Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Bảo tồn tài nguyên rừng dựa vào cộng đồng dân tộc Tà Ôi, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và áp lực phát triển kinh tế, tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là tài nguyên rừng, đang đối mặt với suy thoái nghiêm trọng, đe dọa đa dạng sinh học và sinh kế của cộng đồng. Khu vực huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, nằm trong hành lang đa dạng sinh học Trung Trường Sơn, mang tầm quan trọng chiến lược trong bảo tồn. Sự tham gia của các cộng đồng bản địa là yếu tố then chốt cho hiệu quả quản lý và bảo tồn tài nguyên rừng. Luận án này tập trung nghiên cứu vai trò của cộng đồng dân tộc Tà Ôi trong việc bảo vệ và phát triển rừng, nhằm xây dựng cơ sở khoa học cho công tác quản lý, bảo tồn và phát triển bền vững tài nguyên rừng tại địa phương. Nghiên cứu này nhấn mạnh tầm quan trọng của các phương pháp dựa vào cộng đồng trong việc giải quyết các thách thức môi trường.

Các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách, cán bộ quản lý môi trường, phát triển nông thôn, và các tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực bảo tồn tài nguyên, đặc biệt là ở các vùng dân tộc thiểu số tại Việt Nam.

Luận án này đi sâu phân tích phương thức quản lý, bảo tồn tài nguyên rừng dựa trên tri thức truyền thống của cộng đồng dân tộc Tà Ôi và các mối quan hệ giữa các bên liên quan tại huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Mục tiêu tổng thể là xác lập cơ sở khoa học cho việc phát triển bền vững tài nguyên rừng, đồng thời đề xuất các giải pháp khả thi. Nghiên cứu hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về bảo tồn tài nguyên rừng dựa vào cộng đồng, làm rõ vai trò của dân tộc Tà Ôi trong quản lý và bảo tồn rừng ở địa bàn cư trú trọng yếu thuộc hành lang đa dạng sinh học Trung Trường Sơn. Về phương pháp, luận án sử dụng khung phân tích thể chế và phát triển của Elinor Ostrom, kết hợp tổng hợp tài liệu, phân tích dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo chuyên ngành (giai đoạn 2019-2022) và thu thập dữ liệu sơ cấp thông qua phỏng vấn trực tiếp cộng đồng tại chỗ (năm 2022), sau đó xử lý bằng phần mềm SPSS. Luận án khẳng định rằng cộng đồng dân tộc Tà Ôi là nhân tố trung tâm, có vai trò quyết định đến hiệu quả công tác quản lý, bảo tồn tài nguyên rừng, đồng thời chứng minh sức mạnh của tri thức truyền thống và luật tục trong việc bảo vệ rừng. Những điểm mới của nghiên cứu là làm sáng tỏ thực trạng và vai trò của cộng đồng Tà Ôi ở Trung Trường Sơn và đề xuất các giải pháp dựa trên tri thức bản địa. Giá trị khoa học của luận án góp phần bổ sung phương pháp luận và tri thức về quản lý tài nguyên thiên nhiên dựa vào cộng đồng, đặc biệt là ở vùng dân tộc thiểu số. Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở quan trọng để các cấp chính quyền địa phương tham khảo, xây dựng và triển khai các chính sách bảo tồn tài nguyên rừng dựa vào cộng đồng hiệu quả hơn, hướng tới một nền môi trường bền vững.