Biểu hiện và cách phòng
tránh suy dinh dưỡng ở
người cao tuổi
Hầu hết người bị suy dinh dưỡng có thể tự phát hiện thấy mình bị gầy đi như
sụt cân, quần áo thấy tự nhiên rộng ra, các bắp thịt thấy mềm, nhũn không
được rắn như trước đây.
Suy dinh dưỡng là sự mất cân bằng thực phẩm đã tiêu thụ và nhu cầu năng lượng
của mỗi một cơ thể con người và chủ yếu gặp ở trẻ em và người cao tuổi (NCT).
Suy dinh dưỡng ở NCT có thể khắc phục được nếu phát hiện sớm và áp dụng đúng
phương pháp dinh dưỡng.
Một cơ thể được gọi là suy dinh dưỡng khi trọng lượng của cơ thể bị sụt cân từ 5 -
10% trong khoảng thời gian từ 6 tháng đến 1 năm (không bao hàm các bệnh làm
cho cơ thể bị sụt cân nhanh như đái tháo đường, dùng thuốc giảm béo, dùng thuốc
lợi tiểu…).
Những yếu tố khiến người cao tuổi suy dinh dưỡng
Điều quan trọng nhất đưa đến suy dinh dưỡng ở NCT là ăn uống kém chất lượng,
thậm chí không đủ bữa, bữa no, bữa đói. Một số NCT thiếu thốn kinh tế hoặc có
khả năng về kinh tế nhưng không có người lo cho từng bữa ăn hàng ngày, sự việc
cứ kéo dài dẫn đến suy dinh dưỡng.
Một số NCT suy dinh dưỡng do bệnh tật mạn tính kéo dài như hệ thống răng kém
(răng lung lay hoặc đã rụng nhiều) gây khó khăn trong việc nhai thức ăn. Một số
bệnh cũng rất dễ gặp ở NCT do chức năng sinh lý đã bị suy giảm như tuyến nước
bọt bị xơ hóa làm giảm khả năng bài tiết nước bọt. Nếu thiếu nước bọt, NCT sẽ ít
ngon miệng hoặc không ngon miệng trong các bữa ăn, vì vậy sẽ làm chán ăn kéo
dài dẫn đến suy dinh dưỡng. Hoặc do chức năng sinh lý của các giác quan bị suy
giảm nhất là vị giác và khứu giác làm giảm sự kích thích sự thèm ăn.
Suy dinh dưỡng ở NCT còn có thể gặp trong một số trường hợp bị dị ứng với một
số thức ăn, cho nên NCT sợ ăn vì lo rằng sau khi ăn sẽ bị rối loạn tiêu hóa như
buồn nôn, nôn hoặc tiêu chảy, đau bụng. Một số bệnh về đường tiêu hóa cũng đóng
vai trò quan trọng trong việc suy dinh dưỡng ở NCT, nhất là bệnh về dạ dày, đại
tràng. Một số bệnh về tâm thần như bệnh trầm cảm mạn tính, sa sút trí tuệ cũng
ảnh hưởng rất lớn đến tiêu hóa và vì vậy rất dễ dẫn đến suy dinh dưỡng.
Trong các nguyên nhân gây suy dinh dưỡng ở NCT thì nghiện rượu cũng là một
nguyên nhân đáng kể. Người nghiện rượu rất chán ăn thậm chí không muốn ăn bất
kỳ loại thức phẩm nào ngoài rượu. Nghiện rượu ngoài việc chán ăn thì chức năng
gan ngày một bị suy giảm. Đây là một vòng luẩn quẩn: nghiện rượu gây chán ăn,
gây suy giảm chức năng gan; chức năng gan suy giảm thì lại càng chán ăn mà hậu
quả là suy dinh dưỡng và xa hơn nữa là xơ gan do rượu. Một số trường hợp NCT
bị suy dinh dưỡng do kiêng khem quá mức cần thiết không dám ăn bất kỳ một loại
thức phẩm nào, ngay cả cá là loại thực phẩm rất cần cho nhu cầu dinh dưỡng ở mọi
lứa tuổi họ cũng kiêng không dám ăn, uống.
Biểu hiện
Hầu hết người bị suy dinh dưỡng có thể tự phát hiện thấy mình bị gầy đi như sụt
cân, quần áo thấy tự nhiên rộng ra, các bắp thịt thấy mềm, nhũn không được rắn
như trước đây. Tuy vậy, đối với một số NCT do bị suy dinh dưỡng lâu ngày nên đã
có ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương cho nên tự bản thân người đó không thể
hoặc không biết mình đang mắc bệnh gì. Trong trường hợp này, những thành viên
trong gia đình cũng có thể nhận biết được như thấy kém dần sự minh mẫn, hay
quên hay kêu mệt mỏi, chán ăn, ăn không ngon miệng hay cáu gắt vô cớ.
Suy dinh dưỡng ở NCT như ăn khó tiêu, dễ táo bón, phân lúc lỏng lúc rắn, hay đau
bụng lặt vặt. Nếu NCT mà đang mắc bệnh mạn tính khác như hen suyễn, bệnh tim,
viêm gan, bệnh về xương khớp thì các bệnh này tăng lên nhanh chóng hơn và toàn
trạng trở nên dễ bị suy sụp và đặc biệt khi có tác nhân nhiễm trùng xâm nhập rất
khó tránh khỏi mắc bệnh.
Một số biện pháp phòng tránh
Ăn uống đủ chất và đủ số lượng là nguồn năng lượng cần thiết cho mỗi một người
NCT. Cần tính toán làm thế nào để NCT có bữa ăn đúng giờ, đủ lượng và chất cần
thiết. Ngoài ra, nếu NCT không tự lo được cho bản thân mình thì cần có người
giúp đỡ lo lắng bữa ăn hàng ngày cho họ. Đó là những việc hết sức cơ bản mà cũng
có lẽ là vấn đề cốt lõi giúp NCT thoát khỏi bệnh suy dinh dưỡng.
Cũng cần có sự động viên, nhắc nhở để NCT chịu khó ăn và ăn đủ số lượng tránh
hiện tượng chán ăn, lười ăn, bỏ bữa. Sự quan tâm, động viên của các thành viên
khác trong gia đình là hết sức quan trọng, đặc biệt là tìm hiểu các lý do làm cho
NCT bị suy dinh dưỡng, trên cơ sở đó tìm cách khắc phục dần dần. Nếu các bữa
chính mà NCT ăn chưa đủ số lượng thì có thể tạo điều kiện cho họ ăn thêm các bữa
phụ vào khoảng 9 giờ sáng và khoảng 3 giờ chiều. Nên ăn thêm các loại quả sau
bữa ăn (tráng miệng) như cam, quít, chuối, bưởi… và nên ăn nhiều rau. Rau vừa
cung cấp các loại sinh tố vừa cung cấp chất xơ ngăn ngừa táo bón…
Để tránh hiện tượng chán ăn, ăn không ngon miệng, nếu không bị các bệnh về tim
mạch, dạ dày, đại tràng và có điều kiện kinh tế thì có thể uống 1 ly rượu vang đỏ
trước lúc ăn để khai vị (kích thích ăn uống ngon miệng). Trọng tâm của việc phòng
suy dinh dưỡng là làm sao NCT ăn được, tiêu hóa được, vì vậy thức ăn phải mềm
dễ nhai, dễ nuốt nhưng không nên xay nhuyễn vì sẽ làm giảm mùi vị thường có của
thức ăn.