VEÀ MOÄT SOÁ ÑAËC TRÖNG NGÖÕ NGHÓA – NGÖÕ PHAÙP
CUÛA “NHÖÕNG” VAØ “CAÙC”
Buøi Maïnh Huøng
Trong tieáng Vieät coù nhöõng töø raát thoâng duïng maø ñaëc tröng ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp
cho ñeán nay vaãn chöa ñöôïc laøm roõ. Veà nhöõng töø aáy coøn coù nhieàu söï mô hoà trong caùch mieâu
taû lyù thuyeát, ñöa ñeán nhöõng chæ daãn sai laïc trong khi giaûng daïy tieáng Vieät. Hai töø nhöõng vaø
caùc thuoäc vaøo soá nhöõng töø nhö vaäy. Baøi vieát thöû tìm hieåu nhöõng ñaëc tröng ngöõ nghóa vaø
ngöõ phaùp cuûa hai töø naøy vôùi hi voïng laøm saùng toû phaàn naøo yù nghóa vaø caùch duøng cuûa chuùng
trong tieáng Vieät (1)
1. Trong moät ngoân ngöõ ñôn laäp nhö tieáng Vieät, vai troø cuûa nhöõng töø coâng cuï nhö
nhöõng vaø caùc laø ñaëc bieät quan troïng. Vì theá töø laâu hai töø naøy ñaõ ñöôïc caùc nhaø Vieät ngöõ hoïc
quan taâm. Nhìn chung, yù kieán cuûa caùc taùc giaû höõu quan coù theå chia laøm ba höôùng chính: 1.
Coi nhöõng vaø caùc nhö nhöõng yeáu toá chæ löôïng thuaàn tuyù, khoâng noùi ñeán chöùc naêng quaùn töø
cuûa chuùng nhö: Leâ Vaên Lyù (1948: 173), M. B. Emeneau (1951: 84 - 85), Tröông Vaên Chình
(1963: 350), Nguyeãn Kim Thaûn (1997: 158 - 159)…; 2. Coi nhöõng vaø caùc ñeàu laø quaùn töø ñoái
laäp nhau theo theá [± xaùc ñònh ] nhö: Traàn Troïng Kim (1950: 46), Phan Khoâi (1955: 25),
Phan Ngoïc (1983: 278)..., theo theá [± thieát ñònh chính xaùc] nhö: Nguyeãn Taøi Caån (1975:
240 –281), Ñinh Vaên Ñöùc (1983: 103 - 104), Dieäp Quang Ban (1996: 48 - 51)…; 3. Coi caùc
laø phöông tieän ñaùnh daáu [+ xaùc ñònh ] cuûa danh ngöõ soá nhieàu, coøn nhöõng laø löôïng töø trung
hoøa veà tính [± xaùc ñònh ] nhö Cao Xuaân Haïo (1992: 17), Nguyeãn Phuù Phong (1996: 14 –
19)…
Ñaëc bieät Nguyeãn Taøi Caån laø ngöôøi mieâu taû caën keõ nhaát ngöõ nghóa vaø cöông vò ngöõ
phaùp cuûa nhöõng vaø caùc vaø coù nhöõng nhaän xeùt coù aûnh höôûng raát saâu roäng ñoái vôùi giôùi ngöõ
phaùp tieáng Vieät. OÂng cho nhöõng vaø caùc laø quaùn töø (1975: 240 - 281). Theá nhöng theo oâng
ñoù khoâng phaûi laø nhöõng quaùn töø phaân bieät tính[± xaùc ñònh] cuûa danh ngöõ theo caùch hieåu
thoâng thöôøng. Nguyeãn Taøi Caån cho bieát nhöõng “khoâng phaûi laø moät töø hoaøn toaøn phieám
ñònh nhö ngöôøi ta töôûng, maø traùi laïi, ñoù chính laø moät töø ñaùng ñöôïc xeáp vaøo ngay beân caïnh
“caùc” vôùi tö caùch laø moät quaùn töø xaùc ñònh, chính xaùc. Vaø nhö theá coù nghóa laø trong tieáng
Vieät seõ khoâng coøn söï ñoái laäp xaùc ñònh / phieám ñònh nhö xöa nay ngöôøi ta mieâu taû nöõa”
(1975: 270). Vì theá oâng ñeà nghò moät söï phaân bieät khaùc thay cho [± xaùc ñònh] laø söï phaân
bieät [± thieát ñònh chính xaùc]. Caùc duøng “ñeå ñaët danh töø vaøo trong theá thieát ñònh chính xaùc
[…] neâu leân moät taäp hôïp söï vaät, neâu moät caùch troïn veïn khoâng boû soùt, neâu maø khoâng heà coù
moät yù nghó ñem taäp hôïp ñoù ñoái laäp vôùi moät taäp hôïp naøo khaùc” (1975: 270). Coøn nhöõng
duøng ñeå ñaët danh töø vaøo trong theá thieát ñònh khoâng chính xaùc. Luùc ñoù “danh töø khoâng neâu
leân moät taäp hôïp söï vaät vôùi baûn thaân taäp hôïp söï vaät ñoù nöõa, maø neâu laø ñeå ñoái chieáu vôùi moät
taäp hôïp khaùc – taäp hôïp coøn laïi – sau khi ñaõ taùch noù ra khoûi taäp hôïp lôùn hôn” (1975: 271).
Nguyeãn Taøi Caån ñöa ví duï: Caùc em naøng! Nhöõng ñöùa em thoâng minh vaø ngoan ngoaõn quaù!
(Thaïch Lam) vaø phaân tích: Luùc ñaàu phaûi duøng caùc laø vì luùc naøng nhôù ñeán em, nhaéc ñeán em
thì naøng nhôù ñeán taát caû, khoâng tröø moät em naøo, vaø naøng cuõng chæ nghó ñeán caùc em naøng
thoâi. Nhöng khi naøng baét ñaàu ñaùnh giaù chuùng, thì naøng phaûi ñaët chuùng vaøo trong caû loaïi
em, caû haøng em noùi chung, so saùnh ñoái chieáu chuùng vôùi em ngöôøi ta. Do ñoù ñeán ñaây laïi
phaûi noùi “ nhöõng ñöùa em thoâng minh vaø ngoan ngoaõn quaù!”, chöù khoâng theå noùi caùc (1975:
270 – 272). OÂng cho raèng giöõa nhöõng vaø caùc bao giôø cuõng coù ranh giôùi phaân bieät vaø “[…]
ngay khi nhöõng, caùc thay theá cho nhau ñöôïc thì vai troø cuûa ñònh ngöõ ôû sau cuõng khaùc: sau
2
caùc thì ñònh ngöõ coù taùc duïng boå sung, taùc duïng mieâu taû, do ñoù thöôøng coù theå löôïc boû; sau
nhöõng thì traùi laïi, ñònh ngöõ coù taùc duïng döïng leân neùt khu bieät giöõa taäp hôïp neâu ôû daïng “
nhöõng + danh töø” vaø taäp hôïp nhöõng söï vaät cuøng loaïi coøn laïi, boû ñònh ngöõ ñi thì seõ khoâng
coøn coù cô sôû ñeå vaïch ra söï ñoái laäp noùi treân nöõa ( 1975: 278). Ñuùng laø ta coù theå boû ñònh ngöõ
ôû sau caùc chöù khoâng theå boû ñònh ngöõ ôû sau nhöõng. Ta coù theå noùi: Caùc sinh vieân raát chaêm
chæ maø khoâng theå noùi * Nhöõng sinh vieân raát chaêm chæ, vì trong khi caùc sinh vieân laø moät
danh ngöõ [+ xaùc ñònh] coù theå laøm chuû ngöõ / ñeà trong caâu thì nhöõng sinh vieân chöa phaûi laø
moät danh ngöõ bieåu thò sôû chæ coù caên cöôùc xaùc ñònh vì vaäy chöa theå laøm chuû ngöõ / ñeà (
Nguyeãn Taøi Caån 1975: 275, Nguyeãn Thò Ly Kha 1996: 6 – 7). Do ñoù moät danh ngöõ khoâng
coù ñònh ngöõ ôû sau thì gaàn nhö baét buoäc phaûi duøng caùc ( coù moät ít ngoaïi leä khi danh ngöõ
khoâng phaûi laø chuû ngöõ / ñeà, xem Nguyeãn Taøi Caån 1975: 274, 276) vaø danh töø trung taâm
trong danh ngöõ naøy khoâng bao giôø laø moät danh töø ñôn vò [+ hình thöùc, - chaát lieäu]. Nhö vaäy
trong chu caûnh naøy caùc vaø nhöõng coù ñoái laäp. Tuy nhieân moät khi coù ñònh ngöõ kieåu nhö cuûa
toâi, aáy thì nhöõng ñònh ngöõ aáy trong caû hai loaïi danh ngöõ ñeàu coù taùc duïng haïn ñònh phaïm vi
cuûa sôû chæ, chöù khoâng phaûi laø ñònh ngöõ thuaàn tuùy mieâu taû. Xeùt ví duï: Caùc sinh vieân cuûa toâi
raát chaêm chæ, chöù khoâng nhö sinh vieân tröôøng anh. Roõ raøng cuaû toâi laø moät ñònh ngöõ haïn
ñònh. Coù leõ ñoái vôùi ngöôøi Vieät bình thöôøng, nhöõng danh ngöõ nhö Taát caû caùc sinh vieân cuûa
toâi vaø Taát caû nhöõng sinh vieân cuûa toâi, Caùc sinh vieân aáy vaø Nhöõng sinh vieân aáy khoâng gôïi
leân yù nghóa ñoái laäp theo theá [± thieát ñònh chính xaùc]. Chuùng toâi cho nhaän xeùt sau ñaây cuûa
Ñinh Vaên Ñöùc laø xaùc ñaùng: “ Duø raèng coù ñoái laäp, trong nhieàu tröôøng hôïp nhöõng vaø caùc […]
coù theå thay theá cho nhau ñöôïc. Luùc ñoù yù nghóa thieát ñònh trong hai khía caïnh ñoái laäp ( chính
xaùc – khoâng chính xaùc) cuõng bò trieät tieâu”( 1986: 104). Tuy nhieân neáu ñaõ nhö vaäy thì cuõng
khoù loøng cho nhöõng laø quaùn töø chöù chöa noùi ñeán söï toàn taïi cuûa caùi goïi laø phaïm truø [± thieát
ñònh chính xaùc] trong tieáng Vieät. Chính vì nhöõng coù theå xuaát hieän trong nhieàu danh ngöõ [+
xaùc ñònh] maø Nguyeãn Taøi Caån ñaõ khaúng ñònh moät caùch ñuùng ñaén raèng nhöõng khoâng phaûi laø
moät quaùn töø [- xaùc ñònh] ( 1975: 269 - 270). Caên cöù vaøo luaän ñieåm xuaát phaùt cuûa Ñinh Vaên
Ñöùc vaø laäp luaän cuûa Nguyeãn Taøi Caån ta coù theå keát luaän: trong tieáng Vieät khoâng coù phaïm
truø [± thieát ñònh chính xaùc] nhö chính caùc taùc giaû naøy phaân tích. Khi khaúng ñònh söï toàn taïi
cuûa theá ñoái laäp [± thieát ñònh chính xaùc], hình nhö Ñinh Vaên Ñöùc cuõng caûm nhaän ñoù laø moät
söï ñoái laäp khaù mô hoà (1986: 104) vaø khoâng khaúng ñònh döùt khoaùt nhö Nguyeãn Taøi Caån.
Neáu mieâu taû nhöõng vaø caùc chæ nhö laø löôïng töø thuaàn tuyù nhö caùc taùc giaû thuoäc
höôùng thöù nhaát ñaõ laøm, thì boû qua moät soá ñaëc tröng ngöõ nghóa vaø ngöõ phaùp raát quan troïng
cuûa hai töø naøy. Nhöõng phaân tích döôùi ñaây cuûa chuùng toâi cho thaáy nhöõng vaø caùc khoâng phaûi
khoâng coù lieân quan ñeán söï phaân bieät tính [± xaùc ñònh] trong tieáng Vieät.
Theo moät caùch hieåu coå ñieån vaø cuõng phoå bieán trong caùc saùch vôû ngoân ngöõ hoïc hieän
nay, moät danh ngöõ ñöôïc coi laø [+ xaùc ñònh] khi noù bieåu thò moät sôû chæ maø trong moät tình
huoáng giao tieáp nhaát ñònh ngöôøi noùi giaû ñònh ngöôøi tieáp nhaän coù theå choïn ñuùng caùi sôû chæ
ñoù. Coøn moät danh ngöõ [- xaùc ñònh] thì ngöôïc laïi, khoâng bieåu thò moät sôû chæ coù moät caên cöôùc
cuï theå (W. Chafe 1972, S. Dik 1989, Cao Xuaân Haïo 1991). Trong ngoân ngöõ naøo cuõng vaäy,
caâu thöôøng phaûi coù moät ngöõ ñoaïn cho ta bieát caâu noùi veà ai, veà caùi gì, noùi trong phaïm vi
naøo vaø phaûi coù moät ngöõ ñoaïn bieåu hieän thoâng tin ñaõ bieát ñoái vôùi ngöôøi tieáp nhaän trong moät
tình huoáng giao tieáp cuï theå. Trong moät caâu noùi, hai ngöõ ñoaïn ñoù ñoâi khi khaùc nhau, nhöng
thöôøng truøng nhau vaø thöôøng ñöôïc ñaùnh daáu [+ xaùc ñònh], bôûi vì neáu nhöõng ngöõ ñoaïn nhö
vaäy khoâng ñöôïc ñaùnh daáu [+ xaùc ñònh], töùc ngöôøi tieáp nhaän chöa xaùc ñònh ñöôïc sôû chæ cuûa
ñoái töôïng ñöôïc noùi ñeán thì laøm sao sôû chæ naøy toàn taïi trong nhaän thöùc cuûa anh ta ñeå bieát
ñöôïc caâu noùi veà ai, veà caùi gì, trong phaïm vi naøo…vaø laáy ñoù laøm caên cöù ñeå tieáp nhaän nhöõng
3
thoâng tin môùi. Roõ raøng ngoân ngöõ töï nhieân phaûi coù nhöõng yeáu toá ñaûm nhieäm chöùc naêng
ñaùnh daáu söï phaân bieät tính [± xaùc ñònh]. Vaán ñeà laø moãi ngoân ngöõ duøng nhöõng phöông tieän
rieâng bieät ñeå ñaùnh daáu söï phaân bieät naøy. Söï bieåu hieän hình thöùc cuûa tính [ ± xaùc ñònh]
khoâng nhaát thieát töông öùng vôùi quaùn töø [± xaùc ñònh]. Danh ngöõ naøo coù quaùn töø [+ xaùc ñònh]
thì ñoù laø moät danh ngöõ [+ xaùc ñònh], nhöng moät danh ngöõ [+ xaùc ñònh] coù theå khoâng coù
quaùn töø [+ xaùc ñònh], maø ñöôïc ñaùnh daáu baèng nhöõng phöông tieän ngoân ngöõ khaùc. Chính vì
theá trong khi söï phaân bieät tính [± xaùc ñònh] coù tính phoå quaùt thì söï xuaát hieän cuûa quaùn töø
khoâng phaûi laø ñieàu baét buoäc ñoái vôùi ngoân ngöõ töï nhieân (2).
Do ñoù vieäc töø boû söï phaân bieät [± xaùc ñònh] ñeå tìm moät söï phaân bieät khaùc khoâng
maáy phoå bieán trong caùc taøi lieäu ngoân ngöõ [± thieát ñònh chính xaùc] khi mieâu taû danh ngöõ
tieáng Vieät, theo suy nghó cuûa chuùng toâi, laø khoâng thoûa ñaùng. Maët khaùc, neáu coi nhöõng laø
quaùn töø [- xaùc ñònh] ñoái laäp vôùi caùc quaùn töø [+ xaùc ñònh ] gioáng vôùi theá ñoái laäp [± xaùc ñònh]
trong heä thoáng quaùn töø cuûa moät vaøi ngoân ngöõ chaâu AÂu nhö moät soá taùc giaû thuoäc höôùng thöù
hai quan nieäm thì cuõng thieáu cô sôû lyù luaän vaø thöïc teá. Bôûi vì treân nguyeân taéc, moät töø ñaõ laø
quaùn töø [- xaùc ñònh] thì chæ coù theå xuaát hieän trong danh ngöõ [- xaùc ñònh] maø thoâi. Trong khi
ñoù, nhöõng coù theå ñöôïc duøng trong voâ soá danh ngöõ [+ xaùc ñònh].
Theo chuùng toâi, quan nieäm cuûa caùc taùc giaû thuoäc höôùng thöù ba coù söùc thuyeát phuïc
hôn. Tuy nhieân caùc taùc giaû naøy vaãn chöa phaân tích heát nhöõng ñaëc tröng cuûa nhöõng vaø caùc.
2. Sau ñaây laø nhöõng phaân tích maø chuùng toâi boå sung cho höôùng quan nieäm thöù ba.
2.1. Caùc laø moät löôïng töø vaø bao giôø cuõng coù yù nghóa toaøn theå. Nhöõng danh ngöõ
chöùa caùc cho ta bieát roõ sôû chæ maø noù bieåu hieän: toaøn boä nhöõng caù theå söï vaät cuøng loaïi
trong moät ngöõ caûnh nhaát ñònh. Nhö vaäy yù nghóa toaøn theå cuûa caùc bao giôø cuõng bò quy ñònh
bôûi ngöõ caûnh, ví duï: Nöôùc Nga seõ coù cuoäc baàu cöû quoác hoäi vaøo cuoái naêm nay. Caùc ñaûng
phaùi ñang raùo rieát chuaån bò moät cuoäc chaïy ñua môùi ñeå giaønh quyeàn löïc; Taøu ñaém. Caùc thuyû
thuû ñöôïc leänh rôøi khoûi taøu; Taïi ñaïi hoäi thanh nieân sinh vieân theá giôùi, caùc sinh vieân Vieät Nam
ñaõ gaây ñöôïc aán töôïng saâu saéc ñoái vôùi baïn beø quoác teá. Ngöõ caûnh giuùp ta haïn ñònh phaïm vi
cuûa taäp hôïp “ caùc ñaûng phaùi”, “caùc thuûy thuû” “caùc sinh vieân Vieät Nam”. Ñoù khoâng phaûi laø
taát caû caùc ñaûng phaùi, taát caû caùc thuûy thuû coù treân theá gian naøy, khoâng phaûi laø toaøn theå sinh
vieân Vieät Nam maø laø caùc ñaûng phaùi cuûa nöôùc Nga, caùc thuûy thuû cuûa con taøu ñaém, caùc sinh
vieân Vieät Nam trong ñaïi hoäi. Giôùi haïn ñoù do nhöõng töø ngöõ xung quanh quy ñònh. Neáu
khoâng coù töø ngöõ ñöùng tröôùc nhö trong nhöõng ví duï treân thì ñònh ngöõ haïn ñònh kieåu nhö caùc
ñaûng phaùi cuûa nöôùc Nga…hay chính ngöõ caûnh giao tieáp cho ta bieát phaïm vi cuûa sôû chæ.
Chaúng haïn khi noùi: Caùc chuyeân gia ñaõ coù giaûi phaùp khaû thi, thì chaéc chaén tröôùc ñoù ngöõ
caûnh ( thöïc ra cuõng do nhöõng töø ngöõ ñöùng tröôùc bieåu hieän) phaûi cho ta bieát lónh vöïc naøo
ñang ñöôïc ñeà caäp ñeán: tình traïng oâ nhieãm moâi tröôøng, naïn laïm phaùt, vaán ñeà cai nghieän ma
tuyù…Nhöõng ñieàu vöøa trình baøy laø cô sôû giuùp ta khaúng ñònh caùc laø moät quaùn töø [+ xaùc
ñònh].
Caùc bao giôø cuõng [+ xaùc ñònh ] vaø vì theá khoâng bao giôø xuaát hieän trong moät danh
ngöõ [- xaùc ñònh]. ÔÛ moät möùc ñoä naøo ñoù coù theå noùi caùc gioáng vôùi quaùn töø [+ xaùc ñònh] the
trong tieáng Anh. S. Dik khi thaûo luaän nhöõng ñaëc tröng lieân quan ñeán moät ngöõ ñoaïn [+ xaùc
ñònh] coù noùi ñeán khaùi nieäm “tính bao goäp cuûa quy chieáu” ( inclusiveness of reference) do
Hawkins neâu ra. So saùnh: a. Please remove the books from the table vaø b. Please remove
some books from the table. Caâu a. ñöôïc hieåu laø taát caû nhöõng cuoán saùch treân baøn ñeàu phaûi
chuyeån ñi, ngöôïc laïi caâu b. giaû ñònh laø chæ moät soá saùch treân baøn caàn phaûi chuyeån ñi maø thoâi
( S. Dik 1989: 141). Roõ raøng yù nghóa maø ta goïi laø “toaøn theå” cuûa caùc trong tieáng Vieät thuoäc
4
veà ñaëc tröng cuûa moät danh ngöõ [+ xaùc ñònh] noùi chung maø trong tieáng Anh phöông tieän
ñaùnh daáu quan troïng laø the. Vì vaäy söï gaàn guõi veà yù nghóa giöõa hai töø naøy laø ñieàu deã hieåu (3).
Cuõng chính yù nghóa toaøn theå laøm cho caùc keát hôïp keùm töï nhieân vôùi nhöõng trung
taâm cuûa danh ngöõ bieåu thò söï vaät vôùi tö caùch laø nhöõng ñôn vò taùch bieät nhau moät caùch roõ
reät, cuï theå laø nhöõng danh ngöõ coù trung taâm laø moät danh töø ñôn vò [+ hình thöùc, - chaát lieäu]
nhö con, caùi, chieác, quaû, hoøn, vieân, taám, khoanh, khi, mieáng, laàn, meùt, kí, laùt…Do ñoù trong
tieáng Vieät ta gaàn nhö khoâng gaëp nhöõng toå hôïp nhö ? caùc con traâu, ? caùc caùi baùnh, ? caùc
chieác muõ, ? caùc quaû taùo, ? caùc hoøn ñaát …Nhöõng coâng trình ngöõ phaùp cuûa Nguyeãn Taøi Caån (
1975: 256, 257, 267), Phan Ngoïc (1983: 269, 277), Ñinh Vaên Ñöùc ( 1986: 100, 103), Dieäp
Quang Ban ( 1996: 48), Nguyeãn Kim Thaûn (1997: 158) ñeàu coù söû duïng nhöõng kieåu ví duï
nhö vaäy ñeå phaân tích theá ñoái laäp giöõa nhöõng vaø caùc, nhöng chuùng toâi khoâng thaáy caùc taùc
giaû ñöa moät caâu daãn chöùng naøo troïn veïn ñeå minh hoïa. Nguyeãn Phuù Phong coù daãn ví duï :
Caùc con ngöôøi ôû phoá Trung Töï (1996: 17 - 18). Nhöng theo chuùng toâi thì coù leõ ví duï naøy
khoâng ñöôïc töï nhieân. Vì khi ngöôøi Vieät Nam muoán dieãn ñaït yù nghóa naøy thì hoï seõ noùi: Maáy
ngöôøi ôû phoá Trung Töï; Nhöõng con ngöôøi ôû phoá Trung Töï; Maáy caùi ngöôøi ôû phoá Trung
Töï…Töông töï ta vaãn thöôøng noùi: Traâu nhaø oâng Nam caøy raát khoûe, Maáy con traâu nhaø oâng
Nam caøy raát khoûe, Nhöõng con traâu nhaø oâng Nam caøy raát khoûe…, chöù khoâng ai noùi: ? Caùc
con traâu nhaø oâng Nam caøy raát khoeû. Vaø coù leõ ngöôøi Vieät naøo cuõng cho Nhöõng con roàng
naèm im goùp doøng soâng xanh thaúm ( Nguyeãn Khoa Ñieàm), Nhöõng caùi cheát töông töï nhö vaäy
coù raát nhieàu ( Anh Ñöùc); Taïi muõi ñaát cuoái cuøng naøy laïi ñeán theâm nhöõng con ngöôøi baát
haïnh môùi ( Anh Ñöùc); Anh thanh nieân cuõng nhe nhöõng chieác raêng vaåu ra cöôøi ( Nam Cao)
nghe töï nhieân hôn ?caùc con roàng, ?caùc caùi cheát, ?caùc con ngöôøi, ?caùc chieác raêng vaåu…(4). Coù
leõ muoán caùc keát hôïp töï nhieân vôùi nhöõng trung taâm nhö vaäy caàn phaûi coù taát caû ñöùng ñaàu
danh ngöõ vaø neáu coù ñeàu ñöùng ngay sau danh ngöõ laøm ñeà / chuû ngöõ thì caâu tieáng Vieät nghe
caøng töï nhieân hôn: Taát caû caùc con traâu nhaø oâng Nam ñeàu caøy raát khoûe; Taát caû caùc cuoán
saùch maø anh ñöa cho toâi ñeàu raát hay; Taát caû caùc doøng soâng ñeàu chaûy…
Vì caùc coù yù nghóa toaøn theå neân noù cuõng khoâng keát hôïp töï nhieân vôùi caùi ( caùi chæ
xuaát – nhö caùch goïi cuûa Nguyeãn Taøi Caån, hay caùi chæ bieät nhö caùch goïi cuûa Nguyeãn Phuù
Phong), moät töø coù chöùc naêng “ laøm cho söï vaät neâu ôû danh töø ñöôïc noåi baät leân, ñöùng taùch ra
moät ñaèng vôùi taát caû nhöõng ñaëc tröng khu bieät cuûa noù, laøm cho noù khoâng theå naøo laãn vôùi
nhöõng söï vaät khaùc trong cuøng moät loaïi […] trôû thaønh caùi ñoái töôïng duy nhaát, caùi ñích duy
nhaát maø ta nhaèm vaøo ñeå bình luaän” ( Nguyeãn Taøi Caån 1975: 247). Ñoù laø lí do khieán nguôøi
Vieät khoâng noùi: * Caùc caùi baùnh naøy raát ngon, * Caùc caùi con choù nhaø haøng xoùm raát döõ, *
Caùc caùi quaû cam maø chò vöøa mua ngoït laém…
Cuõng chính yù nghóa toaøn theå laøm cho caùc keát hôïp raát töï nhieân vôùi nhöõng trung taâm
danh ngöõ khoâng coù tính ñôn vò nhö nhöõng danh töø song tieát Haùn - Vieät ( ñaëc bieät laø danh töø
chæ ngöôøi ) nhö : caùc sinh vieân, caùc hoïc sinh, caùc baùc só, caùc giaùo vieân, caùc thuyû thuû, caùc taùc
giaû, caùc ñaïi bieåu, caùc ngheä só, caùc caàu thuû, caùc chuyeân gia, … (5) sau ñoù laø vôùi nhöõng danh töø
khoái [+ hình thöùc, + chaát lieäu] ñôn tieát nhö: caùc tænh, caùc huyeän, caùc laøng, caùc baøi, caùc
caùch, caùc khoaûn, caùc khoa, caùc meïo, caùc vieäc…( xem Cao Xuaân Haïo 1999: 12).
Nhöõng cuõng laø moät löôïng töø coù cuøng moät vò trí vôùi caùc trong caáu truùc danh ngöõ
tieáng Vieät. Nhöng khaùc vôùi caùc, nhöõng khoâng heà laø quaùn töø hieåu theo baát kì moät quan ñieåm
naøo: quaùn töø cuûa phaïm truø [± xaùc ñònh] theo caùch hieåu truyeàn thoáng hay quaùn töø cuaû phaïm
truø [± thieát ñònh chính xaùc] theo quan nieäm cuûa Nguyeãn Taøi Caån.
2. 2. Chuùng toâi hình dung quan heä naøy baèng löôïc ñoà:
5
(3) caùc
Xaùc ñònh (2) caùc / nhöõng
nhöõng
(1)
0
Khoâng xaùc ñònh nhöõng
Löôïc ñoà naøy bieåu hieän söï phaân boá chöùc naêng cuûa nhöõng vaø caùc nhö sau:
2.2.1. Tam giaùc ôû phía döôùi cho ta bieát: Trong moät danh ngöõ khoâng coù sôû chæ hay sôû
chæ khoâng coù caên cöôùc cuï theå thì ta chæ coù theå duøng nhöõng ( hay moät löôïng töø naøo ñoù maø
ñieàu kieän keát hôïp cho pheùp), chöù tuyeät nhieân khoâng theå duøng caùc. Chaúng haïn trong nhöõng
tröôøng hôïp sau ñaây:
Trong keát caáu chöùa vò töø mang yù nghóa toàn taïi nhö coù hay nhöõng vò töø mang yù
nghóa xuaát hieän nhaèm ñöa söï vaät vaøo dieãn ngoân nhö Coù nhöõng sinh vieân raát yeâu thích
ngoân ngöõ hoïc; Coù nhöõng baøi ca khoâng bao giôø queân; Töø xa xuaát hieän nhöõng ñaùm maây ñen
kòt (ss. danh ngöõ [- xaùc ñònh] soá ít trong cuøng loaïi keát caáu: Ngaøy xöûa ngaøy xöa coù moät anh
noâng ngheøo cha meï maát sôùm; Coù moät cuoán saùch ôû treân baøn) (6).
Trong danh ngöõ coù chöùc naêng quy thuoäc tính cuûa söï vaät chöù khoâng quy chieáu söï
vaät, nghiaõ laø khoâng bao giôø coù sôû chæ nhö: Hoï laø nhöõng ngöôøi anh huøng; Taát caû ñeàu laø
nhöõng ngöôøi ñaùng yeâu; Caùc em seõ trôû thaønh nhöõng ngöôøi chuû töông lai cuûa ñaát nöôùc.
Trong ví duï Caùc em naøng, nhöõng ñöùa em thoâng minh vaø ngoan ngoaõn ! maø Nguyeãn Taøi Caån
vaø Nguyeãn Anh Queá ñöa ra (7), chuùng toâi khoâng nghó laø giöõa hai danh ngöõ chöùa nhöõng vaø
caùc coù mang neùt khu bieät veà ñaëc ñieåm [± ñoái laäp ] nhö caùc taùc giaû caûm nhaän (xem ôû treân).
Sôû dó danh ngöõ thöù hai duøng nhöõng vì ñoù laø moät danh ngöõ khoâng coù sôû chæ, noù coù chöùc
naêng ñònh tính (quy thuoäc tính) cuûa “caùc em naøng” vaø dó nhieân laø moät danh ngöõ [- xaùc
ñònh].
Moät khi ngöõ caûnh hay töø ngöõ xung quanh cho ta bieát söï vaät do danh ngöõ bieåu thò
khoâng coù sôû chæ hay sôû chæ [- xaùc ñònh] thì vieäc duøng nhöõng laø chaéc chaén, chaúng haïn nhöõng
danh ngöõ laøm boå ngöõ cho nhöõng vò töø trung taâm chæ söï tình [- hieän thöïc], [+ khaû naêng] nhö
caàn, tìm, muoán, thích, mô, öôùc ao, khao khaùt…, ví duï: Toâi caàn nhöõng ngöôøi coù taâm huyeát;
Naøng thích laøm quen vôùí nhöõng ngöôøi ñaøn oâng giaøu coù; Hoï ñang tìm nhöõng sinh vieân coù
naêng löïc, Anh aáy muoán mua nhöõng thöù ñoà goã ñaét tieàn ( xem theâm Cao Xuaân Haïo 1991: