SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP
GIÁO DỤC HÀNH VI ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH
LỚP 4 TRƯỜNG TIỂU HỌC CÂY GÁO A
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Tiểu học là bậc học phổ cập, bậc học đầu tiên của hệ thống giáo dục phổ thông,
nó có vai trò “nền tảng” rất quan trọng, giáo dục Tiểu học không chỉ tạo những cơ sở
ban đầu bền vững về tri thức mà còn hình thành cho trẻ những đường nét cơ bản về
nhân cách con người.
Trong nhà trường Tiểu học hiện nay, tỉ lệ học sinh có đạo đức tốt khá cao. Tuy
nhiên vẫn còn một số học sinh có hành vi đạo đức chưa tốt như chưa ngoan trong giờ
học, Có thái độ chưa đúng mực với người lớn, thầy cô và bạn bè.... Nếu không chấn
chỉnh kịp thời dễ dẫn đến hậu quả đáng tiếc sau này, cần phải có những biện pháp tích
cực để giáo dục các em. Trách nhiệm này không của riêng ai mà của toàn xã hội.
Nhưng điểm mấu chốt là nhà trường- nơi trực tiếp giáo dục các em.
Hiện nay việc giáo dục đạo đức trong nhà trường gặp rất nhiều khó khăn. Thực
tiễn cuộc sống xã hội “ô nhiễm” đã và đang len lỏi vào tầng lớp nhân dân ảnh hưởng
đến trẻ, bên cạnh đó phương tiện thông tin ngày càng phát triển làm cho trẻ dễ dàng
tiếp nhận những điều xấu... Việc nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức - trang bị cho
các em một số hành vi đạo đức tốt là cần thiết, cấp bách và phải được tiến hành ngay
từ bậc Tiểu học Nghị quyết Trung ương 2 khóa 8 đã khẳng định “Giáo dục học sinh
trong giai đoạn hiện nay phải giáo dục toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể dục và mĩ
dục”, trong đó đạo đức là cái gốc của con người phát triển toàn diện.
Qua nhiều năm công tác, tôi cũng như tất cả các anh, chị em đồng nghiệp khác
đều mong muốn có những thế hệ học sinh không chỉ học tập giỏi mà còn có đạo đức
tốt, có động cơ học tập đúng đắn, hình thành nhân cách con người mới nên tôi chọn đề
tài nghiên cứu: Một số biện pháp giáo dục hành vi đạo đức cho học sinh lớp 4 ở
trường Tiểu học Cây Gáo A
II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
* Một số khái niệm về giáo dục đạo đức ở bậc tiểu học
1.1 Đạo đức
Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là hệ thống các quan niệm về cái thiện,
cái ác trong các mối quan hệ của con người với con người.
1.2 Hành vi đạo đức
Hành vi đạo đức là những hành động của con người có động cơ bên trong phù
hợp với các yêu cầu và các chuẩn mực đạo đức xã hội của nhân dân. Những động cơ
cao thượng, vô tư từ sự cảm thông và tình thương yêu thực sự đối với người khác.
Hành vi đạo đức luôn diễn ra trong điều kiện hoàn cảnh nhất định.
1.3 Những hành vi đạo đức tốt ở Tiểu học
- Thói quen lễ phép: chào hỏi niềm nở, cảm ơn, xin lỗi khi cần thiết… Những
thói quen này sẽ là cơ sở nảy nở các tình cảm cao đẹp như lòng nhân ái, tình đồng
nghiệp…
- Thói quen cư xử ân cần, quan tâm đến người khác, sẵn sàng giúp đỡ người
khác. Chẳng hạn, biết nhường chỗ khi đi tàu xe, biết dắt em bé qua đường, biết quan
tâm đến vật nuôi, cây trồng…
- Thói quen chính xác, đúng giờ, biết giữ lời hứa đối với người khác, sẽ là cơ sở
để xây dựng tình cảm trong sáng, biết tự trọng mình và tôn trọng người khác, tôn trọng
tập thể…
* Nhiệm vụ hàng đầu, chủ yếu và thường xuyên của việc giáo dục đạo đức cho
trẻ ở bậc Tiểu học là tổ chức cuộc sống cho trẻ theo đúng các chuẩn mực đạo đức. Hệ
thống chuẩn mực các hành vi đạo đức giáo dục cho trẻ phải được xác định đúng đắn,
cụ thể, vừa sức. Hệ thống chuẩn mực này thường đưa ra dưới dạng những quy định đối
với học sinh tiểu học như: giữ vệ sinh thân thể, thái độ khi đi trên đường, khi học bài,
làm bài, khi trực nhật, vui chơi, giải trí, những đức tính để học sinh tiểu học cần phấn
đấu như: cần cù, chăm chỉ, thật thà, thân ái, đoàn kết… hay những quy định đối với
đội viên.
2. Thực trạng đạo đức của học sinh lớp 4/6 trường tiểu học Cây Gáo A
2.1 Thuận lợi:
- Được sự quan tâm phối hợp tốt của các đoàn thể trong nhà trường, hội cha mẹ
học sinh. Một số gia đình cũng rất quan tâm đến việc dạy người cho học sinh.
- Đa số học sinh ngoan, biết kính trọng, lễ phép với thầy cô giáo, người lớn tuổi.
Luôn quan tâm đến mọi người, ứng xử tốt trước những tình huống thường ngày.
- Các kiến thức trong chương trình môn đạo đức rất phù hợp với lứa tuổi và đặc
điểm tâm sinh lí học sinh.
2.2 Khó khăn:
Học sinh Tiểu học hay bắt chước. Hành vi đạo đức của các em được thu nhận và
hình thành từ nhiều phía như gia đình, nhà trường, xã hội. Các em lại chưa biết phân
biệt để lựa chọn hành vi đạo đức phù hợp cho mình. Chính vì vậy ở lớp vẫn còn một
số em có những biểu hiện chưa ngoan:
- Còn nói chuyện trong giờ học.
- Chưa biết nhường nhịn lẫn nhau.
- Có thái độ chưa đúng mực với người lớn, thầy cô và bạn bè.
- Chưa biết quan tâm giúp đỡ mọi người xung quanh.
- Chưa tham gia tích cực vào các hoạt động của nhà trường: lao động, hoạt động
tập thể...
2.3 Nguyên nhân
- Do các em được bố mẹ cưng chiều, luôn đáp ứng mọi yêu cầu đề nghị của các
em.
- Một số em ít được sự quan tâm giáo dục từ phía gia đình do bố mẹ phải lo làm
lụng vất vả.
- Xã hội ngày càng phát triển các em ảnh hưởng từ phim ảnh, đồ chơi trò chơi,
dẫn đến những hành vi bạo lực.
- Một số học sinh do sống trong gia đình có hoàn cảnh đặc biệt, ba mẹ không hòa
thuận, môi trường xung quanh các em ở phức tạp, nhiều thành phần không tốt.
3. Các biện pháp thực hiện
3.1. Xây dựng kế hoạch
Trên cơ sở kế hoạch của nhà trường, giáo viên chủ nhiệm xây dựng kế hoạch giáo
dục hành vi đạo đức đạo đức cho học sinh theo từng giai đoạn học tập, cụ thể với từng
đối tượng học sinh thể hiện trong sổ chủ nhiệm. Để làm tốt việc này người giáo viên
phải tiến hành một số việc như sau:
Ngay từ đầu năm học qua việc bàn giao chất lượng giáo viên tìm hiểu, nắm
vững đối tượng học sinh của lớp phụ trách: Địa bàn cư trú, điều kiện kinh tế gia đình,
hoàn cảnh sống…trên cơ sở đó giáo viên phân loại từng đối tượng học sinh, phân tích
nguyên nhân, dự đoán trước tình huống có thể xảy ra những biểu hiện hành vi đạo đức
chưa tốt, đồng thời phản ảnh, đề xuất với Hiệu trưởng tình hình của lớp để tìm biện
pháp hỗ trợ giáo dục các em. Cần chú ý đối với những học sinh có biểu hiện chưa
ngoan: Chưa chăm chỉ học tập, chưa hòa nhã với bạn bè, ngại giao tiếp... Lập hồ sơ
theo dõi riêng đối với những học sinh thuộc diện khó khăn, khuyết tật, mồ côi, gia đình
có ba, mẹ li hôn… Trên cơ sở đó, hàng ngày, giáo viên theo dõi những biểu hiện hành
vi đạo đức của học sinh kết hợp ghi nhận lại trong sổ chủ nhiệm, uốn nắn giáo dục các
em kịp thời ở mọi lúc, mọi nơi, từ giờ dạy trên lớp cũng như các buổi hoạt động ngoại
khóa.
Bên cạnh đó, cần hình thành ý thức tự quản cho từng cá nhân ngay từ đầu năm
bằng cách cho các em tự xây dựng nội quy lớp học để làm tiêu chuẩn đánh giá thi đua
của cá nhân, tổ nhằm xây dựng tập thể lớp đoàn kết, vững mạnh về mọi mặt. Cho các
em tự do "tranh cử", đề cử các chức danh: lớp trưởng, lớp phó, tổ trưởng, tạo một
không khí thi đua tích cực từ cá nhân đến tập thể. Đây là điều kiện để các em có ý thức
tự hoàn thiện mình, thể hiện những mặt tốt để được sự tín nhiệm của các bạn. Và các
chức danh này có thể thay đổi qua mỗi giai đoạn khi có bạn nổi bật về học tập, về giao
tiếp, ứng xử...
3.2. Giáo dục hành vi đạo đức cho học sinh qua việc dạy học và đặc biệt là
học môn đạo đức.
Môn Đạo đức ở Tiểu học có vai trò hết sức quan trọng trong việc giáo dục đạo
đức cho học sinh. Mỗi giờ học đạo đức là mỗi giờ các em được phát hiện những hành
vi đúng sai, được luyện tập thực hành những hành vi tốt, phát hiện tránh xa những
hành vi không tốt, vậy nên để việc giảng dạy môn đạo đức đạt hiệu quả GVCN cần
nghiên cứu kỹ những kiến thức, kỹ năng, thái độ mà học sinh cần đạt. Vận dụng, phối
hợp nhiều phương pháp, đặc biệt giáo viên phải để cho học sinh được trải nghiệm
thông các hoạt động: sắm vai, xử lí tình huống, trò chơi…Đây là điều kiện tốt để hình
thành thói quen, hành vi đạo đức và rèn kỹ năng sống cho học sinh.
* Ví dụ: Khi dạy bài "Lịch sự với mọi người" trong tiết thực hành giáo viên có
thể tổ chức cho các tổ sắm vai để giải quyết tình huống: "Trong buổi hoạt động ngoài
giờ lên lớp Nam vô ý xô ngã một bạn nữ, Nếu em là Nam em sẽ làm gì trong tình
huống đó? vì sao?." Khi các em được trải nghiệm trực tiếp nâng bạn dậy, nói lời xin
lỗi bạn và trả lời được câu hỏi của cô giáo là các em đã được thực hành rèn luyện hành
vi đạo đức đúng, đó là biết lịch sự với mọi người, biết chịu trách nhiệm trước việc làm
của bản thân. Giáo viên cũng có thể kết hợp cho học sinh thể hiện thái độ đúng khi
chào người lớn, khi nhận vật gì từ tay người lớn miệng nói: “... ....cảm ơn” hoặc nói
“…xin ”. Động tác chào và xin phép khi đi học hoặc đi chơi... Khi cho học sinh xử lí
tình huống này tôi khéo léo chọn những đối tượng học sinh có thái độ chưa đúng mực
với người lớn, thầy cô và bạn bè. Để từ đó hình thành thói quen lễ phép, lịch sự với
mọi người ở mọi lúc, mọi nơi.
Ngoài các tình huống trong sách giáo khoa giáo viên cần nghiên cứu để thay đổi
hoặc đưa thêm các tình huống phù hợp với tình hình của lớp của địa phương để rèn
luyện tư duy thái độ, tình cảm và hành vi đạo đức cho các em.
