BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
PHẠM HÀ THƯƠNG
BIỆN PHÁP DẠY HỌC ĐỌC HIỂU
CHO HỌC SINH KHUYẾT TẬT TRÍ TUỆ
HỌC HOÀ NHẬP ĐẦU CẤP TIỂU HỌC
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn
Mã số: 9 14 01 11
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
HÀ NỘI, 2023
Công trình được hoàn thành tại:
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS.TS. Nguyễn Đức Minh
2. PGS.TS. Trần Thị Hiền Lương
Phản biện 1: ....................................................................
...................................................................
Phản biện 2: ....................................................................
...................................................................
Phản biện 3: ....................................................................
...................................................................
Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Viện, họp tại Viện Khoa
học Giáo dục Việt Nam, 101 Trần Hưng Đạo, Hà Nội, vào hồi …… giờ ……
phút…… ngày …… tháng …… năm ……
Có thể tìm hiểu luận án tại:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam
1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Giáo dục học sinh khuyết tật nhằm đảm bảo công bằng trong giáo dục và nâng
cao chất lượng giáo dục ở Việt Nam
Công bằng trong GD là đáp ứng nhu cầu của mọi người học. GD HSKT trở
thành xu thế tất yếu của hầu hết các quốc gia trên thế giới nhằm đảm bảo các quyền cơ
bản của mọi trẻ em trong đó có trẻ em KT. Điều này được quy định trong nhiều văn
bản quốc tế và văn bản chỉ đạo của chính phủ cũng như của ngành GD trong thời gian
qua.
1.2. Dạy học đọc hiểu cho học sinh theo hướng tiếp cận năng lực là yêu cầu cấp thiết
trong đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018 và môn Tiếng Việt
Từ năm 2018, CT GDPT được xây dựng trên cơ sở đổi mới căn bản, toàn diện
GD&ĐT; gắn với định hướng phát triển chung của UNESCO về GD. CT môn Tiếng
Việt sau 2018 bám sát vào mục tiêu của CT GDPT - định hướng phát triển NL, quan
tâm nhiều hơn đến khả năng và nhu cầu của HS, hướng đến phát triển NL phù hợp với
HS trong đó có HSKT học hòa nhập.
1.3. Phát triển kĩ năng đọc hiểu có vai trò quan trọng trong quá trình học tập và hòa
nhập đối với học sinh khuyết tật trí tuệ
Theo số liệu từ Báo cáo điều tra về người khuyết tật được Tổng cục thống kê
công bố năm 2018, KTTT là một dạng tật phổ biến trong các dạng KT, chiếm khoảng
30% trong tổng số khoảng 1,3 triệu trẻ KT. Theo số liệu 2013 của Bộ GD&ĐT, học
sinh KTTT học hòa nhập chiếm gần 70%. Việc DHĐH giúp HS KTTT có được những
kiến thức và KN nền tảng, cơ bản để chiếm lĩnh kiến thức ở các môn học khác cũng
như kiến thức chung trong xã hội, giúp các em có được KN sống cần thiết (KN tự phục
vụ, KN xã hội, KN giao tiếp,...). Bằng hoạt động đọc, HS thu nhận được lượng thông
tin nhiều nhất, nhanh nhất, dễ dàng nhất để từng bước nâng cao nhận thức, mở rộng
hiểu biết, tự tin và hòa nhập cuộc sống.
1.4. Thực tế nghiên cứu về dạy học đọc hiểu cho học sinh khuyết tật trí tuệ học hòa
nhập đầu cấp tiểu học còn nhiều khoảng trống
Vấn đề DHĐH cho HS TH được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm, song chủ yếu
hướng đến đối tượng HS đại trà. Ở chuyên ngành GDĐB, các công trình nghiên cứu
trong khoảng mười năm trở lại đây cho thấy các nhà khoa học, các nhà GD đã bắt đầu
2
quan tâm đến quá trình DH, phương pháp DH HSKT. Tuy nhiên, theo những tài liệu
chúng tôi tập hợp được thì chưa có một công trình nghiên cứu chuyên sâu về DHĐH
cho HSKT nói chung và HS KTTT nói riêng.
Với những lí do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu của luận án là “Biện
pháp dạy học đọc hiểu cho học sinh khuyết tật trí tuệ học hòa nhập đầu cấp tiểu học”,
mong muốn đề xuất các biện pháp phát triển KN ĐH cho HS KTTT học hòa nhập đầu
cấp TH, góp phần nâng cao chất lượng GDHN cho HS KTTT trong trường TH hòa
nhập.
2. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
2.1. Những nghiên cứu về dạy học đọc hiểu ở cấp tiểu học
Chúng tôi nghiên cứu các công trình của các tác giả nước ngoài như: Rouch và
Birr (1984), Kemba A. N’Namdi (2005), Paula J. Clarke (2013), R. Goigoux và S.
Cèbe (2011), J. Oakhill, K. Cain và C. Elbro (2015),… và các tác giả Việt Nam như:
Trần Đình Sử (2007, 2011), Nguyễn Thanh Hùng (2011), Trịnh Thị Cẩm Ly (2017),
Phạm Thị Huệ (2010), Lê Phương Nga (1995, 2001, 2009, 2014), Lê Phương Nga và
Nguyễn Trí (1999), Nguyễn Thị Hạnh (1995, 1996, 2002), Phạm Thị Thu Hương
(2012), Nguyễn Thị Hạnh và Trần Thị Hiền Lương (2020),... Tổng quan về các công
trình nghiên cứu về DHĐH ở TH, chúng tôi nhận thấy rằng các tác giả quan tâm nhiều
đến tiến trình DHĐH VB với các bước cụ thể, phương pháp DHĐH và các công cụ
đánh giá HS trong quá trình dạy và học.
Việc tiếp cận xu hướng về CT GDPT năm 2018 đã một lần nữa khẳng định ĐH
và NL ĐH là một yếu tố quan trọng trong quá trình GD nhằm phát huy tối đa khả năng
của HS. Các nghiên cứu của các nhà GD Việt Nam ngày càng gần hơn với xu thế GD
của một số nước tiên tiến trên thế giới. Vấn đề nghiên cứu về ĐH ngày càng được
nhiều nhà khoa học, nhà GD quan tâm. Những nghiên cứu cụ thể trên ngôn ngữ tiếng
Việt đã làm sáng tỏ những lí thuyết về ĐH cũng như ứng dụng thực tiễn các nghiên
cứu vào giảng dạy ở các cấp học, bậc học.
2.2. Những nghiên cứu về dạy học đọc hiểu cho học sinh khuyết tật trí tuệ đầu cấp
tiểu học
Liên quan đến vấn đề này, chúng tôi nghiên cứu một số tài liệu của các tác giả
nước ngoài như: Thomas (1996), Polloway, Patton, và Serna (2001), Katims (2001),
Houston và Torgeson (2004), Bradford, Shippen, Alberto, Houschins và Flores (2006),
3
Browder, Ahlgrim-Delzell, Courtade, Gibbs và Flowers (2008), Erickson (2009),
Mims, Browder, Baker, Lee và Spooner (2009), Allor, Mathes, Roberts, Cheatham và
Champlin (2010), Kirstin Bostelemann và Vivien Heller (2007), V. P. Moslet, S. W.
Flynt và R. C. Morton (1997), Conners, Rosenquist, Sligh, Atwell và Kiser (2006);
Pennington, Stenhoff, Gibson và Ballou (2012), Biancarosa và Snow (2004),... và các
tác giả Việt Nam như: Trần Thị Lệ Thu (2003), Nguyễn Xuân Hải (2008), Nguyễn Thị
Kim Hoa (2016), Bùi Thế Hợp (2012), Nguyễn Thị Hoàng Yến và Đỗ Thị Thảo
(2010),…
Các nhà nghiên cứu đều cho rằng việc đọc và ĐH không tách rời nhau. HS
KTTT cần có KN đọc và KN ĐH. Việc có được KN này thực sự quan trọng đối với HS
KTTT mọi độ tuổi, mọi CT học và ngoài ra, KN này còn giúp HS KTTT có cơ hội phát
triển các KN khác trong học tập và đời sống. Ở Việt Nam, chưa thực sự có nhiều các
công trình nghiên cứu về GDHN cho HS KTTT và các phương pháp DH cho các môn
học theo CTGD phổ thông. Đặc biệt việc nghiên cứu về KN đọc và KN ĐH là vấn đề
còn rất ít và hạn chế trong lĩnh vực GDĐB cũng như phương pháp DH bộ môn. Điều
đó cho thấy một thực tế việc nghiên cứu về DHĐH cho HS KTTT chưa được quan tâm
đúng với tầm quan trọng trong việc phát triển các KN học tập cho nhóm HS này.
3. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng DHĐH cho HS KTTT cấp TH, đề
xuất biện pháp DHĐH phù hợp với HS KTTT học hòa nhập đầu cấp TH, nhằm hỗ trợ
HS KTTT hoàn thành nhiệm vụ học tập theo khả năng, góp phần nâng cao chất lượng
GDHN cho HS KTTT trong trường TH.
4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình DHĐH cho HS KTTT học hòa nhập đầu cấp TH.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Mối quan hệ giữa biện pháp DHĐH và kết quả học tập của HS KTTT học hoà
nhập đầu cấp TH.
4.3. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung nghiên cứu:
Nghiên cứu các vấn đề lý luận về DHĐH ở TH nói chung, DHĐH cho HS KTTT
mức độ nhẹ nói riêng trong môn Tiếng Việt lớp 1, 2, 3 tại các trường TH hòa nhập.