Bi t Ng iế ườ
D ch gi : Ph m Cao Tùngị ả ạ
Ph n I - Ch ng 3ầ ươ
CÁ TÍNH C A CON NG IỦ ƯỜ
NH NG CH NG B NH TINH TH N DO TH T NGỮ Ứ Ệ Ầ Ể Ạ
GÂY RA
Có th chia nh ng b nh này làm ra năm lo i. D i đây chúng ta s nghiên c uể ữ ệ ạ ướ ẽ ứ
riêng t ng lo i. ừ ạ
Ch ng cu ng v ng (paranoie):ứ ồ ọ
Lo i này là do s cu ng v ng c a óc đòi h i gây ra, y h c g nó là b nhạ ự ồ ọ ủ ỏ ọ ọ ệ
paranoia, nh ng xét theo ngu n g c thì danh t này đ t ch a th t xác nghĩa, b iư ồ ố ừ ặ ư ậ ở
theo ti ng Hy L p thì ế ạ paranoia có nghĩa là “lý lu n l c đ ”. ậ ạ ề
Chúng ta c g i là b nh “cu ng v ng” cho d hi u. ứ ọ ệ ồ ọ ễ ể
Ng i b cu ng v ng luôn luôn đòi h i h n nh ng quy n l i ho c quy n h n màườ ị ồ ọ ỏ ơ ữ ề ợ ặ ề ạ
h có. H t ban cho mình nh ng tài s n phi th ng, t đ t cho mình nh ngọ ọ ự ữ ả ườ ự ặ ữ
t c v không th t ng t ng. H mong ch nh ng gia tài k ch sù, t x ng làướ ị ể ưở ượ ọ ờ ữ ế ự ư
vua là hoàng đ đôi khi là Th ng Đ .ế ượ ế (Ông N. P. Thiên v ng nào đó mà v aươ ừ
r i báo chí có nói đ n, đã t gán cho mình ba c p b ng th c sĩ và t x ng làồ ế ự ấ ằ ạ ự ư
hoàng đ Vi t Nam, rõ là m t con b nh cu ng v ng (1956).ế ệ ộ ệ ồ ọ
Và đ ng nhiên h không bao gi đo t đ c nh ng gì mà h t ng r ng hươ ọ ờ ạ ượ ữ ọ ưở ằ ọ
ph i có, ho c có quy n h ng, nên h đâm ra b t mãn, t ng r ng mình bả ặ ể ưở ọ ấ ưở ằ ị
ng c đãi ho c b nh ng k thù t ng t ng ám h i. S cu ng lo n c a tinhượ ặ ị ữ ẻ ưở ượ ạ ự ồ ạ ủ
th n b ng c đãi là k t qu đ ng nhiên c a b nh cu ng v ng. ầ ị ượ ế ả ươ ủ ệ ồ ọ
Nh ng con b nh cu ng v ng này cũng nh nh ng con b nh s đ c k d iữ ệ ồ ọ ư ữ ệ ẽ ượ ể ướ
đây, m i xét ra chúng ta không th y v gì t ra là ng i cu ng trí, nh ng h cóớ ấ ẻ ỏ ườ ồ ư ọ
th tr nên nguy hi m. B i nh đã nói tr c, h cho r ng n i kh tâm, nh ngể ở ể ở ư ướ ọ ằ ỗ ổ ữ
th t v ng c a h là do nh ng k thù đ ch vô danh gây ra, và m t ngày kia h cóấ ọ ủ ọ ữ ẻ ị ộ ọ
th nh n th y k thù đ ch y m t cá nhân ho c nh ng ng i nào đó đ r iể ậ ấ ẻ ị ấ ở ộ ặ ở ữ ườ ể ồ
h s tr thù l i. Nh ng án m ng do ng i cu ng v ng gây ra khó mà đo l ngọ ẽ ả ạ ữ ạ ườ ồ ọ ườ
b i tính h v n hay ng v c nên không có ai là tri k , không ai bi t đ c ý đ nhở ọ ố ờ ự ỷ ế ượ ị
c a h . ủ ọ
Ch ng gian ác (la perversité):ứ
S thác lo n c a tâm đ c t c là b nh gian ác thu c lo i th hai. Ng i m cự ạ ủ ứ ứ ệ ộ ạ ứ ườ ắ
ph i b nh này m t c giác quan luân lý, h không bi t luân th ng đ o lý là gìả ệ ấ ả ọ ế ườ ạ
n a. H có nh ng hành đ ng ph n xã h i và nh v y không vì m t nguyên doữ ọ ữ ộ ả ộ ư ậ ộ
nào c . ả
Trong lo i này chúng ta có th k nh ng ng i điên khát máu, gi t ng i khôngạ ể ể ữ ườ ế ườ
g m tay, đ t nhà cho vui m t, nh ng tay b o dâm t c là nh ng ng i tìm th y sớ ố ắ ữ ạ ứ ữ ườ ấ ự
khoái trá b nh ho n trong s hành h , gi t h i ng i khác, nh ng ng i ăn c pệ ạ ự ạ ế ạ ườ ữ ườ ắ
v t v.v… ặ(Ăn c p v t là m t hành vi ph n xã h i, l dĩ nhiên ph i k nó vàoắ ặ ộ ả ộ ẽ ả ể
b nh gian ác. Nh ng cũng còn tùy, có nh ng k ăn c p v t không vì tham lam hayệ ư ữ ẻ ắ ặ
làm h i ai c , song là do m t s ám nh b nh ho n khi n h ăn c p nhi u mónạ ả ộ ự ả ệ ạ ế ọ ắ ề
đ không ích l i gì cho h , tr ng h p này ph i x p h vào h ng đa c m xúcồ ợ ọ ở ườ ợ ả ế ọ ạ ả
mà chúng tôi s nói ph n sau).ẽ ở ầ
Nh ng tay b o chúa ngày x a nh hoàng đ Néron đ t thành Roma, T n Th yữ ạ ư ư ế ố ầ ủ
Hoàng đ t sách chôn h c trò, Đ t K xúi Tr V ng xây Bá L c Đài đ u làố ọ ắ ỷ ụ ươ ạ ề
nh ng ng i mà tâm đ c b thác lo n. Và ngày nay c d n d nh ng h s trênữ ườ ứ ị ạ ứ ầ ở ữ ồ ơ
toàn án chúng ta cũng tìm th y l m v án m ng mà th ph m rõ ràng là nh ngấ ắ ụ ạ ủ ạ ữ
con b nh tho i lo i này nh Landru, ng i Pháp đã gi t b y, tám ng i v , nhệ ạ ạ ư ườ ế ả ườ ợ ư
Kuerten mà báo chí đã đ t tên là “con d i hút máu Dusseldorf”, gi t ng i đặ ơ ở ế ườ ể
hút máu.
Ch ng khoác lác (la mythomanie):ứ
B nh th ba trong nhóm này là b nh khoác lác. Ng i m c ph i ch ng b nh nàyệ ứ ệ ườ ắ ả ứ ệ
nói dóc thì t t b c và nói m t cách r t t nhiên. Nh ng s khoác lác c a hộ ự ộ ấ ự ư ự ủ ọ
th ng khi không có m c đích làm ai c ch mu n làm cho ng i ta quan tâm đ nườ ụ ả ỉ ố ườ ế
mình, đ ki m chút danh v ng hão. Trong lo i này có th k nh ng t s nói dócể ế ọ ạ ể ể ữ ổ ư
hay b a chuy n trên tr i d i đ t đ lòe đ i, nh ng ng i hay gi v , nh ng cóị ệ ờ ướ ấ ể ờ ữ ườ ả ờ ữ
tính “đ ng bóng”. ồ
Th nh tho ng trên m t báo chúng ta th y k l i m t vài “kỳ công” c a nh ng conỉ ả ặ ấ ể ạ ộ ủ ữ
b nh này. M t ng i cho r ng h b tr m, b c p, b ám sát. Đôi khi ng i taệ ộ ườ ằ ọ ị ộ ị ướ ị ườ
th y qu th c h b nhét khăn vào c , b trói thúc ké ho c b đánh s ng m t, b mấ ả ự ọ ị ổ ị ặ ị ư ặ ầ
mình. Nh ng nh s đi u tra sáng su t c a nhà ch c trách, ng i ta m i “b tư ờ ự ề ố ủ ứ ườ ớ ậ
ng a” vì “n n nhân” đã thú nh n r ng chính h đã giàn c nh nh th ch khôngử ạ ậ ằ ọ ả ư ế ứ
ai c p bóc, hành hung h c ướ ọ ả (H n b n đ c còn nh v bà thi u úy hay đ i úyẳ ạ ọ ớ ụ ế ạ
nào đó Gia Đ nh vì thua b c nên đã giàn x p m t v “b c p” theo l i này).ở ị ạ ế ộ ụ ị ướ ố
Có ng i x p đ t “t n tu ng” y vì m t s l i ích nào đó, nh ng đôi khi cũng cóườ ế ặ ấ ồ ấ ộ ự ợ ư
ng i ch vì mu n th y tên tu i c a mình đ c nêu trên m t báo. ườ ỉ ố ấ ổ ủ ượ ặ
Ngoài ra chúng ta cũng có th k nh ng tay b p b m thích mang nh ng huyể ể ữ ị ợ ữ
ch ng gi , thích ăn v n quân ph c ho c đeo lon gi đ t ban cho h ch cươ ả ậ ụ ặ ả ể ự ọ ứ
thi u tá hay thi u úy, nh ng ng i gi v b tai n n, nh ng ng i vi t th r iế ế ữ ườ ả ờ ị ạ ữ ườ ế ư ơ
(thông báo m t)ấ v.v…
Nói cho đúng l i b p b m c a nh ng con b nh khoác lác này cũng không m y khiố ị ợ ủ ữ ệ ấ
làm h i ai m t cách tr c ti p, song nó có th đ a đ n nh ng v án oan r t t iạ ộ ự ế ể ư ế ữ ụ ấ ạ
h i b i nói khoác m t cách r t t nhiên, ít khi t ph n l y h nên dù tòa án cóạ ở ộ ấ ự ự ả ấ ọ
sáng su t cũng ch a d gì l t m t n c a h . ố ư ễ ộ ặ ạ ủ ọ
V án thi u úy De La Roncière đã x y ra bên Pháp vào gi a th kỳ XIX là m tụ ế ả ữ ế ộ
tr ng h p đ c tr ng cho s l m l c c a tòa án gây ra b i m t con b nh khoácườ ợ ặ ư ự ầ ạ ủ ở ộ ệ
lác. M t cô gái n t cáo thi u úy De La Roncière toan c ng b c cô, v thi u úyộ ọ ố ế ưỡ ứ ị ế
này b tòa kêu án kh sai, nh ng v sau ng i ta m i nh n th y n i oan c c aị ổ ữ ề ườ ớ ậ ấ ỗ ứ ủ
ông ta.
Ch ng tâm th n b t đ nh (la cyclothymie):ứ ầ ấ ị
B nh th t thu c nhóm b nh này là b nh tâm th n b t đ nh. Ng i m c ph iệ ứ ư ộ ệ ệ ầ ấ ị ườ ắ ả
ch ng này tính tình không đi u hòa khi th h b kích thích nên b ng b t, hăng háiứ ề ị ọ ị ồ ộ
m t cách thái quá mà nh v y không vì lý do chính đáng nào c . Khi thì trái l i hộ ư ậ ả ạ ọ
t ra u o i, suy nh c, bi ng đi, bi ng nói. Tâm th n h b t đ nh, luôn luônỏ ể ả ượ ế ế ầ ọ ấ ị
chuy n t thái c c này đ n thái c c khác. Trong lo i này chúng ta có th kể ừ ự ế ự ạ ể ể
nh ng ng i điên thi u não, ng i rũ m t n i, nh ng ng i điên th rong rêu. ữ ườ ể ồ ủ ộ ơ ữ ườ ả
Riêng tôi đ c bi t m t bà n không có v gì m t trí hay lo n tâm, nh ng đôi khiượ ế ộ ọ ẻ ấ ạ ư
ba ta b c a n m nhà c đôi ba tu n l , đ r i li n sau đó l i s ng trong nh ngế ử ằ ả ầ ễ ể ồ ề ạ ố ữ
ngày nh n nh p, ti p tân, ti c tùng, du l ch không ng t. K đó bà ta l i tr v v iộ ị ế ệ ị ớ ế ạ ở ề ớ
cu c đ i tu t nh, đó là lúc tâm th n ba đang “xu ng d c”, lúc y, dù ch ng b nhộ ờ ỉ ầ ố ố ấ ẳ ệ
ho n gì bà ta cũng n m lỳ trên gi ng không ch u đi đ ng. ạ ằ ườ ị ứ
Ch ng đa c m xúc (I’hyperémotivié):ứ ả
B nh th năm cũng là b nh chót trong nhóm này là đa c m xúc. Ng i đa c mệ ứ ệ ả ườ ả
xúc r t d xúc c m, xúc c m m t cách thái quá mà không có m t nguyên do nàoấ ễ ả ả ộ ộ
đ gi i thích thái đ c a h . ể ả ộ ủ ọ
Trong lo i này chúng ta có th k nh ng ng i b ám nh, nh ng ng i lo âu,ạ ể ể ữ ườ ị ả ữ ườ