Bi t Ng iế ườ
D ch gi : Ph m Cao Tùngị ả ạ
Ph n I - Ch ng 1ầ ươ
CÁ TÍNH C A CON NG I Ủ ƯỜ
NH NG L I ÍCH C A TÂM LÝ H CỮ Ợ Ủ Ọ
M t đi u h i l , trong vi c đào luy n con ng i, ng i ta không m y quan tâmộ ề ơ ạ ệ ệ ườ ườ ấ
đ n môn tâm lý h c. Trong ch ng trình h c v n, ng i ta không đ m x a đ nế ọ ươ ọ ấ ườ ế ỉ ế
nó ho c ch d y ph t qua. Có l ng i ta nghĩ r ng nh ng l p tri t h c mà m tặ ỉ ạ ớ ẽ ườ ằ ữ ớ ế ọ ộ
s ít sinh viên ban trung h c có d p theo đu i, là nh ng hành lý đ y đ đ hố ọ ị ổ ữ ầ ủ ể ọ
xông pha trên tr ng đ i. Ngoài ra ng i ta phó thác h cho đ i ch d y. ườ ờ ườ ọ ờ ỉ ạ
Theo ý ki n m t vài nhà giáo d c, chúng ta nh i nhét vào trí óc c a tr em quáế ộ ụ ồ ủ ẻ
nhi u tri th c. Chúng ta mu n nhào n n kh i óc c a chúng tr thành m t b báchề ứ ố ặ ố ủ ở ộ ộ
khoa toàn th “s ng”, nh ng chúng ta quên d y chúng cái khoa h c c t y u, quênư ố ư ạ ọ ố ế
trao cho chúng cái chìa khóa có th m các cánh c a: tâm lý h c.ể ở ử ọ
Ngo i tr b giam hãm su t đ i trong m t phòng thí nghi m ho c trong m tạ ừ ị ố ờ ộ ệ ặ ộ
x ng máy, chúng ta luôn luôn c n nh đ n ng i khác đ áp d ng nh ng đi uưở ầ ờ ế ườ ể ụ ữ ề
hi u bi t c a mình ho c đ i phó v i s th , ghét v c a h .ể ế ủ ặ ố ớ ự ờ ơ ơ ủ ọ
Nên chúng ta d t đ c v tâm lý h c, n u chúng ta không hi u v nh ng đ nh lu tố ặ ề ọ ế ể ề ữ ị ậ
b t d ch chi ph i nh ng th d c c a con ng i, n u chúng ta không đ ng d n d tấ ị ố ữ ị ụ ủ ườ ế ặ ẫ ắ
b i nh ng chân lý đã t ng thí nghi m, thì v i hi u bi t c a chúng ta r t có thở ữ ừ ệ ớ ể ế ủ ấ ể
đ a chúng ta t i th t b i. Chúng ta có th nói không s l m r ng: s hi u bi tư ớ ấ ạ ể ợ ầ ằ ự ể ế
c a m i ng i có đ c d ng chăng là tùy thu c s th u đáo v tâm lý c a h .ủ ọ ườ ắ ụ ộ ự ấ ề ủ ọ
Ki n nghi m và khoa h c:ế ệ ọ
Đành r ng, kinh nghi m c a s đ i cũng có th giúp chúng ta nh n xét đ hi uằ ệ ủ ự ờ ể ậ ể ể
bi t ng i. Th ng g n gũi v i ng i đ ng lo i, chúng ta có th phán đoán vế ườ ườ ầ ớ ườ ồ ạ ể ề
h , n u chúng ta có chút ít kh năng v vi c đánh giá con ng i.ọ ế ả ề ệ ườ
Nh ng chúng ta đ ng l m l n vi c áp d ng th c ti n m t khoa h c v i kh oư ừ ầ ộ ệ ụ ự ễ ộ ọ ớ ả
c u nh ng nguyên t c c a nó. Cái kinh nghi m chúng ta thâu rút khi chung đ ngứ ữ ắ ủ ệ ụ
v i đ i có th h p thành m t ph ng pháp kinh nghi m. ớ ờ ể ợ ộ ươ ệ (Ph ng pháp kinhươ
nghi m là ph ng pháp ch đ c căn c vào nh ng kinh nghi m, không ch u tìmệ ươ ỉ ượ ứ ữ ệ ị
hi u nguyên do, khác v i ph ng pháp th c nghi m căn c trên nh ng thíể ớ ươ ự ệ ứ ữ
nghi m khoa h c. Thí d Đông y d a vào ph ng pháp kinh nghi m và Tây y sauệ ọ ụ ự ươ ệ
khi tr i qua giai đo n kinh nghi m, đã ti n đ n giai đo n th c nghi m).ả ạ ệ ế ế ạ ự ệ Dù
không có ý khinh r ph ng pháp kinh nghi m, chúng ta cũng ph i nh n th y nóẻ ươ ệ ả ậ ấ
có l m b t ti n. Mu n dùng đ ng nó chúng ta ph i tr m t giá khá đ t: ph i tr iắ ấ ệ ố ặ ả ả ộ ắ ả ả
qua nh ng l i l m, đau th ng, ph i m t bao nhiêu th i gi , bao nhiêu c g ng.ữ ỗ ầ ươ ả ấ ờ ờ ố ắ
Đó là ch a k mu n áp d ng đ ng nh ng kinh nghi m y chúng ta ph i có đôiư ể ố ụ ặ ữ ệ ấ ả
chút kh năng thiên nhiên; trái l i, ph ng pháp th c nghi m căn c trên nh ngả ạ ươ ự ệ ứ ữ
n n t ng khoa h c có th giúp ích cho m t s đông ng i có nh ng kh năngề ả ọ ể ộ ố ườ ữ ả
t m th ng.ầ ườ
ngoài đ i, chúng ta đã t ng th y có ng i văn hóa r t kém (mà chúng tôi đãỞ ờ ừ ấ ườ ấ
đ t cho h cái tên h i b t công là “nh ng ng i s đ ng”) đã chi m đ ng nh ngặ ọ ơ ấ ữ ườ ơ ẳ ế ặ ữ
đ a v kh quan trong xã h i. Có nên vì đó mà k t lu n r ng văn hóa không c nị ị ả ộ ế ậ ằ ầ
thi t đ thành công?ế ể
Có l m tay ngang thi u h c chuyên môn nh ng cũng c y c c r t tài đ có th rápắ ế ọ ữ ạ ụ ấ ể ể
n i m t b máy vô tuy n truy n thanh r c r i. Tuy không bi t qua v lý thuy tỗ ộ ộ ế ề ắ ố ế ề ế
nh ng nh có mó tay vào th c hành nên h cũng có th bàn v “t n s ”, vư ờ ự ọ ể ề ầ ố ề
“cu n xen”, v “máy phát sóng”… m t cách khá rành r . Có ph i vì th màộ ề ộ ẽ ả ế
chúng ta nên cho r ng mu n h c v vô tuy n đi n không c n ph i h c qua ph nằ ố ọ ề ế ệ ầ ả ọ ầ
lý thuy t? Ch c ch n là không ai s nghĩ nh th , vì ai ai cũng th y rõ, m t tayế ắ ắ ẽ ư ế ấ ộ
ngang thi u c s khoa h c mà ráp n i b máy truy n thanh y, t đã m t baoế ơ ở ọ ổ ộ ề ấ ắ ấ
nhiêu thì gi , bao nhiêu d d m và bao nhiêu nh n n i m i có th đ t đ n đích,ờ ọ ẫ ẫ ạ ớ ể ạ ế
đó là ch a k h n ph i có nhi u tài quan sát. M t k s đi n h c, trái l i ch c nư ể ắ ả ề ộ ỹ ư ệ ọ ạ ỉ ầ
vài gi suy nghĩ là có th ráp xong máy y nh áp d ng nh ng hi u bi t v lýờ ể ấ ờ ụ ữ ể ế ề
thuy t mà ông ta đã thu th p đ c khi h c tr ng. ế ậ ượ ọ ở ườ
Bi t ng i:ế ườ
Bí quy t c a thành công, trong đ i s ng cũng nh doanh nghi p g m hai chế ủ ờ ố ư ệ ồ ữ
“Bi t Ng i”. đây chúng ta không nên hi u hai ch “thành công” v i cái nghĩaế ườ Ở ể ữ ớ
h p hòi là thâu đo t đ c nhi u ti n c a, nhi u danh v ng, mà nên hi u r ng làẹ ạ ượ ề ề ủ ề ọ ể ộ
s ti n b v tri th c cũng nh v v t ch t, là s hoàn thành m t cách h p lý cáiự ế ộ ề ứ ư ề ậ ấ ự ộ ợ
nhi m v mà đ i s ng đã v ch cho mình.ệ ụ ờ ố ạ
M t ng i bán hàng, m t th ng gia dù s n có nhi u kh năng th ch t ho tộ ườ ộ ươ ẵ ề ả ể ấ ạ
đ ng tâm th n cũng ch a t đã d thành công n u h thi u đ c m n ti p, thi uộ ầ ư ắ ễ ế ọ ế ứ ẫ ệ ế
hi u bi t v tâm lý h c đ có th g i s thèm thu ng c a khách hàng.ể ế ề ọ ể ể ợ ự ồ ủ
M t k s khôi nguyên tr ng bách khoa xu t thân r t có th th t b i trongộ ỹ ư ở ườ ấ ấ ể ấ ạ
nh ng công trình c a mình, n u h không bi t gì v cá tính c a nh ng nhân viênữ ủ ế ọ ế ề ủ ữ
làm vi c d i tay h .ệ ướ ọ
M t doanh nghi p có th suy s p dù r ng đ c đi u khi n b i m t viên giámộ ệ ể ụ ằ ượ ề ể ở ộ
đ c có tài, n u ông ta l m l i trong vi c tuy n ch n nh ng nhân viên c n thi tố ế ầ ỗ ệ ể ọ ữ ầ ế
giúp ông ta làm tròn nhi m v .ệ ụ
M t tay cu c chê đi chào m i khách hàng b o hi m nhân m ng, dù r ng có bi tộ ộ ờ ả ể ạ ằ ế
rõ s ích l i v m t xã h i c a vi c b o hi m, cũng ch a t đã có th khuy nự ợ ề ặ ộ ủ ệ ả ể ư ắ ể ế
d khách hàng ký h p đ ng n u h n không bi t cách trình bày nh ng lý l m tụ ợ ồ ế ắ ế ữ ẽ ộ
cách khéo léo đ cho khách hàng g t đ u.ể ậ ầ
M t ng i có th có tài vi t văn, nh ng làm báo l i r t d n u h không hi uộ ườ ể ế ư ạ ấ ở ế ọ ể
tâm lý qu n chúng. M t h a sĩ dù có s n thiên t cũng c n th u đáo cá tính c aầ ộ ọ ẵ ư ầ ấ ủ
ng i m u m i mong đ t đ c s c di n c a ng i y n i. M t ngh sĩ ph iườ ẫ ớ ạ ượ ắ ệ ủ ườ ấ ổ ộ ị ả
th u hi u c tri c a mình. M t tr ng s : nh ng thân ch c a mình. M t y sĩ:ấ ể ử ủ ộ ạ ư ữ ủ ủ ộ
nh ng b nh nhân c a mình. M t sĩ quan: nh ng quân sĩ c a mình. M t v thuy nữ ệ ủ ộ ữ ủ ộ ị ề
tr ng: đoàn th y th c a mình. Ch có nhân viên thu thu là… không c n hi uưở ủ ủ ủ ỉ ế ầ ể
nh ng tên dân đen.ữ
Trong đ i s ng th c ti n, nh ng cu c xào xáo trong gia đình, nh ng xích míchờ ố ự ễ ữ ộ ữ
gi a b n bè, nh ng b t mãn do ng i giúp vi c b t tín gây ra, nh ng th t v ngữ ạ ữ ấ ườ ệ ấ ữ ấ ọ
v đ ng tình duyên th ng có nguyên do b i s d t nát v tâm lý h c.ề ườ ườ ở ự ố ề ọ
Nh chúng ta đã th y, b t lu n trong ngành sinh ho t nào, chúng ta cũng c n bi tư ấ ấ ậ ạ ầ ế
rõ cá tính c a nh ng ng i mà chúng ta có liên l c g n hay xa.ủ ữ ườ ạ ầ
Nghiên c u v tâm lý h c ch ng nh ng giúp ích chúng ta r t nhi u trong ph m viứ ề ọ ẳ ữ ấ ề ạ
ch c nghi p, ngoài ra nó còn giúp chúng ta thâu đo t nhi u k t qu thi t th cứ ệ ạ ề ế ả ế ự
trên đ ng giao thi p.ườ ệ
Ngày nay, tâm lý h c là m t khoa h c có th truy n d y cũng nh bao nhiêu khoaọ ộ ọ ể ề ạ ư
h c khác. V i m t b óc thông minh trung bình ng i ta cũng có th h c và hi uọ ớ ộ ộ ườ ể ọ ể
nó. Nó cũng không b t bu c ng i h c ph i có s v n v tri t h c. Nó căn cắ ộ ườ ọ ả ố ố ề ế ọ ứ
trên nh ng y u ch và nh ng nguyên t c có l còn gi n d h n môn hình h cữ ế ỉ ữ ắ ẽ ả ị ơ ọ
ho c v t lý h c. Ng i đã có m t c s tâm lý h c s d mà rút t a nh ng cáiặ ậ ọ ườ ộ ơ ở ọ ẽ ễ ỉ ữ
hay trong m kinh nghi m mà đ i s ng s đ a đ n cho h sau này. H s dớ ệ ờ ố ẽ ư ế ọ ọ ẽ ễ
thông c m, mau hi u ng i đ ng lo i h n cũng nh viên k s đi n h c d mòả ể ườ ồ ạ ơ ư ỹ ư ệ ọ ễ