hai lo i:ượ ạ
- M i liên hố ệ
ng c d ng:ượ ươ
bi u th chể ị ở ỗ
ph n ng đu raả ứ ở ầ
làm tăng tác đngộ
đn đu vào vàế ầ
đn l t mình đuế ượ ầ
vào l i làm tăngạ
thêm tác đng điộ ố
v i đu ra h nớ ầ ơ
n a.ữ
- M i liên hố ệ
ng c âm thì đuượ ầ
ra tăng s tác đngẽ ộ
tr l i kìm hãmở ạ
đu vào.ầ
2. Nguyên lý
b sung ngoài:ổ
Nguyên lý này đòi
h i ch th c pỏ ủ ể ấ
trên mu n n mố ắ
ch c đc c pắ ượ ấ
d i thì ph i có đướ ả ủ
th i gian và ph iờ ả
thông qua nhi uề
l n, nhi u cách tácầ ề
đng khác nhau,ộ
tránh ch quan duyủ
ý chí.
Trong quá trình
qu n lý ph i ra cácả ả
quy t đnh thoế ị ả
mãn nh ng đi uữ ề
ki n c đnh (t iệ ố ị ố
u, h p lý). Tuyư ợ
nhiên vi c raệ
nh ng quy t đnhữ ế ị
sai l m ầ t n kémố
v ngu n l c do đóề ồ ự
quá trình ra quy tế
đnh ph i mangị ả
tính khoa h c, phùọ
h p v i s v nợ ớ ự ậ
đng c a qu n lý,ộ ủ ả
d a trên c sự ơ ở
thông tin đy đ,ầ ủ
chính xác, k p th i.ị ờ
Các nhà qu n lýả
ph i có t duyả ư
ph c thi n, nh yụ ệ ạ
c m v i cái m i,ả ớ ớ
ph i dám s a ch aả ử ữ
nh ng khuy tữ ế
đi m c a mình,ể ủ
c a h th ng.ủ ệ ố
3. Nguyên lý
đ đa d ng c nộ ạ ầ
thi t ế: Đòi h i khiỏ
hành vi c a điủ ố
t ng r t đa d ngượ ấ ạ
và ng u nhiên, đẫ ể
đi u khi n có hi uề ể ệ
qu thì ch thả ủ ể
đi u khi n ph i cóề ể ả
m t h th ng cácộ ệ ố
tác đng đi uộ ề
khi n v i đ đaể ớ ộ
d ng t ng ngạ ươ ứ
đ h n ch đ b tể ạ ế ộ ấ
đnh c a hành viị ủ
c a đi t ng đi uủ ố ượ ề
khi n.ể
- Đ đa d ngộ ạ
c a đi t ng làủ ố ượ
kh năng ph n ngả ả ứ
c a các đi t ngủ ố ượ
t các quy t đnhừ ế ị
c a ch th .ủ ủ ể
- Đ đa d ng c aộ ạ ủ
ch th là khủ ể ả
năng c a ch thủ ủ ể
ra các quy t đnhế ị
bao trùm đcượ
hành vi c a các điủ ố
t ng ượ đòi h iỏ
năng l c cao c aự ủ
các nhà qu n lý.ả
Đ qu n lý t t ể ả ố
đ đa d ng c aộ ạ ủ
ch th l n h n đủ ể ớ ơ ộ
đa d ng c a điạ ủ ố
t ng.ượ
4. Nguyên lý
phân c p (t pấ ậ
trung dân ch )ủ
M t h th ngộ ệ ố
ph c t p, ch thứ ạ ủ ể
n u đc quy n xế ộ ề ử
lý thông tin, đ raề
các quy t đnh thìế ị
WWW.TAILIEUHOC.TK
WWW.TAILIEUHOC.TK
th ng ph i sườ ả ử
d ng t i m t kh iụ ớ ộ ố
l ng thông tin r tượ ấ
l n và s g p haiớ ẽ ặ
k t qu : m t:ế ả ộ
không có kh năngả
x lý h t thông tinử ế
và quy t đnh sế ị ẽ
kém chính xác, hai:
x lý đc thôngử ượ
tin cũ thì l i n yạ ẩ
sinh thêm thông tin
m i ớ quy t đnhế ị
đ ra tr thành l cề ở ạ
h u. ậ
Mu n đi uố ề
khi n đc, chể ượ ủ
th ph i phân c pể ả ấ
vi c đi u khi nệ ề ể
cho các phân h ,ệ
m i phân h l iỗ ệ ạ
c n có m t chầ ộ ủ
th đi u khi n v iể ề ể ớ
nh ng quy n h n,ữ ề ạ
nhi m v nh tệ ụ ấ
đnh.ị
Trong qu n lýả
kinh t có hai c cế ự
c a s phân c p đóủ ự ấ
là: t p trung cao đậ ộ
(cân đi t ng tác)ố ươ
và dân ch (d báoủ ự
t ng tác)ươ
5. Nguyên lý
lan chuy n( c ngề ộ
h ng): Cưở h rõ khiỉ
các h th ng cóệ ố
chung m t môiộ
tr ng (xét theoườ
ph ng di n nàoươ ệ
đó) thì chúng có tác
đng qua l i v iộ ạ ớ
nhau, lan truy nề
sang nhau, hành vi
c a h này trủ ệ ở
thành tác đng c aộ ủ
h kia và ng cệ ượ
l i.ạ
Trong nguyên lý
này, h nào có "l cệ ự
l ng" m nh h nượ ạ ơ
là cao hay th p thìấ
h đó tác d ngệ ụ
m nh h n.ạ ơ
Trong kinh t xãế
h i "l c l ng"ộ ự ượ
c a các h chính làủ ệ
b n lĩnh, truy nả ề
th ng c a m i dânố ủ ỗ
t c, nó đc nhânộ ượ
lên ho c m t đi tuặ ấ ỳ
theo kh năng c aả ủ
nó trong quan hệ
đi ngo i.ố ạ
6. Nguyên lý
khâu xung y u:ế
Là nguyên lý trong
quá trình đi uề
khi n th ng xu tể ườ ấ
hi n s đtệ ự ộ
bi n.m t vài điế ộ ố
t ng nào đó v iượ ớ
nh ng m i liên hữ ố ệ
ng c d ng ho cượ ươ ặ
âm d n t i s hoànẫ ớ ự
thi n ho c phá vệ ặ ỡ
c c u c a điơ ấ ủ ố
t ng đó đi u nàyượ ề
kéo theo lan truy nề
sang các đi t ngố ượ
khác và c hả ệ
th ng.ố
3. Đi u khi n hề ể ệ
th ng là gì? cóố
nh ng ph ngữ ươ
pháp nào?
* Đi u khi n hề ể ệ
th ng là t ng thố ổ ể
nh ng cách th cữ ứ
tác đng có th màộ ể
ch th qu n lý sủ ể ả ử
d ng đ tác đngụ ể ộ
lên các đi t ngố ượ
qu n lý nh m th cả ằ ự
hi n nh ng m cệ ữ ụ
tiêu đã đ ra v iề ớ
hi u qu cao nh t. ệ ả ấ
* Các ph ng phápươ
đi u khi n:ề ể
1. Ph ng phápươ
dùng k ho ch : Làế ạ
ph ng pháp đi uươ ề
khi n h th ngể ệ ố
b ng cách xâyằ
d ng m c tiêu choự ụ
h th ng và xâyệ ố
d ng cho m tự ộ
ch ng trình hànhươ
đng c th độ ụ ể ể
đa h th ng t iư ệ ố ớ
m c tiêu.ụ
G i Vọ+ là t p h pậ ợ
các đu vào V vàầ
các tác đng đi uộ ề
khi n đ ta có:ể
V+ =
{ V, đ }
G i Tọ+ là t p h pậ ợ
các phép bi n điế ổ
qui đnh cho điị ố
t ng Tượ + = { t}.
G i Nọ+ là t p h pậ ợ
nhi u Nễ+ = {N}; R+
= {R} là t p h pậ ợ
các đu ra c n có,ầ ầ
C++ là các tiêu
chu n đánh giá cácẩ
bi n đi, M là m cế ổ ụ
tiêu đi u khi n baoề ể
g m các m c tiêuồ ụ
nh theo th i gian,ỏ ờ
WWW.TAILIEUHOC.TK
WWW.TAILIEUHOC.TK
không gian thì
ph ng pháp dùngươ
k ho ch làế ạ
ph ng pháp choươ
đi t ng A, điố ượ ố
t ng M trong đóượ
có:
A =
{V+ , T+ , N+ , R+ ,
C+ }
Ph ng pháp dùngươ
k ho ch có haiế ạ
lo i:ạ
- Lo i k ho chạ ế ạ
ch t (k ho chặ ế ạ
đi m) t ng ngể ươ ứ
v i M là các m cớ ứ
đt ra đc l aặ ượ ự
ch n có tính đnọ ơ
tr .ị
2. Ph ng phápươ
dùng hàm kích
thích (phân ph iố
theo lao đng) làộ
ph ng pháp đi uươ ề
khi n, s d ng khiể ử ụ
ch th không cóủ ể
đy đ thông tinầ ủ
v hành vi c a điề ủ ố
t ng, v nhi u vàượ ề ễ
v l c l ng tácề ự ượ
đng lên điộ ố
t ng, ph i đi uượ ả ề
khi n gián ti pể ế
b ng cách cho đuằ ầ
vào chu k nàyở ỳ
c a đi t ng làủ ố ượ
m t hàm t lộ ỷ ệ
thu n v i k t quậ ớ ế ả
đu ra c a điầ ủ ố
t ng chu kượ ở ỳ
tr c.ướ
V t+1
= f { Rt }
f là hàm c a l i íchủ ợ
tho mãn đngả ồ
th i :ờ
f (0) = 0 f > 0
f 0
f (0) = 0 bi u th Rể ị t
= 0 thì Vt = 0
( không làm không
h ng)ưở
f' > 0 bi u th Rể ị t mà
l n thì Vớt+1 cũng
l n (làm nhi uớ ề
h ng nhi u vàưở ề
ng c l i)ượ ạ
f" 0 bbi u th t cể ị ố
đ tăng tr ng c aộ ưở ủ
Vt+1 ph i nh h nả ỏ ơ
t c đ tăng c a Rố ộ ủ t
(có tích lu )ỹ
Trong kinh tế
ph ng pháp nàyươ
là ph ng pháp sươ ử
d ng nguyên t cụ ắ
phân ph i theo laoố
đng.ộ
3. Ph ng phápươ
dùng hàm ph t:ạ
(dùng c ch thơ ế ị
tr ng) là ph ngườ ươ
pháp đi u khi n sề ể ử
d ng khi ch thụ ủ ể
không n m đcắ ượ
hành vi c a điủ ố
t ng và có r t ítượ ấ
l c l ng đ tácự ượ ể
đng, ph i đi uộ ả ề
khi n b ng cáchể ằ
kh ng ch đu raố ế ầ
c a đi t ngủ ố ượ
b ng m t hàm c aằ ộ ủ
m c tiêu trong c aụ ủ
đi t ng Rố ượ t = g
( Mt )
g là hàm ph t, Mạt
là m c tiêu trongụ
c a đi t ng.ủ ố ượ
Hàm ph t thoạ ả
mãn đi u ki n: g' >ề ệ
0 g" < 0
Trong kinh tế
ph ng pháp hàmươ
ph t chính làạ
ph ng pháp "thươ ả
n i" kinh t ho cổ ế ặ
ph ng pháp đi uươ ề
khi n theo c chể ơ ế
th tr ng. Cho cácị ườ
doanh nghi p t doệ ự
s n xu t kinhả ấ
doanh theo lu t lậ ệ
qui đnh (các chị ỉ
d n, lãi su t ngânẫ ấ
hàng...) ch kh ngỉ ố
ch m c thu ph iế ứ ế ả
n p.ộ
4. Đi u ch nh hề ỉ ệ
th ng, cácố
ph ng phápươ
đi u ch nhề ỉ
Quá trình đi uề
khi n th ng g pể ườ ặ
ph i các tác đngả ộ
nhi u đt bi n,ễ ộ ế
làm cho đi t ngố ượ
đi ch ch qu đoệ ỹ ạ
d ki n: ch thự ế ủ ể
ph i tác đng thêmả ộ
đ san b ng các saiể ằ
l ch đó, vi c tácệ ệ
đng thêm nàyộ
đc g i là vi cượ ọ ệ
đi u ch nh. V yề ỉ ậ
đi u ch nh là s tácề ỉ ự
đng b sung c aộ ổ ủ
ch th nh mủ ể ằ
kh c ph c h n chắ ụ ạ ế
các nhi u gây raễ
WWW.TAILIEUHOC.TK