Ữ
Ả Ồ
Ể Ố Ấ
Ề Ấ
Ộ Ế Ộ
Ậ
Ặ B O T N NGÔN NG DÂN T C THI U S V N Đ C P BÁCH Đ T RA TRONG XU TH H I NH P VÀ PHÁT TRI N
Ộ
Ứ
Ệ
“trang webVI N NGHIÊN C U XÃ H I KINH T & MÔI TR
ả
ộ
ị
ỉ
ệ
ạ
Ể 04:00 28092011 ƯỜ ” Ế NG Đ a ch : Phòng 203, Tòa nhà D10, Gi ng Võ, Ba Đình, Hà N i (Room 203, D10 Building, Giang Vo, Ba Dinh, Ha Noi.). Đi n tho i: (844) 6273 7933 | Email: isee@isee.org.vn | Fax: (844) 6273 7936
ị
ễ ThS. Nguy n Cao Th nh
ủ ữ ế ữ ế ự ể ệ ể Ngôn ng (ti ng nói và ch vi ư ề ố ủ ừ ệ l u gi ươ ứ ị ừ ề ữ ứ ộ ẽ ấ ổ ộ ệ ạ ị ủ ề ề ủ ị ộ ộ t) c a các dân t c là s th hi n trình đ phát tri n văn ữ ử ữ ụ ư ộ quá kh l ch s truy n th ng, hoá và t duy c a t ng dân t c. Ngôn ng đã tích t ế ề ộ ố ụ ả ả ng lai mà t ng dân t c đã đúc k t ph n nh quan ni m v vũ tr , cái nhìn v cu c s ng và t ấ ự ế và xây d ng nên... Khi m t ngôn ng bi n m t, thì nh ng ki n th c này cũng s m t theo và ử ồ đi u đó đ ng nghĩa v i vi c m t ph n l ch s và văn hóa c a nhân lo i b xóa s và n n văn hoá chung c a th gi ữ ế ầ ị ộ ớ ế ớ i cũng b “nghèo đi”.
ọ ầ ặ ư ệ ặ ớ ự ấ ầ ạ ủ ộ ọ ả ố ố ữ ị ệ i kho ng 6.700 lo i ngôn ng khác nhau, các con s ạ ế ớ ự ứ ữ ấ ộ ố ế ớ ồ ạ i t n t ỉ ằ ế ầ ữ ả ấ ố ể ế ộ ấ ẽ ữ ủ ể ấ ạ ố ố ả ễ ế ể ả ư ế M c dù có ý nghĩa và t m quan tr ng nh th , nh ng hi n nay nhân lo i chúng ta đang ữ ph i đ i m t v i s m t d n m t s ngôn ng dân t c. Theo Vi n Nhân ch ng h c và L ch ố ử ả s qu c gia Mexico, trên th gi ộ ố ự i này m t đi m t ngôn ng và th ng kê và d đoán d báo đã ch ra r ng c 2 tu n thì th gi ề ấ ế ế ỷ đ n kho ng cu i th k XXI có đ n 50% ngôn ng trên trái đ t s có th bi n m t. V n đ ể ố ự ủ ế ặ ữ đ t ra là s ngôn ng có th m t đi đó l i ch y u là ngôn ng c a các dân t c thi u s . S ơ ư ệ ứ ộ ớ ấ m t đi này di n ra v i m c đ ngày càng nhanh h n trong b i c nh toàn c u hoá nh hi n nay ự ể ả ồ và n u chúng ta không có các gi ầ i pháp tích c c đ b o t n và phát tri n nó.
ấ ể ố ể ộ ể ả ồ ạ ầ ơ ấ ướ ữ ứ ả V n đ đ t ra là đ b o t n và phát tri n ngôn ng các dân t c thi u s thì c n ph i c nguy c m t đi. ổ ứ ộ ố ề ữ ạ i đang đ ng tr i sao các ngôn ng này l ủ ế ch c đã đ a ra m t s nguyên nhân ch y u sau đây: ề ặ xem xét, đánh giá nguyên nhân t ư Nhi u cá nhân và t
ị ộ ứ ẽ ế ụ ữ ướ ộ ố ể ồ ạ tr ể ố i.
ạ ự ữ ủ ữ ỗ ề ứ ạ ộ ể ố ượ ử ụ ở ươ ệ ề ế c s d ng trên các ph ề ệ ạ ọ i các tr ủ ả ớ ạ ượ ạ c công nh n s t n t ư i, nh ng l ộ c ph bi n trong các ph m vi có gi ề ậ ự ồ ạ ư ạ ữ ủ ạ ấ ủ ề ộ ố ổ ế ố ữ ứ ộ ở ữ ẹ ộ ở ấ ố ề ừ ể ố ị ộ ữ ả ể ế ự ữ ủ ậ ạ ể ố ố ế ữ ạ ữ ể ố ộ ữ ủ ấ ớ 1. Các ngôn ng c a dân t c thi u s đã, đang và s ti p t c ch u m t s c ép r t l n ộ c ngôn ng dân t c đa s đ t n t ộ ố Ngôn ng c a dân t c đa s có s tác đ ng m nh đ n n i nó tr thành ngôn ng chính ộ ng ti n truy n thông i các vùng có nhi u dân t c thi u s , đ th c t ứ ườ ng h c (sách giáo khoa, tài li u nghiên c u) và (báo chí, Intemet, truy n hình...), t ể ố ề trong các văn b n hành chính c a chính quy n... Trong khi đó ngôn ng c a dân t c thi u s ổ ế ỉ ượ i h n và dù đ i ch đ ổ ễ ổ c truy n... V n đ này đã làm cho không quá ph bi n nh : làng m c, gia đình và các bu i l ộ ọ ả ngôn ng đa s ngày càng “phình to” và “lan to ” vào m i ngõ ngách c a cu c s ng xã h i, ổ ế ể ố ạ t o ra s c ép làm cho ngôn ng dân t c thi u s ngày càng “thu h p” và tr nên ít ph bi n ậ ủ ơ h n. Bên c nh đó còn ph i k đ n s xâm nh p c a ngôn ng dân t c đa s vào ngôn ng dân ữ ủ ộ ng c a dân t c thi u s làm cho ngôn ng c a dân t c thi u s , b pha t p b i r t nhi u t ộ t c đa s , k t qu c a s xâm nh p này đã làm cho ngôn ng các dân t c thi u s nghèo đi và ấ ế ẽ ẫ ớ t y u s d n t t ả ủ ự ơ i nguy c suy thoái.
ộ ữ ườ ừ ỏ ậ ườ ể ố i dân t c thi u s cũng t ở ấ ả ế ế ữ ị ữ ủ ọ ầ ộ ộ ữ ế ứ ộ
ữ ự ữ ệ hào thì vi c duy trì và gìn gi ầ ố ồ ề ạ ế ắ ỉ c s d ng kh p th gi c truy n l ề ạ ế ệ ế ố ặ i r t ít, ho c không đ ế ớ i ch đ ườ ỉ ượ i ta th ượ c truy n l ữ ẹ ẻ ộ ữ ệ ử ụ ớ ổ ẻ ồ c ng đ ng, trong gia đình, trong khi đó v i tu i tr , ngôn ng dân t c thi u s l i già ệ ớ ộ ượ ọ ủ ế ế ộ ố ọ ế ớ ể ế ớ ụ ủ b phong t c c a mình và 2. Ngay m t b ph n nh ng ng ơ ộ ể ử ụ ế ọ ớ ậ i không cùng ngôn ng . B i th h càng ít có c h i đ s d ng hòa nh p v i nh ng ng ẹ ẻ ờ ti ng m đ . K t qu là ngôn ng c a h d n b quên lãng và bi n m t theo m c đ và th i ộ ậ gian h i nh p. ữ ượ ề 3. Khi ngôn ng không còn đ c coi là ni m t ngôn ng ữ ộ ộ ể ố ặ trong c ng đ ng, thành ph n dân t c thi u s g p không ít khó khăn. Trong s 6.700 ngôn ng ầ ả ượ ử ụ i cho các i, ch có kho ng g n 4.000 ti ng nói đ đang đ ề ượ ề ạ ấ ạ ố i do nhi u c truy n l th h ti p n i, s còn l ữ ỉ ấ ườ ng ch th y vi c s d ng ngôn ng m đ trong nh ng nguyên nhân khác nhau. Ng ể ố ạ ở ộ ườ ng i ạ ậ ượ ử ụ ấ c s d ng, th m chí còn đ c coi là “nhà quê”, không thích nghi v i xã h i hi n đ i. r t ít đ ặ ế ạ ẳ Ch ng có gì ng c nhiên khi h ch y u nói ti ng dân t c đa s ho c đua nhau h c ti ng Anh, Pháp... đ giao ti p v i th gi i bên ngoài.
ể ố ủ ộ ữ ả ồ ệ ề ấ ợ ộ ả ể ặ ố ữ ủ i pháp b o t n và phát tri n ngôn ng c a các dân t c thi u s c a nhi u qu c ạ i do ả 4. Gi ặ ỏ ra không hi u qu ho c ch a đ s c m nh đ ngăn c n nh ng tác đ ng b t l ế ộ ể ư ủ ứ ưở ả ể ậ ả ộ gia ho c t quá trình h i nh p và phát tri n làm nh h ể ố ữ ng đ n ngôn ng dân t c thi u s .
ạ ề ệ ắ ươ ỏ ự ề s lo l ng, chú tâm v ô nhi m môi tr ng, sinh thái t Hàng ngày qua các ph ng hay nói nhi u và bày t ệ ậ ừ ủ ủ ơ ự ủ ễ ọ ạ ứ ư ế ệ ạ ữ ơ ữ ả ạ ơ ướ ế ơ ị ữ ề ớ ủ ậ ạ ộ ng ti n thông tin đ i chúng và các ho t đ ng khác, chúng ta ườ ự ườ nhiên, th ạ ằ ạ ộ ề đó kêu g i nhân lo i b ng các ho t đ ng v nguy c tuy t ch ng c a các loài sinh v t, t ệ ọ ệ ự ố ớ ể ả t th c c a mình chung tay góp s c đ b o v s đa d ng sinh h c. Nh ng đ i v i vi c thi ườ ộ ủ ệ ự ả ng, b o v s đa d ng ngôn ng , văn hóa c a các dân t c, nói cách khác là b o v môi tr ườ ề ộ ố ớ ủ i đ sinh thái văn hóa tr c nguy c tiêu vong c a m t s l n ngôn ng nhân lo i thì có ít ng ớ ự ậ c p và quan tâm đ n. Trong khi đó ngôn ng có nguy c b tiêu vong l n h n nhi u so v i s ấ m t đi c a các loài sinh v t.
ữ ỗ ớ ượ ộ ố Ngoài nh ng nguyên nhân đ ộ ộ ồ ộ ệ ữ ữ ề ấ ơ ộ ủ ọ ế ể ề ặ ơ ủ ộ ể ả ồ ố ượ ể ố ả ố ớ ộ ệ ầ ủ ưở ứ ộ ậ ế ớ ệ ặ i đang h ữ ơ ả c coi là c b n nêu trên v i m i m t qu c gia, m t vùng, ộ ộ ậ ể ố ụ ể m t c ng đ ng, m t dân t c thi u s c th còn có nh ng nguyên nhân khác n a. Vi c nh n ộ ứ ọ ư ế ấ bi t ra các nguyên nhân đó là r t quan tr ng nh ng v n đ quan tr ng h n đó là thái đ ng ể ạ ử ự ệ ư ế x và hành đ ng c a chúng ta đ h n ch các nguyên nhân đó nh th nào, vi c xây d ng và ế ữ ự c nguy c suy thoái và bi n th c thi chính sách v ngôn ng ra sao đ có th ngăn ch n đ ạ ể ố ừ ữ ấ ủ đó b o t n vào phát tri n v n văn hoá c a nhân lo i. m t c a ngôn ng dân t c thi u s t ỏ ấ ặ ớ t Nam chúng ta, đ c Đây là câu h i c p bách đang đ t ra v i các qu c gia và c đ i v i Vi ớ ộ ố ả bi ng ng cu c v n đ ng toàn c u c a UNESCO v i n i t là trong b i c nh th gi dung “Năm ngôn ng 2008”.
